Түсті металдар металлургиясы
Мазмұны
І Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасында түсті металдардың маңызды түрлерін
өндіретін аудандар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2. Ауыр түсті металдар металлургиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
3. Ауыр металдар өндірісінің географиясы: шикізат көздеріне
бейімделу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
4. Жеңіл түсті металдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
ІІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
І Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасында түсті металдардың маңызды түрлерін
өндіретін аудандар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2. Ауыр түсті металдар металлургиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
3. Ауыр металдар өндірісінің географиясы: шикізат көздеріне
бейімделу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
4. Жеңіл түсті металдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
ІІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
Кіріспе
Түсті металдар Казакстаннын, басты бағалы байлықтары болып саналады. Республика аумағында түсті металдар кен орындары үш металлогенді ауданда орналасқан, олардың ең ірілері - Орталық Қазақстан (бұрынға Жезказған мен Қарағанды облыстары) және Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей мен Шығыс Қазақстан облыстары). Оңтүстік Қазакстанда түсті металл кен орнындары Жоңғар Алатауы (Текеді) мен Қаратау жотасында жайғасқан. Қостанай мен бұрынгы Торгай облыстарындағы алюминий кен орындары пайдаланылуда.
Едәуір мөлшердегі алтын кен орындары Солтүстік және Шығыс Қазақстан экономикалық аудандарында орналасқан. Сирек кездееетін металдар кен орындары Орталық және Шығыс Қазақстанда шоғырланған.
Түсті металлургия металдар мен олардың қорытпаларын кеннен өндіру, байыту және қорытыу жұмыстарын іске асырады. Қазақстаннын түсті металлургия кәсіпорындарында Менделеев кестесіндегі 74 элементі өндіріледі, олардын 50-І таза және химиялық қосылыстар түрінде тауарлы өнім құрамына енеді.
Түсті металдар мынадай топтарга бөлінеді: Жеңіл металдар (алюминий, титан, магний); Ауыр металдар (мыс, қорғасын, мырыш, никель, қалайы); Асы л металдар (алтын, күміс, платина);
Сирек және шашыранды металдар (вольфрам, молибден, бериллий, ванадий). Түсті металдардың бірінші ерекшелігі - кенде пайдалы құрам бөліктерінің өте аз мөлшерде кездесуі, негізгі металл бірнеше пайыздан оның жүздік, тіпті мындык үлестеріне дейін ғана болады.
Түсті металдардың екінші ерекшелігі — олардың кешенділігі, ягни кенде бірнеше пайдалы құрам бөліктердің қатар кездесуі. Сондықтан түсті металлургияда шикізатты кешенді өндейтін комбинаттар құрылып, әрбір элемент (металл) кеннен жеке цехта бөлініп алынады.
Түсті металдар алу көп энергия шығынын керек етеді. Олар энергияны көп қажет ететін өндірістер деп аталады, оның үстіне олар материалды, суды көп қажет етеді. Сондықтан түсті металлургия кәсінорындары арзан электр энергиясы көздеріне жақын жерге салынады.
Түсті металл кендерінің кешенді сипаты негізгі металдармен қоса 10-15 өнім түрін алуға мүмкіндік береді. Түсті металдардың бағалы қасиеттері: тотығуға төзімді, элекгр өткізгіш, берік, қиын балқиды. Осындай бағалы қасиеттерінің арқасында түсті металдар Қазақстан шаруашылығында кеңінен қолданылады. Шаруашылықтың түсті металдарды пайдаланбайтын бірде-бір саласы жоқ: мыс пен алюминий — электр техникасы мен кабель өнеркәсібінің негізгі металдары; мырыш, никель, вольврам, молибден - қара металлургияда саналы болат өндірудің негізі; титан, кремний, германий және басқа сирек металдар - ғарыш техникасында, прибор жасауда, есептегіш машина, теледидар жасауда; алюминий — авиация, автомобиль және машина жасау өнеркәсібінің басқа да салаларында; күміс, сурьма, қалайы — аккумулятор, кабель өндірісінде, атом өнеркәсібінде қолданылады.
Түсті металлургияның жаңа салаларынан I960 жылдың ортасынан бастап республикада алюминий, титан, магний андірісі дамып келеді. Бұл салалар энергияны көп қажет ететіндіктен, зауыттар ірі электр энергиясы көздеріне жакын салынады.
Қорғасын- мырыш кендері нолиметалл кеніне жатады. Өзінің полиметалл немесе көп металды деген атауын толық актайды, өйткені оның құрамында негізгі металдар - қорғасын және мырышпен қоса алтын, күміс, мыс, сурьма мышьяк, висмут, кадмий, индий, германий және т.б. кездеседі. Қазақстан - мырыш пен қорғасын өндіретін ірі аудан. Ол бұрынғы Кеңес Одағында қорғасынның 70 %-ын, мырыштың 50 %-ын өндірді. Бұл кендердің негізгі қоры Шығыс Қазақстанда орналасқан. Әсіресе қазба байлықтары мол Кенді Алтай дүние жүзіне белгілі. Ондағы негізгі нолиметалл белдеуішін, ені шамамен 50 км-ге созылады. Бұл жерде өнеркәсіптік маңызы бар 70-ке жуық пайдалы элементтер анықталған.
Кенді Алтай полиметалл кендері базасында толық аяқталған өндіріс циклі бар аса ірі кәсіпорын - Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты жұмыс істейді. Ол шығаратын өнім көлемі, технология денгейі, білікті кадрлары жағынан түсті металлургия саласындағы ең озық кәсіпорын болып табылады.
Леншюгорда (бұрынғы Риддер) ірі полиметалл комбинаты жұмыс істейді. Шығарылған кеннен байыту фабрикасында қорғасын, мырыш, мыс концентраттары өндіріледі. Полиметам кендерінде едәуір мөлшерде таза күміс пен алтын кесектері кездеседі.
Қазақстанның оңтүстігіндегі ірі қорғасын-мырыш кен орындарына Қаратау тауларындағы Мырғалымсай жатады. Кенсай және Ашысай кеніштері негізінде Шымкент қорғасын зауыты жұмыс істейді.
Жонғар Алатауы тауларыныц қорғасын кен орындарынын Текелі тобы жұмыс істеуде. Балқыту кезінде қорғасын-мырыш және мыс концентраттарынан қосымша өнім ретінде күміс, барий және басқа элементтер бөлініп алынады.
