Қазақстан Республикасының салықтық жүйесі
Кіріспе
І. Салықтың әлеуметтік.экономикалық мәні және түрлері.
ІІ. Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері.
ІІІ. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің дамуы.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
І. Салықтың әлеуметтік.экономикалық мәні және түрлері.
ІІ. Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері.
ІІІ. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің дамуы.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Тақырыптың өзектілігі. Салықтар дегеніміз жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында,мемлекеттік жоғары өкілді орган қабылдаған нормативті акті-заңның негізінде,сондай-ақ заңда белгіленген мөлшерде және уақытта заңды және жеке тұлғалардан міндетті түрде,қайтарылмайтын және ақысыз негізде,бюджетке алынатын ақшалай төлемдер.Осы берілген түсінікті жан-жақты талдап,салыстыру мақсатында басқа да экономистердің көзқарастарына тоқталамыз.
Мысалы, Гуреев В.И. салыстырып, мынадай түсінік берді: міндетті жарна дегеніміз заңды және жеке тұлғалардың кәсіпкерлік қызметтерінен және басқа түсім көздерінен тапқан табыстарының бір бөлігін заңмен белгіленген тәсілмен ақшалай түрде алу.
Белгілі ғалым Лепеляев С.Г. салыққа мынадай анықтама береді: салық мемлекеттің үкімет билігі субъектілерінің төлем қабілеттілігін қамтамассыз ету мақсатында, мемлекеттік мәжбүр етумен қамтамассыз етілетін міндетті, қайтарылмайтын және дербес- ақысыз түрде заңды жеке тұлғалардан заңда белгіленген тәртіппен алынатын меншіктері.
Ең қысқаша берілген ұғым Мельников Н.В. мырзанікі болуы мүмкін: салықтар- белгілі бір көлемде және мерзімде аылынатын заң жүзінде көзделген (қарастырылған) міндетті төлемдер.
Салықтардың басты белгісі салық нысанының ауысуы, меншік иесінің ауысуы болып табылады. Мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың салық төлеу кезінде мемлекет қарамағына өтетін ақшалары мемлекет меншігіне айналады.
Мысалы, Гуреев В.И. салыстырып, мынадай түсінік берді: міндетті жарна дегеніміз заңды және жеке тұлғалардың кәсіпкерлік қызметтерінен және басқа түсім көздерінен тапқан табыстарының бір бөлігін заңмен белгіленген тәсілмен ақшалай түрде алу.
Белгілі ғалым Лепеляев С.Г. салыққа мынадай анықтама береді: салық мемлекеттің үкімет билігі субъектілерінің төлем қабілеттілігін қамтамассыз ету мақсатында, мемлекеттік мәжбүр етумен қамтамассыз етілетін міндетті, қайтарылмайтын және дербес- ақысыз түрде заңды жеке тұлғалардан заңда белгіленген тәртіппен алынатын меншіктері.
Ең қысқаша берілген ұғым Мельников Н.В. мырзанікі болуы мүмкін: салықтар- белгілі бір көлемде және мерзімде аылынатын заң жүзінде көзделген (қарастырылған) міндетті төлемдер.
Салықтардың басты белгісі салық нысанының ауысуы, меншік иесінің ауысуы болып табылады. Мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың салық төлеу кезінде мемлекет қарамағына өтетін ақшалары мемлекет меншігіне айналады.
1. Я.Ә.Әбубакиров. «Экономикалық теория негіздері» Алматы 2004
2. В.Крымова «Экономикалық теория негіздері» Алматы 2003
3. Н.Қ. Мамыров , М.Ә.Тілеужанова «Макроэкономика» Алматы 2003
4. Г.М.Осипова «Экономикалық теория негіздері » Алматы 2002
5. Ө.Қ. Шеденов, Б.А.Жүнісов, Ү.С.Байжомртов «Жалпы экономикалық теория» Алматы - Ақтөбе 2002
6. Я.Ә.Абубакир, Б.Б.Байжұмаев, Ф.Н. Жақыпова, Т.П.Табеев «Экономикалық теория» Алматы 1999
7. А. Д. Умбеталиев, Ғ.Е.Керімбек “Салық және салық салу” Алматы 2006
8. С.М. Найманбаев “Салықтық құқық” Алматы “Жеті жарғы ”2005 ж.
2. В.Крымова «Экономикалық теория негіздері» Алматы 2003
3. Н.Қ. Мамыров , М.Ә.Тілеужанова «Макроэкономика» Алматы 2003
4. Г.М.Осипова «Экономикалық теория негіздері » Алматы 2002
5. Ө.Қ. Шеденов, Б.А.Жүнісов, Ү.С.Байжомртов «Жалпы экономикалық теория» Алматы - Ақтөбе 2002
6. Я.Ә.Абубакир, Б.Б.Байжұмаев, Ф.Н. Жақыпова, Т.П.Табеев «Экономикалық теория» Алматы 1999
7. А. Д. Умбеталиев, Ғ.Е.Керімбек “Салық және салық салу” Алматы 2006
8. С.М. Найманбаев “Салықтық құқық” Алматы “Жеті жарғы ”2005 ж.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі
Мазмұны
Кіріспе
І. Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және түрлері.
ІІ. Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері.
ІІІ. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің дамуы.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе.
Тақырыптың өзектілігі. Салықтар дегеніміз жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында,мемлекеттік жоғары өкілді орган қабылдаған нормативті акті-заңның негізінде,сондай-ақ заңда белгіленген мөлшерде және уақытта заңды және жеке тұлғалардан міндетті түрде,қайтарылмайтын және ақысыз негізде,бюджетке алынатын ақшалай төлемдер.Осы берілген түсінікті жан-жақты талдап,салыстыру мақсатында басқа да экономистердің көзқарастарына тоқталамыз.
Мысалы, Гуреев В.И. салыстырып, мынадай түсінік берді: міндетті жарна дегеніміз заңды және жеке тұлғалардың кәсіпкерлік қызметтерінен және басқа түсім көздерінен тапқан табыстарының бір бөлігін заңмен белгіленген тәсілмен ақшалай түрде алу.
Белгілі ғалым Лепеляев С.Г. салыққа мынадай анықтама береді: салық мемлекеттің үкімет билігі субъектілерінің төлем қабілеттілігін қамтамассыз ету мақсатында, мемлекеттік мәжбүр етумен қамтамассыз етілетін міндетті, қайтарылмайтын және дербес- ақысыз түрде заңды жеке тұлғалардан заңда белгіленген тәртіппен алынатын меншіктері.
Ең қысқаша берілген ұғым Мельников Н.В. мырзанікі болуы мүмкін: салықтар- белгілі бір көлемде және мерзімде аылынатын заң жүзінде көзделген (қарастырылған) міндетті төлемдер.
Салықтардың басты белгісі салық нысанының ауысуы, меншік иесінің ауысуы болып табылады. Мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың салық төлеу кезінде мемлекет қарамағына өтетін ақшалары мемлекет меншігіне айналады.
Ал мемлекеттік заңды тұлғалардың салықтары мемлекет қарамағына түскенімен олардың (заңды тұлғалардың, ақшалардың) иесі мемлекет болып қала береді. Бұл жерде мемлекет салықтарды белгілеу және алу процесінде саяси субъект ретінде ол міндетті төлемдерді белгілеу және алу кезінде меншік иесі ретінде болады. Салықтарды алу кезінде мәжбүрлі түрде меншік формасы өзгертіледі. Қорыта келе айтқанда, міндетті төлемдер- өз кірістерінің бір бөлігі, ал салықтар бөтен кірістердің бір бөлігі.
Салықтар, әрқашанда мемлекет пен халықтың жан-жақты мұқтаждықтарын қанағаттандыру және өндірісті дамыту мақсатында ұлттық табысты және жалпы ішкі өнімді, сондай-ақ жалпы қоғамдық өнімді қайта бөлуге байланысты экономикалық қатынастарды көрсетеді. Сондықтан, олар мемлекеттің заңды және жеке тұлғаларымен арасындағы экономикалық қатынастарын сипаттайтын экономикалық категория болып табылады.
Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және түрлері.
Салықтардың экономикалық кұбылыс ретінде пайда болуы мен кызмет етуі мемлекеттің бар болуымен байланысты. Қоғамдық билік өз қызметін жүзеге асыру үшін үнемі қаржылық ресурстарды қажет етеді. Мемлекеттің бұл кажеттілігі салық арқылы камтамасыз етіледі. Қоғамдык билікті ұстап тұру үшін енгізілген салықтар мемлекеттік кірістердің бір түрі ретінде анықталады.
Алғашқыда салықтар әртүрлі натуралды заттай алым-салықтар түрінде төленді. Тауар-ақша қатынастарының дамуы нәтижесінде салық ақшалай формаға ие болды. Сонымен қатар, алғашқы ақшалай салықтың бірі б.э. ІІ ғасырда Көне Римдегі жан басына салынатын салық-трибут болды.
Салықтар - бұл мемлекеттік бюджетке билік органдарымен алынатын жеке және заңды түлғалардың міндетті төлемдері. Яғни, ЖІӨ-нің белгілі бір бөлігін міндетті жарна түрінде мемлекеттін өз пайдасына шығарып алуы салықтың мәнін құрайды.
Мұндай жарналарды ЖІӨ өндірісінің негізгі қатысушылары: өз еңбегімен материалдық және материалдык емес игіліктерді өндіретін және белгілі табыс алатын жүмысшылар; нарық субъектілері; капитал иелері жүзеге асырады. Бұл жағдайда жарнаның өзі салық түрінде ақша құралдарының белгілі сомасымен мемлекет пен ұдайы өндіріс процесінің катысушылары арасындағы экономикалык байланыстың сыртқы көрінісі болады. Ал, олардың негізінде экономикалык катынастар жатыр. Осындай жолмсн салықтардың экономикалық мәні мынадай: салықтар өз кызметі мен тапсырмаларын жүзеге асыру үшін мемлекетпен шоғырландырылатын, заңды тұлғалар мен азаматтардан ұлттық табыстың белгілі бір бөлігін алу бойынша экономикалық қатынастардың бөлігін көрсетеді.
Салықтың кызмет етуі әрқашан мемлекетпен байланысты: біріншіден, олар тек мемлекетпен белгіленеді, екіншіден, олар мемлекеттің пайдасына өндіріледі.
Салықтар арнайы белгілерімен қаржылық қатынастар жүйесінде ерекше орын алады. Салықтык арнайы белгілеріне келесілер жатады:
1. Фискалдық мәні Фикс сөзі латыншадан аударғанда fiscus Көне Римде
империялық қазынаны білдірген. Фискалдық- яғни қазынаға байланысты деген сөз.
2. Мемлекеттің бар болуының материалдық негізі. Басқа қаржылық құбылыстардан салықтың айырмашылығы, ол тек мемлекетпен енгізіледі және мемлекеттің қызметімен тапсырмасын қаржыландыру көзі ролін атқарады.
3. Мәжбүрлі сипат. Қаржылық қатынастардың басқа формаларынан ерекшелігі, салықтың кызметтеуі мемлекеттің билеу әрекетімен шартталған мәжбүрлеуімен сипатталады.
4. Қоғамдық-құқықтық сипат. Қаржылық катынастардың салық формасын ұйымдастыру құқықтық актілер негізінде жүзеге асырылады және барлық заңды, жеке тұлғаларға қатысты болады.
5. Қайтарымсыз сипат. Салықты төлеу салық төлеушіден мемлекетке құнның біржақты козғалысына негізделеді. Салық міндеттемесі біржақты міндеттеме болып табылады, салық төлеуші ақшалай құралдардың белгілі сомасын салық түрінде мемлекетке беруге міндетті, өз кезегінде мемлекет мұндай міндеттерді атқармайды.
6. Орталықтандырылған сипат. Басқа каржылық құралдардан ерекшелігі салықтар ақшалай құралдардың орталықтандырылған қоры - мемлекеттік бюджетке түсіп, мемлекеттің қолына шоғырланады.
7. Эквивалентсіз (баламасыз). Салықтың төленуі қандай да бір тауарға және мемлекетпен көрсетілген қызметке төлем болып табылмайды, ол мемлекет пайдасына ақшаны қайтарымсыз түрде беру болып табылады. Дәл осылай салық басқа төлем түрлерінен ерекшеленеді.
8. Қайта бөлістіру сипаты. Қаржыға толығымен қатынас бойынша салықтар мемлекет пайдасына ұлттық табыс кұнының бөлігін қайта бөлістіру әдістерінің бірі ретінде қолданылады.
Салықтың мәні оның функцияларында көрініс табады. Қаржылық категориялар түсінігінде салықтар толығымен субкатегория болып табылатынын есте ұстау керек, сондықтан қаржыларға катысты салық қызметтерін каржының бөлістіру қызметінің кұрамдас ішкі қызметтері ретінде қарастыру керек.
1. Тарихи алғашқы болып мемлекеттік бюджетке құралдардың түсуін қамтамасыз ететін салықтың фиксалдық қызметі табылады. Тауар-ақша қатынастарының өндірістің дамуы барысында, бұл қызмет мемлекетке барлық ақшалай табыстардың ұлғайған түсімдерін анықтады.
2. Салықтың кайта бөлістіру қызметі мемлекет пайдасына әртүрлі шаруашылық субъектілерінің табыстарының бөлігін кайта бөлістіруден тұрады. Бұл қызметтің әрекет ету аумағы ЖІӨ-дегі салық үлесімен анықталады; ол ұлттық табыстың мемлекеттену дәрежесін көрсетеді: бұл үлес 1997 жылы 19,7%-ды, 1998 жылы 16,6%-ды, 1999 жылы 17,4%-ды, 2000 жылы 22,6%-ды құрады.
3. Салыктың үшінші қызметі - реттеуші, мемлекеттің экономикалық кызметінің кеңеюімен туындайды. Ол ұлттық шаруашылық дамуына қабылданған бағдарламаларға сәйкес мақсатты бағытта әсер етеді. Бұл жағдайда салық формасын таңдау, олардың ставкаларының өзгерісі, салықты төлету әдісі, женілдіктер (скидкалар) мен льготалар пайдаланылады. Бұл регуляторлар қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымына және пропорциясына, жинақтау мен тұтыну көлеміне әсер етеді. Соңғы жылдары Қазакстан үшін салықтық және оған теңестірілген төлемдердің төмен үлес салмағы тән, бұл олардың жеткіліксіз жинақталуы мен салық салудан жалтарумен түсіндіріледі. Мемлекет қоғам дамуынын әрбір нақты кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық және басқа да мақсаттар мен тапсырмалардан тәуелді толық жетілген экономикалық саясатка сәйкес салық аясында мекеменің салық жүйесін - саясатын жүргізеді. Нарық қатынастарын қалыптастыру шарттарында салық саясатының негізгі бағыты тұтынудың орталықтандырылған қоғамдық қоры арқылы тұрғындардың нақты табыстарының белгілі бір бөлігін қалыптастыру принципінде өзін-өзі ақтамаған шығын болып табылады. Бұл еңбек белсенділігінің күшеюіне экономикалық қызығушылықтың ынталандыру механизмі арқылы тұрғындардың еңбекке қабілетті бөлігінің табыстарын негізді үлғайтуға мүмкіндік береді. Салық жүйесі арқылы коғамның еңбекке қабілетсіз мүшелерін неғұрлым тиімді және сенімді әлеуметтік қорғау қамтамасыз етіледі.
Салықтар алымдардың, әртүрлі төлем түрлерінен, мемлекеттік баждан және баска төлемдерден ерекшеленеді.
Алым - бұл заңдық мәнді актіні жүзеге асыруға мемлекеттік органдармен алынған ақшалай төлем.
Алымдардын ерекше белгілері, олар мемлекеттік аппараттың шығыстарын өтейді, яғни баламасыз төлем болып табылады, яғни бірнәрсеге рұксат алу, тіркеу кезінде төленеді; Олар ерікті сипат алады, яғни мемлекеттік органдарға сәйкес заңды және жеке тұлғалардың тек ерікті қарым-қатынасы жағдайында төленеді.
Төлемақы бұл мемлекет меншігіндегі немесе мемлекеттің фискалдық монополиясына жататын объектілерді пайдаланғаны үшін мемлекетке ақшалай төлем. Мысалы, су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы, орманды пайдаланғаны үшін төлемақы, жер учаскілерін пайдаланғаны үшін төлемақы, жануарлар әлемін пайдаланғаны үшін және т.б.
Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері.
Салық бюджетке төленетін міндетті төлем болып саналатын болса, ал салық салу салықтың түрлері бойынша енгізу, бекіту, есептеу және төлеу тәртібіндегі мемлекеттің жалпы ережелерін қарастырады.
Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеше принциптері бар. Салықтардың созылымдылық принципі - бұл принциптің мәні мынада, яғни, мемлекет өзінің күнделікті сұранысына байланысты салық ставкасын көтере немесе төмендете алады.
Салық салудың салық кодексімен басқару принципі былайша өрнектеледі, яғни салық төлеу бойынша міндетті осы салықтар салық кодексімен қарастырылған жағдайда ғана пайда болады.
Салық салудың шындық принципі болып салық салудың экономикалық принципі табылады.
Салық салудың шындық принципіне сәйкес, әрбір адам өз табысына сай мемлекетті қолдауға қатысуы қажет.
Салық салудың үнемділік принципіне сәйкес, салық жинау ең төменгі шығындарда жүргізілуі қажет.
Қазақстан Республикасының салық заңдарының ережелері Салық кодексінде белгіленген салық салу принциптеріне қайшы келмеуі тиіс.
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап айтқанда:
•бірінші, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндетгілігі;
•екінші, салық салудың айқындығы;
•үшінші, салық салудың әділдігі;
•төртінші, салық жүйесінің біртұтастығы;
•бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.
Ал, енді осы принциптерге жеке-жеке тоқталып өтетін болсақ.
Салық салудың міндеттілік принципі.
Салық төлеушілер салық заңдарына сәйкес салық міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті болуы тиіс. Бұл әрбір Қазақстандық азаматтың негізі борышы, парызы болып саналады.
2. Салық салудың айқындық принципі.
Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдері әрбір салық төлеуші үшін айқын болуы тиіс.
Салық салу айқындығы салық төлеушінің салық міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқталуының барлық негіздері мен тәртібі салық заңдарында белгіленген.
3. Салық салудың әділдік принципі.
Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады.
Кез келген салық төлеуші үшін салық салу жүйесі әділетті түрде шешілуі қажет.
Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.
4. Салық жүйесінің біртұтастық принципі.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Респуб -
ликасының бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты
біртұтас болып табылады.
5. Салық заңдарының жариялылық принципі.
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға тиіс.
Салықтарды ұтымды ұйымдастырудың классикалық принциптерін экономист Адам Смит ұсынған еді.
Олар мыналар:
•салық әрбір төлеушінің табысына қарай салынуы тиіс;
•салықтың мөлшері мен төленетін мерзімі алдын ала, әрі нақты белгіленуі тиіс;
• әрбір салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және тиімді әдіспен салынуға тиіс;
•өндіріп алынатын салықтың шығындары мейлінше аз
болуға тиіс.
Нақтырақ айтатын болсақ:
•әділеттілік;
•анықтылық;
•қолайлылық;
•жалпылық.
Бұл тізім тағы да 3 принциппен толыктырылады:
•жеткілікті және жалпыламалықты қамтамасыз етеді (салықтарды мемлекеттің объектілік қажетіне жэне мүмкіндігіне қарай ұлғайтуға болса, азайтуға да болады);
•керекті көзін және салық салудың объектілерін тандау;
•салық салудың бір дүркінділігі.
Бұл принциптердің қолданылуы салық салудағы сорақылықтарды жойып, салық салу жүйесін ретке келтірді.
Сондықтан Адам Смит:‹‹Салық-төлеушілер үшін құлдықтың емес, бостандықтың белгісі›› —деп жазды.
Философ Ф.Аквинский философиялық тұрғыдан Ерік берілген тонау формасы ретінде анықтады.
АҚШ-тың тәуелсіздік декларациясы авторларының бірі Франклин:‹‹Өмірде салық пен өлімнен қашып құтыла алмайсың —деп атап көрсетті.
АҚШ-та екі мейрам бар:
•туылған күні;
•салықты төлеген күні.
Мұндағы мақсат дамыған мемлекеттер үшін салық төлеу белгілі бір дәстүр ретінде қалыптасқан.
Салықты уақтысында төлеу міндет болып саналады. Себебі, уақтысында төленбеген салықтың айыппұлы мен өсімпұлы өте жоғары болады. Осы дәстүр біздің еліміздің азаматтарында қалыптасса, өз ісімізді бір қадам алға жылжытар едік.
1. Корпорациялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер.
4.1. Экспортталатын шикі мұнайға, газ конденсатына рента
сальіғы.
5.Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері.
6. Әлеуметтік салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік салығы.
9. Мүлік салығы.
Алым дегеніміз - белгілі бір қызмет түрін бастар алдында немесе осы қызмет түріне құқық берер кезде төленетін міндетті төлем.
Сонымен қатар алым - анықталған құқықтық мәртебені бергені үшін төлем болып саналады.
2002 жылы алымның 13 түрі болды. 2003 жылдан бастап "елтаңбалық алым "алынып тасталды. 2005 жылы алымдарға өзгерістер енгізілді, яғни: "жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым" және "кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу үшін" және туындылар мен сабақтас құқықтар объектілеріне құқықтарды, туындылар мен сабақтас құкықтар объектілерін пайдалануға лицензиялық шарттарды мемлекеттік тіркеу үшін алымдары қосылды.
Алымдардың түрлері:
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
3.1. Жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым (2005 жылы 1 қаңтардан).
4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
5. Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым. .
.1. Кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу үшін алым (2005 жылы 1 қаңтардан).
7. Азаматтық әуе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе
І. Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және түрлері.
ІІ. Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері.
ІІІ. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің дамуы.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе.
Тақырыптың өзектілігі. Салықтар дегеніміз жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында,мемлекеттік жоғары өкілді орган қабылдаған нормативті акті-заңның негізінде,сондай-ақ заңда белгіленген мөлшерде және уақытта заңды және жеке тұлғалардан міндетті түрде,қайтарылмайтын және ақысыз негізде,бюджетке алынатын ақшалай төлемдер.Осы берілген түсінікті жан-жақты талдап,салыстыру мақсатында басқа да экономистердің көзқарастарына тоқталамыз.
Мысалы, Гуреев В.И. салыстырып, мынадай түсінік берді: міндетті жарна дегеніміз заңды және жеке тұлғалардың кәсіпкерлік қызметтерінен және басқа түсім көздерінен тапқан табыстарының бір бөлігін заңмен белгіленген тәсілмен ақшалай түрде алу.
Белгілі ғалым Лепеляев С.Г. салыққа мынадай анықтама береді: салық мемлекеттің үкімет билігі субъектілерінің төлем қабілеттілігін қамтамассыз ету мақсатында, мемлекеттік мәжбүр етумен қамтамассыз етілетін міндетті, қайтарылмайтын және дербес- ақысыз түрде заңды жеке тұлғалардан заңда белгіленген тәртіппен алынатын меншіктері.
Ең қысқаша берілген ұғым Мельников Н.В. мырзанікі болуы мүмкін: салықтар- белгілі бір көлемде және мерзімде аылынатын заң жүзінде көзделген (қарастырылған) міндетті төлемдер.
Салықтардың басты белгісі салық нысанының ауысуы, меншік иесінің ауысуы болып табылады. Мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың салық төлеу кезінде мемлекет қарамағына өтетін ақшалары мемлекет меншігіне айналады.
Ал мемлекеттік заңды тұлғалардың салықтары мемлекет қарамағына түскенімен олардың (заңды тұлғалардың, ақшалардың) иесі мемлекет болып қала береді. Бұл жерде мемлекет салықтарды белгілеу және алу процесінде саяси субъект ретінде ол міндетті төлемдерді белгілеу және алу кезінде меншік иесі ретінде болады. Салықтарды алу кезінде мәжбүрлі түрде меншік формасы өзгертіледі. Қорыта келе айтқанда, міндетті төлемдер- өз кірістерінің бір бөлігі, ал салықтар бөтен кірістердің бір бөлігі.
Салықтар, әрқашанда мемлекет пен халықтың жан-жақты мұқтаждықтарын қанағаттандыру және өндірісті дамыту мақсатында ұлттық табысты және жалпы ішкі өнімді, сондай-ақ жалпы қоғамдық өнімді қайта бөлуге байланысты экономикалық қатынастарды көрсетеді. Сондықтан, олар мемлекеттің заңды және жеке тұлғаларымен арасындағы экономикалық қатынастарын сипаттайтын экономикалық категория болып табылады.
Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және түрлері.
Салықтардың экономикалық кұбылыс ретінде пайда болуы мен кызмет етуі мемлекеттің бар болуымен байланысты. Қоғамдық билік өз қызметін жүзеге асыру үшін үнемі қаржылық ресурстарды қажет етеді. Мемлекеттің бұл кажеттілігі салық арқылы камтамасыз етіледі. Қоғамдык билікті ұстап тұру үшін енгізілген салықтар мемлекеттік кірістердің бір түрі ретінде анықталады.
Алғашқыда салықтар әртүрлі натуралды заттай алым-салықтар түрінде төленді. Тауар-ақша қатынастарының дамуы нәтижесінде салық ақшалай формаға ие болды. Сонымен қатар, алғашқы ақшалай салықтың бірі б.э. ІІ ғасырда Көне Римдегі жан басына салынатын салық-трибут болды.
Салықтар - бұл мемлекеттік бюджетке билік органдарымен алынатын жеке және заңды түлғалардың міндетті төлемдері. Яғни, ЖІӨ-нің белгілі бір бөлігін міндетті жарна түрінде мемлекеттін өз пайдасына шығарып алуы салықтың мәнін құрайды.
Мұндай жарналарды ЖІӨ өндірісінің негізгі қатысушылары: өз еңбегімен материалдық және материалдык емес игіліктерді өндіретін және белгілі табыс алатын жүмысшылар; нарық субъектілері; капитал иелері жүзеге асырады. Бұл жағдайда жарнаның өзі салық түрінде ақша құралдарының белгілі сомасымен мемлекет пен ұдайы өндіріс процесінің катысушылары арасындағы экономикалык байланыстың сыртқы көрінісі болады. Ал, олардың негізінде экономикалык катынастар жатыр. Осындай жолмсн салықтардың экономикалық мәні мынадай: салықтар өз кызметі мен тапсырмаларын жүзеге асыру үшін мемлекетпен шоғырландырылатын, заңды тұлғалар мен азаматтардан ұлттық табыстың белгілі бір бөлігін алу бойынша экономикалық қатынастардың бөлігін көрсетеді.
Салықтың кызмет етуі әрқашан мемлекетпен байланысты: біріншіден, олар тек мемлекетпен белгіленеді, екіншіден, олар мемлекеттің пайдасына өндіріледі.
Салықтар арнайы белгілерімен қаржылық қатынастар жүйесінде ерекше орын алады. Салықтык арнайы белгілеріне келесілер жатады:
1. Фискалдық мәні Фикс сөзі латыншадан аударғанда fiscus Көне Римде
империялық қазынаны білдірген. Фискалдық- яғни қазынаға байланысты деген сөз.
2. Мемлекеттің бар болуының материалдық негізі. Басқа қаржылық құбылыстардан салықтың айырмашылығы, ол тек мемлекетпен енгізіледі және мемлекеттің қызметімен тапсырмасын қаржыландыру көзі ролін атқарады.
3. Мәжбүрлі сипат. Қаржылық қатынастардың басқа формаларынан ерекшелігі, салықтың кызметтеуі мемлекеттің билеу әрекетімен шартталған мәжбүрлеуімен сипатталады.
4. Қоғамдық-құқықтық сипат. Қаржылық катынастардың салық формасын ұйымдастыру құқықтық актілер негізінде жүзеге асырылады және барлық заңды, жеке тұлғаларға қатысты болады.
5. Қайтарымсыз сипат. Салықты төлеу салық төлеушіден мемлекетке құнның біржақты козғалысына негізделеді. Салық міндеттемесі біржақты міндеттеме болып табылады, салық төлеуші ақшалай құралдардың белгілі сомасын салық түрінде мемлекетке беруге міндетті, өз кезегінде мемлекет мұндай міндеттерді атқармайды.
6. Орталықтандырылған сипат. Басқа каржылық құралдардан ерекшелігі салықтар ақшалай құралдардың орталықтандырылған қоры - мемлекеттік бюджетке түсіп, мемлекеттің қолына шоғырланады.
7. Эквивалентсіз (баламасыз). Салықтың төленуі қандай да бір тауарға және мемлекетпен көрсетілген қызметке төлем болып табылмайды, ол мемлекет пайдасына ақшаны қайтарымсыз түрде беру болып табылады. Дәл осылай салық басқа төлем түрлерінен ерекшеленеді.
8. Қайта бөлістіру сипаты. Қаржыға толығымен қатынас бойынша салықтар мемлекет пайдасына ұлттық табыс кұнының бөлігін қайта бөлістіру әдістерінің бірі ретінде қолданылады.
Салықтың мәні оның функцияларында көрініс табады. Қаржылық категориялар түсінігінде салықтар толығымен субкатегория болып табылатынын есте ұстау керек, сондықтан қаржыларға катысты салық қызметтерін каржының бөлістіру қызметінің кұрамдас ішкі қызметтері ретінде қарастыру керек.
1. Тарихи алғашқы болып мемлекеттік бюджетке құралдардың түсуін қамтамасыз ететін салықтың фиксалдық қызметі табылады. Тауар-ақша қатынастарының өндірістің дамуы барысында, бұл қызмет мемлекетке барлық ақшалай табыстардың ұлғайған түсімдерін анықтады.
2. Салықтың кайта бөлістіру қызметі мемлекет пайдасына әртүрлі шаруашылық субъектілерінің табыстарының бөлігін кайта бөлістіруден тұрады. Бұл қызметтің әрекет ету аумағы ЖІӨ-дегі салық үлесімен анықталады; ол ұлттық табыстың мемлекеттену дәрежесін көрсетеді: бұл үлес 1997 жылы 19,7%-ды, 1998 жылы 16,6%-ды, 1999 жылы 17,4%-ды, 2000 жылы 22,6%-ды құрады.
3. Салыктың үшінші қызметі - реттеуші, мемлекеттің экономикалық кызметінің кеңеюімен туындайды. Ол ұлттық шаруашылық дамуына қабылданған бағдарламаларға сәйкес мақсатты бағытта әсер етеді. Бұл жағдайда салық формасын таңдау, олардың ставкаларының өзгерісі, салықты төлету әдісі, женілдіктер (скидкалар) мен льготалар пайдаланылады. Бұл регуляторлар қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымына және пропорциясына, жинақтау мен тұтыну көлеміне әсер етеді. Соңғы жылдары Қазакстан үшін салықтық және оған теңестірілген төлемдердің төмен үлес салмағы тән, бұл олардың жеткіліксіз жинақталуы мен салық салудан жалтарумен түсіндіріледі. Мемлекет қоғам дамуынын әрбір нақты кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық және басқа да мақсаттар мен тапсырмалардан тәуелді толық жетілген экономикалық саясатка сәйкес салық аясында мекеменің салық жүйесін - саясатын жүргізеді. Нарық қатынастарын қалыптастыру шарттарында салық саясатының негізгі бағыты тұтынудың орталықтандырылған қоғамдық қоры арқылы тұрғындардың нақты табыстарының белгілі бір бөлігін қалыптастыру принципінде өзін-өзі ақтамаған шығын болып табылады. Бұл еңбек белсенділігінің күшеюіне экономикалық қызығушылықтың ынталандыру механизмі арқылы тұрғындардың еңбекке қабілетті бөлігінің табыстарын негізді үлғайтуға мүмкіндік береді. Салық жүйесі арқылы коғамның еңбекке қабілетсіз мүшелерін неғұрлым тиімді және сенімді әлеуметтік қорғау қамтамасыз етіледі.
Салықтар алымдардың, әртүрлі төлем түрлерінен, мемлекеттік баждан және баска төлемдерден ерекшеленеді.
Алым - бұл заңдық мәнді актіні жүзеге асыруға мемлекеттік органдармен алынған ақшалай төлем.
Алымдардын ерекше белгілері, олар мемлекеттік аппараттың шығыстарын өтейді, яғни баламасыз төлем болып табылады, яғни бірнәрсеге рұксат алу, тіркеу кезінде төленеді; Олар ерікті сипат алады, яғни мемлекеттік органдарға сәйкес заңды және жеке тұлғалардың тек ерікті қарым-қатынасы жағдайында төленеді.
Төлемақы бұл мемлекет меншігіндегі немесе мемлекеттің фискалдық монополиясына жататын объектілерді пайдаланғаны үшін мемлекетке ақшалай төлем. Мысалы, су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы, орманды пайдаланғаны үшін төлемақы, жер учаскілерін пайдаланғаны үшін төлемақы, жануарлар әлемін пайдаланғаны үшін және т.б.
Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері.
Салық бюджетке төленетін міндетті төлем болып саналатын болса, ал салық салу салықтың түрлері бойынша енгізу, бекіту, есептеу және төлеу тәртібіндегі мемлекеттің жалпы ережелерін қарастырады.
Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеше принциптері бар. Салықтардың созылымдылық принципі - бұл принциптің мәні мынада, яғни, мемлекет өзінің күнделікті сұранысына байланысты салық ставкасын көтере немесе төмендете алады.
Салық салудың салық кодексімен басқару принципі былайша өрнектеледі, яғни салық төлеу бойынша міндетті осы салықтар салық кодексімен қарастырылған жағдайда ғана пайда болады.
Салық салудың шындық принципі болып салық салудың экономикалық принципі табылады.
Салық салудың шындық принципіне сәйкес, әрбір адам өз табысына сай мемлекетті қолдауға қатысуы қажет.
Салық салудың үнемділік принципіне сәйкес, салық жинау ең төменгі шығындарда жүргізілуі қажет.
Қазақстан Республикасының салық заңдарының ережелері Салық кодексінде белгіленген салық салу принциптеріне қайшы келмеуі тиіс.
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап айтқанда:
•бірінші, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндетгілігі;
•екінші, салық салудың айқындығы;
•үшінші, салық салудың әділдігі;
•төртінші, салық жүйесінің біртұтастығы;
•бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.
Ал, енді осы принциптерге жеке-жеке тоқталып өтетін болсақ.
Салық салудың міндеттілік принципі.
Салық төлеушілер салық заңдарына сәйкес салық міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті болуы тиіс. Бұл әрбір Қазақстандық азаматтың негізі борышы, парызы болып саналады.
2. Салық салудың айқындық принципі.
Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдері әрбір салық төлеуші үшін айқын болуы тиіс.
Салық салу айқындығы салық төлеушінің салық міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқталуының барлық негіздері мен тәртібі салық заңдарында белгіленген.
3. Салық салудың әділдік принципі.
Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады.
Кез келген салық төлеуші үшін салық салу жүйесі әділетті түрде шешілуі қажет.
Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.
4. Салық жүйесінің біртұтастық принципі.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Респуб -
ликасының бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты
біртұтас болып табылады.
5. Салық заңдарының жариялылық принципі.
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға тиіс.
Салықтарды ұтымды ұйымдастырудың классикалық принциптерін экономист Адам Смит ұсынған еді.
Олар мыналар:
•салық әрбір төлеушінің табысына қарай салынуы тиіс;
•салықтың мөлшері мен төленетін мерзімі алдын ала, әрі нақты белгіленуі тиіс;
• әрбір салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және тиімді әдіспен салынуға тиіс;
•өндіріп алынатын салықтың шығындары мейлінше аз
болуға тиіс.
Нақтырақ айтатын болсақ:
•әділеттілік;
•анықтылық;
•қолайлылық;
•жалпылық.
Бұл тізім тағы да 3 принциппен толыктырылады:
•жеткілікті және жалпыламалықты қамтамасыз етеді (салықтарды мемлекеттің объектілік қажетіне жэне мүмкіндігіне қарай ұлғайтуға болса, азайтуға да болады);
•керекті көзін және салық салудың объектілерін тандау;
•салық салудың бір дүркінділігі.
Бұл принциптердің қолданылуы салық салудағы сорақылықтарды жойып, салық салу жүйесін ретке келтірді.
Сондықтан Адам Смит:‹‹Салық-төлеушілер үшін құлдықтың емес, бостандықтың белгісі›› —деп жазды.
Философ Ф.Аквинский философиялық тұрғыдан Ерік берілген тонау формасы ретінде анықтады.
АҚШ-тың тәуелсіздік декларациясы авторларының бірі Франклин:‹‹Өмірде салық пен өлімнен қашып құтыла алмайсың —деп атап көрсетті.
АҚШ-та екі мейрам бар:
•туылған күні;
•салықты төлеген күні.
Мұндағы мақсат дамыған мемлекеттер үшін салық төлеу белгілі бір дәстүр ретінде қалыптасқан.
Салықты уақтысында төлеу міндет болып саналады. Себебі, уақтысында төленбеген салықтың айыппұлы мен өсімпұлы өте жоғары болады. Осы дәстүр біздің еліміздің азаматтарында қалыптасса, өз ісімізді бір қадам алға жылжытар едік.
1. Корпорациялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер.
4.1. Экспортталатын шикі мұнайға, газ конденсатына рента
сальіғы.
5.Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері.
6. Әлеуметтік салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік салығы.
9. Мүлік салығы.
Алым дегеніміз - белгілі бір қызмет түрін бастар алдында немесе осы қызмет түріне құқық берер кезде төленетін міндетті төлем.
Сонымен қатар алым - анықталған құқықтық мәртебені бергені үшін төлем болып саналады.
2002 жылы алымның 13 түрі болды. 2003 жылдан бастап "елтаңбалық алым "алынып тасталды. 2005 жылы алымдарға өзгерістер енгізілді, яғни: "жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым" және "кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу үшін" және туындылар мен сабақтас құқықтар объектілеріне құқықтарды, туындылар мен сабақтас құкықтар объектілерін пайдалануға лицензиялық шарттарды мемлекеттік тіркеу үшін алымдары қосылды.
Алымдардың түрлері:
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
3.1. Жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым (2005 жылы 1 қаңтардан).
4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
5. Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым. .
.1. Кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу үшін алым (2005 жылы 1 қаңтардан).
7. Азаматтық әуе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz