Тік ішектің хирургиялық анатомиясы және физиологиясы

Кіріспе

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Тік ішектің хирургиялық анатомиясы және физиологиясы
Тік ішек (rectum) тоқ, немесе жуан ішектің жамбас қуысында орналасқан ең
соңғы (дистальді) бөлігі болып есептеледі. Оның ұзындығы орта есеппен 15-17
см тең. Тік ішектің орналасуына қарай негізгі екі бөлімін ажыратуға болады:
а) жамбас қуысында орналасатын және б) бұтаралық бөлімдері. Ал тік ішектің
өзі үш бөлімнен құралады: а) ампула үсті немесе ректосигмоидты бөлім
(ұзындығы 4-5 см); б) ампулярлық бөлім (8-10 см) және в) бұтаралық немесе
анальдық бөлім (3-4 см). Тік ішек парсыз, яғни сыңар (жоғаргы тік ішек
артериясы, а rectalis superior) және екі парлы (ортаншы a. rectalis media
және төменгі тік ішек a. rectalis inferior) артериялармен жабдықталған. Тік
ішектің көк тамырлары оның артерияларымен аттас болады. Олар қосарласып
қақпа және төменгі қуыс веналарына құйылады.
Тік ішекті зерттеу тәсілдері. 1. Anus айналасын көзбен шолып көру. Бұл
тәсілмен аталмыш аймақтағы өзгерістерді, қабыну белгілерін (ісіктену,
қызару т. с.с.) немесе басқадай патологиялық өзгерістерді анықтайды.
2. Тік ішекті саусақпен зерттеу. Қолга резеңке қолғап киіп зерттеуші сұқ
саусағын тік ішекке енгізіп, саусақ жеткен жер аралығын зерттейді. Бұл
зерттеу қарапайымдылығына қарамай тік ішек ауруларының диагнозын
анықтаудағы маңызы ерекше.
3. Ректоромано - және аноскопия. Тік ішекті арнайы аспаптар, ано-
және ректороманоскоптың көмектерімен тікелей көзбен көріп зерттеу.
4. Колоноскопия. Тік және, қажет болса, ток (жуан) ішектің барлық
бөліктерін (соқыр ішекке дейін) арнайы аспаппен (фиброколоноскоп) зерттеу.

Геморрой
Геморрой (көтеу, нaimorrhois) деп тік ішектің каверноздық денешіктерінің
біртіндеп кеңеюімен сипатталатын ауруын айтады. Геморрой тік ішектің жиі
кездесетін ауруы. Ол ересек адамдардың 10%-14%-да байқалады (Аминев А.М.,
1971, Милитарев Ю.М. және баск., 1971 т.б.), ал тік ішек ауруларының
арасында геморройдың үлесі 40% құрайды (Федоров В.Д., Ю.В. Дульцев, 1984).
Этиологиясы мен патогенезі. Бұл проблема бүгінгі таңда толық шешілді деп
айтуға болмайды. Геморройдың пайда болуын түсіндіруге бағытталған бірнеше
көзқарастар бар. Кейбір авторлар геморрой көк тамыр жүйесінің туа біткен
жетіспеушілігінің нәтижесі деп түсіңдірсе, екіншілері - ол артқы қысқышта
өтетін тік ішеr көктамырларында қанның қалыпты ағу процесінің бұзылу
себебінен қанның тоқыраулануынан туады дейді (Ривкин ВЛ., Капуллер ЛЛ.,
1976 т.&). Келесі бір ғалымдар геморрой механикалық факгорлардың
әсерлерінен, атап айтсақ іш қату немёсе атқаратын жұмысының жағдайы көп
қимылдауды қажет етпейтін, көбінесе, креслода отырып істеумен байланысты
болуынан, әлде жүктілік болу кезіңде көктамырлардың жатырмен қысылуынан
т.с.с. себептерден туады деген пікір айтады (Аминев А.М., 1971).
Зерттеушілердің үшінші тобы геморрой алкогольдік ішімдіктер мен аса
өткір, ащы тағам түрлерін мөлшерден тыс, көп қолданғандықтан немесе
инфекциялық агенттердің (колит, ге.морройдалдық көктамырлардың флебиті
т.б.) әсерінен туатынын айтады (Ленушккн А.И., 1976). Осылармен қатар,
геморройдың пайла болуын түсіндіруге арналған нейрогендік, эндокриндік,
аллергиялық теориялар да бар.
Аталған бірнеше теорияларға қарамай, бүгінгі таңда-геморрой ауруының
пайда болуында екі фактор негізгі себеп ретінде танылып отыр. Біріншісі,
адам организмінде осы ауруға деген бейімділік факторлердің болуы. Олардың
қатарына туа біткен даму аномалиялары, тұқым қуалайтын қасиеттер, жүктілік,
тұрмыс және қызмет (отырып істеумен байланысты) ерекшеліктері. Екіншісі
аурудың пайда болуына тікелей әсері бар немесе іш қуысындағы қысымды
жоғарылатушы факторлер. Олар: физикалық күштенуді қажет ететін ауыр жұмыс,
ұзақ мерзімге созылған жөтел (бронхит, туберкулез ауруларында), әртүрлі
себепті іш қату, простата безінің аденомасында болатын күшену құбылыстары
т.б.
Жіктеу (топтау) (классификация) жобасы. Күнделікті тәжірибеде хирургтер
геморройдың мына жіктеу (топтау) жобасын пайдаланады. Клиникалық,
көрінісіне қарай:
а) жедел; б) созылмалы; в) қайталанбалы (рецидивирующий). Орналасқан
жеріне (анатомиялық) қарай:
а) сыртқы геморрой — кеңейген көк тамырлар тарақша (гребешко-
вая) сызық деңгейінде, яғни тік ішектің кілегей қабатының терімен
шектесу аймағында;
б) ішкі геморрой — кеңейген көк тамырлар қысқыш (сфинктер)
деңгейінен жоғары орналасады.
Кеңейген вена түйіндерінің сыртқа түсу дәрежесіне қарай:
а) I дәрежелі - түйіндер тек үлкен дәретте (дефекация) сыртқа қарай
шығып, сонынан өздігінен, еш көмексіз, орнына қайта түседі;
б) П дәрежелі - дәреттен соң немесе ауыр физикалык күш тісуден сыртқа
шыққан түйіндер өздігінен орнына түспейді, сондықтан ауру адам оларды
қосымша қимылмен (әдетте қолмен) орнына түсіреді;
в) Ш дәрежелі - түйіндер ауру адам тік тұрғанда, жүргенде немесе кіші-
гірім физикалық ауыртпалық түскеннің өзінде шығып, қайта орнына түспейді.
Сонымен қатар, кейбір авторлар геморройдың клиникалық барысына қарай а)
асқынбаған және б) асқынган түрлерін ажыратады (Аминев А.И., 1973, Ривюш
В.Л., Капуллер Л.Л.,1977 т.б.). Асқынулар қатарына аталған авторлар
геморройдалдық веналардың тромбофлебитін, проктитті, қан кетуді,
парапроктитті, тік ішектің төмен түсуін т.с.с. өзгерістерді жатқызады.
Клиникалық көріністері. Геморрой ұзақ мерзім созылатын ауру болғандықтан
негізгі белгілерінен бұрын, олардың алдын ала білінетін құбылыстадан
басталады. Оларға anus аймағындағы қолайсыз сезімдер, жеңіл дәрежелі қышыма
сезімі, дефекация процесінің біршама қиындауы т.б. Бұл белгілер бірнеше
айдан бірнеше жылдарға созылуы мүмкін. Аурудың даму барысының келесі
кезеңінде жоғарыда айтылған қолайсыз сезімдерге ауру сезімі қосылады, anus
- тан қан кету белгісі пайда болады. Кейбір пациенттерде қан кету жоғары
дәрежеге жетіп, оларда әлсіздік, анемия белгілері тууы мүмкін. Аталған
белгілері анықталған жағдайда ауруды анықтау қиындық тудырмайды. Дегенмен
оны дәлелдеу ретінде саусақпен зерттеу және аспапты зерттеулерді (ректо -
және ректороманоскопия) қолдану керек. Геморройды анықтау қиын болмағанмен
оны тік ішектің жарылу, түсу ауруларынан, парапроктиттен, әсіресе тік ішек
обырынан (рак) ажырату қажет.
Емдеу. Қауіпті асқынуы жоқ және І-П дәрежелі геморройды, әдетте, комплексті
консервативті ем тәсілімен емдейді. Оның құрамына мына шаралар кіреді. 1.
Тағамның түрі мен оны қолдану кестесін сақтау арқылы нәжістің
консистенциясын, яғни ол қатайып, өте тығыз болмауын реттеу. 2. Гигиеналық
кестені сақтау (жоғары бағытталған душ, дефекациядан соң anus аймағын жуып-
шаю). 3. Тұзды, бұрышы көп, яғни тік ішекті тітіркендіретін тамақты,
алкогольді ішімдіктерді қолдануға тиым салу. Осылармен қоса отырып
қолданатын былау (ванна), ауру сезіміне қарсы анальгетиктер, 0,25-0,5 %
новокаин ертіндісін қолданып, веналардың айналасында тосқауыл (блокада)
тудыру, антибакгериалдық және анелгезия тудыратын арнайы майлар
("Анестезол", "Бетиол", "Неоанузол" т.б.), балауызшам тәрізді дәрілер
(свечи) пайдаланылады. Асқынбаған созылмалы геморройда склероздау тәсілін
қолдануға болады (Аминев А.М.,1974).
Аурудың ІІ-ІІІ даму дәрежелерінде немесе жиі қанап, көп маза-
сыздандыратын жағдайларда хирургиялық жолмен емдейді (гемор-ройдэктомия).
Қазіргі кезде, негізінен, геморрой түйіндерін А.Н Рыжих, Паркс, немесе
Миллиган-Морган және оның Ресей проктология ғылыми-зерттеу институты
модификациялаған түрімен алып тастау әдістері жиі қолданылады. Операция
алдында ауру адамдарға арнайы дайындық шаралары жүргізілуі қажет (жалпы
гигиеналық душ алу, ішекті клизма жасау арқылы тазалау т.с.с.). Ал
операциядан соң операция жасалған жерді күнделікті күтіп, байлау
(перевязка), тамақ қолдану кестесін сақтау, іш қатудан сақтайтын дәрілер
беру сияқты жағдайларды жасау керек.
Хирургиялық тәсілді қолдануға қарсы көрсеткіштер: бауыр (цирроз), жүрек
аурулары,. 3 дәрежелі гипертониялық ауру және несіп қуығының аурулары.
Геморройдыц асқынулары:
Сыртқы геморрой түйіндерініц тромбозы. Бұл асқыну, көбінесе, мұқият сақтау
қажеті бар диета бұзылғанда немесе қалыптан тыс физикалық күш түскенде
пайда болады. Ауру адамның шағымдарында апик аймағындағы өте қатты ауру
сезімі және сол аймақта бөгде зат тұрғандай сезім орын алады. Аталған
аймақты көзбен шолып зерттегенде ұлғайған, көк түсті қан тамыры түйіндері
анықталады. Емі, көбінесе, консервативті түрде жүргізіледі. Оның құрамында
тағам қолдану кестесін сақтау, қабыну құбылысымен күресу (бутадион,
реопирин, аспирин тағайындау), жергілікті ем ретінде қорғасын суын, ал 3-4
күннен бастап отырып іске асырылатын былау (ванна) қолдану
сияқты шаралар болу керек. Консервативтік ем ойдағыдай нәтиже бермесе
хирургиялық ем жолы қолданылады (түйінді кесіп, тромбтарды алу).
Ішкі геморрой түйіндерінің қысылуы. Пайда болуының негізгі себептері
жоғарыда аталған асқынудың себептеріне ұқсас келеді және.солармен қатар, іш
қату (запор) орын алады. Ішкі геморрой түйіндері аталган себептердііі
әсерінен томен ыгысьт анальді сфинктермен қысылып қалады. Қысылу себебінен
геморрой түйіндерінде тромбоз пайда болып, олар өліеттенуі (некроз)
ықтимал. Бұл асқынудың клинлкалық көрінісінде де anus аймағында өте қатты
ауру сезімі мен артқы жүрісте бөгде зат қадалғандай сезім мазалайды.
Объективті түрде көзбен шолып зерттегенде anus периметрін бойлай
орналасқан қара-көк түсті геморройдалдық түйіндер көрінеді.
Қатты ауру сезімі себебінен геморройдың аталған екі асқынуында саусақпен
немесе аспапты зерттеулер жүргізу мүмкін емес.
Емдеу шаралары ретінде диета, ауру сезіміне қарсы күрес (пресакральді
новокаинді тосқауыл), қабыну құбылыстарын жоятын дәрілер,
т.б.тағайыңдалады. Жедел құбылыстар жойылған соң хирургиялық ем қолданылуы
керек (геморройдэктомия).

Тік ішектің төмен түсу ауруы (prolapsus гесtі)
Аталмыш ауру тік ішектің өзінің қалыпты жағдайда орналасатын орнынан
төмен ығысып, уақытша немесе тұрақты түрде anus - тан тыс аймаққа шығуымен
сипатталады (prolapsus гесtі). Ол проктологиялық аурулар арасында сирек
кездесетін аурулар қатарына жатады. Ғалым-дардың деректеріне қарағанда әр
10 000 адамдарға шаққанда тек 5-і осы ауруға шалдығатын көрінеді және,
сонымен қатар, аталмыш сырқат әйел адамдардан гөрі ер адамдарда жиі
кездеседі (Шевченко Ю.Л. және басқ., 1998).
Этиологиясы мен патогенезі. Тік ішектің төмен түсу ауруын тудыратын
көптеген себептер бар. (Чухриенко Д.П., 1963) Дегенмен бұл аурудың
негізінде жамбас қуысының түбін құрайтын бұлшық еттердің, әртүрлі
себептерге байланысты (туа біткен. жүре пайда болған т.с.с.), әлсіреуі
жатады. Қалыпты жағдайда олар іш қуысы қысымының өте жоғары деңгейге (сынап
деңгейімен 200-280 мм.) дейін көтерілуіне төтеп бере алады. Ал жоғарыда
аталған себептермен байланысты, бұл қасиеті жоғалса, тік ішек өзінің
қалыпты орналасу денгейінен төмен түседі. Жамбас қуысы түбінің әлсіреуімен
қатар, тік ішектің төмен түсуінің себептері ретінде организмнің анатомилық
ерекшеліктерін де атап өту керек. Олар. Сегізкөз-құйымшақ иілімінің толық
анықталмауы, құйымшақтың вертикальді орналасуы, бел тұсындағы лордоздың
толық дамымауы, несіп қуығы мен тік ішек және жатыр мен тік ішек
аралықтарындағы шұңқырлардың қалыптан төмен орналасуы т.с.с.
Ауруды жіктеу (топтау).
Төмен түскен тік ішектің бөлігіне қарай:
а. anus -тың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.