Түсті металдар Казакстаннын, басты бағалы байлықтары болып саналады. Республика аумағында түсті металдар кен орындары үш металлогенді ауданда орналасқан, олардың ең ірілері - Орталық Қазақстан (бұрынға Жезказған мен Қарағанды облыстары) және Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей мен Шығыс Қазақстан облыстары). Оңтүстік Қазакстанда түсті металл кен орнындары Жоңғар Алатауы (Текеді) мен Қаратау жотасында жайғасқан. Қостанай мен бұрынгы Торгай облыстарындағы алюминий кен орындары пайдаланылуда.
Едәуір мөлшердегі алтын кен орындары Солтүстік және Шығыс Қазақстан экономикалық аудандарында орналасқан. Сирек кездееетін металдар кен орындары Орталық және Шығыс Қазақстанда шоғырланған.
Түсті металлургия металдар мен олардың қорытпаларын кеннен өндіру, байыту және қорытыу жұмыстарын іске асырады. Қазақстаннын түсті металлургия кәсіпорындарында Менделеев кестесіндегі 74 элементі өндіріледі, олардын 50-І таза және химиялық қосылыстар түрінде тауарлы өнім құрамына енеді.
Түсті металдар мынадай топтарга бөлінеді: Жеңіл металдар (алюминий, титан, магний); Ауыр металдар (мыс, қорғасын, мырыш, никель, қалайы); Асы л металдар (алтын, күміс, платина);
Сирек және шашыранды металдар (вольфрам, молибден, бериллий, ванадий). Түсті металдардың бірінші ерекшелігі - кенде пайдалы құрам бөліктерінің өте аз мөлшерде кездесуі, негізгі металл бірнеше пайыздан оның жүздік, тіпті мындык үлестеріне дейін ғана болады.
Түсті металдардың екінші ерекшелігі — олардың кешенділігі, ягни кенде бірнеше пайдалы құрам бөліктердің қатар кездесуі. Сондықтан түсті металлургияда шикізатты кешенді өндейтін комбинаттар құрылып, әрбір элемент (металл) кеннен жеке цехта бөлініп алынады.
Түсті металдар алу көп энергия шығынын керек етеді. Олар энергияны көп қажет ететін өндірістер деп аталады, оның үстіне олар материалды, суды көп қажет етеді. Сондықтан түсті металлургия кәсінорындары арзан электр энергиясы көздеріне жақын жерге салынады.
Түсті металл кендерінің кешенді сипаты негізгі металдармен қоса 10-15 өнім түрін алуға мүмкіндік береді. Түсті металдардың бағалы қасиеттері: тотығуға төзімді, элекгр өткізгіш, берік, қиын балқиды. Осындай бағалы қасиеттерінің арқасында түсті металдар Қазақстан шаруашылығында кеңінен қолданылады. Шаруашылықтың түсті металдарды пайдаланбайтын бірде-бір саласы жоқ: мыс пен алюминий — электр техникасы мен кабель өнеркәсібінің негізгі металдары; мырыш, никель, вольврам, молибден - қара металлургияда саналы болат өндірудің негізі; титан, кремний, германий және басқа сирек металдар - ғарыш техникасында, прибор жасауда, есептегіш машина, теледидар жасауда; алюминий — авиация, автомобиль және машина жасау өнеркәсібінің басқа да салаларында; күміс, сурьма, қалайы — аккумулятор, кабель өндірісінде, атом өнеркәсібінде қолданылады.
Түсті металлургияның жаңа салаларынан I960 жылдың ортасынан бастап республикада алюминий, титан, магний андірісі дамып келеді. Бұл салалар энергияны көп қажет ететіндіктен, зауыттар ірі электр энергиясы көздеріне жакын салынады.
Қорғасын- мырыш кендері нолиметалл кеніне жатады. Өзінің полиметалл немесе көп металды деген атауын толық актайды, өйткені оның құрамында негізгі металдар - қорғасын және мырышпен қоса алтын, күміс, мыс, сурьма мышьяк, висмут, кадмий, индий, германий және т.б. кездеседі. Қазақстан - мырыш пен қорғасын өндіретін ірі аудан. Ол бұрынғы Кеңес Одағында қорғасынның 70 %-ын, мырыштың 50 %-ын өндірді. Бұл кендердің негізгі қоры Шығыс Қазақстанда орналасқан. Әсіресе қазба байлықтары мол Кенді Алтай дүние жүзіне белгілі. Ондағы негізгі нолиметалл белдеуішін, ені шамамен 50 км-ге созылады. Бұл жерде өнеркәсіптік маңызы бар 70-ке жуық пайдалы элементтер анықталған.
Кенді Алтай полиметалл кендері базасында толық аяқталған өндіріс циклі бар аса ірі кәсіпорын - Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты жұмыс істейді. Ол шығаратын өнім көлемі, технология денгейі, білікті кадрлары жағынан түсті металлургия саласындағы ең озық кәсіпорын болып табылады.
Леншюгорда (бұрынғы Риддер) ірі полиметалл комбинаты жұмыс істейді. Шығарылған кеннен байыту фабрикасында қорғасын, мырыш, мыс концентраттары өндіріледі. Полиметам кендерінде едәуір мөлшерде таза күміс пен алтын кесектері кездеседі.
Қазақстанның оңтүстігіндегі ірі қорғасын-мырыш кен орындарына Қаратау тауларындағы Мырғалымсай жатады. Кенсай және Ашысай кеніштері негізінде Шымкент қорғасын зауыты жұмыс істейді.
Жонғар Алатауы тауларыныц қорғасын кен орындарынын Текелі тобы жұмыс істеуде. Балқыту кезінде қорғасын-мырыш және мыс концентраттарынан қосымша өнім ретінде күміс, барий және басқа элементтер бөлініп алынады.
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Ф.Будак. Казақстан: Өткені, бүгіні мен ертеңі. Айкара, 2000 ж.
2.Латикан Н.К. Председатель АО "Целинстрой" - диалог. Фурсина Г.А., Тлеуберген М.А., Дүйсебаева К.Ж.. Тоқбергенова A.A., Ақашева A.C., "Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік' географиясы" әдістемелік күрал. Алматы, 2000 ж.
3.Егеменді Қазакстан, 2005 ж.: 17,21,40.
4. География және табиғи гылыми методикалык журнал, 2004 ж.: 1; 2005ж.: 3,5.
5. Егеменді Қазақстан: 15 желтоқсан 2005 ж. Н.Назарбаев: "Азия Асқарлары".
6. Егеменді Казақстан: 13 қыркүйек 2005 ж. "Қазакстанның дамуы кдй деңгейде?"-мақала авт:Қ.Арыстанбеков М.Р.Насырова. Орысша-қазакща тусіндірме сөздік-анықтама: Нарыктык экономика. Алматы, Білім 1995 ж.
7. Ярмухамедов М.Ш. Казақстанның экономикалык жэне өлеуметтік географиясы. Алматы: Мектеп, 2001.
8. К. Ахметова. Қазақстанның экономикатық және елеуметтік географиясы. Атматы: Мектеп, 2001
9. Г.А.Фурсина, КД.Дүйсебаева, А.Ж.Еспембетова. Учебное пособие по курсу "Экономическая и социальная география Казахстана". Алматы, 2003.
10. Шакенова Т.К., Г.А.Фурсина. Республика Казахстан современный экономико географический обзор. Учебное пособие. Алматы. Казак университеті, 2003.
11. Ярмухамедов М.И. "Казақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы". Алматы: Мектеп, 2001.
12. Голиков Н.Ф. и др. Проблемы расселения населения Казахстана. Алма-Ата, "Наука" 1989.
1.Ф.Будак. Казақстан: Өткені, бүгіні мен ертеңі. Айкара, 2000 ж.
2.Латикан Н.К. Председатель АО "Целинстрой" - диалог. Фурсина Г.А., Тлеуберген М.А., Дүйсебаева К.Ж.. Тоқбергенова A.A., Ақашева A.C., "Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік' географиясы" әдістемелік күрал. Алматы, 2000 ж.
3.Егеменді Қазакстан, 2005 ж.: 17,21,40.
4. География және табиғи гылыми методикалык журнал, 2004 ж.: 1; 2005ж.: 3,5.
5. Егеменді Қазақстан: 15 желтоқсан 2005 ж. Н.Назарбаев: "Азия Асқарлары".
6. Егеменді Казақстан: 13 қыркүйек 2005 ж. "Қазакстанның дамуы кдй деңгейде?"-мақала авт:Қ.Арыстанбеков М.Р.Насырова. Орысша-қазакща тусіндірме сөздік-анықтама: Нарыктык экономика. Алматы, Білім 1995 ж.
7. Ярмухамедов М.Ш. Казақстанның экономикалык жэне өлеуметтік географиясы. Алматы: Мектеп, 2001.
8. К. Ахметова. Қазақстанның экономикатық және елеуметтік географиясы. Атматы: Мектеп, 2001
9. Г.А.Фурсина, КД.Дүйсебаева, А.Ж.Еспембетова. Учебное пособие по курсу "Экономическая и социальная география Казахстана". Алматы, 2003.
10. Шакенова Т.К., Г.А.Фурсина. Республика Казахстан современный экономико географический обзор. Учебное пособие. Алматы. Казак университеті, 2003.
11. Ярмухамедов М.И. "Казақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы". Алматы: Мектеп, 2001.
12. Голиков Н.Ф. и др. Проблемы расселения населения Казахстана. Алма-Ата, "Наука" 1989.
Мазмұны
І Кіріспе---------------------------- ----------------------------------- ---
--------------------3
ІІ Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасында түсті металдардың маңызды түрлерін
өндіретін аудандар--------------------------- ----------------------
--------------6
2. Ауыр түсті металдар металлургиясы---------------------- ------------
-------9
3. Ауыр металдар өндірісінің географиясы: шикізат көздеріне
бейімделу-------------------------- ---------------------------
--------------------10
4. Жеңіл түсті металдар--------------------------- --------------------
------------14
ІІІ Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- -
-------------20
Пайдаланылған әдебиеттер ----------------------------------- ----------------
--------21
Кіріспе
Түсті металдар Казакстаннын, басты бағалы байлықтары болып саналады.
Республика аумағында түсті металдар кен орындары үш металлогенді ауданда
орналасқан, олардың ең ірілері - Орталық Қазақстан (бұрынға Жезказған мен
Қарағанды облыстары) және Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей мен Шығыс
Қазақстан облыстары). Оңтүстік Қазакстанда түсті металл кен орнындары
Жоңғар Алатауы (Текеді) мен Қаратау жотасында жайғасқан. Қостанай мен
бұрынгы Торгай облыстарындағы алюминий кен орындары
пайдаланылуда.
Едәуір мөлшердегі алтын кен орындары Солтүстік және Шығыс Қазақстан
экономикалық аудандарында орналасқан. Сирек кездееетін металдар кен
орындары Орталық және Шығыс Қазақстанда шоғырланған.
Түсті металлургия металдар мен олардың қорытпаларын кеннен өндіру,
байыту және қорытыу жұмыстарын іске асырады. Қазақстаннын түсті металлургия
кәсіпорындарында Менделеев кестесіндегі 74 элементі өндіріледі, олардын 50-
І таза және химиялық қосылыстар түрінде тауарлы өнім құрамына енеді.
Түсті металдар мынадай топтарга бөлінеді: Жеңіл металдар (алюминий,
титан, магний); Ауыр металдар (мыс, қорғасын, мырыш, никель, қалайы); Асы л
металдар (алтын, күміс, платина);
Сирек және шашыранды металдар (вольфрам, молибден, бериллий,
ванадий). Түсті металдардың бірінші ерекшелігі - кенде пайдалы құрам
бөліктерінің өте аз мөлшерде кездесуі, негізгі металл бірнеше
пайыздан оның жүздік, тіпті мындык үлестеріне дейін ғана болады.
Түсті металдардың екінші ерекшелігі — олардың кешенділігі, ягни кенде
бірнеше пайдалы құрам бөліктердің қатар кездесуі. Сондықтан түсті
металлургияда шикізатты кешенді өндейтін комбинаттар құрылып, әрбір элемент
(металл) кеннен жеке цехта бөлініп алынады.
Түсті металдар алу көп энергия шығынын керек етеді. Олар энергияны
көп қажет ететін өндірістер деп аталады, оның үстіне олар материалды, суды
көп қажет етеді. Сондықтан түсті металлургия кәсінорындары арзан электр
энергиясы көздеріне жақын жерге салынады.
Түсті металл кендерінің кешенді сипаты негізгі металдармен қоса 10-15
өнім түрін алуға мүмкіндік береді. Түсті металдардың бағалы қасиеттері:
тотығуға төзімді, элекгр өткізгіш, берік, қиын балқиды. Осындай
бағалы қасиеттерінің арқасында түсті металдар Қазақстан
шаруашылығында кеңінен қолданылады. Шаруашылықтың түсті металдарды
пайдаланбайтын бірде-бір саласы жоқ: мыс пен алюминий — электр техникасы
мен кабель өнеркәсібінің негізгі металдары; мырыш, никель,
вольврам, молибден - қара металлургияда саналы болат өндірудің негізі;
титан, кремний, германий және басқа сирек металдар - ғарыш техникасында,
прибор жасауда, есептегіш машина, теледидар жасауда; алюминий
— авиация, автомобиль және машина жасау өнеркәсібінің басқа да
салаларында; күміс, сурьма, қалайы — аккумулятор, кабель
өндірісінде, атом өнеркәсібінде қолданылады.
Түсті металлургияның жаңа салаларынан I960 жылдың ортасынан бастап
республикада алюминий, титан, магний андірісі дамып келеді. Бұл салалар
энергияны көп қажет ететіндіктен, зауыттар ірі электр энергиясы
көздеріне жакын салынады.
Қорғасын- мырыш кендері нолиметалл кеніне жатады. Өзінің полиметалл
немесе көп металды деген атауын толық актайды, өйткені оның құрамында
негізгі металдар - қорғасын және мырышпен қоса алтын, күміс, мыс, сурьма
мышьяк, висмут, кадмий, индий, германий және т.б. кездеседі. Қазақстан -
мырыш пен қорғасын өндіретін ірі аудан. Ол бұрынғы Кеңес Одағында
қорғасынның 70 %-ын, мырыштың 50 %-ын өндірді. Бұл кендердің негізгі қоры
Шығыс Қазақстанда орналасқан. Әсіресе қазба байлықтары мол Кенді Алтай
дүние жүзіне белгілі. Ондағы негізгі нолиметалл белдеуішін, ені шамамен 50
км-ге созылады. Бұл жерде өнеркәсіптік маңызы бар 70-ке жуық пайдалы
элементтер анықталған.
Кенді Алтай полиметалл кендері базасында толық аяқталған өндіріс
циклі бар аса ірі кәсіпорын - Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты жұмыс
істейді. Ол шығаратын өнім көлемі, технология денгейі, білікті кадрлары
жағынан түсті металлургия саласындағы ең озық кәсіпорын болып табылады.
Леншюгорда (бұрынғы Риддер) ірі полиметалл комбинаты жұмыс істейді.
Шығарылған кеннен байыту фабрикасында қорғасын, мырыш, мыс концентраттары
өндіріледі. Полиметам кендерінде едәуір мөлшерде таза күміс пен алтын
кесектері кездеседі.
Қазақстанның оңтүстігіндегі ірі қорғасын-мырыш кен орындарына Қаратау
тауларындағы Мырғалымсай жатады. Кенсай және Ашысай кеніштері негізінде
Шымкент қорғасын зауыты жұмыс істейді.
Жонғар Алатауы тауларыныц қорғасын кен орындарынын Текелі тобы жұмыс
істеуде. Балқыту кезінде қорғасын-мырыш және мыс концентраттарынан қосымша
өнім ретінде күміс, барий және басқа элементтер бөлініп алынады.
1. Қазақстан Республикасында түсті металдардың маңызды түрлерін өндіретін
аудандар
Өнім аттары өндіріс аудандары
Магний Шығыс Қазақстан
Рафинадталған мыс Шығыс және Орталық Қазақстан
Мырыш Шығыс Қазақстан
Қорғасын Шығыс және Оңтүстік Қазақстан
Висмут Оңтүстік Қазақстан
Кадмий мет. Шығыс және Оңтүстік Казақстан
Глинозем Павлодар облысы
Вольфрам,концентраты Орталық Қазақстан
Молибден конц. Барит конц. Ақмола және Карағанды облысы
Қарағанды және Оңтүстік Казахстан
Кадмий, галий, индий, мышьяк, рений, сурьма, германий, висмут, сынап
және т.б. Қазақстанда мұндай металдар кейде жеке кен орындарын азайды.
Мышьяк алтын рудасы кен орнында, висмут барлық полиметал және мыс,
сирек металдар кен орындарында болады.
Германий-темір рудасының құрамъша кірсді (Қаражал тобы), және
қорғасын-мырыш рудаларьшда кездеседі (Агдысай тобы). Торғай бассейніндегі
көмір қабаты.
Галий-жезді марганец кені.
Скандий-вольфрам кенінде (Орталық Қазақстан) рениймыс, мыс-молибден
кенінде (Жезқазған Доңырат) болады.
Сынап Аралтебе кен орнында, Торғай, Салқынтөбе, Жәйрем полиметал кен
орнында. Қраснооктябрь кен орнында, Аманкелді тобы боксит кен орнында
кездеседі.
Сурьманың Ертіс, Текелі, Сокольный, Белоусов полиметалл кен
орындарында көп қоры бар.
Мұнай мен газ кен орындары республиканың барлық жерінде кездесетін
көмір сияқты емес Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазакстан, Актөбе облыстарында
шоғырланған. Мұнай кен орындары екі Орал-Ембі жөне Маңғыстау мұнай алабында
орналаскан. Маңғыстау мұнайын өндіру экономикалық жағынан тиімді. Мұнайында
күкірт жоқ қарамай аз, бірақ парафин көп. Парафин химия өнеркәсібі үшін
қажетті шикізат болып табылады. Маңғыстау мұнайын өндеу үшін Орал, Еділ
бойы, Солтүстік Кавказ зауыттарына да жіберіледі.
Мұнай-газ кен орындары:
1. Орал-Ембі бассейні: (Доссор, Мақат, Байшүнас, Ескене, Қосшағыл,
Құлсары, Кенбай, Қамыс, Мартыни, Кенқияқ, Жаңажол, Прорва, Теңіз,
Королевское).
Маңғыстау мұнай-газ бассейні (Жаңа жол, Өзен, Жетібай, Теңге,
Тасболат)
2. Бозащы мұнай-газ бассейні (Қаражамбас, Қаламқас)
3. Қарашығанақ мұнай-газ конденсат кен орны (Орал қаласы, Ақсай
елді мекенінде).
4. Ақтөбе мұнай-газ кен бассейні: Жақсымай, Шұбарқұдық, Кеңқияқ,
Жаңажол.
5. Қызылорда мұнай- газ кен бассейні: (Қызылордадан солтүстікке
қарай 202 км). Құмкөл, Арысқұм, Майбұлақ, Нұралы, Акдіабұлақ, Ақсай.
Ақтөбе облысы 2640,8 2326,7 2701,1 3405,3
Атырау облысы 11135,1 12359,3 13422,0 15589,5
Батыс Қазақстан 2082,9 3356,3 4642,1 4044,6
Қызылорда облысы 3007,8 3928,1 5338,8 6172,8
Маңғыстау облысы 7078,5 8160,0 9212,8 10878,4
Шикі мұнай, мың тонна 23818,7 26735,8 30647,9 36060,0
Актөбе облысы 2640,8 2326,7 2701,1 3405,3
Атырау облысы 11135,1 12359,3 13422,0 15589,5
Батыс Қазақстан - - 13,5 49,4
Қызылорда облысы 3007,8 3928,1 5338,8 6172,8
Маңғыстау облысы 7035,0 8121,7 9172,5 10843,0
Газконденсаты,мын онна. 2126,4 3394,6 4668,9 4030,6
Батыс Казакстан 2082,9 3356,3 4628,6 3995,2
Манғыстау облысы 43,5 38,3 40,3 35,4
2. Ауыр түсті металдар металлургиясы
1. Түсті металлургия: кешен ішіндегі кешен. Дүние жүзінде 70-тен
астам түсті металл балқытылады. Оларды 14 сала өндіреді. Олардың барлығы
қосылып түсті металлургияны құрайды.
Түсті металдардың көп бөлігі аз уақыттан бері ғана пайдаланыла
бастады. Ғылыми-техникалық революцияның нәтижесінде олар кенінен қолданысқа
түсті. Реактивті ұшақтар, ғарыш кемелерін, атом реакторларын жасау үшін
ерекше қасиеттері бар, мүлдем жаңа конструкциялык материалдарды қажет етті.
Ондай қасиеттер тек түсті металдарда ғана бар.
Бұл түсті біртектілерде өндірістің сан алуан қажеттіліктеріне
жарайтын металдар бар.
Қорғасын, никель және қалайы жемірілуге (коррозия), титан ыстыққа
төзімді келеді, ал күміс, мыс және алюминий жоғары электр өткізгіштігімен
ерекшеленеді. Сондықтан, олардың қолдану аясы өте аукымды: медициналық
аспаптар мен материалдардан бастап күрделі электроника мен ядролык техника
осы металдардан жасалады және әр металл өз кәсібін тапқан. Мысалы,
алюминий қанатты металл болса, қалайы консерві құтыларының металы болып
саналады. Көптеген түсті металдардан сапасы жөнінен бастапқы мате-
риалдардан да асып түсетін корытпалар жасалады. Мыстың қалайымен (кола),
мырышпен (жез), никельмен (мельхиор), алюминиймен (дюралюминий) қорытпалары
бұрыннан қолданылып келсе, ал берилий қоласы FTP дәуірінде пайда болды.
Түсті металдар өздерінің салмақ дәрежелері бойынша да ерекшеленеді.
Мысалы, родий мен цезийдің өлемдік деңгейдегі корытпалары ондаған
килограммен өлшенсе, мыс пен алюминий миллиондаған тоннамен шығарылады.
Біздің еліміздің аумағында адамдар металл балқытуды қола дәуірінің
өзінде бастаған болатын. Металлургияның екінші дүниеге келуі Кенді
Алтайда полиметалл кендерін XVIII ғ өндіре бастаған кезге сәйкес келеді.
Бірақ, түсті металлургия өнеркөсіп саласы ретінде кеңес уакытында күрылды.
Өсіресе, мыс, қорғасын - мырыш, алюминий жөне титан-магний өнеркәсіптері
жылдам дамыды. Республика Кеңес Одағының түсті металлургиясының ірі
базасына айналды.
Егемендік алған жылдарда жаңа өндірістер мен тұтас зауыт тар пайда
болды, мысалы, Балқаш мырыш зауыты. Қазақстаннын түсті металлургиясы біздің
еліміздің өнеркәсібі мен әлемдік түсті металлургиядағы алдыңғы орнын сақтап
қалды .
Ауыр және жеңіл металдар металлургияларын орналастырудың үлкен
айырмашылықтары бар. Бұл олардың кендері мен алу технологияларының
ерекшеліктеріне байланысты.
3. Ауыр металдар өндірісінің географиясы: шикізат көздеріне бейімделу.
Ауыр металды кендердің құрамы өте көп болып келеді. Оларды тиімді
пайдалану үшін шикізатты кешенді өңдейтін комбинаттар құрылған. Шымкентте
қорғасыннан басқа тағы да 14 түрлі өнім алынады.
Ауыр металдарға күкірт ілесіп жүреді. Оның кендегі мөлшері 40%-ға
дейін жетеді (Шығыс Қазақстандағы Николаев кенорны). Балқыту кезінде улы
күкірті газ пайда болады. Газды бөліп алып, оны күкірт кышқылына
айналдырады. Бұның қоршаған ортаға тигізер зияндық әсері мол.
Ауыр металдардың тағы бір ерекшелігі - құрамында пайдалы
компоненттердің аз болуы . Сондықтан, балқыту зауыттары шикізат көзіне таяу
орналасады. Бұл - оларды орналастырудағы негізгі принцип.
Ондай кендерді байыту үшін, әр компонентті біртіндеп ала отырып, көп
кезеңді флотация қолданады. Концентратты арнаулы пештерде балқытып,
тазартылмаған металл алады. Оны рафинадтап (зиянды қоспалардан тазартып),
прокат түрінде машина жасауда пайдаланады.
Біздің елімізде ауыр түсті металдарды 2 сала - мыс және қорғасын-
мырыш (полиметалл) өндірісі салалары шығарады.
Концентраттағы металдың аз мөлшері (20-30%) мен энергияны аз қажет
етуіне байланысты, мыс өндірісінің зауыттары шикізатка таяу салынады.
Қызыл металдың қоры Қазақстанның барлық аудандарында бар, бірақ ең
үлкендері Орталық пен Шығыста.
Қазіргі кезде мыс өндірісі саласын 2 кен-металлургиялық комбинаттары
(КМК) - Жезказған жөне Балкаш айқындайды.
Саланың басты орталығын Қ. И. Сәтбаев Қазақстан маржаны деп атаған
Жезқазған кенді ауданы Жезцазған КБК-ның шикізат базасы болып табылады.
Ішіндегі негізгісі - қоры жөнінен әлемдегі ірілердің бірі болып табылатын -
Жезказған кен орны. Бірақ оның кені бай емес (мыстың мөлшері 1%-дай ғана).
Комбинат рафинадталған мыс, кабель үшін мыс сымын (каттама), қымбат және
сирек металдар, күкірт кышқылын шығарады.
Сонымен қатар оның құрамына шахталар мен карьерлер, 3 байыту
фабрикасы кіреді. Комбинат кеннен барлық пайдалы заттардың 95%-ын шығара
отырып, 12 компонент ала алады.
Балқаш 0КБ қыналғашында Қоңырат пен Саяк кенорындарының концентраты
камтамасыз етті. Олардың қоры әлі де мол. Бірақ, қоры мол кендер алынып
қойылған. Ал қоры аз кенорындары қажетті металл мөлшерін бере алмайды.
Комбинатты жұмыс істету үшін, жаңа кенорындары ашылуда (Нұрқазған және
т.б). Шикізат Қазақстанның басқа аймақтарынан тасымалданады.
Балқашта да Жезказғандағы сияқты негізгі өнімдер - рафинадталған мыс.
Бірақ мұнда Лүсті прокат қорытпаларының (жез, кола), рафинадталған бағалы
металдардың үлкен өндірісі бар.
Мыс рудасын Қазакстанның Шығысында көп өндіреді. Кенді Алтайдағы
кенорындары (Николаев, Белоусовка, Березов, Ертіс) Балқаш КБК-ына қолдау
көрсету үшін 2002 жылы жабылған Глубокое мыс балқыту зауытын қамтамасыз
етіп келген болатын. (2-тапсырма.)
Қорғасын - мырыш өнеркәсібінде концентраттың құрамында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І Кіріспе---------------------------- ----------------------------------- ---
--------------------3
ІІ Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасында түсті металдардың маңызды түрлерін
өндіретін аудандар--------------------------- ----------------------
--------------6
2. Ауыр түсті металдар металлургиясы---------------------- ------------
-------9
3. Ауыр металдар өндірісінің географиясы: шикізат көздеріне
бейімделу-------------------------- ---------------------------
--------------------10
4. Жеңіл түсті металдар--------------------------- --------------------
------------14
ІІІ Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- -
-------------20
Пайдаланылған әдебиеттер ----------------------------------- ----------------
--------21
Кіріспе
Түсті металдар Казакстаннын, басты бағалы байлықтары болып саналады.
Республика аумағында түсті металдар кен орындары үш металлогенді ауданда
орналасқан, олардың ең ірілері - Орталық Қазақстан (бұрынға Жезказған мен
Қарағанды облыстары) және Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей мен Шығыс
Қазақстан облыстары). Оңтүстік Қазакстанда түсті металл кен орнындары
Жоңғар Алатауы (Текеді) мен Қаратау жотасында жайғасқан. Қостанай мен
бұрынгы Торгай облыстарындағы алюминий кен орындары
пайдаланылуда.
Едәуір мөлшердегі алтын кен орындары Солтүстік және Шығыс Қазақстан
экономикалық аудандарында орналасқан. Сирек кездееетін металдар кен
орындары Орталық және Шығыс Қазақстанда шоғырланған.
Түсті металлургия металдар мен олардың қорытпаларын кеннен өндіру,
байыту және қорытыу жұмыстарын іске асырады. Қазақстаннын түсті металлургия
кәсіпорындарында Менделеев кестесіндегі 74 элементі өндіріледі, олардын 50-
І таза және химиялық қосылыстар түрінде тауарлы өнім құрамына енеді.
Түсті металдар мынадай топтарга бөлінеді: Жеңіл металдар (алюминий,
титан, магний); Ауыр металдар (мыс, қорғасын, мырыш, никель, қалайы); Асы л
металдар (алтын, күміс, платина);
Сирек және шашыранды металдар (вольфрам, молибден, бериллий,
ванадий). Түсті металдардың бірінші ерекшелігі - кенде пайдалы құрам
бөліктерінің өте аз мөлшерде кездесуі, негізгі металл бірнеше
пайыздан оның жүздік, тіпті мындык үлестеріне дейін ғана болады.
Түсті металдардың екінші ерекшелігі — олардың кешенділігі, ягни кенде
бірнеше пайдалы құрам бөліктердің қатар кездесуі. Сондықтан түсті
металлургияда шикізатты кешенді өндейтін комбинаттар құрылып, әрбір элемент
(металл) кеннен жеке цехта бөлініп алынады.
Түсті металдар алу көп энергия шығынын керек етеді. Олар энергияны
көп қажет ететін өндірістер деп аталады, оның үстіне олар материалды, суды
көп қажет етеді. Сондықтан түсті металлургия кәсінорындары арзан электр
энергиясы көздеріне жақын жерге салынады.
Түсті металл кендерінің кешенді сипаты негізгі металдармен қоса 10-15
өнім түрін алуға мүмкіндік береді. Түсті металдардың бағалы қасиеттері:
тотығуға төзімді, элекгр өткізгіш, берік, қиын балқиды. Осындай
бағалы қасиеттерінің арқасында түсті металдар Қазақстан
шаруашылығында кеңінен қолданылады. Шаруашылықтың түсті металдарды
пайдаланбайтын бірде-бір саласы жоқ: мыс пен алюминий — электр техникасы
мен кабель өнеркәсібінің негізгі металдары; мырыш, никель,
вольврам, молибден - қара металлургияда саналы болат өндірудің негізі;
титан, кремний, германий және басқа сирек металдар - ғарыш техникасында,
прибор жасауда, есептегіш машина, теледидар жасауда; алюминий
— авиация, автомобиль және машина жасау өнеркәсібінің басқа да
салаларында; күміс, сурьма, қалайы — аккумулятор, кабель
өндірісінде, атом өнеркәсібінде қолданылады.
Түсті металлургияның жаңа салаларынан I960 жылдың ортасынан бастап
республикада алюминий, титан, магний андірісі дамып келеді. Бұл салалар
энергияны көп қажет ететіндіктен, зауыттар ірі электр энергиясы
көздеріне жакын салынады.
Қорғасын- мырыш кендері нолиметалл кеніне жатады. Өзінің полиметалл
немесе көп металды деген атауын толық актайды, өйткені оның құрамында
негізгі металдар - қорғасын және мырышпен қоса алтын, күміс, мыс, сурьма
мышьяк, висмут, кадмий, индий, германий және т.б. кездеседі. Қазақстан -
мырыш пен қорғасын өндіретін ірі аудан. Ол бұрынғы Кеңес Одағында
қорғасынның 70 %-ын, мырыштың 50 %-ын өндірді. Бұл кендердің негізгі қоры
Шығыс Қазақстанда орналасқан. Әсіресе қазба байлықтары мол Кенді Алтай
дүние жүзіне белгілі. Ондағы негізгі нолиметалл белдеуішін, ені шамамен 50
км-ге созылады. Бұл жерде өнеркәсіптік маңызы бар 70-ке жуық пайдалы
элементтер анықталған.
Кенді Алтай полиметалл кендері базасында толық аяқталған өндіріс
циклі бар аса ірі кәсіпорын - Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты жұмыс
істейді. Ол шығаратын өнім көлемі, технология денгейі, білікті кадрлары
жағынан түсті металлургия саласындағы ең озық кәсіпорын болып табылады.
Леншюгорда (бұрынғы Риддер) ірі полиметалл комбинаты жұмыс істейді.
Шығарылған кеннен байыту фабрикасында қорғасын, мырыш, мыс концентраттары
өндіріледі. Полиметам кендерінде едәуір мөлшерде таза күміс пен алтын
кесектері кездеседі.
Қазақстанның оңтүстігіндегі ірі қорғасын-мырыш кен орындарына Қаратау
тауларындағы Мырғалымсай жатады. Кенсай және Ашысай кеніштері негізінде
Шымкент қорғасын зауыты жұмыс істейді.
Жонғар Алатауы тауларыныц қорғасын кен орындарынын Текелі тобы жұмыс
істеуде. Балқыту кезінде қорғасын-мырыш және мыс концентраттарынан қосымша
өнім ретінде күміс, барий және басқа элементтер бөлініп алынады.
1. Қазақстан Республикасында түсті металдардың маңызды түрлерін өндіретін
аудандар
Өнім аттары өндіріс аудандары
Магний Шығыс Қазақстан
Рафинадталған мыс Шығыс және Орталық Қазақстан
Мырыш Шығыс Қазақстан
Қорғасын Шығыс және Оңтүстік Қазақстан
Висмут Оңтүстік Қазақстан
Кадмий мет. Шығыс және Оңтүстік Казақстан
Глинозем Павлодар облысы
Вольфрам,концентраты Орталық Қазақстан
Молибден конц. Барит конц. Ақмола және Карағанды облысы
Қарағанды және Оңтүстік Казахстан
Кадмий, галий, индий, мышьяк, рений, сурьма, германий, висмут, сынап
және т.б. Қазақстанда мұндай металдар кейде жеке кен орындарын азайды.
Мышьяк алтын рудасы кен орнында, висмут барлық полиметал және мыс,
сирек металдар кен орындарында болады.
Германий-темір рудасының құрамъша кірсді (Қаражал тобы), және
қорғасын-мырыш рудаларьшда кездеседі (Агдысай тобы). Торғай бассейніндегі
көмір қабаты.
Галий-жезді марганец кені.
Скандий-вольфрам кенінде (Орталық Қазақстан) рениймыс, мыс-молибден
кенінде (Жезқазған Доңырат) болады.
Сынап Аралтебе кен орнында, Торғай, Салқынтөбе, Жәйрем полиметал кен
орнында. Қраснооктябрь кен орнында, Аманкелді тобы боксит кен орнында
кездеседі.
Сурьманың Ертіс, Текелі, Сокольный, Белоусов полиметалл кен
орындарында көп қоры бар.
Мұнай мен газ кен орындары республиканың барлық жерінде кездесетін
көмір сияқты емес Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазакстан, Актөбе облыстарында
шоғырланған. Мұнай кен орындары екі Орал-Ембі жөне Маңғыстау мұнай алабында
орналаскан. Маңғыстау мұнайын өндіру экономикалық жағынан тиімді. Мұнайында
күкірт жоқ қарамай аз, бірақ парафин көп. Парафин химия өнеркәсібі үшін
қажетті шикізат болып табылады. Маңғыстау мұнайын өндеу үшін Орал, Еділ
бойы, Солтүстік Кавказ зауыттарына да жіберіледі.
Мұнай-газ кен орындары:
1. Орал-Ембі бассейні: (Доссор, Мақат, Байшүнас, Ескене, Қосшағыл,
Құлсары, Кенбай, Қамыс, Мартыни, Кенқияқ, Жаңажол, Прорва, Теңіз,
Королевское).
Маңғыстау мұнай-газ бассейні (Жаңа жол, Өзен, Жетібай, Теңге,
Тасболат)
2. Бозащы мұнай-газ бассейні (Қаражамбас, Қаламқас)
3. Қарашығанақ мұнай-газ конденсат кен орны (Орал қаласы, Ақсай
елді мекенінде).
4. Ақтөбе мұнай-газ кен бассейні: Жақсымай, Шұбарқұдық, Кеңқияқ,
Жаңажол.
5. Қызылорда мұнай- газ кен бассейні: (Қызылордадан солтүстікке
қарай 202 км). Құмкөл, Арысқұм, Майбұлақ, Нұралы, Акдіабұлақ, Ақсай.
Ақтөбе облысы 2640,8 2326,7 2701,1 3405,3
Атырау облысы 11135,1 12359,3 13422,0 15589,5
Батыс Қазақстан 2082,9 3356,3 4642,1 4044,6
Қызылорда облысы 3007,8 3928,1 5338,8 6172,8
Маңғыстау облысы 7078,5 8160,0 9212,8 10878,4
Шикі мұнай, мың тонна 23818,7 26735,8 30647,9 36060,0
Актөбе облысы 2640,8 2326,7 2701,1 3405,3
Атырау облысы 11135,1 12359,3 13422,0 15589,5
Батыс Қазақстан - - 13,5 49,4
Қызылорда облысы 3007,8 3928,1 5338,8 6172,8
Маңғыстау облысы 7035,0 8121,7 9172,5 10843,0
Газконденсаты,мын онна. 2126,4 3394,6 4668,9 4030,6
Батыс Казакстан 2082,9 3356,3 4628,6 3995,2
Манғыстау облысы 43,5 38,3 40,3 35,4
2. Ауыр түсті металдар металлургиясы
1. Түсті металлургия: кешен ішіндегі кешен. Дүние жүзінде 70-тен
астам түсті металл балқытылады. Оларды 14 сала өндіреді. Олардың барлығы
қосылып түсті металлургияны құрайды.
Түсті металдардың көп бөлігі аз уақыттан бері ғана пайдаланыла
бастады. Ғылыми-техникалық революцияның нәтижесінде олар кенінен қолданысқа
түсті. Реактивті ұшақтар, ғарыш кемелерін, атом реакторларын жасау үшін
ерекше қасиеттері бар, мүлдем жаңа конструкциялык материалдарды қажет етті.
Ондай қасиеттер тек түсті металдарда ғана бар.
Бұл түсті біртектілерде өндірістің сан алуан қажеттіліктеріне
жарайтын металдар бар.
Қорғасын, никель және қалайы жемірілуге (коррозия), титан ыстыққа
төзімді келеді, ал күміс, мыс және алюминий жоғары электр өткізгіштігімен
ерекшеленеді. Сондықтан, олардың қолдану аясы өте аукымды: медициналық
аспаптар мен материалдардан бастап күрделі электроника мен ядролык техника
осы металдардан жасалады және әр металл өз кәсібін тапқан. Мысалы,
алюминий қанатты металл болса, қалайы консерві құтыларының металы болып
саналады. Көптеген түсті металдардан сапасы жөнінен бастапқы мате-
риалдардан да асып түсетін корытпалар жасалады. Мыстың қалайымен (кола),
мырышпен (жез), никельмен (мельхиор), алюминиймен (дюралюминий) қорытпалары
бұрыннан қолданылып келсе, ал берилий қоласы FTP дәуірінде пайда болды.
Түсті металдар өздерінің салмақ дәрежелері бойынша да ерекшеленеді.
Мысалы, родий мен цезийдің өлемдік деңгейдегі корытпалары ондаған
килограммен өлшенсе, мыс пен алюминий миллиондаған тоннамен шығарылады.
Біздің еліміздің аумағында адамдар металл балқытуды қола дәуірінің
өзінде бастаған болатын. Металлургияның екінші дүниеге келуі Кенді
Алтайда полиметалл кендерін XVIII ғ өндіре бастаған кезге сәйкес келеді.
Бірақ, түсті металлургия өнеркөсіп саласы ретінде кеңес уакытында күрылды.
Өсіресе, мыс, қорғасын - мырыш, алюминий жөне титан-магний өнеркәсіптері
жылдам дамыды. Республика Кеңес Одағының түсті металлургиясының ірі
базасына айналды.
Егемендік алған жылдарда жаңа өндірістер мен тұтас зауыт тар пайда
болды, мысалы, Балқаш мырыш зауыты. Қазақстаннын түсті металлургиясы біздің
еліміздің өнеркәсібі мен әлемдік түсті металлургиядағы алдыңғы орнын сақтап
қалды .
Ауыр және жеңіл металдар металлургияларын орналастырудың үлкен
айырмашылықтары бар. Бұл олардың кендері мен алу технологияларының
ерекшеліктеріне байланысты.
3. Ауыр металдар өндірісінің географиясы: шикізат көздеріне бейімделу.
Ауыр металды кендердің құрамы өте көп болып келеді. Оларды тиімді
пайдалану үшін шикізатты кешенді өңдейтін комбинаттар құрылған. Шымкентте
қорғасыннан басқа тағы да 14 түрлі өнім алынады.
Ауыр металдарға күкірт ілесіп жүреді. Оның кендегі мөлшері 40%-ға
дейін жетеді (Шығыс Қазақстандағы Николаев кенорны). Балқыту кезінде улы
күкірті газ пайда болады. Газды бөліп алып, оны күкірт кышқылына
айналдырады. Бұның қоршаған ортаға тигізер зияндық әсері мол.
Ауыр металдардың тағы бір ерекшелігі - құрамында пайдалы
компоненттердің аз болуы . Сондықтан, балқыту зауыттары шикізат көзіне таяу
орналасады. Бұл - оларды орналастырудағы негізгі принцип.
Ондай кендерді байыту үшін, әр компонентті біртіндеп ала отырып, көп
кезеңді флотация қолданады. Концентратты арнаулы пештерде балқытып,
тазартылмаған металл алады. Оны рафинадтап (зиянды қоспалардан тазартып),
прокат түрінде машина жасауда пайдаланады.
Біздің елімізде ауыр түсті металдарды 2 сала - мыс және қорғасын-
мырыш (полиметалл) өндірісі салалары шығарады.
Концентраттағы металдың аз мөлшері (20-30%) мен энергияны аз қажет
етуіне байланысты, мыс өндірісінің зауыттары шикізатка таяу салынады.
Қызыл металдың қоры Қазақстанның барлық аудандарында бар, бірақ ең
үлкендері Орталық пен Шығыста.
Қазіргі кезде мыс өндірісі саласын 2 кен-металлургиялық комбинаттары
(КМК) - Жезказған жөне Балкаш айқындайды.
Саланың басты орталығын Қ. И. Сәтбаев Қазақстан маржаны деп атаған
Жезқазған кенді ауданы Жезцазған КБК-ның шикізат базасы болып табылады.
Ішіндегі негізгісі - қоры жөнінен әлемдегі ірілердің бірі болып табылатын -
Жезказған кен орны. Бірақ оның кені бай емес (мыстың мөлшері 1%-дай ғана).
Комбинат рафинадталған мыс, кабель үшін мыс сымын (каттама), қымбат және
сирек металдар, күкірт кышқылын шығарады.
Сонымен қатар оның құрамына шахталар мен карьерлер, 3 байыту
фабрикасы кіреді. Комбинат кеннен барлық пайдалы заттардың 95%-ын шығара
отырып, 12 компонент ала алады.
Балқаш 0КБ қыналғашында Қоңырат пен Саяк кенорындарының концентраты
камтамасыз етті. Олардың қоры әлі де мол. Бірақ, қоры мол кендер алынып
қойылған. Ал қоры аз кенорындары қажетті металл мөлшерін бере алмайды.
Комбинатты жұмыс істету үшін, жаңа кенорындары ашылуда (Нұрқазған және
т.б). Шикізат Қазақстанның басқа аймақтарынан тасымалданады.
Балқашта да Жезказғандағы сияқты негізгі өнімдер - рафинадталған мыс.
Бірақ мұнда Лүсті прокат қорытпаларының (жез, кола), рафинадталған бағалы
металдардың үлкен өндірісі бар.
Мыс рудасын Қазакстанның Шығысында көп өндіреді. Кенді Алтайдағы
кенорындары (Николаев, Белоусовка, Березов, Ертіс) Балқаш КБК-ына қолдау
көрсету үшін 2002 жылы жабылған Глубокое мыс балқыту зауытын қамтамасыз
етіп келген болатын. (2-тапсырма.)
Қорғасын - мырыш өнеркәсібінде концентраттың құрамында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz