Деректердің тарих ғылымындағы табиғатын зерттеу

Қазақстан тарихы жайлы деректер
Қазақстан жайлы мұрағаттық және картографиялық деректер. Іс қағаздардың құжаттамасы

Деректану, тарихнамамен қатар тарихшыларды теориялық методологиялық дайындауда негізгі фундаментальдық пәндердің қатарына жатады. Деректанудың фундаментальдығы тарих ғылымының тарих обьектісіндегі-өткен қоғам ретіндегі тарихшыға тікелей берілген емес, ол тарихи деректерді таным арқылы тану арқылы тарих ғылымының субьектісі ретінде қаралады.Деректану тарихи зерттеудің практикалығынан туындаған. Алғашқы кезде жазба деректер зерттеліп, деректанудың қолданбалы фактілік жағы ескерірілді, ол деректерді тануда нақты тарихи фактілерге жүгінді.
Жаңа деректердің ғылыми айналымға түсуіне байланысты, тарихи деректер және сол тарихи деректердің оқиғалары, процестері әр деректе, әр қырынан көрсетіледі. Деректің оқиғаларды қалай баяндауына байланысты, эмперикалық және апробиралық практикалық жолмен алынған деректер жазба деректерді әдістемелік зерттеу нақты фактілік матиралдарды алуда зерттеу обьектісіне айналды. Жазба деректер заттай деректерден тармақталып бөліне бастады (археологиялық).
Курстың мақсаты – деректердің тарих ғылымындағы табиғатын зерттеу, белгілі әлеуметтік жағдайдағы оның туындау себептерін, осы жағдайдағы деректердің гносологиялық табиғатын тарихи танымның зерттеу обьектісіне айналдыру.
Курстың мақсаты жұмыстары.
- Деректерді таңдау, сыни анализ жасау және зерттеу жұмыстарын жүргізу.
- Тарихи зерттеуде деректілік-ақпараттық базалық негізін жасау.
- Тарихи зерттеуде терминалогиялық аппаратты негіздеу.
- Деректерде анализ жасауда әдістеме жүйесін білу және оның тәжірибеде қолдану мүмкіндігі.
- Аймақтық тарихи деректерді зертерді зерттеумен танысу. Дерктану пәні архивпен және қосалқы тарихи пәнімен тығыз байланысты.
Қазақстан тарихы жайлы деректер.Ежелгі және ортағасырдағы Қазақстан жайлы деректер. Халық ауыз әдебиеті – тарихи дерек. Олардың тарихи дерек ретіндегі ерекшеліктері. Фольклордың классификациясы. Халық ауыз әдебиетінің деректемелік талдау әдісі.Шежіре – тарихи дерек. Тарихи деректегі оның орны, ерекшеліктері және маңызы. Тарихи деректің шежірелік дамуы. Шежіренің обьективтік және субьективтік жақтары. Шежіренің деректемелік анализі мен синтезі.Қазақстан тарихындағы ежелгі түркі жазба ескерткіштері. Орхон – Енесей руникалық жазба ескерткіштері. Деректемелік талдаудың мәселелері (текст, пайда болуы, авторы, даталық уақыты және т.б.).
Рим және византия авторларының – Аммиани Марцеллини, Приска Панийский, Иордана, Прокопий Ксесарийский, Феофилакта Симокат, Феофан, Константин Багрянородныйдың шығармалары. Деректердің толықтығы мен нақтылығы.
ІХ – ХІІ ғ.ғ. араб деректері Әль – Хорезми (Книга картины земли), Ибн Хордарбек (Книга путей и стран), Аль – Джахиза (Помлание Фатху бен хакану о достойнствах тюрок и всех войск халифата), Ибн Фадлан (Книга Ибн Фадлан), Гардизи (Украшение известий), Махмұд Қашқари (Түркі сөздерінің жинағы), Аль – Гарнати (Аль - Муриб) және т.б. Деректердің пайда болуының тарихи жағдайлары. Авторлық текст. Деректердің текстологиялық мәселелері. Деректер нақтылығының кейбір мәселелері. Деректемелік синтез.
Орта ғасырдағы Қазақстан тарихы жайлы деректер.
Монғол деректері Лубсан Данзан (Алтын тобық) жылнамасы, «Шара Туджи», Атрибуция және текстологиялық мәселелері.
Араб деректері В.В. Тизенгаузеннің «Алтын Орда тарихына қатысты материялдар жинағына» кіретін араб авторларының шығармалары (Ибн аль – Асир, аль – Омари, Ибн Халдун Ибн Арабшах және т.б.) Деректердің пайда болуының тарихи жағдайлары. Деректер нақтылығының кейбір мәселелері. Текстологиялық мәселелер.
Парсы деректері Рашид ад – Дин «Жами ат - тауарих» (Жылнамалар жинағы). В.В. Тизенгаузеннің «Алтын Орда» тарихына қатысты материялдар жинағының ІІ томына кіретін парсы тіліндегі деректер. Деректердегі қазақ халқы мен қазақ мемлекеттілігінің пайда болу мәселелері. Деректерді зерттеудің компаративтік әдістері.
Еуропа тіліндегі деректер. Батысеуропалық саяхатшылар Иоан Плано Карпини Марко поло, Вильгелм де Рубрук, шығармалары.