ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
Кіріспе
1. ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
2. САЛАУАТТЫ ЖАСТАР — САЛАУАТТЫ ҚОҒАМ
3. ҚР ЖАСТАРЫ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫНЫҢ ҚОҒАМДЫҚ.САЯСИ ТҰРАҚТЫЛЫҚТЫ САҚТАУДЫҢ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕГІ РОЛІ
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
2. САЛАУАТТЫ ЖАСТАР — САЛАУАТТЫ ҚОҒАМ
3. ҚР ЖАСТАРЫ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫНЫҢ ҚОҒАМДЫҚ.САЯСИ ТҰРАҚТЫЛЫҚТЫ САҚТАУДЫҢ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕГІ РОЛІ
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Әрбір қоғамның, әрбір отбасының ертеңгі келбеті ондағы жастардың қалай өсіп? ержетуіне байланысты. Сондықтан, бүл мәселеге мән беру тұрмыстық-әлеуметтік көзқарас ғана емес, саяси салмағы бар үлкен міндеттердщ бірі деп атасақ, артық айтқандық емес. Кеше де солай болган, келешекте де солай бола береді Қазақ халқы да ежелден "ат тұяғын тай басар" жастарының жайына бей-жай қараған жоқ. Сондықтан да ата-баба мирас еткен намыстылық, имандылық, отанды сүю? ынтымақ пен бірлікті берік сақтау үрдісі әлсіреген жоқ, қайта жаңғырьш, одан әрі жажасын тауып отырды. Ата буынның үмітін бала буын ақтай білді Қысқасы, ұяда не көрсе, ұшқанда соны ілді. Бүгінгі таңдағы жайлар мүлдем жауапты. Егемен елдің ертеңгі тағдыры, ең алдымен қазақты, барша Қазақстаңдықты тынымсыз ойландыруға тиіс.Оның басты өлшемі мынау: жастарымыз қалай өсіп келеді екен деген сауал. Олардың жан-дүниесінде қандай жасырулар бар? Не нәрсеге еліктейді, не нәрседен бой тартады? Ұлттық болмыстарға деген жанашырлықтары қандай? Міне, осы тектес сандаған сұрақтардың алдымызды кес-кестейтіні рас.
Жастардың мүмкіндігіне қарай, қоғамдағы болып жатқан оқиғаларды өзін оқшау ұстамағаны жақсы. Өйткені, олар - елдің келепіегі. Ата жолын жалғастыратын мұрагер. Бүгінгі аяқталмай жатқан істерді мөреге жеткізетін солар. Сол үшін де жастарға белсенділік, сергектік пен, кәсібилік өте керек. Және мұндай болу жастар табиғатына жарасатын мінез. "Егер біз лаулап жаыбасақ..." деген тіркес бар. Сол тіркестің мағынасы әлі өз күшінде. Онда жастарымыздың саяси өмірге араласып, қатысьш тұруы міндетті емес пе?
Жастардың мүмкіндігіне қарай, қоғамдағы болып жатқан оқиғаларды өзін оқшау ұстамағаны жақсы. Өйткені, олар - елдің келепіегі. Ата жолын жалғастыратын мұрагер. Бүгінгі аяқталмай жатқан істерді мөреге жеткізетін солар. Сол үшін де жастарға белсенділік, сергектік пен, кәсібилік өте керек. Және мұндай болу жастар табиғатына жарасатын мінез. "Егер біз лаулап жаыбасақ..." деген тіркес бар. Сол тіркестің мағынасы әлі өз күшінде. Онда жастарымыздың саяси өмірге араласып, қатысьш тұруы міндетті емес пе?
1. ҚР Статистика агенттігі www.stat.kz
2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк жастар саясатының тұжырымдамасы.
3. Молодежь России: тенденции, перспективы. М, Молодая гвардия, 1993,-224б, Б.112.
4. ҚР БҒМ Жастар саясаты департаменті. 2010 жылғы Қазақстан жастары Ұлттық есебі.
5. Аналитическая записка Социально-демаграфическое положение молодежи в Республике Казахстан (Подготовлено по заказу Агентства РК по статистике Центром Исследований «САНДЖ») 2008, Б.30-31
6. Уровень удовлетворенности потребностей казахстанской молодежи. Социологическое исследование. Корпоративный фонд «Центр анализа и прогнозирования молодежной политики», Астана, 2009.
7. «Қазақстандық жастардың электоральдық әлеуеті», Аналитикалық есеп, Астана, 2010.
8. Nagel. J.N. Participation. N. Υ., 1976.Ρ. 1-3
9. Краткий психологический словарь/ Сост. Л.А. Карпенко; Под общ. Ред. А.В. Петровского, М.Г. Ярошевского.// М.: Политиздат, 1985.
10. Кон И.С. Психология ранней юности / И.С Кон //.- М.: Просвещение, 1989
11. Психологический словарь/ Под ред. В.В. Довыдова; А.В. Запорожца, Б.Ф. Ломова и других. Науч - иссоед. Ин-т общей и педагогич. Психологии. Акад. Пед наук СССР//- М.: Педагогика 1983.
12. Косиченко А.Г. Курганская В.Д., Нысанбаев А.Н., Бегалиев Н.К. Взаимодействие религий в Республике Казахстан.- Алматы: Центр гуманитарных исследований, Издательство «Искандер», 2006, 46 б.
13. Телебаев Г.Т. Ценностные ориентации казахстанцев в религиозной сфере// Глобализация и диалог конфессий в странах Центральной Азии: Материалы международной научно-практической конференции - Алматы: Институт Философии и Политологии МОН РК, 2002.-277б.
2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк жастар саясатының тұжырымдамасы.
3. Молодежь России: тенденции, перспективы. М, Молодая гвардия, 1993,-224б, Б.112.
4. ҚР БҒМ Жастар саясаты департаменті. 2010 жылғы Қазақстан жастары Ұлттық есебі.
5. Аналитическая записка Социально-демаграфическое положение молодежи в Республике Казахстан (Подготовлено по заказу Агентства РК по статистике Центром Исследований «САНДЖ») 2008, Б.30-31
6. Уровень удовлетворенности потребностей казахстанской молодежи. Социологическое исследование. Корпоративный фонд «Центр анализа и прогнозирования молодежной политики», Астана, 2009.
7. «Қазақстандық жастардың электоральдық әлеуеті», Аналитикалық есеп, Астана, 2010.
8. Nagel. J.N. Participation. N. Υ., 1976.Ρ. 1-3
9. Краткий психологический словарь/ Сост. Л.А. Карпенко; Под общ. Ред. А.В. Петровского, М.Г. Ярошевского.// М.: Политиздат, 1985.
10. Кон И.С. Психология ранней юности / И.С Кон //.- М.: Просвещение, 1989
11. Психологический словарь/ Под ред. В.В. Довыдова; А.В. Запорожца, Б.Ф. Ломова и других. Науч - иссоед. Ин-т общей и педагогич. Психологии. Акад. Пед наук СССР//- М.: Педагогика 1983.
12. Косиченко А.Г. Курганская В.Д., Нысанбаев А.Н., Бегалиев Н.К. Взаимодействие религий в Республике Казахстан.- Алматы: Центр гуманитарных исследований, Издательство «Искандер», 2006, 46 б.
13. Телебаев Г.Т. Ценностные ориентации казахстанцев в религиозной сфере// Глобализация и диалог конфессий в странах Центральной Азии: Материалы международной научно-практической конференции - Алматы: Институт Философии и Политологии МОН РК, 2002.-277б.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
1. САЛАУАТТЫ ЖАСТАР — САЛАУАТТЫ ҚОҒАМ
2. ҚР ЖАСТАРЫ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫНЫҢ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ТҰРАҚТЫЛЫҚТЫ САҚТАУДЫҢ
ФАКТОРЫ РЕТІНДЕГІ РОЛІ
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Әрбір қоғамның, әрбір отбасының ертеңгі келбеті ондағы жастардың қалай
өсіп? ержетуіне байланысты. Сондықтан, бүл мәселеге мән беру тұрмыстық-
әлеуметтік көзқарас ғана емес, саяси салмағы бар үлкен міндеттердщ бірі деп
атасақ, артық айтқандық емес. Кеше де солай болган, келешекте де солай бола
береді Қазақ халқы да ежелден "ат тұяғын тай басар" жастарының жайына бей-
жай қараған жоқ. Сондықтан да ата-баба мирас еткен намыстылық, имандылық,
отанды сүю? ынтымақ пен бірлікті берік сақтау үрдісі әлсіреген жоқ, қайта
жаңғырьш, одан әрі жажасын тауып отырды. Ата буынның үмітін бала буын ақтай
білді Қысқасы, ұяда не көрсе, ұшқанда соны ілді. Бүгінгі таңдағы жайлар
мүлдем жауапты. Егемен елдің ертеңгі тағдыры, ең алдымен қазақты, барша
Қазақстаңдықты тынымсыз ойландыруға тиіс.Оның басты өлшемі мынау:
жастарымыз қалай өсіп келеді екен деген сауал. Олардың жан-дүниесінде
қандай жасырулар бар? Не нәрсеге еліктейді, не нәрседен бой тартады? Ұлттық
болмыстарға деген жанашырлықтары қандай? Міне, осы тектес сандаған
сұрақтардың алдымызды кес-кестейтіні рас.
Жастардың мүмкіндігіне қарай, қоғамдағы болып жатқан оқиғаларды өзін
оқшау ұстамағаны жақсы. Өйткені, олар - елдің келепіегі. Ата жолын
жалғастыратын мұрагер. Бүгінгі аяқталмай жатқан істерді мөреге жеткізетін
солар. Сол үшін де жастарға белсенділік, сергектік пен, кәсібилік өте
керек. Және мұндай болу жастар табиғатына жарасатын мінез. "Егер біз лаулап
жаыбасақ..." деген тіркес бар. Сол тіркестің мағынасы әлі өз күшінде. Онда
жастарымыздың саяси өмірге араласып, қатысьш тұруы міндетті емес пе?
ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
Қолда бар деректерге қарап отырсақ, Қазақстан халқының басым бөлігі
жастар дей аламыз. Ендеше, олар саясатта да шешуші рөл атқара алады.
Себебі, жастар қоғамымыздың ең белсенді бөлігі. Барлық кезде осылай болған.
Комсомол сияқты ұйым болмаса да жастар саясаттан тыс өмір сүре алмайды.
Азаматтық ұстанымын білдірмей тұра алмайды. Мәселен, Елбасы саясатын
қолдаған митингі "Отан", "Азаматтық" партиялармен бірге "Талапкер" жастар
қозғалысы да ұйымдастыруға белсене қатысты. Олар оң өзгерістерді қолдады,
өз жүректерінің талғамымен бәрін таразылаған. Отанымыздың өркендеп, ілгері
басуы жастар үшін де керек.
"Біз Елбасымен біргеміз!". Бұл тәубе ететін тәуелсіздігімізді алғаннан
кейінгі жылдарда ел жастары жиі қайталайтын жігерлі сөз. Жастар саясаты
саласындағы алғашқы құжаттардың бірі "Қазақ ССР-індегі мемлекеттік жастар
саясаты" Қазақ ССР заңы 1991 жылы бекітілген. Заң, жалпы, 5 тараудан, 25
баптан тұрады. Заңда көрсетілген басты бағыт Мемлекеттік жастар саясаты
республикасының мемлекеттік өкімет және басқару органдары арқылы жастарды
әлеуметтік жағынан дамыту мен олардың шығармашылық потенциалын мейлінше
толық іске асыру үшін әлеуметтік-экономикалық, саяси-праволық, ұйымдық
жағдайлар жасау. Ал, 1995 жьшы жаңа Азаматтық кодекс дүниеге келді. Алғаш
жаңа ұйым - Қазақстан жастарының конгресі құрылды. Бұл өтпелі кезеңде
қоғамдағы саяси процестерге үлкен ықпал ететін күшті механизм болар деген
үміт артып,
2001 жылы Ақтау қаласында Қазақстан жастарының I Конгресі өтті. Ал, жылы
Қазақстан жастарының II Конгресі Астанада жалғасын тапты.
Бүл салаға Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың назар аударуы - жастар саясатына
үлкен демеу бола алады. Мұны Елбасының конгресте сөйлеген сөзінен
байқауға болады:
"Біз өте шешуші, әрі жауапты кезеңде өмір сүріп отырмыз. Бүгінгі әлемде
экономикалық проблемалар, ұлтаралық соғыстар мен жанжалдар, халықаралық
терроризм деген қатерлер бар. Оған ғаламдық дертке айналған аштық,
жалаңаштық, кедейлікті қосыңцар. Бүкіләлемдік банк мәліметтеріне сүйенсек,
жер бетінде 1 млрд. 200 млн-ға жуық адам кемтарлықта, жоқшылықта өмір
сүреді екен. Міне, осындай теңсіздіктен, кедейліктен терроризм мен түрлі
жанжалдар туады. Дегенмен, осынау қауіп-қатерлерге қарамастан XXI ғасыр
жаңару, өсу, адамзаттық құндылықтардың салтанат құру ғасыры. Бұл сендердің
дәуірлерің! Прогресс қанша алға басқанымен қай кезде де адамзаттың негізгі
құндылықтары – мәдениет, ілім-білім, спорт, еңбек болып қалмақшы. Совдықтан
да біз ұлы тарихи миссияны орындаймыз. Жаңа мемлекет құрамыз. Ол ерікті,
демократиялық, дамыған, бейбітшілік сүйгіш елге айналу үшін сендер де ез
үлестерідді қосасыңдар!" (Жаңа ғасыр жастардың қолында. Астана Ақшамы,
2002, 27 шілде). Әрине, осындай сөзден кейін басты назарды жастарға аудару
керек екеніне ешкім күмән келтірмесі анық. Қазіргі күігі Қазақстандағы
жастар саясаты саласындағы басты қүжатгар "Қазақстан Республикасының жастар
саясатының Тұжырымдамасы" бекітілді, Республикалық "Жастар" бағдарламасы
қабылданды, Жастар департаменті құрылды. Осы барлық шаруалардың басықасында
"Қазақстан болашағы үшін жастар қозғалысына мүше ұйымдар жүр. Олардың саны
1998 жылы онға жетпейтін, бүгінгі күні елуден абып отыр. Ал
республикамыздағы жастар ұйымдарының саны 150-ден асып жығынады.
Осы айтылып кеткен шаралардан кейін халқымыздың төрт миллионға жуық
үлкен әлеуметтік тобын құрайтын жастардың қоғамымыздағы алып отырған орны
мен олардың рөлін белгілейтін нормативтік құжаттың қабылдануы заңды
құбылыс. Бұл нормативтік құжат - бүгінгі күнге дейін көптеген жастар
ұйымдары талқьшаған ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі
дайындаған "ҚР Мемлекеттік жастар саясаты туралы" Заңның жобасы.
Бұл Заңнан не тосуға болады? Ашығын айту керек, бұл заң жастардың
барлық мәселесін шешіп тастай алмайды. "Мәселені шешпейтін болса, мұндай
заңның керегі не?"-деген сұрақ та туындауы мүмкін. Бұған беретін жауап:
жұмыссыздық, баспананың жоқтығы, жоғары білім алу жолдарының қиындауы,
қоғамда қылмыстың етек алуы, нашақорлық пен маскүнемдіктің қанат жаюы. Сол
себептен, бүл мәселелерді жастар үшін бөліп алып шешу мүмкін емес, қоғамның
ажырамас бөлігі ретінде қарау керек. Ал барлық мәселені ысырып қойып, тек
жастардың ғана мүддесіне назар аударайық деу үлкен қателік. Заң біздің
мемлекеттің өзінің жастарына деген бетбұрысын көрсетеді.
Тәуелсіздігіміздің онжылдығын абыроймен атап өттік. Енді әлеуметтік
салаға ден қою - күн тәртібінде тұрған басты мәселе. Өйткені жүргізіліп
жатқан реформалардың әрі қарай екпіндеуі осы реформаларды қолдайтын
әлеуметтік базаны кеңейтуге байланысты. Ал, реформаларды қолдайтындардың
санын қалай және кімдерді тартып көбейтуге болады? Әрине, жастарды. Заңның
тағы бір мәселеге назар аударуда қолбағысы, біздің қоғамда зейнеткерлердің,
мүгедектердің, өйелдердің өз құқықтарын қорғап, наразылық білдіруіне назар
аударылды. Бүгінгі күні жастарға "Екі қолың бар,екі аяғың сау. Сенің бізден
бірнөрсе күтуің қателік. Сен қалай да өз еліңнің патриоты болып, ештеңе
сұрама. Сенсіз де мәселелер бастан асып жатыр" деген сөздер жиі айтылады.
Бұл олардың өз елінен қашып, білімін және күш-жігерін басқа жерде сатуына
өкеліп соктырады. Оның үстіне жастар наразылық білдірмесе, мәселе жоқ деп
ойлау қате пікір. Жастардың наразылығы олардың маскүнемдік пен нашакорлықка
бет бұруына, жастардың арасында қылмыстық жолға түскендердің пайда болуына,
жас отбасылардың бала санын көбейтуден бас тартуына, реформаларға қарсы
күштердің айтқандарына ілесуіне. осы секілді көптеген теріс өрекеттерден
көрінеді.
Бүгінгі күнге дейін жүргізіліп келе жатқан саясаттың аландататын тағы
бір түсы: Қазақстан тәуелсіздігін алған кезде республика азаматының орта
жасы 24-25 жас болатын, ал бүгінгі күні 30-дан асып кетті. Бұл ел ағаларын
да аландататын жағдай. Өйткені мұндай қарқынмен енді 20-25 жылда
қазақстандықтардың орта жасы 55-тен асып кетеді. Сонда жұмысты кім істейді?
Кім бала туады? Кім қарулы күштерде қызмет етіп, Отанын қорғайды? Небәрі 4
тарауды құрайтын 18 бабы бар заң жобасының қоғам алдында тұрған мәселелерді
шепіуге үлкен үлес косатын кұжат екенін осыдан көруге болады.
Мінен, жастар саясатын қолдайтын біраз құжаттарымыз бар? ал
жастарымыздың бүгінгі жайы қалай? Жастарымыз қалай өсіп келе жатыр?
Зерделеп қарасаңыз, бүгіндері жастарымыздың қамқарекеттерінде жаңа бір
үрдіс байқалады. Ол өздері өмір сүріп отырған коғамға, яки күнделікті
тұрмысына қанағаттанбағандықтан қайткен күнде де соны өзгертуге
тырысушылық. Осының жолында қандай әрекеттерге болсын олар әзір.
Қазақстандық қоғамдық түбегейлік қайта құрулар барлық өлеуметтік топтар,
соның ішінде жастардың да басына түскен бір тұтас жүйенің құлдырауымен
бірге жүреді. Бұл асу бір сәтте және барлық адамдар үшін бірдей болуы
мүмкін емес. Қазақстандық модернизмнің айқын айғағы тек қана жас әрі қуатты
"жаңа қазақтар" емес, сонымен бірге әлеуметтік жағдайы төмен адамдар, ал
олардың ішінде каншама жасөспірімдер, балалар мен жастар бар. Жастар
жұмыссыздар қатарын толықтыруда, жастар арасындағы қылмыстың көрсеткіштері
өсуде. Қазіргі таңда айтарлықтай сұранысқа ие болмай жатқан мамандықтың
көбейе түсуі жұмыссыздықтың өсуіне, жастардың бәсекелестігінің төмендеуіне,
қоғамда өз орнын таба алмауына әкеліп соктыруда. Жұмыссыздар ішінде бүгінде
жастар тобының алар орны өте үлкен.
Соңғы жылдар ішіндегі экономикалық реформаларды талдау жастар
арасындағы жұмыссыздықтың өсе түскендігін көрсетті. Сонымен бірге жастарды
жұмысқа орналастыру да төмендеп кеткен. Ресми жағынан алғанда, жас еңбек
ресурстарының саны айтарлықтай жоғары, бұл жұмыссыздардың өсе түскеңдігін
болжауға мүмкіндік береді. Мұнымен бірге белгіленген жұмыс орындарына
қабылдаудың қысқара түсуі жөне орта арнаулы оқу орындарына қабылдаудың
азайғандығы байқалады. Ендеше оқу орнын бітірушілердің көпшігілігі жұмыссыз
қалады деген сөз.
Жұмыс күшіне деген сұраныс пен ұсыныстың арасындағы айырмашылық өсе түсуде.
Бүгінде жасөспірімдер мен қыздар ақысы төмен әрі біліктілігі төмен
жұмыстарға қызықпайды, соған қарамастан жоғары оқу орындарының басым
көпшілігінің мамандар даярлау сапасы еңбек рыногінің талаптарына сай келмей
отыр.
Мүндай жағдайда жастар арасында әлеуметтік қорғансыздық сезімі өсе
түседі және олар өздерінің өмірлік деңгейін кез келген жолдармен көтеруге
ұмтылады.
Нақты индустриалдық әлем, нарықтық заман тұрақсыздық пен әлеуметтік
және жеке жағдайдағы тұйықталуға ұмтылдырады? білім алу, еңбек, жүйелі
құндылық плюрализмінде бұрын болмаған кең көлемдегі таңдауды тудырады.
Бүгінде жоғары оқу орнын бітіруші мамандық тандау жұмыс іздеу және еңбектің
сапалы нәтижелеріне тікелей жауапты болып отыр. Сонымен қатар қазақстандық
қоғамның тоқырау жағдайы өлеуметтік дамуды қиындатады.
Статистикаға қарасақ, бүгінгі жұмыссыздардың үш бөлігіне жас адамдар.
Бес пайызы ғана оның мәнінде көркею үстінде, ал үштен екісі кедейшілік
тауқыметін тартуда немесе одан да қиын жағдайда. Көптеген жас отбасылар
үшін балалы болу қол жетпес арман секілді, туу көрсеткіші өте төмен, соған
қарамастан жастар арасындағы өлім деңгейі қарттармен салыстырганда екі есе
жоғары.
Тағы бір өткір мәселе - жастардың мүмкЬндіктері мен күш-қуаты бұл
қоғамға қажетсіз болып отыр. Олардың өмірде ажынан тік тұруы өте қиын.
Өтпелі кезең ұраншылдықты тудырады. Бүгіңде Қазақстан жастары, аға ұрпақ
сияқты тұрақсыздық пен жайсыздықты бастан өткізуде, түрлі айтыс тартыстың
көзі болып отыр.
Жастар аға және орта ұрпаққа қарағанда уақыттағы түрлі жағдайлардағы
деректер, пікірлер және больш жатқан уақиғалардағы сөйкессіздіктерді терең
сезіммен, эмоциялы қабылдайды. Басқа жағынан алсақ, жастар үшін өткенмен
қоштасу жеңілдеу, олар болашақтан үміткер. Бүгінгі бейбітшілік пен
тұрақтылық, жаугерлік пен айтыс-керіс қарым-қатынастары ертенгі Қазақстан
қоғамының болашағында жастардың қандай орын алатындығын көрсетеді.
Сонуы жылдардағы экономикалық, өлеуметтік: және саяси қайта құрулар
азаматтық қоғам, нарықтық экономика демократтық құқықтық мемлекетті
дамытуға алғышарттар жасады. Бірақ, өгаелі кезеңдегі объективті қиындықтар,
үкіметтің мемлекеттік органдарының қызметіндегі тұрақсыздық, реформаны
жүзеге асырудағы қателіктер жастар арасында сенімсіздік пен көңіл қалуды
туғызады.
Егер де мемлекет болашаққа бағыт ұстаған болса, ол жастардың
санасындағы өзгерістерсіз жүзеге аспайды. Бүгінгі жастар қандай
құңдылықтармен тәрбиеленсе, болашақ та соңдай болмақ.Адам төзгісіз
жағдайларда өмір сүріп жатқан және осыған лайық менталитетке ие болған
жастар болашақты да осындай санамен құрады. Сондықтан да мемлекет жастардың
санасын қалыптастыруға, нақты бағыттағы саналы күш-жігер жұмсауы тиіс.
Жастар - қоғамның ең басты стратегиялық ресурсы. Тек қана құрылыс және
өндірістік жобаларды қаржыландырьш қана қоймай, адамның жан-жақты соның
ішінде мәдени-рухани әлеуметтік дамуына баса назар аудару қажет.
Қазақстандағы жастар саясатының түп негізін қайта қарау қажет. Жастар
саясатының екі түрі бар: біріншісі, мүгедек балаларға, қиын жағдайға
ұшыраған жасөспірімдерге, жұмыссыздарга әлеуметтік көмек керсету және
екіншісі, жас адам белгілі бір жағдайларда өз мәселесін өз шеше алатын,
өзін-өзі қорғау бар. Әзірге біздің жастар саясаты негізінен бұған дейін
жасалған қателіктерді түзетумен шектеліп келеді. Жастар саяси,
экономикалъіқ, мәдени, құкықтык, әлеуметтік және күнделікті мәселелерін
шеше алатындай жастар саясатынын концешщясын қайта қарау қажет.
Жастар саясатының жүзеге асырылуында жастар өздерінің қоғамдық қүрылымдары
арқалы тікелей атсалысуы кажет.
Жастардың және қоғамдых үйымның қарым-қатынасы "әрііггестік қарым-қатынас
бағдарламасы" ітрішшшінде қүрылуға тиіс: жастар өз бастамасы мен
мүмкіндіктерін ұсынады, ал қоғамдық ұйым нақты жағдайға байланысты
қүкыктык, саяси, үйымдастыру-техникалық, қаражаттық жөне ақпараттык көмек
көрсетеді. Басым бағдарламалар жастардың кәсіби, шығармашытык, р\"хаші өсуі
және жастардың халықтық әлеуметтік қорғалмаған топтарына көмегі больш
табылады.
Соңғы екі жыл ішінде ішкі көші-кон есебінен 158 мың адамға кеміп кеткен
ауыл жастарынан жағдайына ерекше көңіл бөлген жөн.
Мемлекетгік статистика дерекгеріне карағанда, ауылдық жерлерде 21,1 мың
жүмыссыз жастар тіркелген. бүл бар.тшс жүмыссыз жастардың 31,2 пайызы.
Бүгінде ауыл жастары тірішліксіз аралла қалғандай күйде, елі^іізде больш
жатқан оқиғалардан хабарсыз. клхбтар мен кітапханалар жабылған, жүмыссыздық
пен шарасыздык аші жастарын қоғамның "масыддарьша" айналдырды. Ал, байқап
карасақ Қазақстанның мақтанышы болып табылатын Қ.Сәтбаев, М.Әуезов,
Б.Момышұлы және басқалар сияқты талантты, атақты адамдар шықты емес пе?.
Елбасының нүсқауы бойьшша аллагы үш жыл катарынан ауыл жылы болып
бекітілді. Енді, әсіресе, ауыл жастарына ерекше назар аударылар деген үміт
бар. Ауыл жастары да мемлекетіміздің болашағы больш табьгаады. Біз олардың
ішінен тек білімді жастарды ғана емес, сонымен қатар жан-жақты дарынды,
тәрбиелі жастарды көруіміз керек. Сондықтан да мемлекет тікелей ауьшды
колда\та тіііс. Біздің азаматтық міндетіміз үрпаққа отаньвіыз біреу іана
екендігін, онъщ аты Қазақстан екендігін, ол көптеген үрпақтардың тері мен
каны аркььты қүрылгандығью және оның болашаіы қазіргі жастардъщ колында
екендігін жеткізуіміз больш табылады, өйткені қазақ халкының гасырлар бойғы
арманын жүзеге асыру және XXI ғасырда алаңсыз өмір сүру солардың қолында.
Әлемнің барлық алдыңғы катарлы елдерінде жастар және балалар үйымдары
мемлекеттік көмекгі пайдаланады. олардың маңызды әлеуметтік жобалары
бюджеттен қаржыландырылады. Сондықтан да республжкадағы жастар қозғалысының
бүдан әрі дамуы мемлекеттің қолдауынсыз аса қиын болмақ.
Жастар жасык, та, жігерсіз де емес. Олар жетекші күшке де айнала алады.
Жалпы, қазақ халқының саналық, рухани-интеллектуалдық потенциалы зор екенін
тарих дәлелдеп берді. Демек, қазақ жастарына
себебін көрмей, салдары арқылы ғана кейіс білдірудің, қүрғақ ақыл айтудың
қажеті жоқ. Жастарға мүмкіндік беру керек. Жастарды рухтаңдырудың, ел
ертеңін жасауға қатыстырудың жалғыз жолы - олардың құбыланамасын осы бастан
комсомолдық-шенеуніктік жолмен емес, шьшайы заманға сай белгілеп қана
қоймай, қаржылық, әлеуметтік көмек арқылы жан-жақта мүмкінджтер тугызу.
Ол жастарды әлеуметтік қорғауға және бүгінгі күні жастар алдында тұрған
бірқатар міндеттер мен мақсаттарды орыңдауға ықпал жасайды деп ойлаймын.
Жас ұрпақтың дүниетанымындағы өзгерістердің мәнін ой елегінен өткеріп,
зерделеу теориялық міндеттер тұрғысынан қалай зәру болса, өмірлік мақсат-
мүддеден де солай маңызды. Қоғам дамуының жаңа арнаға түсуі, яки еліміздің
егемендік алуы — тәуелсіздігіміз қаншама құндылықтарға жол ашты. Қоғамның
күллі бағыт-бағдары, ізгі мұраттары, қажеттіліктері мен себеп-салдарлары
түбегейлі өзгерді, мүның өзінің жастардың ой-санасына, өмірлік
ұстанымдарына әсер-ықпалы болмай қалған жоқ.
САЛАУАТТЫ ЖАСТАР — САЛАУАТТЫ ҚОҒАМ
Бүгінгі таңда жастар ортасындағы маскүнемдік, нашақорлық, жұмыссыздық,
қылмыс пен өз бетімен кетушілік, рухани азып-тозушылық туралы жиі айтылады.
Мұндай теріс ағымдардың белең алғандығын жасырмаймыз. Қазіргі таңда қоғамды
алаңдататын аталған сипаттағы мәселелер. Сол себептен де мемлекеттің жастар
саясатының басым бағыттары да жоғарыдағы салаларды қамтиды. Ежелден
Бірінші байлық аталған денсаулықтың жайын қазақ қашаннан жоғары
бағалаған. Расында да адам баласы үшін денсаулықтан артық ештеңе жоқ.
Денсаулық дұрыс болмаса, бойыңды дерт жайласа, ештеңенің мәні келмейді.
Біздің жұрт Қай жерің ауырса-жаның сол жерде деп те жатады ғой. Бұл да
шындық, осының бәрі ата-бабаларымыздың денсаулық мәселесіне айрықша көңіл
бөлгенін көрсетеді. Халықтың денсаулығы ел қуаты. Ел қуаты болашақ жастар.
Соңғы жылдары жастар арасындағы нашақорлық аса өзекті проблемаға
айналды. Мысалы: бір ғана Алматы қаласында есірткілік, психотропты және
әсері күшті басқа да заттарды медициналық емес мақсатта пайдаланғаны үшін
он мыңнан астам адам есепте тұр. Бұның жартысы-жасөспірімдер. Наркологтар
қазіргі уақытта нашақорлықпен сырқаттанатын адамдар саны маскүнемдікке
шалдыққандар санымен теңесіп қалды дейді. Нашақорлардың шынайы, дәл саны
туралы нақты мағлұматтар жоқ. Нашақорлардың іс жүзіндегі саны ресми
мәліметтерден 8-10 есе асып түседі. Санақ көрсеткіштері наркологиялық
есепте тұрған сырқаттар санына сүйеніп анықталады. Бұндай аурулардың
азғантай ғана бөлігі емделуге өз еркімен келеді, қалғандарын полиция не
туыстары алып келеді. Бұл сырқаттың отбасының ғана емес, бүкіл қоғамның
қасіреті. Наркологияда контагиоздық деген ұғым бар (мағынасы бойынша
жұқпалылық деген сөзге жақын). Әрбір нашақор нашаға кем дегенде 10 адамды
үйретеді, яғни жұқтырады деген сөз. Нашақорлардың соңғы кезде не себепті
қарқынды түрде көбейе түскені де түсінікті – геометриялық прогрессия заңы
күшіне енеді. Демек, әрбір нашақордың анықталуы – көптеген адамдардың
өміріне араша түсуге мүмкіндік беретін өте маңызды алдын алу шарасы.
Нашақорлық- сырқат, емдеуден гөрі оның алдын алу жеңіл. Соңғы уақытта
есірткі пайдалану салдарынан өлім көбейіп отыр. Әдетте, құмарпаз нашақор 35
жасқа жетпей өледі, ал жасөспірім нашақорлар өмірінің орташа ұзақтығы
есірткі пайдалана бастаған соң 5 жыл. Есірткіні шамадан артық мөлшерде
пайдалану салдарынан соңғы жылдарда балалар арасындағы өлім көбейді.
Алғашқы кезде есірткіні ағзаға енгізу адамның өзін дені сау сезініп, көңіл-
күйінің алдамшы көтерілуіне толық тәуелсіз сезінуіне әкеледі. Ал шындығында
есірткіден адам психикалық және дене әлсіздігіне шалдығып, бүкіл ағзалары
қатты уланады. Әдетте, 1-2 рет байқап көрудің өзі адамды наша тартушылардың
құлы етеді, мүгедектікке апарады. Адам ағзасындағы заттардың алмасу
процесіне араласып, есірткі, ең алдымен, мидың серотанин (мидың көңіл- күй
өзгерістерін бақылауына көмектесетін зат) шығаратын жасушаларын өлтіреді,
бұл адамныың белсенділігін төмендетіп, селсоқтыққа әкеледі. Иммундық жүйе
зардап шегеді. Сондықтан адам ағзасы түрлі инфекцияларға берілгіш болып
алады. Есірткі обырдың, асқазан жарасының пайда болуына итермелейді. Ең
ауыр, қауіпті және емделуі қиын нашақорлық түрі- апиын нашақорлығы. Ортақ
ине қолдану салдарынан АҚТҚ (СПИД) және түрлі ауруларды жұқтыру қаупі
ұлғаяды. Тамырға жіберілетін есірткі пайдалану нәтижесінде тек психика,
жүрек-қан тамыры және жүйке жүйесі ғана емес ауруға қарсы тұру
мүмкіндіктері нашарлайды. Ең жеңілі оны мүлдем пайдаланбау.
Маскүнемдік, шылымқорлық, нашақорлық-адамның үш жауы. Олардың шырмауына
бір оралған кісінің қайтып құтылуы қиынға соғады. Сол себептен болуы керек
маскүнемдікпен тиянақты күрес жүргізу мәселесін ерте заманнан бері
қарастырып, іске асырып отырған. Орта ғасырларда маскүнемдікке қарсы күрес
мемлкет тарапынан адамды жазалау түрінде жүргізілген. Мысалы: Францияда көп
уақыт маскүнемдікке салынған адамдарға жұрт алдында тәнін таяқтау, құлағын
кесіп алу, жер аудару жазалары қолданылған. Ал Ресейде болса мас болып
полицияның қолына түскен адамдар сотқа тартылған. Бұл мәселелер бүкіл
дүниежүзіндегі басты мәселеге айналып отыр. Біздің елімізде де
маскүнемдікке салынушылардың атап айтқанда жастардың саны айтарлықтай.
Ішімдікке құмартып, маскүнемдікке салыну- ішкіш адамның өзі мен отбасына
ғана емес, бүкіл елге, қоғамға зиянын тигізуде. Бұл туралы Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Назарбаев барша халыққа арналған Қазақстан
2030 жолдауында: Жеткілікті құралдар болмай тұрған жағдайда ауруларға
қарсы күрес пен денсаулықты нығайту жөніндегі біздің стратегиямыз
азаматтарымызды салауатты өмір салтына әзірлеуден басталады. Қоғамдық сана
мен мараль маскүнемдікке, нашақорлыққа, шылымқорлыққа барынша қарсы болуға
тиіс. Кеңес өкіметі жылдарында арақ біздің тұрмысымызға, әдетімізге,
дәстүрімізге тереңдетіп енді. Ол ауылдық жерлерде де адам өмірінің ажырамас
бөлігі болып алады. Бүгінгі көпшілік нарық қиыншылығына тап боп, күйзеліске
түскенде ішімдікке, есірткіге салыну артып отыр, шылым шекендер де азаяр
емес. Кейбір елдерде ұтымды ақпараттық және түсіндіру саясатын жүргізу,
мәдениет пен білім арқылы едәуір табыстарға қол жеткізеді. Өнеркәсіп
дамыған елдерде ішімдікті пайдаланушылар мен темекі тартушылардың саны кеми
түсуде, өйткені кәсіпкерлік – денсаулығы мықты жандардың үлесі. Өмір салтын
теріс әдеттерден спортқа көшу тиімді жолдардың бірі болып табылады деп
көрсетеді. Президент өзінің 18 мамыр 1998 жылғы ... жарлығында да осы
мәселелерге байланысты салауатты өмір салтын қалыптастыру бағытында да ұлт-
насихатты күшейту туралы шараларын міндеттеп береді. Сондықтан бүгінгі
таңда елімізде маскүнемдік пен шылымқорлық, есірткіні тыю мәселесінде жан-
жақты күрес жұмысын дәйектілік және ымырасыз түрде жүргізіліп отыту
тапсырылады. Осыған орай республикамызда салауатты өмір салтын қалыптастыру
орталықтары мен оның жеке бөлімшелері құрылып, қазір ол белсенді жұмыс
жүргізуде. Әсіресе, арақ- шарапқа, темекі мен есірткіге құмартушыларға
қарсы насихатты батыл жүргізуді, адамдарды арақ ішпеу, маскүнемдікке
ымырасыз көзқарас рухында тәрбиелеу, тіпті аз мөлшерде арақ – шараптың адам
денсаулығына тигізетін нұқсанын, сондай-ақ оның қоғамдық өмірінің барлық
жағына, экономикаға, адамның тұрмысына, арождандық келбеті мен санасына
тигізетін кері жағын да нанымды ашып беруді қолға алып отыр. Шындығында,
салауатты өмір салты дегеніміз – тек қана зиянды әдеттерден бас тарту ғана
емес, бұл өз денсаулығына деген жауапкершілікті сезіну, жанұяда бақытты
тұрмыс құру, бос уақытты мағыналы өткізу, адамның рухани жан – дүниесін
байыта түсу мен дене тәрбиесімен айналысу, осының бәрі қоғамдық мүддемен
ұштасатынын, сонымен тоғысатынын түсіну, яғни Қазақстан азаматы деген
атаққа қай жағынан болса да лайықты болу. Жалпы республика бойынша
нашақорлықтың себебі болып отырған бірқатар жағдайларды және нашақорлықтың
ахуалын сараптау нәтижесінде мынандай сұрақ туады. Нашақорлыққа қарсы тұру
шараларының жүйесі қандай болуы тиіс? Әсіресе, бұл сала аралық
ынтымақтастықты қажет етеді, және сонымен қоса, әр ведомство өзара қатынас
жасай отырып, өз мақсаттарын орындауға тиіс, яғни, ІІБ – есірткі сатумен
күресу, денсаулық сақтау саласы – нашақорларға жәрдем көрсету,
нашақорлардың алдын алу және тағы басқалары. Осылай болғанда ғана халықтың
және ең алдымен жастардың бойында есірткіге қарсы иммунитет құруға
бағытталған, кәсіптік деңгейде орындалған кешенді шаралар іске асады.
Есірткіге деген сұранысты, олардың заңсыз айналымын төмендету мақсатында
барлық мүдделі ведомствалар, соның ішінде денсаулық сақтау департаменті
Нашақорлықпен және есірткі саудасымен күресудің кешенді шаралары атты
қалалық бағдарлама шеңберінде жұмыстар жүргізілуде. Бағдарлама денсаулық
сақтау департаментінің мына басқармалармен қатынас жасауын реттейді:
білім беру;
ішкі істер;
еңбек және әлеуметтік қорғау департаменті;
бұқаралық ақпарат құралдары;
қоғамдық ұйымдар;
қала әкімшілігінің бөлімдері және тағы басқалары;
Осы ведомстволармен қатынас жасау шегіндегі денсаулық сақтау
департаментінің қызметі есірткі пайдаланудың алдын алуға, нашақорлар мен
маскүнемдерді емдеу және қалпына келтіруге бағытталған. Бұл міндеттерді
іске асыру, ең алдымен, медициналық, әлеуметтік қалпына келтіру
орталықтарына жүктелген. Орталық жұмысына әкімшілік пен денсаулық сақтау
департаменті жеткілікті көңіл бөледі; нашақорлықпен сырқаттанатын адамдарға
медициналық жәрдем ұйымдастыру принциптері қайта қаралады, емге әдістемелік
көзқарас өзгеруде; қалпына келтіру буыны күшейтіле отырып, өзара тәуелді
топтармен жұмыс жүргізіліп, емді психологияландыру принципі қолданылуда.
Қалпына келтірудің бір бөлігі ретінде есірткіден тиген зиянды азайту
бағдарламасы жемісті жүзеге асырылуда. Біздің түпкі мақсатымыз – сырқаттың
жағымсыз тәжірибені қайталаудан сақтануына және терапевтік ремиссияға қол
жеткізу.
Салауатты өмір салтын қалыптастыру бойынша басты ғылыми- әдістемелік
мекемелер жұмыс істеуде. Бұл мекемелердің құрылымдық негізін облыстық және
қалалық салауатты өмір салты орталықтары мен денсаулықты нығайту
орталықтары құрайды. Осы шараларды іске асыру мақсатында Президенттің
өкімімен 1999 жылы Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясаты
тұжырымдамасы қабылданған. Оның негізгі бағыттары: жастар құқықтары мен
бостандықтарын қамтамасыз ету, кәсіптік, рухани және дене тәрбиесінің
дамуына жағдай жасау, жас таланттарды жан- жақты қолдау, жастардың қазіргі
жағдайға бейімделу жүйесін қалыптастыру, жастар бірлестіктерін дамытуға
жәрдемдесу. Жастар саясаты және олардың ұйымдарының құрылуы Қазақстан
территориясында бұрыннан болғаны бәріне аян. Алғашқы қазақ жастар
ұйымдарының құрылуы, оның мақсат- мүдделері жөнінде жастардың
жетекшілерінің бірі, сол оқиғалардың куәгері С.Сәдуақасұлы былай дейді: Ең
алғашқы жастар ұйымы Омбы қаласында 1914 жылы ашылды. Бұл ұйымның аты
Бірлік еді. Бірліктің мақсаты қазақ халқын мәдени һәм әдеби жағынан
ілгері қатардағы жұрттарға қосу, ұлтшылдық сезімін туғызу һәм ұлттықтың
сақтау. Ұйымның саяси һәм шаралары туралы ұстаған жолы: кедейлерді,
жіңішкелерді байлардың, күштілердің, зорлығынан құтқару, әйелге теңдік
әперу. 1916 жылы Бірлік, Балапан деген жазба журнал шығарып тұрды. Ол
өз заманында ауызға ілініп, жастарға көрсеткен оның қызметі көп болды.
Бұдан басқа Қазақстанда 21 жастар ұйымы болды. Олар өз кезегінде Бірлік
ұйымы сияқты қызметтер атқарып жатты.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасы
жастар жалпыға бірдей адам құқығы Деклорациясының өзекті идеялары мен
қағидаларынан, Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясының Жастар дамуының
2000 жылға дейінгі дүниежүзілік іс-қимыл бағдарламасын 5081 қарарына, сәби
құқығы туралы Конвенсияға, Қазақстанг Республикасының президентінің
Қазақстан халқыны арналған Қазақстан – 2030 барлық Қазақстанның өсіп -
өркендеуі, қауіпсіздігі және әлауқатының артуы атты Жолдауына сүйенеді.
Мемлекеттік жастар саясатының жалпы ережелер бөлімінде мемлекеттік жастар
саясатының қажеттігі жас өркеннің өмірге қадам басып, қоғамда өз құқықтарын
иеленуі мен, оның алдында жауапкершілік арқалау сәтінде бетпе-бет келетін
өмір мәресінің қиындықтарымен айқындалады.
Жастар саясатын қалыптастыра отырып, мемлекеттік жастардың келешекте
маңызды салмаққа ие болар халықтың бірден-бір белсенді тобы екендігін
ескереді. Мұның өзі жастардың мемлекет құрылысындағы рөлі мен орнын жете
бағаламауға жол бермеуді көздейді.
Мемлекеттік жастар саясатының дәстүрлі әлеуметтік саясаттан айырмасы ол
тек өтелу тетіктерін әзірлеуге ғана сыймайды. Ол жастардың шығармашылық
қуатын айқындайтын белсенді де жаңаша, өндірушілік аспектілерден тұрады.
Бұл мемлекеттік жастар саясатын қоғамның стратегиялық ресурстарын
дамытудағы бірден – бір маңызды бағыт ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.
Қоғамдық өзгерістердің күрделілігі жас азаматтардың әлеуметтік жағынан
жан – жақты қалыптасуына, жас қауым тіршілігінің барлық қалтарысына әсерін
тигізеді. Дәстүрлі жастар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
1. САЛАУАТТЫ ЖАСТАР — САЛАУАТТЫ ҚОҒАМ
2. ҚР ЖАСТАРЫ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫНЫҢ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ТҰРАҚТЫЛЫҚТЫ САҚТАУДЫҢ
ФАКТОРЫ РЕТІНДЕГІ РОЛІ
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Әрбір қоғамның, әрбір отбасының ертеңгі келбеті ондағы жастардың қалай
өсіп? ержетуіне байланысты. Сондықтан, бүл мәселеге мән беру тұрмыстық-
әлеуметтік көзқарас ғана емес, саяси салмағы бар үлкен міндеттердщ бірі деп
атасақ, артық айтқандық емес. Кеше де солай болган, келешекте де солай бола
береді Қазақ халқы да ежелден "ат тұяғын тай басар" жастарының жайына бей-
жай қараған жоқ. Сондықтан да ата-баба мирас еткен намыстылық, имандылық,
отанды сүю? ынтымақ пен бірлікті берік сақтау үрдісі әлсіреген жоқ, қайта
жаңғырьш, одан әрі жажасын тауып отырды. Ата буынның үмітін бала буын ақтай
білді Қысқасы, ұяда не көрсе, ұшқанда соны ілді. Бүгінгі таңдағы жайлар
мүлдем жауапты. Егемен елдің ертеңгі тағдыры, ең алдымен қазақты, барша
Қазақстаңдықты тынымсыз ойландыруға тиіс.Оның басты өлшемі мынау:
жастарымыз қалай өсіп келеді екен деген сауал. Олардың жан-дүниесінде
қандай жасырулар бар? Не нәрсеге еліктейді, не нәрседен бой тартады? Ұлттық
болмыстарға деген жанашырлықтары қандай? Міне, осы тектес сандаған
сұрақтардың алдымызды кес-кестейтіні рас.
Жастардың мүмкіндігіне қарай, қоғамдағы болып жатқан оқиғаларды өзін
оқшау ұстамағаны жақсы. Өйткені, олар - елдің келепіегі. Ата жолын
жалғастыратын мұрагер. Бүгінгі аяқталмай жатқан істерді мөреге жеткізетін
солар. Сол үшін де жастарға белсенділік, сергектік пен, кәсібилік өте
керек. Және мұндай болу жастар табиғатына жарасатын мінез. "Егер біз лаулап
жаыбасақ..." деген тіркес бар. Сол тіркестің мағынасы әлі өз күшінде. Онда
жастарымыздың саяси өмірге араласып, қатысьш тұруы міндетті емес пе?
ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
Қолда бар деректерге қарап отырсақ, Қазақстан халқының басым бөлігі
жастар дей аламыз. Ендеше, олар саясатта да шешуші рөл атқара алады.
Себебі, жастар қоғамымыздың ең белсенді бөлігі. Барлық кезде осылай болған.
Комсомол сияқты ұйым болмаса да жастар саясаттан тыс өмір сүре алмайды.
Азаматтық ұстанымын білдірмей тұра алмайды. Мәселен, Елбасы саясатын
қолдаған митингі "Отан", "Азаматтық" партиялармен бірге "Талапкер" жастар
қозғалысы да ұйымдастыруға белсене қатысты. Олар оң өзгерістерді қолдады,
өз жүректерінің талғамымен бәрін таразылаған. Отанымыздың өркендеп, ілгері
басуы жастар үшін де керек.
"Біз Елбасымен біргеміз!". Бұл тәубе ететін тәуелсіздігімізді алғаннан
кейінгі жылдарда ел жастары жиі қайталайтын жігерлі сөз. Жастар саясаты
саласындағы алғашқы құжаттардың бірі "Қазақ ССР-індегі мемлекеттік жастар
саясаты" Қазақ ССР заңы 1991 жылы бекітілген. Заң, жалпы, 5 тараудан, 25
баптан тұрады. Заңда көрсетілген басты бағыт Мемлекеттік жастар саясаты
республикасының мемлекеттік өкімет және басқару органдары арқылы жастарды
әлеуметтік жағынан дамыту мен олардың шығармашылық потенциалын мейлінше
толық іске асыру үшін әлеуметтік-экономикалық, саяси-праволық, ұйымдық
жағдайлар жасау. Ал, 1995 жьшы жаңа Азаматтық кодекс дүниеге келді. Алғаш
жаңа ұйым - Қазақстан жастарының конгресі құрылды. Бұл өтпелі кезеңде
қоғамдағы саяси процестерге үлкен ықпал ететін күшті механизм болар деген
үміт артып,
2001 жылы Ақтау қаласында Қазақстан жастарының I Конгресі өтті. Ал, жылы
Қазақстан жастарының II Конгресі Астанада жалғасын тапты.
Бүл салаға Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың назар аударуы - жастар саясатына
үлкен демеу бола алады. Мұны Елбасының конгресте сөйлеген сөзінен
байқауға болады:
"Біз өте шешуші, әрі жауапты кезеңде өмір сүріп отырмыз. Бүгінгі әлемде
экономикалық проблемалар, ұлтаралық соғыстар мен жанжалдар, халықаралық
терроризм деген қатерлер бар. Оған ғаламдық дертке айналған аштық,
жалаңаштық, кедейлікті қосыңцар. Бүкіләлемдік банк мәліметтеріне сүйенсек,
жер бетінде 1 млрд. 200 млн-ға жуық адам кемтарлықта, жоқшылықта өмір
сүреді екен. Міне, осындай теңсіздіктен, кедейліктен терроризм мен түрлі
жанжалдар туады. Дегенмен, осынау қауіп-қатерлерге қарамастан XXI ғасыр
жаңару, өсу, адамзаттық құндылықтардың салтанат құру ғасыры. Бұл сендердің
дәуірлерің! Прогресс қанша алға басқанымен қай кезде де адамзаттың негізгі
құндылықтары – мәдениет, ілім-білім, спорт, еңбек болып қалмақшы. Совдықтан
да біз ұлы тарихи миссияны орындаймыз. Жаңа мемлекет құрамыз. Ол ерікті,
демократиялық, дамыған, бейбітшілік сүйгіш елге айналу үшін сендер де ез
үлестерідді қосасыңдар!" (Жаңа ғасыр жастардың қолында. Астана Ақшамы,
2002, 27 шілде). Әрине, осындай сөзден кейін басты назарды жастарға аудару
керек екеніне ешкім күмән келтірмесі анық. Қазіргі күігі Қазақстандағы
жастар саясаты саласындағы басты қүжатгар "Қазақстан Республикасының жастар
саясатының Тұжырымдамасы" бекітілді, Республикалық "Жастар" бағдарламасы
қабылданды, Жастар департаменті құрылды. Осы барлық шаруалардың басықасында
"Қазақстан болашағы үшін жастар қозғалысына мүше ұйымдар жүр. Олардың саны
1998 жылы онға жетпейтін, бүгінгі күні елуден абып отыр. Ал
республикамыздағы жастар ұйымдарының саны 150-ден асып жығынады.
Осы айтылып кеткен шаралардан кейін халқымыздың төрт миллионға жуық
үлкен әлеуметтік тобын құрайтын жастардың қоғамымыздағы алып отырған орны
мен олардың рөлін белгілейтін нормативтік құжаттың қабылдануы заңды
құбылыс. Бұл нормативтік құжат - бүгінгі күнге дейін көптеген жастар
ұйымдары талқьшаған ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі
дайындаған "ҚР Мемлекеттік жастар саясаты туралы" Заңның жобасы.
Бұл Заңнан не тосуға болады? Ашығын айту керек, бұл заң жастардың
барлық мәселесін шешіп тастай алмайды. "Мәселені шешпейтін болса, мұндай
заңның керегі не?"-деген сұрақ та туындауы мүмкін. Бұған беретін жауап:
жұмыссыздық, баспананың жоқтығы, жоғары білім алу жолдарының қиындауы,
қоғамда қылмыстың етек алуы, нашақорлық пен маскүнемдіктің қанат жаюы. Сол
себептен, бүл мәселелерді жастар үшін бөліп алып шешу мүмкін емес, қоғамның
ажырамас бөлігі ретінде қарау керек. Ал барлық мәселені ысырып қойып, тек
жастардың ғана мүддесіне назар аударайық деу үлкен қателік. Заң біздің
мемлекеттің өзінің жастарына деген бетбұрысын көрсетеді.
Тәуелсіздігіміздің онжылдығын абыроймен атап өттік. Енді әлеуметтік
салаға ден қою - күн тәртібінде тұрған басты мәселе. Өйткені жүргізіліп
жатқан реформалардың әрі қарай екпіндеуі осы реформаларды қолдайтын
әлеуметтік базаны кеңейтуге байланысты. Ал, реформаларды қолдайтындардың
санын қалай және кімдерді тартып көбейтуге болады? Әрине, жастарды. Заңның
тағы бір мәселеге назар аударуда қолбағысы, біздің қоғамда зейнеткерлердің,
мүгедектердің, өйелдердің өз құқықтарын қорғап, наразылық білдіруіне назар
аударылды. Бүгінгі күні жастарға "Екі қолың бар,екі аяғың сау. Сенің бізден
бірнөрсе күтуің қателік. Сен қалай да өз еліңнің патриоты болып, ештеңе
сұрама. Сенсіз де мәселелер бастан асып жатыр" деген сөздер жиі айтылады.
Бұл олардың өз елінен қашып, білімін және күш-жігерін басқа жерде сатуына
өкеліп соктырады. Оның үстіне жастар наразылық білдірмесе, мәселе жоқ деп
ойлау қате пікір. Жастардың наразылығы олардың маскүнемдік пен нашакорлықка
бет бұруына, жастардың арасында қылмыстық жолға түскендердің пайда болуына,
жас отбасылардың бала санын көбейтуден бас тартуына, реформаларға қарсы
күштердің айтқандарына ілесуіне. осы секілді көптеген теріс өрекеттерден
көрінеді.
Бүгінгі күнге дейін жүргізіліп келе жатқан саясаттың аландататын тағы
бір түсы: Қазақстан тәуелсіздігін алған кезде республика азаматының орта
жасы 24-25 жас болатын, ал бүгінгі күні 30-дан асып кетті. Бұл ел ағаларын
да аландататын жағдай. Өйткені мұндай қарқынмен енді 20-25 жылда
қазақстандықтардың орта жасы 55-тен асып кетеді. Сонда жұмысты кім істейді?
Кім бала туады? Кім қарулы күштерде қызмет етіп, Отанын қорғайды? Небәрі 4
тарауды құрайтын 18 бабы бар заң жобасының қоғам алдында тұрған мәселелерді
шепіуге үлкен үлес косатын кұжат екенін осыдан көруге болады.
Мінен, жастар саясатын қолдайтын біраз құжаттарымыз бар? ал
жастарымыздың бүгінгі жайы қалай? Жастарымыз қалай өсіп келе жатыр?
Зерделеп қарасаңыз, бүгіндері жастарымыздың қамқарекеттерінде жаңа бір
үрдіс байқалады. Ол өздері өмір сүріп отырған коғамға, яки күнделікті
тұрмысына қанағаттанбағандықтан қайткен күнде де соны өзгертуге
тырысушылық. Осының жолында қандай әрекеттерге болсын олар әзір.
Қазақстандық қоғамдық түбегейлік қайта құрулар барлық өлеуметтік топтар,
соның ішінде жастардың да басына түскен бір тұтас жүйенің құлдырауымен
бірге жүреді. Бұл асу бір сәтте және барлық адамдар үшін бірдей болуы
мүмкін емес. Қазақстандық модернизмнің айқын айғағы тек қана жас әрі қуатты
"жаңа қазақтар" емес, сонымен бірге әлеуметтік жағдайы төмен адамдар, ал
олардың ішінде каншама жасөспірімдер, балалар мен жастар бар. Жастар
жұмыссыздар қатарын толықтыруда, жастар арасындағы қылмыстың көрсеткіштері
өсуде. Қазіргі таңда айтарлықтай сұранысқа ие болмай жатқан мамандықтың
көбейе түсуі жұмыссыздықтың өсуіне, жастардың бәсекелестігінің төмендеуіне,
қоғамда өз орнын таба алмауына әкеліп соктыруда. Жұмыссыздар ішінде бүгінде
жастар тобының алар орны өте үлкен.
Соңғы жылдар ішіндегі экономикалық реформаларды талдау жастар
арасындағы жұмыссыздықтың өсе түскендігін көрсетті. Сонымен бірге жастарды
жұмысқа орналастыру да төмендеп кеткен. Ресми жағынан алғанда, жас еңбек
ресурстарының саны айтарлықтай жоғары, бұл жұмыссыздардың өсе түскеңдігін
болжауға мүмкіндік береді. Мұнымен бірге белгіленген жұмыс орындарына
қабылдаудың қысқара түсуі жөне орта арнаулы оқу орындарына қабылдаудың
азайғандығы байқалады. Ендеше оқу орнын бітірушілердің көпшігілігі жұмыссыз
қалады деген сөз.
Жұмыс күшіне деген сұраныс пен ұсыныстың арасындағы айырмашылық өсе түсуде.
Бүгінде жасөспірімдер мен қыздар ақысы төмен әрі біліктілігі төмен
жұмыстарға қызықпайды, соған қарамастан жоғары оқу орындарының басым
көпшілігінің мамандар даярлау сапасы еңбек рыногінің талаптарына сай келмей
отыр.
Мүндай жағдайда жастар арасында әлеуметтік қорғансыздық сезімі өсе
түседі және олар өздерінің өмірлік деңгейін кез келген жолдармен көтеруге
ұмтылады.
Нақты индустриалдық әлем, нарықтық заман тұрақсыздық пен әлеуметтік
және жеке жағдайдағы тұйықталуға ұмтылдырады? білім алу, еңбек, жүйелі
құндылық плюрализмінде бұрын болмаған кең көлемдегі таңдауды тудырады.
Бүгінде жоғары оқу орнын бітіруші мамандық тандау жұмыс іздеу және еңбектің
сапалы нәтижелеріне тікелей жауапты болып отыр. Сонымен қатар қазақстандық
қоғамның тоқырау жағдайы өлеуметтік дамуды қиындатады.
Статистикаға қарасақ, бүгінгі жұмыссыздардың үш бөлігіне жас адамдар.
Бес пайызы ғана оның мәнінде көркею үстінде, ал үштен екісі кедейшілік
тауқыметін тартуда немесе одан да қиын жағдайда. Көптеген жас отбасылар
үшін балалы болу қол жетпес арман секілді, туу көрсеткіші өте төмен, соған
қарамастан жастар арасындағы өлім деңгейі қарттармен салыстырганда екі есе
жоғары.
Тағы бір өткір мәселе - жастардың мүмкЬндіктері мен күш-қуаты бұл
қоғамға қажетсіз болып отыр. Олардың өмірде ажынан тік тұруы өте қиын.
Өтпелі кезең ұраншылдықты тудырады. Бүгіңде Қазақстан жастары, аға ұрпақ
сияқты тұрақсыздық пен жайсыздықты бастан өткізуде, түрлі айтыс тартыстың
көзі болып отыр.
Жастар аға және орта ұрпаққа қарағанда уақыттағы түрлі жағдайлардағы
деректер, пікірлер және больш жатқан уақиғалардағы сөйкессіздіктерді терең
сезіммен, эмоциялы қабылдайды. Басқа жағынан алсақ, жастар үшін өткенмен
қоштасу жеңілдеу, олар болашақтан үміткер. Бүгінгі бейбітшілік пен
тұрақтылық, жаугерлік пен айтыс-керіс қарым-қатынастары ертенгі Қазақстан
қоғамының болашағында жастардың қандай орын алатындығын көрсетеді.
Сонуы жылдардағы экономикалық, өлеуметтік: және саяси қайта құрулар
азаматтық қоғам, нарықтық экономика демократтық құқықтық мемлекетті
дамытуға алғышарттар жасады. Бірақ, өгаелі кезеңдегі объективті қиындықтар,
үкіметтің мемлекеттік органдарының қызметіндегі тұрақсыздық, реформаны
жүзеге асырудағы қателіктер жастар арасында сенімсіздік пен көңіл қалуды
туғызады.
Егер де мемлекет болашаққа бағыт ұстаған болса, ол жастардың
санасындағы өзгерістерсіз жүзеге аспайды. Бүгінгі жастар қандай
құңдылықтармен тәрбиеленсе, болашақ та соңдай болмақ.Адам төзгісіз
жағдайларда өмір сүріп жатқан және осыған лайық менталитетке ие болған
жастар болашақты да осындай санамен құрады. Сондықтан да мемлекет жастардың
санасын қалыптастыруға, нақты бағыттағы саналы күш-жігер жұмсауы тиіс.
Жастар - қоғамның ең басты стратегиялық ресурсы. Тек қана құрылыс және
өндірістік жобаларды қаржыландырьш қана қоймай, адамның жан-жақты соның
ішінде мәдени-рухани әлеуметтік дамуына баса назар аудару қажет.
Қазақстандағы жастар саясатының түп негізін қайта қарау қажет. Жастар
саясатының екі түрі бар: біріншісі, мүгедек балаларға, қиын жағдайға
ұшыраған жасөспірімдерге, жұмыссыздарга әлеуметтік көмек керсету және
екіншісі, жас адам белгілі бір жағдайларда өз мәселесін өз шеше алатын,
өзін-өзі қорғау бар. Әзірге біздің жастар саясаты негізінен бұған дейін
жасалған қателіктерді түзетумен шектеліп келеді. Жастар саяси,
экономикалъіқ, мәдени, құкықтык, әлеуметтік және күнделікті мәселелерін
шеше алатындай жастар саясатынын концешщясын қайта қарау қажет.
Жастар саясатының жүзеге асырылуында жастар өздерінің қоғамдық қүрылымдары
арқалы тікелей атсалысуы кажет.
Жастардың және қоғамдых үйымның қарым-қатынасы "әрііггестік қарым-қатынас
бағдарламасы" ітрішшшінде қүрылуға тиіс: жастар өз бастамасы мен
мүмкіндіктерін ұсынады, ал қоғамдық ұйым нақты жағдайға байланысты
қүкыктык, саяси, үйымдастыру-техникалық, қаражаттық жөне ақпараттык көмек
көрсетеді. Басым бағдарламалар жастардың кәсіби, шығармашытык, р\"хаші өсуі
және жастардың халықтық әлеуметтік қорғалмаған топтарына көмегі больш
табылады.
Соңғы екі жыл ішінде ішкі көші-кон есебінен 158 мың адамға кеміп кеткен
ауыл жастарынан жағдайына ерекше көңіл бөлген жөн.
Мемлекетгік статистика дерекгеріне карағанда, ауылдық жерлерде 21,1 мың
жүмыссыз жастар тіркелген. бүл бар.тшс жүмыссыз жастардың 31,2 пайызы.
Бүгінде ауыл жастары тірішліксіз аралла қалғандай күйде, елі^іізде больш
жатқан оқиғалардан хабарсыз. клхбтар мен кітапханалар жабылған, жүмыссыздық
пен шарасыздык аші жастарын қоғамның "масыддарьша" айналдырды. Ал, байқап
карасақ Қазақстанның мақтанышы болып табылатын Қ.Сәтбаев, М.Әуезов,
Б.Момышұлы және басқалар сияқты талантты, атақты адамдар шықты емес пе?.
Елбасының нүсқауы бойьшша аллагы үш жыл катарынан ауыл жылы болып
бекітілді. Енді, әсіресе, ауыл жастарына ерекше назар аударылар деген үміт
бар. Ауыл жастары да мемлекетіміздің болашағы больш табьгаады. Біз олардың
ішінен тек білімді жастарды ғана емес, сонымен қатар жан-жақты дарынды,
тәрбиелі жастарды көруіміз керек. Сондықтан да мемлекет тікелей ауьшды
колда\та тіііс. Біздің азаматтық міндетіміз үрпаққа отаньвіыз біреу іана
екендігін, онъщ аты Қазақстан екендігін, ол көптеген үрпақтардың тері мен
каны аркььты қүрылгандығью және оның болашаіы қазіргі жастардъщ колында
екендігін жеткізуіміз больш табылады, өйткені қазақ халкының гасырлар бойғы
арманын жүзеге асыру және XXI ғасырда алаңсыз өмір сүру солардың қолында.
Әлемнің барлық алдыңғы катарлы елдерінде жастар және балалар үйымдары
мемлекеттік көмекгі пайдаланады. олардың маңызды әлеуметтік жобалары
бюджеттен қаржыландырылады. Сондықтан да республжкадағы жастар қозғалысының
бүдан әрі дамуы мемлекеттің қолдауынсыз аса қиын болмақ.
Жастар жасык, та, жігерсіз де емес. Олар жетекші күшке де айнала алады.
Жалпы, қазақ халқының саналық, рухани-интеллектуалдық потенциалы зор екенін
тарих дәлелдеп берді. Демек, қазақ жастарына
себебін көрмей, салдары арқылы ғана кейіс білдірудің, қүрғақ ақыл айтудың
қажеті жоқ. Жастарға мүмкіндік беру керек. Жастарды рухтаңдырудың, ел
ертеңін жасауға қатыстырудың жалғыз жолы - олардың құбыланамасын осы бастан
комсомолдық-шенеуніктік жолмен емес, шьшайы заманға сай белгілеп қана
қоймай, қаржылық, әлеуметтік көмек арқылы жан-жақта мүмкінджтер тугызу.
Ол жастарды әлеуметтік қорғауға және бүгінгі күні жастар алдында тұрған
бірқатар міндеттер мен мақсаттарды орыңдауға ықпал жасайды деп ойлаймын.
Жас ұрпақтың дүниетанымындағы өзгерістердің мәнін ой елегінен өткеріп,
зерделеу теориялық міндеттер тұрғысынан қалай зәру болса, өмірлік мақсат-
мүддеден де солай маңызды. Қоғам дамуының жаңа арнаға түсуі, яки еліміздің
егемендік алуы — тәуелсіздігіміз қаншама құндылықтарға жол ашты. Қоғамның
күллі бағыт-бағдары, ізгі мұраттары, қажеттіліктері мен себеп-салдарлары
түбегейлі өзгерді, мүның өзінің жастардың ой-санасына, өмірлік
ұстанымдарына әсер-ықпалы болмай қалған жоқ.
САЛАУАТТЫ ЖАСТАР — САЛАУАТТЫ ҚОҒАМ
Бүгінгі таңда жастар ортасындағы маскүнемдік, нашақорлық, жұмыссыздық,
қылмыс пен өз бетімен кетушілік, рухани азып-тозушылық туралы жиі айтылады.
Мұндай теріс ағымдардың белең алғандығын жасырмаймыз. Қазіргі таңда қоғамды
алаңдататын аталған сипаттағы мәселелер. Сол себептен де мемлекеттің жастар
саясатының басым бағыттары да жоғарыдағы салаларды қамтиды. Ежелден
Бірінші байлық аталған денсаулықтың жайын қазақ қашаннан жоғары
бағалаған. Расында да адам баласы үшін денсаулықтан артық ештеңе жоқ.
Денсаулық дұрыс болмаса, бойыңды дерт жайласа, ештеңенің мәні келмейді.
Біздің жұрт Қай жерің ауырса-жаның сол жерде деп те жатады ғой. Бұл да
шындық, осының бәрі ата-бабаларымыздың денсаулық мәселесіне айрықша көңіл
бөлгенін көрсетеді. Халықтың денсаулығы ел қуаты. Ел қуаты болашақ жастар.
Соңғы жылдары жастар арасындағы нашақорлық аса өзекті проблемаға
айналды. Мысалы: бір ғана Алматы қаласында есірткілік, психотропты және
әсері күшті басқа да заттарды медициналық емес мақсатта пайдаланғаны үшін
он мыңнан астам адам есепте тұр. Бұның жартысы-жасөспірімдер. Наркологтар
қазіргі уақытта нашақорлықпен сырқаттанатын адамдар саны маскүнемдікке
шалдыққандар санымен теңесіп қалды дейді. Нашақорлардың шынайы, дәл саны
туралы нақты мағлұматтар жоқ. Нашақорлардың іс жүзіндегі саны ресми
мәліметтерден 8-10 есе асып түседі. Санақ көрсеткіштері наркологиялық
есепте тұрған сырқаттар санына сүйеніп анықталады. Бұндай аурулардың
азғантай ғана бөлігі емделуге өз еркімен келеді, қалғандарын полиция не
туыстары алып келеді. Бұл сырқаттың отбасының ғана емес, бүкіл қоғамның
қасіреті. Наркологияда контагиоздық деген ұғым бар (мағынасы бойынша
жұқпалылық деген сөзге жақын). Әрбір нашақор нашаға кем дегенде 10 адамды
үйретеді, яғни жұқтырады деген сөз. Нашақорлардың соңғы кезде не себепті
қарқынды түрде көбейе түскені де түсінікті – геометриялық прогрессия заңы
күшіне енеді. Демек, әрбір нашақордың анықталуы – көптеген адамдардың
өміріне араша түсуге мүмкіндік беретін өте маңызды алдын алу шарасы.
Нашақорлық- сырқат, емдеуден гөрі оның алдын алу жеңіл. Соңғы уақытта
есірткі пайдалану салдарынан өлім көбейіп отыр. Әдетте, құмарпаз нашақор 35
жасқа жетпей өледі, ал жасөспірім нашақорлар өмірінің орташа ұзақтығы
есірткі пайдалана бастаған соң 5 жыл. Есірткіні шамадан артық мөлшерде
пайдалану салдарынан соңғы жылдарда балалар арасындағы өлім көбейді.
Алғашқы кезде есірткіні ағзаға енгізу адамның өзін дені сау сезініп, көңіл-
күйінің алдамшы көтерілуіне толық тәуелсіз сезінуіне әкеледі. Ал шындығында
есірткіден адам психикалық және дене әлсіздігіне шалдығып, бүкіл ағзалары
қатты уланады. Әдетте, 1-2 рет байқап көрудің өзі адамды наша тартушылардың
құлы етеді, мүгедектікке апарады. Адам ағзасындағы заттардың алмасу
процесіне араласып, есірткі, ең алдымен, мидың серотанин (мидың көңіл- күй
өзгерістерін бақылауына көмектесетін зат) шығаратын жасушаларын өлтіреді,
бұл адамныың белсенділігін төмендетіп, селсоқтыққа әкеледі. Иммундық жүйе
зардап шегеді. Сондықтан адам ағзасы түрлі инфекцияларға берілгіш болып
алады. Есірткі обырдың, асқазан жарасының пайда болуына итермелейді. Ең
ауыр, қауіпті және емделуі қиын нашақорлық түрі- апиын нашақорлығы. Ортақ
ине қолдану салдарынан АҚТҚ (СПИД) және түрлі ауруларды жұқтыру қаупі
ұлғаяды. Тамырға жіберілетін есірткі пайдалану нәтижесінде тек психика,
жүрек-қан тамыры және жүйке жүйесі ғана емес ауруға қарсы тұру
мүмкіндіктері нашарлайды. Ең жеңілі оны мүлдем пайдаланбау.
Маскүнемдік, шылымқорлық, нашақорлық-адамның үш жауы. Олардың шырмауына
бір оралған кісінің қайтып құтылуы қиынға соғады. Сол себептен болуы керек
маскүнемдікпен тиянақты күрес жүргізу мәселесін ерте заманнан бері
қарастырып, іске асырып отырған. Орта ғасырларда маскүнемдікке қарсы күрес
мемлкет тарапынан адамды жазалау түрінде жүргізілген. Мысалы: Францияда көп
уақыт маскүнемдікке салынған адамдарға жұрт алдында тәнін таяқтау, құлағын
кесіп алу, жер аудару жазалары қолданылған. Ал Ресейде болса мас болып
полицияның қолына түскен адамдар сотқа тартылған. Бұл мәселелер бүкіл
дүниежүзіндегі басты мәселеге айналып отыр. Біздің елімізде де
маскүнемдікке салынушылардың атап айтқанда жастардың саны айтарлықтай.
Ішімдікке құмартып, маскүнемдікке салыну- ішкіш адамның өзі мен отбасына
ғана емес, бүкіл елге, қоғамға зиянын тигізуде. Бұл туралы Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Назарбаев барша халыққа арналған Қазақстан
2030 жолдауында: Жеткілікті құралдар болмай тұрған жағдайда ауруларға
қарсы күрес пен денсаулықты нығайту жөніндегі біздің стратегиямыз
азаматтарымызды салауатты өмір салтына әзірлеуден басталады. Қоғамдық сана
мен мараль маскүнемдікке, нашақорлыққа, шылымқорлыққа барынша қарсы болуға
тиіс. Кеңес өкіметі жылдарында арақ біздің тұрмысымызға, әдетімізге,
дәстүрімізге тереңдетіп енді. Ол ауылдық жерлерде де адам өмірінің ажырамас
бөлігі болып алады. Бүгінгі көпшілік нарық қиыншылығына тап боп, күйзеліске
түскенде ішімдікке, есірткіге салыну артып отыр, шылым шекендер де азаяр
емес. Кейбір елдерде ұтымды ақпараттық және түсіндіру саясатын жүргізу,
мәдениет пен білім арқылы едәуір табыстарға қол жеткізеді. Өнеркәсіп
дамыған елдерде ішімдікті пайдаланушылар мен темекі тартушылардың саны кеми
түсуде, өйткені кәсіпкерлік – денсаулығы мықты жандардың үлесі. Өмір салтын
теріс әдеттерден спортқа көшу тиімді жолдардың бірі болып табылады деп
көрсетеді. Президент өзінің 18 мамыр 1998 жылғы ... жарлығында да осы
мәселелерге байланысты салауатты өмір салтын қалыптастыру бағытында да ұлт-
насихатты күшейту туралы шараларын міндеттеп береді. Сондықтан бүгінгі
таңда елімізде маскүнемдік пен шылымқорлық, есірткіні тыю мәселесінде жан-
жақты күрес жұмысын дәйектілік және ымырасыз түрде жүргізіліп отыту
тапсырылады. Осыған орай республикамызда салауатты өмір салтын қалыптастыру
орталықтары мен оның жеке бөлімшелері құрылып, қазір ол белсенді жұмыс
жүргізуде. Әсіресе, арақ- шарапқа, темекі мен есірткіге құмартушыларға
қарсы насихатты батыл жүргізуді, адамдарды арақ ішпеу, маскүнемдікке
ымырасыз көзқарас рухында тәрбиелеу, тіпті аз мөлшерде арақ – шараптың адам
денсаулығына тигізетін нұқсанын, сондай-ақ оның қоғамдық өмірінің барлық
жағына, экономикаға, адамның тұрмысына, арождандық келбеті мен санасына
тигізетін кері жағын да нанымды ашып беруді қолға алып отыр. Шындығында,
салауатты өмір салты дегеніміз – тек қана зиянды әдеттерден бас тарту ғана
емес, бұл өз денсаулығына деген жауапкершілікті сезіну, жанұяда бақытты
тұрмыс құру, бос уақытты мағыналы өткізу, адамның рухани жан – дүниесін
байыта түсу мен дене тәрбиесімен айналысу, осының бәрі қоғамдық мүддемен
ұштасатынын, сонымен тоғысатынын түсіну, яғни Қазақстан азаматы деген
атаққа қай жағынан болса да лайықты болу. Жалпы республика бойынша
нашақорлықтың себебі болып отырған бірқатар жағдайларды және нашақорлықтың
ахуалын сараптау нәтижесінде мынандай сұрақ туады. Нашақорлыққа қарсы тұру
шараларының жүйесі қандай болуы тиіс? Әсіресе, бұл сала аралық
ынтымақтастықты қажет етеді, және сонымен қоса, әр ведомство өзара қатынас
жасай отырып, өз мақсаттарын орындауға тиіс, яғни, ІІБ – есірткі сатумен
күресу, денсаулық сақтау саласы – нашақорларға жәрдем көрсету,
нашақорлардың алдын алу және тағы басқалары. Осылай болғанда ғана халықтың
және ең алдымен жастардың бойында есірткіге қарсы иммунитет құруға
бағытталған, кәсіптік деңгейде орындалған кешенді шаралар іске асады.
Есірткіге деген сұранысты, олардың заңсыз айналымын төмендету мақсатында
барлық мүдделі ведомствалар, соның ішінде денсаулық сақтау департаменті
Нашақорлықпен және есірткі саудасымен күресудің кешенді шаралары атты
қалалық бағдарлама шеңберінде жұмыстар жүргізілуде. Бағдарлама денсаулық
сақтау департаментінің мына басқармалармен қатынас жасауын реттейді:
білім беру;
ішкі істер;
еңбек және әлеуметтік қорғау департаменті;
бұқаралық ақпарат құралдары;
қоғамдық ұйымдар;
қала әкімшілігінің бөлімдері және тағы басқалары;
Осы ведомстволармен қатынас жасау шегіндегі денсаулық сақтау
департаментінің қызметі есірткі пайдаланудың алдын алуға, нашақорлар мен
маскүнемдерді емдеу және қалпына келтіруге бағытталған. Бұл міндеттерді
іске асыру, ең алдымен, медициналық, әлеуметтік қалпына келтіру
орталықтарына жүктелген. Орталық жұмысына әкімшілік пен денсаулық сақтау
департаменті жеткілікті көңіл бөледі; нашақорлықпен сырқаттанатын адамдарға
медициналық жәрдем ұйымдастыру принциптері қайта қаралады, емге әдістемелік
көзқарас өзгеруде; қалпына келтіру буыны күшейтіле отырып, өзара тәуелді
топтармен жұмыс жүргізіліп, емді психологияландыру принципі қолданылуда.
Қалпына келтірудің бір бөлігі ретінде есірткіден тиген зиянды азайту
бағдарламасы жемісті жүзеге асырылуда. Біздің түпкі мақсатымыз – сырқаттың
жағымсыз тәжірибені қайталаудан сақтануына және терапевтік ремиссияға қол
жеткізу.
Салауатты өмір салтын қалыптастыру бойынша басты ғылыми- әдістемелік
мекемелер жұмыс істеуде. Бұл мекемелердің құрылымдық негізін облыстық және
қалалық салауатты өмір салты орталықтары мен денсаулықты нығайту
орталықтары құрайды. Осы шараларды іске асыру мақсатында Президенттің
өкімімен 1999 жылы Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясаты
тұжырымдамасы қабылданған. Оның негізгі бағыттары: жастар құқықтары мен
бостандықтарын қамтамасыз ету, кәсіптік, рухани және дене тәрбиесінің
дамуына жағдай жасау, жас таланттарды жан- жақты қолдау, жастардың қазіргі
жағдайға бейімделу жүйесін қалыптастыру, жастар бірлестіктерін дамытуға
жәрдемдесу. Жастар саясаты және олардың ұйымдарының құрылуы Қазақстан
территориясында бұрыннан болғаны бәріне аян. Алғашқы қазақ жастар
ұйымдарының құрылуы, оның мақсат- мүдделері жөнінде жастардың
жетекшілерінің бірі, сол оқиғалардың куәгері С.Сәдуақасұлы былай дейді: Ең
алғашқы жастар ұйымы Омбы қаласында 1914 жылы ашылды. Бұл ұйымның аты
Бірлік еді. Бірліктің мақсаты қазақ халқын мәдени һәм әдеби жағынан
ілгері қатардағы жұрттарға қосу, ұлтшылдық сезімін туғызу һәм ұлттықтың
сақтау. Ұйымның саяси һәм шаралары туралы ұстаған жолы: кедейлерді,
жіңішкелерді байлардың, күштілердің, зорлығынан құтқару, әйелге теңдік
әперу. 1916 жылы Бірлік, Балапан деген жазба журнал шығарып тұрды. Ол
өз заманында ауызға ілініп, жастарға көрсеткен оның қызметі көп болды.
Бұдан басқа Қазақстанда 21 жастар ұйымы болды. Олар өз кезегінде Бірлік
ұйымы сияқты қызметтер атқарып жатты.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасы
жастар жалпыға бірдей адам құқығы Деклорациясының өзекті идеялары мен
қағидаларынан, Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясының Жастар дамуының
2000 жылға дейінгі дүниежүзілік іс-қимыл бағдарламасын 5081 қарарына, сәби
құқығы туралы Конвенсияға, Қазақстанг Республикасының президентінің
Қазақстан халқыны арналған Қазақстан – 2030 барлық Қазақстанның өсіп -
өркендеуі, қауіпсіздігі және әлауқатының артуы атты Жолдауына сүйенеді.
Мемлекеттік жастар саясатының жалпы ережелер бөлімінде мемлекеттік жастар
саясатының қажеттігі жас өркеннің өмірге қадам басып, қоғамда өз құқықтарын
иеленуі мен, оның алдында жауапкершілік арқалау сәтінде бетпе-бет келетін
өмір мәресінің қиындықтарымен айқындалады.
Жастар саясатын қалыптастыра отырып, мемлекеттік жастардың келешекте
маңызды салмаққа ие болар халықтың бірден-бір белсенді тобы екендігін
ескереді. Мұның өзі жастардың мемлекет құрылысындағы рөлі мен орнын жете
бағаламауға жол бермеуді көздейді.
Мемлекеттік жастар саясатының дәстүрлі әлеуметтік саясаттан айырмасы ол
тек өтелу тетіктерін әзірлеуге ғана сыймайды. Ол жастардың шығармашылық
қуатын айқындайтын белсенді де жаңаша, өндірушілік аспектілерден тұрады.
Бұл мемлекеттік жастар саясатын қоғамның стратегиялық ресурстарын
дамытудағы бірден – бір маңызды бағыт ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.
Қоғамдық өзгерістердің күрделілігі жас азаматтардың әлеуметтік жағынан
жан – жақты қалыптасуына, жас қауым тіршілігінің барлық қалтарысына әсерін
тигізеді. Дәстүрлі жастар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz