Николай Бурбаки жөніндегі күмәнсіз және күмәнсіз емес мәліметтер

1 А. Байтұрсыновтың жаңа әліпби (төте жазу) үлгісі
2 Қазақ әліпбиінің атасы, түркі тілтану ғылымының ағартушысы
3 Міржақып Дулатов
4 А.Байтұрсынов пен Т.Шонанұлы жазған «Оқу құралы»

Болашақтың бүгінгіден нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын күш тек білімде ғана. Қай елдің болмасын өсіп-өркендеуі, өркениетті дүниеде өзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты.
Жер бетін мекен еткен адамзаттың бір бұтағы – бір халықтың қандай дара қасиетке ие болып, қандай бет-бейнемен көрінуі – сол халықтың мектебінің бет-бейнесіне, өзіндік ерекшеліктеріне тікелей байланысты. Қазақтың кемел ақыны Мағжан Жұмабаев кезінде мектеп жайлы былай деп жазған: «Әрбір ел келешегіне негізді балаларын тәрбиелейтін, даярлайтын мектебінде салмақ. Бар елдің тағдыры мектебінің құрылысына байланысқан нәрсе». Бұл – ескірмейтін игі сөз, өзгермейтін бар шындық.
XX ғасырдың басында халқының сол кездегі тағдырына ой жіберіп, болашағын парасатпен бағдарлай алатын қазақ зиялылар қауымы өсіп-жетілді. Олар халықты сауаттандырып, өркениетті ел қатарына қосуға күш салды, қараңғылық пен надандық шырмауынан құтыла алмай отырған халқына, ең алдымен, білім мен мәдениет керек екендігін анық ұғып, халқын мәдениеті жоғары елдер санатына қосуды арман қылып, елдің тұрмысын, мәдениетін, білімін көтеруді өздеріне мақсат қылып қояды.
XX ғасырдың басындағы бастауыш білім беруге байланысты жарық көрген қазақ тіліндегі оқулықтар өте аз, қолмен санарлықтай болды. Солардың ішінде алғашқы әріптану жұмыстарын жүргізуге тиімділік берген А.Байтұрсыновтың «Әліппе» оқу құралы, жаратылыстану ғылымдарының дамуына байланысты жарық көрген М.Дулатовтың «Есеп құралы» еңбегі, М.Әуезов атындағы әдебиет және өнер институтының ғалым-хатшысы Қуанышбек Кенжеалинның айтуы бойынша әмбебап оқулық мәртебесін алған, 1927 жылы жарық көрген А.Байтұрсынов пен Т.Шонанұлының «Оқу құралы» еңбегі.

1. Байтұрсынов А. Шығармалары. – Алматы: Жазушы, 1989.
2. Байтұрсынұлы А. Әліб-бій. - Алматы: Рауан, 1998.
3. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992.
4. Қамзабекұлы Д. Алаш және әдебиет. Астана: Фолиант, 2002.
5. Қойгелдиев М. Алаш қозғалысының ұлт тағдыры жөнінде// Алаш және Әуезов. Алматы: Жазушы, 2007.
6. Сухбанбердина У. «Қазақ» газеті. А., 1998.
7. Бөкейхан Ә. Таңдамалы (Избранное) Бас ред. Р.Нұрғалиев. А., «Қазақ энциклопедиясы», 1995.
8. Б.Әбдірайымов. Ұлт дамуының жаңа кезеңі және Алаш мүддесі. «Әлем қазақтарының рухани сұхбаты: тіл, мәдениет және Алаш мұраты» Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. Алматы, 2008.
9. Р.Сыздық. А.Байтұрсынұлы, Т.Шонанұлы. «Оқу құралы»//Дала мен қала. 11 сәуір, 2011.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

Бастауыш оқытудың теориясы мен әдістемесі секциясы

Николай Бурбаки жөніндегі күмәнсіз және күмәнсіз емес мәліметтер

Түркістан 2011

Болашақтың бүгінгіден нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға
апаратын күш тек білімде ғана. Қай елдің болмасын өсіп-өркендеуі,
өркениетті дүниеде өзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне,
даму бағытына байланысты.
Жер бетін мекен еткен адамзаттың бір бұтағы – бір халықтың қандай
дара қасиетке ие болып, қандай бет-бейнемен көрінуі – сол халықтың
мектебінің бет-бейнесіне, өзіндік ерекшеліктеріне тікелей байланысты.
Қазақтың кемел ақыны Мағжан Жұмабаев кезінде мектеп жайлы былай деп жазған:
Әрбір ел келешегіне негізді балаларын тәрбиелейтін, даярлайтын мектебінде
салмақ. Бар елдің тағдыры мектебінің құрылысына байланысқан нәрсе. Бұл –
ескірмейтін игі сөз, өзгермейтін бар шындық.
XX ғасырдың басында халқының сол кездегі тағдырына ой жіберіп,
болашағын парасатпен бағдарлай алатын қазақ зиялылар қауымы өсіп-жетілді.
Олар халықты сауаттандырып, өркениетті ел қатарына қосуға күш салды,
қараңғылық пен надандық шырмауынан құтыла алмай отырған халқына, ең
алдымен, білім мен мәдениет керек екендігін анық ұғып, халқын мәдениеті
жоғары елдер санатына қосуды арман қылып, елдің тұрмысын, мәдениетін,
білімін көтеруді өздеріне мақсат қылып қояды.
XX ғасырдың басындағы бастауыш білім беруге байланысты жарық көрген
қазақ тіліндегі оқулықтар өте аз, қолмен санарлықтай болды. Солардың
ішінде алғашқы әріптану жұмыстарын жүргізуге тиімділік берген
А.Байтұрсыновтың Әліппе оқу құралы, жаратылыстану ғылымдарының дамуына
байланысты жарық көрген М.Дулатовтың Есеп құралы еңбегі, М.Әуезов
атындағы әдебиет және өнер институтының ғалым-хатшысы Қуанышбек
Кенжеалинның айтуы бойынша әмбебап оқулық мәртебесін алған, 1927 жылы жарық
көрген А.Байтұрсынов пен Т.Шонанұлының Оқу құралы еңбегі.
Әліппе– сауат ашу оқулығы. Араб әліпбиінің алиф және би деген екі
әрпінен құралған. 19 – 20 ғасырларда әліппелер араб және орыс әліпбиімен
жазылды .
Түркі зиялыларын біріктірген “Жәдитшілер ұйымының” бір топ мүшелері
қазақ мектептері үшін жаңа оқулықтар жазды. Қазақ балаларын оқу мен жазуға
төте жолмен үйретуді көздеді. М. Нұрбаевтың “Әліппесі” (Уфа, 1910), З.
Ерғалиұлының “Қазақ әліппесі” (Қазан,1910), М. Малдыбаев пен Ж.
Аңдамасовтың “Қазақша ең жаңа әліппесі” (Қазан, 1912), К. Сырғалиннің
“Қазақша әліппе кітабы” (Қазан, 1913) тағы басқа осындай серпелістен туған
алғашқы оқулықтар еді. Алайда бұл аталған оқулықтар кең қолданыс таба
алмады. Ол кезде қазақ тілінде жарық көрген мектеп оқулықтары мен ғылыми
әдебиеттің тапшы екендігін ескеріп, Алаш қайраткерлері, соның ішінде
Әлихан Бөкейхан оқу-ағарту мен ғылымның сан-салаларын қамтитын
Т.Тутковскийдің Жердің қысқаша тарихы, К.Фламмарионның Астрономия-
әліпбиі және Д.Гравенің Дүниенің құрылысы деп аталатын мектеп
оқулықтарын қазақ тіліне аударады. Бұл оқулықтар оқушыға жаратылыстың пайда
болуы, оның құрылысы, аспан денелері, оның ішінде планеталар,олардың
орналасуы, Күнмен ара қашықтығы және тағы басқа да түрлі қызықты мәліметтер
береді. Бірақ бұл аударма оқулықтар болатын.
А. Байтұрсыновтың жаңа әліпби (төте жазу) үлгісімен жазылған. “Оқу
құралы” (Орынбор, 1912) қазақ мектептерінің әліппеге деген сұранысына толық
жауап берді. Онда шәкірттердің сөздік қорын барынша сауат ашу мақсатына
тиімді пайдалану мақсаты көзделді. Қазақ тіліндегі сөздердің дыбысталу
ұқсастықтары мен ерекшеліктері ескерілген ұтымды әдіс қолданылды. Сондай-ақ
бір дыбысы ғана өзгерген сөздердің мағыналарын ажырату арқылы сөздің
мағынасын нақтылау, қолдану дағдысы қалыптастырылды. Ана тіліміздің бай
сөздік қоры, сөздердің қолданылу ерекшеліктері қарастырылды. 1925 жылы А.
Байтұрсынов әдістемелік жаңалықтарды ескере отырып, қазақ бастауыш
мектептеріне арналған “Жаңа Әліп-биді” (Қызылорда 1927) ұсынды. Оқулық өз
заманына лайық “Әліппе” жасау ісінің озық үлгісі болды. Әліппеде сауат
ашумен бірге балалардың ойы мен тілін дамыту, байланыстырылып сөйлеу
дағдыларын жоғары деңгейде қалыптастыру мәселелері дидактикалық және
әдістемелік тұрғыдан жетік шешімін тапты. “Жаңа Әліп-биге”: а) баланың өз
атынан баяндалатын мектеп өмірі жайлы әңгімелер, ә) балаларды
адамгершілікке, ізгілікке, тазалыққа тәрбиелейтін әңгімелер мол енгізілді.
Жалпы А. Байтұрсынов отандық білім беру ісі тарихында оқушылардың ойы мен
байланыстырып сөйлеуін дамыту жұмысына зор мән берген, осы мақсатқа жетудің
жолын нақты тәжірибе жүзінде дәлелдеген алғашқы қазақ ғалымы болды.
1912 жылы Орынбор қаласында А.Байтұрсыновтың Әліп-би-І деген оқулығы
шығады. Бұл оқулық 1912-1925 жылдар аралығында жеті рет басылып, оқу-
ағартушылық салада біраз уақыт қолданылады.
Әліппеде дыбыс пен әріпті оқыту дидактиканың жеңілден қиынға қарай
қағидасы бойынша жеке сөздерді оқытудан басталады да, кейін қысқа-қысқа
мәтіндер алынады. Ал жеке сөздер алынғанда, екі дыбыстан тұратын қысқа,
жеңіл сөздерден басталып, бірте-бірте күрделенеді. Мысалы, ас, аса, асар,
ал, ала, қон, қонақ т.б. Бұл қағида оқушының оқуды, жазуды, сөйлеуді тез
үйренуін қамтамасыз ету, оқыту үрдісін жеңілдету жолдарын іздеуден шыққан.
А.Байтұрсыновтың бұл оқулығы сол тұстағы жинақталған алдыңғы қатарлы
тәжірибелерге сүйене отырып, озық әдістемелік теорияларға негізделіп,
жасөспірімдердің психологиялық ерекшеліктерін, тіпті ұлттық ерекшеліктерін
ескере отырып жазылған еңбек.
Келесі оқулығы Әліп-бій (3-басылымы, 1928ж.) деп аталады. Мұнда
ғалым негізінен мәтіндерді қолданған. Бірақ алдымен оқулық түрлі ойындардан
басталған. Ол ойындар дыбыс әдісі жолымен сөздерді түрлендіру арқылы
сөздер, сөйлемдер жасауға арналған. Мұнда балаларды оқуға қызықтыру,
назарын оқуға аударту мақсаты көзделгені байқалады.
Ары қарай автор екі сөзден тұратын сөйлеммен жаттығулар беріп, оларды
түрлендіріп, тіпті жаңылтпашқа айналдыру сияқты тапсырмалар арқылы бала
тілін дамытудың түрлі әдістерін қолданған. Олар күрделене келе мәтіндерге
айналған. Ол өте кіші мәтінен басталып, ары қарай күрделене береді.
А.Байтұрсынов әдістемесінде аз дыбыстан тұратын сөзден бастау, жаттығуды
аз сөйлемнен, мәтінді өте шағын түрінен бастау, оларды біртіндеп қана
кеңейту, күрделендіру тәсілі айрықша орын алады.
Бұл Әліп-бій а, р, з таңбаларын танытудан басталады. Барлық
әріптер өтілген соң танымдық материалдар жазылған. Автор Оқу құралының
алғашқы бетін балаларға арналған өлең жолдарынан бастайды.
Балалар! Бұл жол басы даналықа.
Келіңдер, түсіп, байқап қаралық та!
Бұл жолмен бара жатқан өзіңдей көп,
Соларды көре тұра қалалық па?
Даналық – өшпес жарық, кетпес байлық,
Жүріңдер, іздеп тауып алалық та!
Осы жолдар арқылы А.Байтұрсынов сауат ашуға шақырады.
Енді аталмыш оқулықтағы мәтіндердің берілуіне назар аударайық.
Сонымен әліппеде екі-үш сөйлемнен тұратын мәтіндер, хабарлама түрінде
берілген шағын мәтіндер және шағын көріністі сипаттаушы мазмұнындағы
мәтіндер берілген. Хабарлама түрінде Ал, балалар, аққала салалық, Ат
бақыл, Балық аулау, Базар, Атта да ақыл бар т.б. мәтіндер кездеседі.
Бұл мәтіндердегі сөйлемдер өте қарапайым. Соның бірі Біздікі деген
мәтінге тоқталсақ, сол кездегі бір отбасының тіршілігі арқылы жалпы
халықтың өмірін бейнелейді. Мәтіннен соң жаңылтпаш беріледі. Ол жаңылтпаш
сол мәтін мазмұнана алынып жасалған. 70-беттегі Күзет мәтінен кейін де
мақал беріледі. Ол мақал да сол мәтіннің мазмұнымен сабақтасады.
72-беттегі Жүген жұмысы деген мәтінде ат жүгенінің жасалу жолы
айтылған. Мәтінде төс, көрік, қысқаш деген кәсіби сөздер кездеседі.
Әңгімеде кейіпкер сулық соқтыру үшін ұстаға барады да, бұрын көрмеген
заттарды көріп, ол заттардың атауын мәтінге кірістіріп, сөйлем құрайды.
Сөйтіп автордың мәтінінде қоршаған ортада кездесетін заттардың бәрінен сөз
тудырылып, мәтін құралып, ол заттың қандай нәрсе екендігі, қандай керекке
жарайтындығы мәтін арқылы оқушыға жеткізіліп отырады. Демек А.Байтұрсынов
оқулығының мәтін құрылысы өмірді көріп, ойыңды тоқып отыруға бағытталады.
Осылайша, А.Байтұрсынов оқулығының 76-бетіне дейінгі мәтіндерде сол
кезеңдегі күнделікті тіршілік көріністері қарапайым жай сөйлемдермен және
ұйқас өлеңдермен құрастырылып, балаларға өте түсінікті етіп беріліп
отырады. Мәтіндердегі сөздер жинағында бір де бір өтілмеген әріптер
кездеспейді. Барлы сөздер тек өтілген әріптерде құралады. Әліппе
жасаушыларға қойылатын негізгі талаптардың бірі сол кездің өзінде қатаң,
бұлжымай сақталған. Бұл баса назар аударарлық жайыт.
Ал енді келесі бағыттағы мәтіндер оқушы өміріне қатысты. Олардың
біршамасы оқу-білімнің қажеттілігіне бағытталған. Мысалы: Мен қалай оқуға
бардым атты әңгіменің мазмұны – Әбіш деген баланың оқуға деген ынтасын
оятқан досының тағдыры, сол арқылы автор балаларды оқуға, білім алуға
шақырады.
Келесі Мектепке түскен күн атты мәтін бойынша баланың алғаш рет
мектеп табалдырығын аттаған күндегі жайды баяндайды. Көлемі 9 сөйлемнен
тұрады. Автор 80-беттегі Біздің тәртіп мәтінін өте ұтымды құрған. Мәтін
мазмұнында әуелі бала өміріндегі еркіндікті, ұшуды, алыс-жұлысты әңгімелеп
(бұл бала қимылында бар нәрсе) келеді де, балаларға жиналыс аштыртады.
Жиналыстың соңында ұйғарылған тәртіп ережесін береді. Ол ережелер
төмендегідей:
Бұдан былай:
1. 1.     Бәріміз тату-тәтті болайық.
2. 2.     Бірімізге біріміз көмектесейік.
3. 3.     Құр бетімізше шулай бермейік.
4. 4.    Әсіресе сабақ үстінде тыныш отырайық, – делінген.
Мәтін мазмұнында бала тәрбиесіне қатысты дүниелер қозғалған. Хат танып
қалған балалар бұл мәтіннен өздері жайлы оқып, бұдан үлгі алуға тырысатыны
анық.
Міне, осы бағыттарда 82-бет Көмектестік, Жалпы жиналыс, Тазалық
тәртібі деген мәтіннен кейін Құлақ қат деген ереже ілінген:
Үй ауасын жиі жаңарту.
Шаңды су шүберекпен сүрту.
Аяқты сырттан сүртіп кіру.
Үйде түкіргішке түкіру.
Шаңды шүберек пен борлы шүберекті үйде сілікпеу.
Киімді үйде қақпау.
Яғни, оқулық бетінде тәртіп, тәрбие, тазалық ережесі, ойландыру есебі
т.б. күнделікті өмірге қажеттілердің барлығы қамтылып, ол тақырыпта мәтін
құрылып, оқулықта беріліп отырған.
Ғалым тәрбиеге байланысты да әр түрлі тақырыпқа әңгімелер ұсынып
отырған. Бұл мазмұндас мәтіндер ретінде Салақтықтың кесірі, Қожалақ,
Дәрігер бізге не айтты?, Оқу бөлмеміз т.б. атауға болады.
Жұмаш атты әңгімесінде жарлы баланың аянышты тағдырын суреттей
отырып, адамгершілік тәрбиесін алға қояды. Шаңға қылған шарамыз деген
мәтінде шаң-кірден құтылудың жолы, шөп-шалам, жөке жіптер т.б. есік алдына
салып, балалардың оған аяғын сүртіп кіруі деп суреттеледі.Бұл айланы
тапқанға дейін болған оқиғаны мәтінге енгізіп жазады да, табылған айла
арқылы балалардың тазалыққа икемділген істерінен көрсетеді.
Күз белгісі, Күз деген мәтіндерде күз мезгілінің бейнесі қарапайым
сөздермен суреттелген. Мұнда А.Байтұрсынұлының күз тақырыбына арнап
шығарылған өлеңі берілген. Өлең мазмұнында табиғат өзгерісі, сол мезгілдегі
жасалатын жұмыс түрлері түгенделіп айтылатындай. Сонымен бірге Абадың Күз
өлеңі де берілген. Сондай-ақ Мектепті қалай күтеміз және Жетім,
Қабырға газеті, Түс көргенім мәтіндері бар.
Ұят-ай!, Күн бақбамыз, Бұл қай кезде болады? деген мәтіндер өлең
ұйқасымен беріледі. Мәтінде жылдың әр түрлі мезгілдері туралы баяндалады.
Қыс қамы, Күзем, Шана істегенім деген мәтіндер еңбекке баулиды.
Себебі шананың материалдарын жинауды, оны орнықтыруды т.б. кәдімгі еңбек
түрлерін мәтін мазмұны етіп жазған да, балаларға үлгі етерлік бағыт берген.

Сонымен А.Байтұрсыновтың Әліп-бій оқулығының мәтіндемесі туралы
қорыта айтар болсақ, бұл оқулықтағы мәтіндер
1. Алғашында екі-үш сөзден құралып, кейін бірте-бірте қарапайымнан
қиынға қарай күрделене түседі;
2. Олардың құрамында бір де бір өтілмеген әріп кездеспейді, бұл
заңдылықты сақтау әліппе құрау барысында ұстанылатын аса маңызды
қағида болып табылады;
3. Танымдық тұрғыдан әр балаға түсінікті, ұғуға жеңіл келеді;
4. Мазмұндық сипаты кез келген баланың күнделікті өмірінде кездесетін
қарапайым көріністер негізінде жасалған;
5. Идеялық сипаты оқушыға ой саларлық, тәрбие берерлік, өнеге
аларлық мәнге толы.
Қорыта айтар болсақ, А.Байтұрсыновтың Әліп-бій оқулығы өз кезеңінде
сауат ашу мәселесінде бірден бір таптырмайтын оқу құралы болғанына көзіміз
жетті. Сонымен бірге бұрынғы, кешегі, бүгінгі кезеңге дейін бұл оқулықтың
бүкіл әліппе оқулықтарын жасаудың негізгі тірегі болғандығын теріс деп айта
алмаймыз.
Оқу құралы жайында Т.Шонанұлы былай деп жазады: Бұған дейін бізде
өз әліппеміз болған емес, дүмше молдалар әліппе жасай алмай, балаларды әліп-
би шартымен қағаз жүзінде оқытса, ал миссионерлер Васильев, Алекторов,
Вожинский және басқалар қазақ әліппесін орыс транскрипциясымен берді .
Қазақ әліпбиінің атасы, түркі тілтану ғылымының ағартушысы. Оның
мұрағаты жаңа уақыт, жаңа заманға, халқына қызмет етуде. Ахмет
Байтұрсыновтың ұлтым деп соққан жүрегі, үлгі-өнегесі - қазіргі жаңа заманға
өте керек.
Міржақып Дулатовтың бастауыш сынып оқушыларына ұлттық тәрбие беру
туралы ой-пікірлері оның мынадай еңбектерінде баяндалған: “Есеп құралы”,
“Қирағат”, “Оқу құралы” және “Серке”, “Қазақ”, “Ақ жол”, “Айқап”, “Еңбекші
қазақ” газет-журналдарындағы көптеген мақалаларында.
Міржақып “Қирағат” кітабының “Мұғалімдерге” атты кіріспесінде қазақтың
ұлттық мектебі, онда оқыту, оқыту кітаптары туралы былай деп жазған: “Қазір
біздің қазақ халқында оқудың жаңа дәуірі басталған кез. Біздің қазақта шын
қазақша мектептің керектігін біле бастаған шақ. Қазақ балаларын оқытуға
қазақ тілінде оқу кітаптарын керексіне бастады. Міне, сіздер керексінген
қазақ тіліндегі оқу кітаптарының бірі осы кітап.
Сонан соң, ол қирағатта оқыту әдістері туралы “Мектеп программасында
бірінші орын алған нәрсе қирағат, баяндап оқыту. Соның үшін оқытушы ең
әуелі баяндап оқытудың асыл мақсұтын жақсы білуі керек. Қирағаттың мақсұтын
түсінбеген мұғалім үміт еткен пайданы бере алмайды. Балаларға кітапты құр
саулатып оқыта береді. Жас балаларды оқыған нәрсесі хақында ойлауға, оның
мағынасын, қасиетін сендіруге қалай үйретпек керек? Балалар оқыған нәрсесін
бір-біріне ұйқастырып ойлауына, оқып шыққаннан кейін жадында ретті һәм
толық мағынасымен қалдыруға әдеттендіру керек” деген әдістемені ұсынған.
Міржақып Дулатов 1914 жылы, кейін 1927 және 1928 жылдары ұлттық
мазмұнды, бастауыш мектеп оқушыларына арналған екі кітаптан тұратын тұңғыш
“Есеп құралы” атты оқулық шығарған. Оның “Есеп құралын” Республика Халық
ағарту комиссариаты жоғары бағалап, оны қайта басып шығару туралы шешім
қабылдап, кеңестік кезеңде бастауыш мектептерде кең пайдаланылуды ұсыныпты:
“Бұл оқулықтың мазмұны қазақ балалары өмір сүріп жатқан ортаның талғамына
толық сай келеді. Мысалдар қазақтардың күнделікті тіршілігінен алынған.
Кітапта балалар ұғымына ауыр келетін бірде-бір тапсырма жоқ. Есептердің
барлығы бала жанына жақын, ұғынықты да түсінікті. Бұл аталған оқулықтың
басты жетістігі. Кітаптың жаңа басылымында бүкіл үнді цифрлары араб
цифрларымен алмастырылған. Бұл кітап сапасын көтерді. Оқулықтағы есептер
оқушыларға өз беттерінше жұмыс істеуге мүмкіндік жасайды. Күрделі,
оқушыларға ауыр тиетін тапсырмалар жоққа тән. Оқулықта 344 есеп бар,
соңында ауырлау есептердің жауабы берілген. Мұның бәрі оқу құралының
жоғары деңгейінің дәлелдері ... ” Міржақыптың осы “Есеп құралы” екі
кітаптан тұрады. Бірінші кітап бастауыш сыныптың бірінші жылында, ал екінші
кітап екінші жылында арифметиканы оқытуға арналған.
Бірінші кітап 4 бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде 10-ға дейінгі
сандармен танысу, екінші бөлімде толық ондықтар, үшінші бөлімде 10-20
аралығындағы сандар мен амалдар қолдану, төртінші бөлімде 100-ге дейінгі
сандармен есептер.
Екінші кітап үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде 100-ге дейінгі
сандарға амалдар қолдану, екінші бөлімде 1000-ға дейінгі санау амалдары,
үшінші бөлімде төрт амалды есептер шығару. “Есеп құралындағы” мазмұны таза
ұлттық сипаттағы есептер қазақ халқының күнделікті өмірінен алынған.
Тапсырмалардың шарттарында қазақ оқушыларының жас ерекшеліктері мен ұлттық
психологиясы ескерілген, ал мазмұндары бойынша олар оқушылардың өз бетінше
дамуы мен белсенділігін арттыруға бағытталған, әсіресе оқушылардың ұлттық
санасын қалыптастыруға ерекше ықпал етеді.
Мысалыға, Міржақыптың есеп құралындағы қазіргі таңда мәсел есеп деп
аталып жүрген қара есепке мысал келтірсек: 2 қарындасы мен ағасы 10
жұмыртқа тауып алды. Қарындастары 3 жұмыртқадан алды. Ағасы қалғанын алды.
Ағасына неше жұмыртқа тиді?, Бір адам 5 қап бидай сатты. Қабы 4
сомнан. Мұнан алған ақшасынан 5 сомды борышына төледі. Қалған ақшасына 5
тоқты алды. Тоқтыны ол қаншадан алды?. Әрбір қара есепті алып қарасақ,
қазақ халқының күнделікті тұрмысы мен өмірімен тығыз байланысты. Және бала
түсінігі үшін оңтайлы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.