Геологиялық-геофизикалық зерттеудің және мұнай-газды аймақтарды игерудің негізгі кезеңдері

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Геологиялық-геофизикалық зерттеудің және

мұнай-газды аймақтарды игерудің негізгі кезеңдері

Мұнай мен табиғи туындылардың Жердің бетіне шығатыны туралы жергілікті халыққа ежелгі кезден белгілі болды. Бұған Майтөбе (масляный холм), Қараарна (черное русло), Майкөмген (место захоронения масла), Қарашүңгіл (черная впадина), Жақсымай (хорошее масло), Қарамай (черное масло), Қаратоң (черный затвердевший грунт), Мұнайлы (нефтяное) және басқалары сияқты көптеген орографиялық және гидрографиялық объектілер: шатқалдардың, бұлақтардың, құдықтардың және т. с. с. қазақша атаулары соған айғақ. .

Бастапқы кезең. Халықта Әукетай-Шағыл ауданындағы (Орал-Жайық өзен аралығында) «Киелі от туралы» аңыз сақталды, кейін белгілі болғандай, ол жанатын газдың шығуына арналыпты. ХІХ ғасырда атақты діни қызметкер және емші Мәтенқожа малдың қотыры мен адамдардың тері ауруларын Ойыл өзенінің төменгі ағымындағы құмның астынан шығатын қара маймен емдепті. Жібек жолымен Қытайдан Үндістанға жүрген сауда керуендері арбаларының дөңгелектерін жағу үшін Зайсан ойысындағы Қарамай шатқалында жиналып қалған қара майды пайдаланғаны туралы саяхатшылардың естеліктері де сақталды.

XVI ғасырдың аяғында Патшалық Ресей Қазақстанның байтақ еліне назар аудара бастады және XVIІ ғасырда империяның шығыс шекараларын нығайту, оңтүстік елдерге сауда жолдарын іздеу мақсатында көпестер отрядын, әскери типографтар мен табиғат зерттеушілерді оқтын-оқтын жіберіп тұрды. Атырау облысының аймағындағы мұнай туралы алғашқы мәліметтер 1717 жылы І Петрдың Жарлығымен Ембі өзенінің төменгі ағыны арқылы Хиуаға әскери-топографиялық экспедицияны ұйымдастырған Бекович-Черкасскийдің жазуларында, одан кейін 1869 жылы географ Н. Северцевтің жарияланған есебінде (Ш. Есенов және басқалары, 1968) анықталды.

1768 жылы ұйымдастырылған ғылыми экспедицияның (С. Гмелин, И. Лепехин, П. Паллас) есептерінде Батыс Қазақстанның геологиясы мен пайдалы қазбалары - көмір, мұнай, жанғыш жіктастар мен минералдық заттар туралы кейбір мәліметтер бар. 1874 жылы Қарашүңгілдегі, Доссор мен Иманқарадағы мұнайдың шығуын зерттеген Ресейдің Геологиялық комитетінің тау-кен инженері Д. Кирпичников: «Мұнайдың қорлары бар екені сөзсіз, алайда, ауызсу, елді мекендермен қатынасу жолдары, пішендікке ыңғайлы шабындықтар мен дала болмағандықтан, бұл байлақты пайдалану өту қиын» деп жазған.

Сол кездегі білімді адамдардың бірі Григорий Силыч Карелин 1827 жылы Қазақ даласының батыс аймағына барып, топографиялық түсіруді жүргізді, өңірдің флорасы мен фаунасын зерттеді. Осы жерде Бөкей ханның баласы Жәңгір ханмен кездесті. Г. С. Карелин Жәңгір ханға қатты әсер қалдырды және Жәңгір хан оған кеңесші болып жұмыс істеуді ұсынды. 1832 жылы Карелин Каспий теңізінің солтүстік-шығыс бөлігін зерттеу бойынша ірі экспедицияның жетекшісі болып тағайындалды. Экспедиция журналының кіріспесінде ол: «Каспий теңізінің солтүстік-шығыс жағалауларына географиялық тұрғыдан лайық назар аударылған жоқ. Бұл елсіз далаға жолшыбай болмаса, теңізшілер де сирек келетін. Кемінде 900 шақырым жердегі Гурьев пен ескі Маңғышлақ арасындағы жерге бірде-бір табиғат зерттеуші де келген жоқ. Жері байтақ болғандықтан, Орта Азиямен болашақта сауда жасауға және саяси қатынастарымызға негіз болатын жерге қатыстылығының біз үшін маңызы зор» деп жазды (Орыс географиялық қоғамының жалпы география жөніндегі жазулары, 1883, 10-т., 5-бет) .

Батыс Қазақстанды зерттеушілер Маңғыстау түбегіне қатты назар аударды. Зерттеулер 1864 жылы М. И. Ивановтың экспедициясы Маңғыстау түбегінде мұнайдың алғашқы белгілерін тапқанда басталды. 1887 жылы Н. И. Андрусов, М. В. Баярунас геологтары маршруттық түсіруге кірісті (М. А. Мирзоев «Маңғыстау: ғасырлар үні», Алма-Ата, «Қазақстан» баспасы, 1994ж. ) .

1851-1853 жылдары Бозащы түбегін зерттеу жалғастырылды. Экспедицияның материалдары 1855 жылы Орыс географиялық қоғамының Жаршысында жарияланды. Осы жұмыстарда Үстірттің, Маңғыстау мен Бозащы түбектерінің рельефі, гидрографиясы, өсімдік жамылғысы, егжей-тегжейлі сипатталды, геологиялық шолу жүргізілді, жерасты суының, топырағы мен климатының сипаттамасы берілді.

Түркістанға жүргізу көзделген темір жол трассасын зерттеу және өңірдің табиғи байлығын зерттеу мақсатында 1892 жылы Батыс Қазақстанға жіберілген С. Никитин геологы бастаған арнайы экспедицияның зерттеулері аймақтың мұнай байлығын геологиялық тұрғыдан мақсатты зерттеу және ашу үшін өте маңызды болды. Мұнайдың шығуын зерттеу кезінде экспедиция қолмен бұрғылау станоктарын алғаш рет пайдаланды. Бір мезгілде ауыз су, кейінірек - фосфориттер мен көмір белсенді түрде зерттелді.

С. Никитиннің экспедициясы Қарашүңгілде, Доссор мен Ескенеде анықтаған және оң бағаланған мұнайдың белгілері сол кездегі мұнай қоғамының назарын аударды. 1892 жылдың аяғында кәсіпкерлердің Доссордың жекелеген учаскелерін барлауға алғашқы өтінімдері пайда болды. одан кейін Орал-Ембі және Батыс Қазақстанның басқа да аймақтарында мұнайды іздеуге және барлауға арналған көптеген қоғамдар, серіктестіктер мен фирмалар пайда болды. Оның ішінде Орал-Каспий мұнай қоғамы (ОКМҚ), «Ембі-Каспий», «Ағайынды Нобельдердің серіктестігі», «Ембі», «Орал мұнайы» және басқалары ең ірілері болды. 1894 ж. петербургтық кәсіпкерлер тобы мұнай кен орындарын іздеуге және барлауға концессия алды. Алғашқы мұнай барлау объектілері Доссор, Қаратоң, Қарашүңгіл және Ескене болды. Өз иелігіне «Ембі-Каспий» қоғамының концессиясын алған С. Леманның компаниясы Қарашүңгілде тереңдігі 38-ден бастап 275 метрге дейін 21 ұңғы бұрғылады. 1899 жылдың қарашасында, осында, №7 ұңғымада, 40 метр тереңдіктегі карст қуысының гипстелген жынысынан жеңіл мұнай атқылады. Бұл оқиға қазақтардың ежелгі жерінде мұнайдың ашылуы деп әділ саналады. 1906-1909 жылдары Қаратонның жоғарғы мелдік шөгінділеріндегі 3-4 ұңғымасында мұнай-кәсіпшілік мұнайдың ағындары байқалды. 1910 ж. С. Леманның компаниясы «Орал-Каспий» қоғамына ағылшын кәсіпкерлерінің қаражатын тарта отырып, Доссорда терең бұрғылауды ұйымдастырды. 1911 жылдың 29 сәуірінде Доссордағы 225-226 метр тереңдігінде орташа юра шөгінділерін ашқан №3 ұңғымада мұнай фонтаны қатты атқылады. Ұңғыма 30 сағат бойы атқылады және 16 700 пұт мұнай берді.

Орал облысының 1913 жылғы Шолуында (әскери губернатордың есебіне қосымша) «Орал облысының Гурьев уезінде баяғыда басталған барлау табысты болды. Орал-Каспий мұнай қоғамына Доссорда әрбіреуі 10 ондықтан 5 учаске, Мақат жерінде 10 ондықтан 1 учаске және Ескенеде 10 ондықтан 1 учаске берілді. 1914 жылдың 1 қаңтарына қарай Гурьев уезінің әр жерінде мұнай өндіруге бөлінген 29 учаске пайда болды. 1913 ж. Орал-Каспий Мұнай Қоғамы Доссорда 4 450 615 пұт мұнай өндірді» (Әскери губернатордың бүкіл бодандық есебіне қосымша Орал облысының 1913 жылғы шолуы, Батыс Қазақстан облысының Мемлекеттік мұрағаты, Мұрағаттық мұражай) .

1900-1917 жылдары Ембі ауданын есептемегенде, Орал-Жайық өзендерінің арасында (Новобогатинск, Черная Речка), батыс Мұғажар етегінде (Мәртөк, Итассай), Каспий маңының орталық бөлігінде (Мәтенқожа) және Ақтөбелік Орал өңірінде (Жуса) іздеу-барлау жұмыстары жүргізілді. Барлауға 20 құрылым тартылды, оларда 166 барлау және 177 пайдалану ұңғымасы бұрғыланды. Мақатта, Солтүстік Ескене мен бірқатар басқа да алаңдарда барлау жұмыстары жүргізілді. Солтүстік Ескенеде 7 ұңғыма, Қарашүңгілде 19 ұңғыма бұрғыланды. Доссорда жиынтық өтпе жолы 30 мың қ. м. 32 барлау және 100 пайдалану ұңғымасы, ал Мақатта - 12 ұңғыма (5800 қ. м. ) бұрғыланды. 1915 жылы Мақатты сынамалы бұрғылау басталды. Өнеркәсіптік мұнай юра шөгінділерінен алынды, бір ұңғымада мұнай 18, 5 сағат бойы атқылап, 250 тонна мұнай берді. Н. Леманның компаниясы Қаратоңда 20 барлау ұңғымасын бұрғылады. Барлық дерлік ұңғымада мұнай анықталды, олардан тәулігіне 8-ден 160 тоннаға дейін мұнай айдады. 1912 жылы Новобогатинск кен орнында барлау жұмыстары басталды, онда 32 ұңғыма бұрғыланды (6 195 қ. м. ) . 1913 жылы Черная Речка, Білеулі, Жыңғылды, 1917 жылы - Иманқара, Дөңгелексор, жалтыр алаңдарын бұрғылаумен игеру басталды. Ең басында мұнайды фонтандық әдіспен өндірді, ал одан кейін, өзінен-өзі атқылау сарқылғандықтан, мұнайды қауғамен тарту арқылы ұңғыманың сағасында салынған тереңдіктен айдады. Осы қарапайым әдіс Ембіде 20 жылдан астам қолданылды.

Мұнай өндіру тарихында 1912 жылғы 10 сәуірдегі үкіметтік актімен құрылған «Ембі» мұнай-кәсіпшілік және сауда акционерлік қоғамы (1911-1919 жж. ) ерекше орын алады. Оның құрылтайшылары толық стат кеңесшісі Э. Л. Нобель, стат кеңесшісі Т. В. Белозерский және текті құрметті азамат И. И. Стахеев (ҚР ОММ, 681-қор, 1-тізімдеме, 13-іс) болды. Мұнай-кәсіпшілік акционерлік қоғамының барлық қаржы операциялары Орыс-Азия банкі арқылы жүргізілді.

1924 жылы ВСНХ отырысында «Орал-Ембі ауданы және оны дамыту перспективалары» деген баяндамада былай делінді: «Доссор мен Мақат кәсіпшіліктері - ауданның бүкіл мұнай өнеркәсібінің алғышарты болып табылады. Кен орындарын мақсатты барлау 1924-1927 жылдары жүзеге асырылды. Нәтижесінде алты перспективалық аймақ болып мыналар айқындалды: 1. Сағыз дельтасындағы барлық кен орындар қосылған «Доссор», осы топтан солтүстік жақтағы газ кен орындары, ең солтүстік кен орны Мәтен-қожа, сондай-ақ өнеркәсіптік атауы - Доссор және Мақат екі кен орны; 2. «Оңтүстік Өңір» - Ембі өзенінен оңтүстік жақтағы барлық кен орындары, сондай-ақ өзеннің төменгі ағыны бойындағы кен орындар. Бұл - Қаратоң, Қарашүңгіл, Стар-Төбе, Мұнайлы, Қосшағыл, Жылан-Баста және басқалары; 3. «Новобогат өңірі» - Орал өзенінен батыс жақтағы, Каспий теңізінің жағалауы бойындағы кен орындары (Новобогат пен Черная речка кен орындары) . Бұл ретте, революцияға дейін ағайынды Нобельдер барлап бұрғылаумен 60 000 пұт жеңіл мұнай фонтанын шығарды; 4. «Иманқара өңірі» - Иманқара ауданындағы кен орындар тобы. Мұнда Иманқара, Қойқара, Қызылкөл, Жусалысай мен Күлжан, сондай-ақ Жыланқабақ, Қарамұрат, Ұшақ күмбездері мен Чубан-Таме кен орындары орналасқан. 5. «Терісқаққан өңірі» - Сағыз өзенінің жоғарғы ағынының және Ембі өзенінің орта ағынының жанындағы кен орындары. Шамамен 15 кен орны бар. Бұл аудан аз зерттелген. 6. «Темір өңірі», оған Жанағаш, Кейқабас, Исатай, Мәртөк, Құрсай және басқа да кен орындары жатады. Орал-Ембі ауданында орасан мүмкіндіктер бар және болашақта өте көп мұнай беруі ықтимал. ».

1915 ж. шөгу жағдайын және шөгінділер мен жыныс-коллекторларының құрылымы секілді мұнай-кәсіпшілік сипатындағы зерттеулер үшін полигон сияқты болған Мақат кен орнында 105 ұңғымасынан өндіру жүргізіліп жатты. 1916 ж. «Ағайынды Нобель» серіктестігі Жуса құрылымында тереңдігі 238 м. және 132 м. екі ұңғыма бұрғылады. Осында ашылған тұз Жусалық мұнай белгілерін Орал-Ембі аймағының кен орындарымен салыстыруға мүмкіндік берді.

Орал-Ембі аймағы ақгвардияшылардан босатылғаннан кейін осы аймақты өнеркәсіптік тұрғыдан кеңінен игеру проблемасын 1920 ж. В. И. Ленин көтерді. Алыс орналасқан және елсіз Ембі өңірін елдің орталығымен біріктіру мақсатында, оның бастамашылығымен Александров Гай-Ембі темір жолы салына бастады. Темір жолын салу күшті мұнай өнеркәсібін құру және кеңейту үшін қажетті шарт болды (Б. Сағынғалиев, «Үлкен Ембі» тарихы, Алматы, «Өлке», 2002 ж. ) .

ХХ ғасырдың 20-шы жылдарында Орал аймағының индустриясын дамыту негізгі бағыт болған жоқ. «Орал губерниялық жер отрядының 1922-23 операциялық жылға арналған қысқа жоспары кіріспесінің» «Пайдалы қазбалар» деген бөлігінде, атап айтқанда, былай деп жазылды: «Орал губерниясының пайдалы қазбалары көп емес. Қазіргі уақытта тек мұнайы мен тұзының өнеркәсіптік маңызы зор. Мұнай жері Каспий теңізінің қасындағы губернияның шығысында және бір бөлігі оңтүстік-батысында ғана бар. 1914 жылы, біздің мұнай өнеркәсібі үшін ең сәтті жылда, Орал губерниясында 16 654 700 пұт мұнай өндірілді, бұл Ресейдегі өндірудің 34-бөлігін және әлемдік мұнай өндірудің 224-бөлігін құрайды (Батыс Қазақстан облысының Мемлекеттік мұрағаты, 24-қор, 101-іс) .

Іздеу жұмыстарын кеңейту қайта ұйымдастыру қажеттілігін тудырды. Кеңес кезеңінде мұнай саласы мемлекет меншігіне алынды, барлық отандық және шетелдік ұсақ серіктестер, кәсіпорындар мен фирмалар таратылды. Олардың орнына іздеу мен барлау құқықтары берілген әр түрлі тресттер ұйымдастырылды. 1920 жылы мұнай кен орындарын өнеркәсіптік игеру үшін өз қолына пайдалану және іздеу бұрғылауды шоғырландырған 1922 жылы «Ембімұнай» тресті болып құрылған Мәскеу қаласындағы Орал-Ембі ауданының мұнай кәсіпшіліктерін басқару құрылды. Доссор мен Мақатты игерумен қатар 1930 жылы Байшонаста, 1931 және 1932 жылдары Сағыз бен Ескенеде тиісінше мұнай иірімдерінің ашылуына әкелген күмбездерде бұрын іздеу жүргізді. Мұнайды жинау, тазалау және тасымалдауға дайындау Доссор мен Мақатта жүргізілді, онда конструкциясы қазіргі инженер-конструкторларды таң қалдыратын үлкен сыйымдылықтар (2-3 мың (3) метрге дейін) жиналды. 20-шы жылдары мұнай сыйымдылықтарының көлемдері Доссорда 37 482 т, Мақатта - 16 142 т. болды. Ракушаның мұнай айдау зауыттарында 141 717 т. мұнай, 5 528 т. дистиллят, ал Ескенің резервуарларында - 1394 т мұнай болды.

1926-27 жж. «Ембімұнай» тресінің кәсіпшіліктері мұнайды тереңдік насостармен және компрессорлармен өндіре бастады. Бір мезгілде, қазандықтар мен тұрмыстық мұқтаждар үшін табиғи газды пайдалана бастады. Доссорда пайдалану ұңғымалары қосылған газ магистралі салынды.

Батыс Қазақстанның геологиялық құрылымын зерттеудің және мұнайлылығын бағалаудың бастапқы кезеңінде С. Никитиннің, П. Православцевтің, А. Замятиннің, С. Миронов пен Н. Тихоновичтің Каспий өңірі бойынша, Н. Андрусов пен Баярунастың Маңғыстау бойынша зерттеулері өте маңызды болды. Осы кезеңдегі зерттеулердің геологиялық қорытындыларынан юралық, мелдік және кайнозой шөгінділердің стратиграфиясын игеру, Каспий маңында кеңінен тараған құрылымдардың тұз күмбезін табиғатын анықтау, оның тектоникалық схемасын жасау, Н. Андрусовтың Маңғыстаудың күрделі мегаантикдиналиін бөліп шығаруы, бірқатар кен орындарының мұнайлылық жағдайын жалпылама түрінде жариялауы және ірі ауқымды карталарын жасауы, негізгі мұнайлы қабаттар (мелдік С. Никитин бойынша, юралық А. Замятин мен Н. Тихонович бойынша) туралы түсініктерді әзірлеу ең маңызды болып табылады.

Қалыптасу кезеңі. ХХ ғасырдың 20-шы жылдарының екінші бөлігінде Ембінің мұнайшылары бұрғылау жұмыстарының дамуына, ұңғыма тереңдігінің ұлғаюына, мұнай иірімдерін ашуға және барлауға әсерін тигізген роторлық айналмалы бұрғылауды қолдана бастады. Ембідегі айналмалы бұрғылау КСРО бойынша алғаш рет қолданылды. Осының нәтижесінде ұңғымалардың орташа тереңдігі 1927 жылдағы 196, 7 метрден 1932 жылы 637, 7 метрге дейін өсті. Ембінің мұнайшылары сол кезде КСРО мен Еуропа бойынша бірінші болып 2500-2800 метр тереңдікке дейін қатты бұрғылауды игерді.

1927 ж. И. М. Губкин ВСНХ-ның Мұнай өнеркәсіпшілігі кеңесінің отырысында жасаған «Орал-Ембі ауданының даму перспективалары» атты баяндамасында былай деген: «Анағұрлым ерте барлау жұмыстары өткен ғасырдың аяғында - 1889 жылы болды. Алғашқы жұмыстарды Леман Каспий теңізінің жағалауындағы Қаратоңнан шамамен 35-40 километр қашықтықта орналасқан Қарашүңгіл шатқалында жүргізді. Осы Қарашүңгілде Леман 17 ұсақ бұрғылау ұңғымаларын жүргізді, ал 1899 жылдың қарашасында бір ұңғыма 40 метр тереңдіктен мұнай ағыны тәулігіне 90 000 пұтқа дейін болған мұнай фонтаны атқылады». Осындай нәтиже осы ауданға және басқа да мұнай кәсіпкерлеріне назар аудартты және 1916-1917 жылдары «Ембі-Каспий» осында орташа алғанда тереңдігі 150 метр бұрғылау ұңғымаларын салды. Одан кейін Ембі ауданын дамытуға өте мұқият назар аудару қажеттілігі туралы айта келіп, И. М. Губкин былай деді: «…Осы тұрғыдан Ембімұнайға мемлекет көмектессе, әділ болады деп ойлаймын. Көмекті әр түрлі жолмен көрсетуге болады: мысалы, Ембімұнайды барлық салық және борышқорлық міндеттемелерден босатып, түсетін бүкіл табысты барлау жұмыстарын одан әрі дамытуға түгелімен жұмсауға болады» (ҚР ОММ, 196-қор, 1-тізімдеме, 234-іс) .

КСРО ВСНХ-ның Бас тау-кен отынын басқарудың геологиялық комитеті Ембідегі геологиялық-іздеу жұмыстарына тікелей басшылық етті. 1931 ж. М. И. Губкин Орал-Ембі ауданының дамуына ерекше назар аударды. КСРО Ғылым академиясының төтенше сессиясында М. И. Губкин өз баяндамасында: «Белсенді әрі батыл барлау Орал-Ембі ауданынан көптеген ондаған миллион тонна өндірілетін орасан ауданға айналдыруы мүмкін. Мұнда барынша көп қаражат жіберіп, осы ауданға үздіксіз бақылау жүргізу керек» деп атап өтті.

1925-1926 жылдары Батыс Қазақстанның аумағында геологиялық-барлау жұмыстарын дамытуға жаңа импульс берілді. 1925 ж. «Ембімұнай» тресінің жұмысын тексеру қорытындылары бойынша мұнайшылардың алдында 5-7 жылдың ішінде Ақтөбе облысының солтүстік аудандарының (Темір ауданының) аумағында алаңы 3500 шаршы шақырым, мұнайлылық белгілері бар құрылым барлансын деген нақты міндет қойылды. Осы міндеттерге сәйкес 30-шы жылдардың басында іздеу жұмыстары Оңтүстік Ембінің шегінен шығып, Ақтөбе облысының аумағында жүргізіле бастады. Осыған байланысты Гурьев (Атырау) қаласында «Ақтөбемұнайбарлау» аумақтық трестін, ал кейінірек «Қазмұнайбарлау» трестін құру қажеттілігі туындады. Осындай қайта құру кен орындарын саланы іздеумен және барлаумен ғана айналысатын өндіру кәсіпорындары мен ұйымдарға функционалдық тұрғыдан бөлу қажеттілігіне байланысты болды, себебі аталған екі функцияның бір қолда болуы саланы мұнай-газ кен орындарын іздеумен және барлаумен байланысты шұғыл жұмыстарды жүргізудегі кейбір қиындықтарды тудыратын дағарадай құрылымға айналдырды.

1931 ж. құрылған «Ақтөбемұнайбарлау» трестінің №10 ұңғыманы бұрғылаумен Ақтөбе облысында Шұбарқұдық кен орнын ашты. Екі жылдан кейін Жақсымай кен орны ашылды. Екі кен орны да Гурьевтен алыс боды. Көп ұзамай, өндірілген мұнайды тасымалдау проблемасы туындады, ол Шұбарқұдық пен Жақсымай кен орындарын Доссормен және Мақатпен біріктірген Гурьев-Қандағаш темір жолын салумен шешілді.

Осылайша, 20-шы жылдардың аяғына қарай геологиялық-барлау жұмыстары кеңейді, оған Ақтөбе облысының бірталай бөлігін геологиялық-барлау жұмыстарымен қамту ықпал етті. 5 жыл ішінде Батыс Қазақстаннынң мұнай байлықтарын зерттеумен 135 геологиялық және геофизикалық партия айналысты. Бұл жұмыс көлемінің едәуір өсуіне әкелді. Мысалы, егер өңірдің мұнай байлықтарын мемлекеттің меншігіне бергенге дейін 42328 қ. м. ұңғыма (орташа есеппен жылына 5300 м. ) бұрғыланса, онда 1920 жылдан кейін 284 мың қ. м. (орташа есеппен жылына 20600 қ. м. ) бұрғыланды. 1920-1929 жж. Орал-Ембі ауданының кәсіпшіліктерінде 1630 мың т немесе бүкіл революцияға дейінгі кезеңде алынған көлеммен салыстырғанда 19% артық мұнай өндірілді. Өндірілген мұнайдың ең үлкен көлемі - 1931 жылы болды, онда 417536 т өндірілді.

ҚАССР-дің Халық Комиссарлары кеңесі «Ембімұнайды» Қосшағыл және Ескене кен орындарын іске қосуға, сондай-ақ сонда электр станцияларын салуға, мұнай қоймалары мен су құбырын салуға міндеттеген «Ембі-Мұнайды дамыту жөніндегі іс-шаралар туралы» 1934 жылғы 29 қаңтардағы №86 арнайы қаулыны қабылдады. Қаулыда Мақат-Қосшағыл темір жолын салу және Ескенеге тармақ жіберу қажеттілігіне үлкен назар бөлінді. Мұнайшылардың дұрыс жағдай жасау мәселелері де назарсыз қалған жоқ, мұнай кәсіпшіліктерінде және Гурьев қаласында тұрғын үй салу, сондай-ақ осы секілді шаруашылықтарды (бақша, сүт фермалары, мал өсіру шаруашылықтары) құру ұсынылды. Бұдан басқа, тиісті органдарға мұнай кәсіпшіліктерінде жұмыс істеу үшін 200 жұмысшы мен құрылыс мамандығы бар 100 білікті маманды жалдау туралы мәселені шешу де ұсынылды (Атырау облысының мемлекеттік мұрағаты, 7-қор, 38тізімдеме, 1, 2-бет. )

1925 жылдан бастап, Еуропадағы алғашқы геофизикалық тәжірибелерден кейін (1912-1916 ж., Этвеш) Ембі мұнайлы ауданында зерттеулердің геофизикалық әдістері қолданыла бастады, атап айтқанда, Б. Нумеровтың басшылығымен Z-40 гравитациялық вариометрлермен түсіру сыналды. Айналатын таразылардың көмегімен салмақты өлшеу тиімділігі карталау және Каспий ойпаңының жағдайында күмбездердің тұз ядроларының шөгу тереңдігін айқындау кезінде бірден расталды. 1930 ж. «Ембімұнай» тресінде геологиялық-барлау конторасы құрылған кезде болашақ совет академигі Э. Фотадидің басшылығымен дербес гравиметрлік сектор ұйымдастырылды. 1932 ж. жұмыс көлемдерінің өсу салдарынан геологиялық-барлау конторасы трестен бөлініп, кейін «Қазмұнайгеогеофизика» тресі болып қайта құрылды.

1940 жылға қарай 1:1-1:2 масштабында 92 түсіру орындалды. 1932 жылдан бастап, түз күмбезді құрылымдарды нақтылау кезінде 1:25000-1:5 масштабын түсіру пайдаланылды. 1939-1937 жж. Үстірт аумағының беті маятниктік зерттеудің сирек желісімен жабылды. 1940 жылы айтарлықтай қымбат Z-40, S-20 және басқа да түрдегі вариометрлердің орнына өнімділігі жоғары және анағұрлым үнемді әр түрлі гравиметрлер қолданыла бастады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.