Есірткі және нашақорлық
Кіріспе
1. Тарау. Есірткі және нашақорлық түсінігі және
олардың әлеуметтік қауіптілігі
2.Тарау. Есірткі заттары мен жүйкеге әсер ететін
заттардың бақылауын жүзеге асыру құқықтық
нормаларының даму тарихы
3.Тарау. Есірткімен байланысты қылмыстардың
жалпы қылмыс қүрамы
4. Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін заттар мен
байланысты қылмыстардың квалификациясы
4.1. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды заңсыз дайындау, иемденіп алу, сақтау,
тасымалдау, жөнелту немесе сату
4.2. Есірткі заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды ұрлау не қорқытып алу
4.3. Есірткі заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды түтынуга көндіру
4.4. Қүрамында есірткі заттары бар өсіруге тыйым
салынған өсімдіктерді заңсыз өсіру
4.5. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін заттарды
тұтыну үшін притондар ұйымдастыру немесе үстау
4.6. есірткі заттарды, жүйкеге әсср стетін немесе улы
заттарды үстау ережелерін бұзу
4.7. Улы заттардың, сондай.ақ есірткі заттарды, жуйкеге
әсер ететін немесе улы заттарды дайындауға немесе
ұқсатуіға пайдаланатын заттардың, құрал.саймандардың
немесе жабдыктардың заңсыз айналымы
5. Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін заттардың
контрабанда үшін қылмыстық жауапкершілік
Қорытынды
Түп нұсқау
Колданылған әдебиеттер
1. Тарау. Есірткі және нашақорлық түсінігі және
олардың әлеуметтік қауіптілігі
2.Тарау. Есірткі заттары мен жүйкеге әсер ететін
заттардың бақылауын жүзеге асыру құқықтық
нормаларының даму тарихы
3.Тарау. Есірткімен байланысты қылмыстардың
жалпы қылмыс қүрамы
4. Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін заттар мен
байланысты қылмыстардың квалификациясы
4.1. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды заңсыз дайындау, иемденіп алу, сақтау,
тасымалдау, жөнелту немесе сату
4.2. Есірткі заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды ұрлау не қорқытып алу
4.3. Есірткі заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды түтынуга көндіру
4.4. Қүрамында есірткі заттары бар өсіруге тыйым
салынған өсімдіктерді заңсыз өсіру
4.5. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін заттарды
тұтыну үшін притондар ұйымдастыру немесе үстау
4.6. есірткі заттарды, жүйкеге әсср стетін немесе улы
заттарды үстау ережелерін бұзу
4.7. Улы заттардың, сондай.ақ есірткі заттарды, жуйкеге
әсер ететін немесе улы заттарды дайындауға немесе
ұқсатуіға пайдаланатын заттардың, құрал.саймандардың
немесе жабдыктардың заңсыз айналымы
5. Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін заттардың
контрабанда үшін қылмыстық жауапкершілік
Қорытынды
Түп нұсқау
Колданылған әдебиеттер
Есірткімен байланысты қылмыстармен күрес мәселесі әлем қоғамдастығының назарында. Өркениеттілік үшін ең қауіптісі -есірткі заттарын заңсыз өндіру, өткізу, айналымға жіберіп, тарату 1998 жылы 8-10 маусым күндері Нью-Иорк қаласында БҰҰ Бас Ассамблеясының Арнаулы Сессиясы болып, ол осы мәселені талқьлауға арналды. Бүл сессия қабылдаған құжаттар заңсыз есірткіні айналымға жіберумен күрес саласындағы Казақстанда жүзеге асырылып жатқан шараларға ықпал етуге тиіс.
Есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттар жонінде, оны өндіру, тарату, өткізу немесе тұтыну жөніндегі халыктың денсаулығына қауіпті істерге байланысты оны алдын алу шараларына даусыз артықшылық бере отырып, есірткіге байланысты әлеуметтік қауіпке қарсы қылмыстык-күқықтық шараларды жүзеге асырудың маңыздылығын атап өту қажет. Елдегі криминогендік ахуалды зерттей отырып, Казақстанда есірткіге байланысты ахуалды одан әрі шиеленістіру ұлттың генофондына(генофонда) нақты кауіп төңдіреді деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Казақстан статистикасының көрсетіп отырғанындай есірткіні негізінен 15-тен 18-жаска дейінгі жастар пайдаланады екен. Тек бір Алматының өзінде есірткі диспансерінде 3000 -ға жуық жасөспірімдер есепте тұрады. Бірак сол уақытта мамандардың айтуынша, егер осы сандарды батыл 10- ға көбейтсек сол мәлімет нақгы жағдайға жакын болар еді. Бір нашақор жылына 17 адамды есірткі пайдалануға тартады екен. Тек бір 1999 жылы Казақстан заң қорғау органдары тарапынан 23 тоннадан астам есірткілік заттар қолға түсірілді.
Есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттар жонінде, оны өндіру, тарату, өткізу немесе тұтыну жөніндегі халыктың денсаулығына қауіпті істерге байланысты оны алдын алу шараларына даусыз артықшылық бере отырып, есірткіге байланысты әлеуметтік қауіпке қарсы қылмыстык-күқықтық шараларды жүзеге асырудың маңыздылығын атап өту қажет. Елдегі криминогендік ахуалды зерттей отырып, Казақстанда есірткіге байланысты ахуалды одан әрі шиеленістіру ұлттың генофондына(генофонда) нақты кауіп төңдіреді деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Казақстан статистикасының көрсетіп отырғанындай есірткіні негізінен 15-тен 18-жаска дейінгі жастар пайдаланады екен. Тек бір Алматының өзінде есірткі диспансерінде 3000 -ға жуық жасөспірімдер есепте тұрады. Бірак сол уақытта мамандардың айтуынша, егер осы сандарды батыл 10- ға көбейтсек сол мәлімет нақгы жағдайға жакын болар еді. Бір нашақор жылына 17 адамды есірткі пайдалануға тартады екен. Тек бір 1999 жылы Казақстан заң қорғау органдары тарапынан 23 тоннадан астам есірткілік заттар қолға түсірілді.
1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. Алматы. І999ж.
2. Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 10 шілдедегі "Есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттардың жәнепрекусорлардың заңсыз айналымы мен теріс пайдалануына карсы әрекеттер туралы" Заңы.
3. "Қазақстан Республикасының кейбір зандылықтарына қылмыстылықпен күресу мәселелеріне өзгерістер мен қосымшалар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының
2000жылғы 5 мамыр заңы.
4. Казақстан Республикасының кеден ісі туралы" 1995 жылғы 20 шілде Қазақстан Республикасының заң күші бар Жарлығы. "Бақылауға жататын есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттар және прекусорлар туралы" 1998 жылғы 9 наурыз Қазақстан Республикасы Үкіметінің №186 Қаулысы.
5. Заңсыз сақтауда немесе айналымда анықталған есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін құрама таблицада көрсетілген
шамалы, ірі және аса ірі мөлшерлері туралы.
6. Қазақстан Республикасының Есірткілерді бақылау жөніндегі мемлекеттік комиссиясының есірткі заттарына жататын
өсімдіктердің заңсыз культивациясының мөлшері туралы.
7. Қазақстан Республикасының бақылауына жататын есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттардың және
прекусорлардың тізімінің №4 Таблицасы.
8. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумының 1998 жылғы 14 мамырда қабылданған "Есірткі заттар менжүйкеге
әсер ететін затгардың, қатты әсер ететін және улы заттардың заңсыз айналымына қатысты істер бойынша зандарды қолдану туралы" №3 Каулысы.
9. Қазақ ССР Жоғарғы Сот Пленумының 1961 жылғы 7 желтоқсан "Қарақшылық пен тонау істерінің сот тәжірибесі туралы" №5 Қаулысына сәйкес 1968 жылдың 12 маусым (№5),
1989 жылдың 22 желтоқсан (№13), 1996 жылдың 30 желтоқсан (№11) өзгерістері және т.б.
10. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумының 1997 жыл 18 шілде "Контрабанда үшін Қылмыстық жауапкершіліктің тәжірибеде қолданылуы туралы" №10 қаулысы.
11. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. Алматы, Жеті жарғы, 1999ж.
Арнайы әдебиеттер
13. Левин М.Б., Левин Б.М. Размышления о наркомании. М.,1995г.
14. Буянов М.И.,Мами К.А., Сарсеков Б.С. Уголовно правовые меры борьбы преступлениями, связанными наркотиками. Алмты, 1998 г.
15. Гуркия С. Наркомания. М., 1992 г.
Қосымша әдебиеттер
16. Боголюбова Т.А., Толнекин К.А. наркотизм и наркомания борьбы и профилактики // Советское государство и право., 1987 г., №1
17. Светлов А.Я., Музыка А.А. Совершенствовать уголовный
закон о борьбе с наркоманией // Советское государство и право
2. Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 10 шілдедегі "Есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттардың жәнепрекусорлардың заңсыз айналымы мен теріс пайдалануына карсы әрекеттер туралы" Заңы.
3. "Қазақстан Республикасының кейбір зандылықтарына қылмыстылықпен күресу мәселелеріне өзгерістер мен қосымшалар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының
2000жылғы 5 мамыр заңы.
4. Казақстан Республикасының кеден ісі туралы" 1995 жылғы 20 шілде Қазақстан Республикасының заң күші бар Жарлығы. "Бақылауға жататын есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттар және прекусорлар туралы" 1998 жылғы 9 наурыз Қазақстан Республикасы Үкіметінің №186 Қаулысы.
5. Заңсыз сақтауда немесе айналымда анықталған есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін құрама таблицада көрсетілген
шамалы, ірі және аса ірі мөлшерлері туралы.
6. Қазақстан Республикасының Есірткілерді бақылау жөніндегі мемлекеттік комиссиясының есірткі заттарына жататын
өсімдіктердің заңсыз культивациясының мөлшері туралы.
7. Қазақстан Республикасының бақылауына жататын есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттардың және
прекусорлардың тізімінің №4 Таблицасы.
8. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумының 1998 жылғы 14 мамырда қабылданған "Есірткі заттар менжүйкеге
әсер ететін затгардың, қатты әсер ететін және улы заттардың заңсыз айналымына қатысты істер бойынша зандарды қолдану туралы" №3 Каулысы.
9. Қазақ ССР Жоғарғы Сот Пленумының 1961 жылғы 7 желтоқсан "Қарақшылық пен тонау істерінің сот тәжірибесі туралы" №5 Қаулысына сәйкес 1968 жылдың 12 маусым (№5),
1989 жылдың 22 желтоқсан (№13), 1996 жылдың 30 желтоқсан (№11) өзгерістері және т.б.
10. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумының 1997 жыл 18 шілде "Контрабанда үшін Қылмыстық жауапкершіліктің тәжірибеде қолданылуы туралы" №10 қаулысы.
11. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. Алматы, Жеті жарғы, 1999ж.
Арнайы әдебиеттер
13. Левин М.Б., Левин Б.М. Размышления о наркомании. М.,1995г.
14. Буянов М.И.,Мами К.А., Сарсеков Б.С. Уголовно правовые меры борьбы преступлениями, связанными наркотиками. Алмты, 1998 г.
15. Гуркия С. Наркомания. М., 1992 г.
Қосымша әдебиеттер
16. Боголюбова Т.А., Толнекин К.А. наркотизм и наркомания борьбы и профилактики // Советское государство и право., 1987 г., №1
17. Светлов А.Я., Музыка А.А. Совершенствовать уголовный
закон о борьбе с наркоманией // Советское государство и право
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 102 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 102 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
бет
1. Тарау. Есірткі және нашақорлық түсінігі және
олардың әлеуметтік қауіптілігі ... ... ... ... ... ... ... 5
бет
2.Тарау. Есірткі заттары мен жүйкеге әсер ететін
заттардың бақылауын жүзеге асыру құқықтық
нормаларының даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... 18
бет
3.Тарау. Есірткімен байланысты қылмыстардың
жалпы қылмыс қүрамы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 23
бет
4.Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін заттар
мен
байланысты қылмыстардың квалификациясы
27 бет
4.1. Есірткі заттарды немесе жүйкеге
әсер ететін
заттарды заңсыз дайындау, иемденіп
алу, сақтау,
тасымалдау, жөнелту немесе сату ... ... ... ... ... ... 27
бет
4.2. Есірткі заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды ұрлау не қорқытып алу ... ... ... ... ... ... ... 42
бет
4.3. Есірткі заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды түтынуга көндіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48 бет
4.4. Қүрамында есірткі заттары бар өсіруге тыйым
салынған өсімдіктерді заңсыз өсіру ... ... ... ... ... . 53
бет
4.5. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды
тұтыну үшін притондар ұйымдастыру немесе үстау
57 бст
4.6. есірткі заттарды, жүйкеге әсср стетін немесе улы
заттарды үстау ережелерін бұзу ... ... ... .., ... ... ... 61
бст
4.7. Улы заттардың, сондай-ақ есірткі заттарды,
жуйкеге
әсер ететін немесе улы заттарды дайындауға
немесе
ұқсатуіға пайдаланатын заттардың, құралсаймандардың
немесе жабдыктардың заңсыз айналымы , ... ... . 67
бет
5.Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін
заттардың
контрабанда үшін қылмыстық жауапкершілік
72 бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .83
бет
Түп нұсқау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 93
бет
Колданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .. 94
бет
КІРІСПЕ
Есірткімен
мәселесі
байланысты
әлем
қылмыстармен
қоғамдастығының
күрес
назарында.
Өркениеттілік үшін ең қауіптісі -есірткі заттарын
заңсыз өндіру, өткізу, айналымға жіберіп, тарату 1998
жылы 8-10 маусым күндері Нью-Иорк қаласында БҰҰ
Бас Ассамблеясының Арнаулы Сессиясы болып, ол
осы
мәселені
талқьлауға
арналды.
Бүл
сессия
қабылдаған құжаттар заңсыз есірткіні айналымға
жіберумен күрес саласындағы Казақстанда жүзеге
асырылып жатқан шараларға ықпал етуге тиіс.
Есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттар
жонінде, оны өндіру, тарату, өткізу немесе тұтыну
жөніндегі халыктың денсаулығына қауіпті істерге
байланысты оны алдын алу шараларына даусыз
артықшылық бере отырып, есірткіге байланысты
әлеуметтік
қауіпке
қарсы
қылмыстык-күқықтық
шараларды жүзеге асырудың маңыздылығын атап
өту қажет. Елдегі криминогендік ахуалды зерттей
отырып, Казақстанда есірткіге байланысты ахуалды
одан
әрі
шиеленістіру
ұлттың
генофондына(генофонда) нақты кауіп төңдіреді деген
қорытынды
жасауға
статистикасының
негізінен
мүмкіндік
көрсетіп
15-тен
береді.
Казақстан
отырғанындай
18-жаска
дейінгі
есірткіні
жастар
пайдаланады екен. Тек бір Алматының өзінде
есірткі диспансерінде 3000 -ға жуық жасөспірімдер
есепте тұрады. Бірак
айтуынша,
көбейтсек
егер
сол
сол
уақытта
осы
сандарды
мәлімет
нақгы
мамандардың
батыл
жағдайға
10-
ға
жакын
болар еді. Бір нашақор жылына 17 адамды есірткі
пайдалануға тартады екен. Тек бір 1999 жылы
Казақстан
заң
қорғау
органдары
тарапынан 23
тоннадан астам есірткілік заттар қолға түсірілді.
Есірткіге қарсы күресте маңызды аспектілерінің
бірі
есірткіге
байланысты
квалификациясы
болып
қылмыстардың
табылады.
1997
қабылданып,1998 жылдың 1 қаңтарынан
дұрыс
жылы
4
бастап
күшіне
Қылмыстық
енген
Қазақстан
Кодексіне
Республикасының
есірткімен
байланысты
қылмыстар бөліміне белгілі бір өзгерістер енгізілді.
Есірткі
айналымының
бақылауын
реттейтін
заң
жүйесі және басқа да нормативтік заң актілері
өзгерді және тағы да өзгерістер енгізілуде. 1998 ж.
шілдесінде
ететін
Есірткі
заттарды,
заттарды,
прекурсорларды
жүйкеге
және
әсер
оларды
заңсыз айналымға жіберуге қарсы шаралар туралы
Казақстан
Республикасының
1998
жылғы
наурызында арнайы Заңы қабылданды. Казақстан
Республикасы Үкіметі Бақылауға жататын есірткі
заттары
мен
жүйкеге
әсер
ететін
заттар
және
прекурсорлар туралы Каулы қабылдады.
Қоғамдық аса қауіпті қылмыстар, есебі оған
қарсы шаралардың тиімділігін арттыру қажеттілігі,
және оны жан-жақты қамтамасыз ету, істің барлық
жағдайын нақты және толық тексеру, оған жол
берілу себептері мен жағдайларын ашып, қалпына
келтіру туралы 1998 жылы 14 мамырында Казақстан
Республикасының Жоғарғы Сотының Пленумында
Есірткі
заттарды,
жүйкеге
заттарды
және
жіберуге
байланысты
қолдану
туралы
250,259-265
басшылық
улы
әсер
ететін
заттарды
заңсыз
істер
бойынша
зандарды
Қылмыстық
Кодекстің
қарауында
баптарын
түсініктеме
қатты
қолдануға
беретін
қаулы
айналымға
байланысты,
кабылдауды
қажет етті.
Осы кұжаттарда айтылған ережелерге сүйене
отырып,
автор
осы
диплом
жүмысында
есірткі
заттарын заңсыз айналымға жіберуге байланысты
қызмет квалификациясының теориялық ережелерін
қарауға,
ұмтылды.
оның
қоғамдық
қауіптілігін
көрсетуге
1. Тарау. Есірткі және нашақорлықтың түсінігі
және олардың
әлеуметтік қауіптілігі.
"Нашақорлық"
түсінігі
медицинаға
бүрыннан
белгілі, адамның физикалық жөне психологиялық
ахуалдарына
күнделікті
заттарын
теріс
түрде
әсер
белгіленген
қабылдаса
белсенділігі
ететін
ғана
артылатын,
және
тек
мөлшерде
жүйкенің
аурулар
қана
есірткі
әрекеттік
тобы
болып
табылады.
Нашақорлықтың негізгі қауіптілігі - есірткілердің
жүйкеге әсерінде, яғни адамды өлермен сезімге
апаратын
және
одан
босатылу
мүмкін
емес
қасиеттілігінде.
Есірткі заттары шынында да күшті қасиеттерге
ие, бірақта бұлар жансызда да, әрі еріксіз ғана
заттар.
Ешбір
секірмейді
есірткі
ғой,
өздігінен
солай
емес
па?
өз
құрбанына
(құрбан
деп
-нашақорды айтып отырмын). Есірткіні адамдардың
өздері қызу қүмарлығымен пайдаланады, ал енді
мұнда
мөселенің
барлығы,
олар
соны,
яғни,
есірткіні — қайдан алады, қалай жасайды. Барлығы
бір заттар сияқты ғой? Мысалыға, опиатты алатын
болсақ, ол науқастарды аурудан құтқарады жөне
сонымен бірге адамды ауру қыла алады, бұлар у
есебінде де және оған қарама-қарсы, яғни уға қарсы
дәрі есбінде де қолданылады.
Нашақорлық
аударғанда-
-
бүл
"нарко"
негізінен
ақыл-ойдың
(грек
бүлінуі
тілінен
және
"мания" құмартушылық деген сөзі) кішкентай дозада
қолданғанда
эйфория
сезімі
болатын,
ал
үлкен
мөлшердегі
дозаларда
-
үйқысына
шалдықтыратын,
құмарлықта
сипатталатын
ессіздену,
есірткі
ссірткіге
дүлей
өзімшілдердің
ауруы
болып табылады.1
Есірткіні жүйелі түрде қабылдау денсаулықтың тез
бұзылуына,
Буянов М.И. Размышления о наркомании. М., 1995.
Ішкі
мүшелердің
құлдырауына,
невралогиялық
және жүйке жүйелерінің бұзылуына, өлеуметтік
кері кетуінің дамуына әкеледі.
Адамда, әдетте есірткі заттарын бірнеше рет
қабылдағаннан
кейін
тәуелділіктен
күшті
есірткіге
психикалық
құмарлық
есірткілік
жындануын шақыратын жағдай пайда болады.
Сонымен
бірге,
физиологиялық
физикалық
деп
аталатын
немесе
тәуелділіктің
тереңірек болатын түрі бар. Бұл есірткіні белгілі бір
мөлшермен
қабылдағаннан
кейін
жүйкенің
химиялык құрамды тканьдарына кіріп, жүйкенің
әдетті заттарына айналады. Соның салдарынан
есірткі жүйкенің химиялық және биологиялық
тканьдарын бірқалыпты сақтаудың негізгі жолы
болып қалады.
Физикалық тәуелділік пайда болғаннан кейін
есірткінің болмауы абстиненті синдром - есірткі
аштығына
әкеліп
нашақордың
соғады.
есірткілік
Оның
айқындалуы
жындану
жағдайын
шақыруы үшін, әр кез дозаны үлкейтіп, есірткіні
жүйелі қабылдауына душар етеді. Есірткі керек
кезінде болмаса, нашақордың көңілі құлазып, сәл
нәрсеге
бірте
-
ашуланғыш
бірте
болады.
қорқынышқа
Катты толғанулар
айналып,
әр
кез
үрейленгіш болады. Нашақор өзін өте төмен сезініп,
құлазып, жалғызсырап, қолайсыз сезімдерге душар
болады. Ақырында өзін өзі өлтіру ойлары келіп, тіпті
кейбір жағдайларда өзін-өзі өлтіруге дейін барады.
Нашақор есірткіге ашынған кезінде, нақты бір
жүмысты,
ойды ойлап, оған тоқтап, шешуі мүмкін емес
жағдайында
болады.
Оның барлық ойы тек есірткіде болады. Ол оны
қалай,
қандай
жолдармен қалай да табудың амалын іздейді,
аш
күнде,
нашақорда, әр түрлі жағымсыз, мысалыға: қатты бас
аурып,
жүйкелерінің қозуы,
буындарының
жансыздануы.
бұлшықеттердің
талуы,
пайда
Адамның
болады.
бастапқы
кезеңдері
әлсіреуі
сияқты
есірткіге
осылай
сезімдері
тәуелділігінің
байқалады.
Сонымен
адам есірткінің тұтқынына қалай түскенін білмей
қалады.
Есірткінің
жетіспеуінен,
абстиненттік
синдром
алдында
пайда
айтқанымдай
болады.
Әдетте
бұндай сезімдер ішкі жан дүниесінің есірткіні талап
етуімен байланысты, темекі шеккіш адамның қолында
бірде-бір
темекісі
салыстыруға
жоқ
болады.
кезде,
Содан
шеккісі
кейін
келуімен
жағымсыздық
болады, есіней береді, қатты терлейді, түмауға
үқсас көзден жас ағып, мұрынынан су ағады. Терісі
"қазыныңкідей"
болып,
жоғары
температура
кезіндегідей басы айналып, жүрегі айнып, құсқысы
келеді.
Буын,
аяқ-қол
бүлшықеттері
сырқырап,
қалтырап арқанмен бүрап жаткандай болып, тіпті
кей күндерде өміріне қауіпті қан айналымы, тынысы
тарылып есінен танып кұлау жағдайларына дейін
жетуі мүмкін. Бүл жағдайлар әр түрлі болуы мүмкін.
Абстиненттік синдром көп жағдайларда әр түрлі
елестермсн
және
лақап
шалықтармен
және
сонымсн бірге күйзеліс жағдайы, селқостық және
үрей сияқты әртүрлі әсерлі ауру түрінде өтеді.
Есірткіні
қабылдағаннан
кейін
осы
жағымсыз
сезімдердік барлығы басылып, тарап кетеді, бірақ
үзаққа емес, өйткені бірнеше сағаттан кейін есірткі
әсер
етпейді
де,
организм
барлық
ауруларымен
есірткіні қайта талап етеді.
Есірткіні
тәуелділігімен
қабылдау
бірге
психикалық,
әр
уақытта
физикалық
организмнің
қайтымсыз
өрескел
бүзылуына
және
әлеуметтік
кері кетуіне әкеледі.
Біріншіден, организмді есірткемен улау жүйке
жүйесінің опасыздығына, тұлғаның құлдырауына
жеткізеді.
Нашақор
қоғамдық
қылықтарының жоғары моральдық
ортада
өзінің
сарындарынан
айырылып,
қоршаған
ортаға
қажетсіз болып қалады. Оның алға талаптануы және
жанұяға деген, балаларына деген қызығушылығын,
ата-анасының алдындағы мүддесі мем міндеттерін
жоғалтаты.
Бүл
әсіресе
қоғамға
маңызды,
жеке
басын әлі калыптастырмаған енді қалыптастырып
келе
жатқан
жас
түлғалар
мен
жасөспірімдер
туралы болса, үрейлене түседі. Нашақор ортаның
қысымымен өзінің кемістігін жасыруы керек, бірақта
ол
өзін
қолдайтын
және
кабылдайтын
тілек
іздейді.Өзі іздегендей топты тауып, оған кіргеннен
кейін
өзін
өзінің
әдетті,
үйреншікті
ортасынан
сызады.
Екіншіден,
жатқан
дамыған
кемістік
немесе
есірткіні
енді
дамып
қабылдануды
келе
және
мөлшерін әр дайым үлкейтіп отыруын талап етеді.
Бұларды күнделікті сатып алуға ақша табу үшін
есірткіні
ұрлау,
рецептерді
дәріханаларды
жасау,
азғыру
және
бұзу,
жалған
адам
өлтіру
сияқты қылмыстарға дейін барады.
Үшіншіден, нашақорлық ақырында организімнің
әлсіруіне,
денесінің
салмағын
жоғалтуына
және
физикалық күштерінің құлдырауына әкеледі. Терісі сұрлау құрғақ, жердің беті сияқты түске айналып,
қозғалыс
үйлесімділігі
мен
бірқалыптылығының
бүзылуы пайда болады.
Организмнің улануы - ішкі мүшелердің, әсіресе
соның ішінде бауыр және бүйрек ауруларының себебі
больш табьшады. Сонымен бірге, ішкі тамырға егуде
лас инелер мен щприцтерді қолданғанда жағымсыз
салдар
пайда
болады.
Нашақорларда
терінің
іріңдеуі, тромбоза - қан тамырларының салқындауы,
сонымен бірге жұқпалы аурулар, мысалы гепатит,
көп кездеседі.
Нашақорлар
гомосексуалистік
арасында
және
басқада
жезөкшелілік,
сексуалдық
ауытқушылыктар кең тараған. Импотентік аурудың
көрсеткіші өте жоғары, көбісі жыныстықпен
ауырады. 1984-1985 жылдары әлі ғылыми зерттеліп
жетілмеген
эпидемия
Организмнің
кең
иммундік
қорытындысында
етек
жайды.
жүйссі
адам
бұзыльш,
кез-келген
жағдайларға душар болады,
хал-
микроорганизмнің
алдында әлсіз болатын. сондықтан бұл ауру СПИД
- деп аталады, (яғни, синдром пробретения иммуно
дефицита). Бүл ауру ең негізгі екі жолмен жұғуы
мүмкін - жыныстық немесе кан құю арқылы.
Нашақорларға жезөкшелілік және сол сияқты
көптеген
басқа
болғандықтан,
да
олар
бұрмалау
жай
қасиеттері
қарапайым
тән
адамдарға
қарағанда СПИД ауруларымен ауруы 2 есе қауіпті,
өйткені
деректерге
сүйенетін
болсақ
СПИД-пен
ауыратындардың көбісі (барлығы десек те болады)
-
гомосексуалистер
мен
нашақорлар.
СПИД
ауруынан емделу мүмкін емес болғандықтан, бұл
дертпен ауырғандар ақырында өледі. Сондықтан
нашақор есірткіден өлу керек болса, СПИД-пен
ауырған жагдайда ол ажалынан немесе күнінен
бұрын өледі.
Нашақорлардың есірткінің дозасын үлкейтіп,
оның саддарынан қатты уланып, сандырақтап,
ломкалар
болып,
жағдайлар
сирек
соңында
өліммен
кездеспейді
емес.
аяқталатын
Статистика
бойынша Казақстанда жыл сайын передазировкадан
кем дегенде 3 адам өледі.
Наркотизмде
—
нашақорлық
нашақорлыкпен
тығыз
құбылыс,
бұл
бірақ
ауруы
байланысты
жеке
сияқты
әлеуметтік
топтардың
есірткіні
маңызды түрде сатып алып, жеке қолданатын түрі
болып табылады.
Зандылық
жүзінде
есірткіні
пайдаланудың
дамуына әсер ететін және маңызды ролін - мода,
еліктеушілік,
конформизм
сияқты
әлеуметтік,
психикалық феномендер атқарады және онымен
тығыз байланыста болады.
"Наркотизм" түсінігі нашакорлық түсінігінен
ғылыми және
тәжірибе жағынан ерекшеле
неді.
Біріншіден,
ол
мәселелерді
шешуіне
қажетті
кешенді
әдістемелердің жүзеге асырылуын бағдарлайды.
Нашақорлық нақты белгіленген медициналық
аспектісі бар, басқа бір деңгейге (дәрежеге) өткен
кезде тану құбылысы және тәжірибе күресі өтемөте медициналық жиналыстарда ғана емес,
сонымен бірге
әлеуметтік басқарушылықты,
ұйымшылдықты талап етеді.
медициналық тұрғысы
Нақты
белгіленген
бар нашақорлық
құбылысты тану және күресу тәжірибесіне өткен
кезде өте-мөте медициналық отырыстарды ғана
емес, сонымен бірге әлеуметтік басқарушылықты,
ұйымшылдықты және тағыда басқаларын талап
етеді.
Екіншіден, айтылған түсініс ауруларды туғызушы
нақты жағдайлар мен себептерден наркотизмнің
себептерінің түсінігіне өтіп кетуге болмайды.
Үшіншіден, осындай ерекшеліктерді тағы да сол
аспектіде, яғни әлеуметтік пен есірткіні күрделі
қолдануды,
көмекті
яғни,
қажет
наркотизімді
ететін
-
медициналық
нашақорлық
ауруымен
араластыруға болмайтынын бекітемін.
Төртіншіден, жеке адамның алдына қойылған
жанжалды шешуден кетіп қалу әрекетін жасаудан
тұратын,
есірткілерді
жағдайларының
негізінде
қолданудың
наркотизм
нақты
және
нашақорлық
таңдарға
мәселелері
және
айырықша.
элепирикалық
Әдеби
зерттеу
материалдарының тұрақтануына мүмкіндік береді.
Әлеуметтік
сұрастыруларымен
отырып,
келісе
43%
жағдайларында жас
адамдар,
олар
өздерінің
есірткімен
байланысқанын
құштарлығының
оған
деген
сезімінің,
қызу
асқынуымен
және
түсіндіреді,
ал
17%
жалғыздықтан
жеке мақсатсыздықтан, ниетсіздіктен деп
түсіндіреді.
Наркотизмнің
әлеуметтік
жаратылысы
құбылмалы (әр қоғамда оның әр даму кезеңі де
өзіндік
кешендік
байланыстары),
себептері
жайылу
мен
елеулі
дәрежесі,
есірткілік
тәуелділік түрі арнайы кезеңдеріне типті (мыс:
олиомания, гашишимизм ит.д.).
Адам
көшпелі
өмірінін
отырықшылық
тұрмысына көшкеннен бері егіншілікпен айналысып
келеді.
Егіншілікпен
пайдаланатын
айналысқаннан
және
пайдалану
кейін
өзі
салдарынан
есеңгірететін кейбір есірткілік эффект беретін
заттарды
ашты.
Дегенмен
практикада
бұл
заттардың адам дамуының ерте кезеңдерінде де
бұл есірткі заттарды қолдану қоғамның дамуына
қауіпті екенін түсініп, олардың қолданылуын әр
дайым шектеп, қадағалап отыруға тырысқан. Егер
халық аңыздарына қарасақ, XIII ғасырда өмір
кешкен
Бейбарыс
шахарында
үнді
есірткілерді
Сұлтанда
сорасынан
жойып
сол
кезде
алынатын
отырып,
от
қайыр
(гашиш)
басьн
талақ
еткендермен аяусыз күрес жүргізген екен.
Қоғамның
қатынасы
нашақорларға
олардың
заттарын
дамуын
медициналық
қолдануына,
өндіруіне,
бағытталган
бірінші,
жағымсыз
қарым-
шектеуге,
есірткі
емес
жоюына
жеке
мақсаттарда
тыйым
елдерде,
салуына
кейін
халықаралық заңдар, келісімдер және конвенциялар
шықты. Опиіндік, нашақорлық -адам тарихының
ең
ертеректен
қабылданатын
келе
дәрілердің
жатқан
түрі.
көкнөрдән
Ол
және
көкнөрдің өзінен дайындалатын түрі.
1806 жылы Наполеон соғысында соғысқан әскери
химик Сеген Морфийді опитден бөліп шығарды, бірақ
та бұл ашылу тек қана Сегенді емес, сонымен бірге
қаншама ағылшындарды, мыс морфийді тері астына
жіберуге ұсыныс еткен Вудта "жазаланды.
1875 жылы "Морфинизм" деген термин пайда
болды.
Морфинистер
жыныстық
тез
қатынасқа
жүдейді,
қартаяды,
қызығушылығы
жоғалады,
ақыл-есі бұзылады, шығармашылық өнімділігі бірден
төмендейді, едіреңдеген жүріс пайда болады, бауыр
және
бүйрек
есірткілердің
аурулары
мөлшерін
ететіндіктен,
тәртіп
тез
үнемі
дамиды.
Олар
көбейтуді
талап
бұзушылық
жолдарына
тез
барады.1
Нашақорлықтың
қарасораны
пайдаланумен
байланысты дүние жүзінің көп жерлерінде өсетін,
біздің Қазақстанның Шу даласында жиі кездесетін
түрі бар. Мұның құрамында оның лақап шалықтар
шақыратын канна - бионадиками атты заттар бар.
Гашин,
анаша,
қарасора
-
бұлардың
барлығы
есірткі қарасораның әр түрлі түрлерінде болатын
есірткілік заттардыц синонимі көп.
Опиіндік
нашақорлық
қарасораны
орында
қабылдау
адам
пен
салыстырғанда
нашақорлығында
психикалық
тәуелді
бірінші
болады,
ал
физикалық төуелділігі аз-маз болады, сондықган
нашақор анашадан, дәрігердің көмегінсіз оңай бас
тарта
алады,
қабылдауда
әрине,
сорып
егер
алмаса.
ол
Егер
осы
есірткіні
опиндік
жәнс
гашиштік нашақорлық бұрыннан белгілі болса, онда
есірткінің
түрлерін
салыстырғанда
дәрілерді
жинақтаумен байланысты жақында пайда болады.
Мысалыға,
кейбір синтетикалық дәрі-дәрмектерді
үлкен дозода қабылдағанда жылжымпаздық және
эмоционалдық қызығушылық, жағымды
пайда
болады.
Мұндай
жағдай
3-5
сезімдер
сағатқа
созылады, кейін бейжайсыздықпен, көңіл-күйінің
күрт төмендеуімен,
қайта
қабылдауын
н
ашақорды осы дәрілерді
мәжбүрлейтін
сезімдерге
айналады. Нашақорлық тез дамиды, нашақорлар
' Лсвин М.Б.. Лсвин Б.М. Н;Ірком;шия и инркоманы. М, 1997.
бірден арықтап, терісі сұрланып, көздері үңірейіп,
ауық-ауык
қорқыныштар,
идеялары
болады.
теистер
бар,
үрейлер,
Бұрыннан
олар
жөне
кофеистер
әсіресе
аңду
мен
сотталғандардың
арасында көп болады. Кофеистер - үлкен мөлшерде
кофе ішеді, ал теистер - шай ішеді. Шайдың үлкен
қоспасы - чефир деп аталады. Бүл нашақорлықтың
жеңіл түрі, дегенмен мұнда да аз құмарлық бар.
Теистерде,
кофиестерде
жүрек
түтікшелердің
ауруынан өледі.
Нашақорлықтың
тағы
бір
түрі
дәрі-дәрмекті
қабылдағаннан
кейін снатворныйдың шарттастық әсер ететін түрі
бар.
физикалык
Бұларда
және
психикалық
тәуелділік
күшті
сондықтан
емес,
бұдан
нашақорлар
өздері
емделеді.
Ертеден
жатқан
ондай
келе
коканиндік
нашақорлық
бар.
Кокаинистерде
жиі
шалықтаулар, көңіл-күінің
жоғары болуы,
өзінің
мүмкіншіліктерін
аппетитінің
асыра
жоғалуы,
бағалау,
жүдеулік,
бейжайлық,
ұйқысыздық,
физиологиялық құштарлығың болмауы жиі кездеседі.
Кокаин организмде тез үйлесетіндіктен, нашақорлар
(кокаинестер) оны жиі қабылдануына тура келеді.
Нашақорлық
біздің
елімізде
соңғы
жыл
бойы көп өрістендігі бір деңгей де түр. Бірақта 90жылдарынаң басқа кездері нашакордың дамуының
ең әйгілі кездері екендігі халықаралық қорғау
органдарының
сақтау
жөне
мекемелерінің
сонымен
бірге
бақылауымен
денсаулык
дәлелденген.
Есірткілерді медициналық емес мақсатта қолданатын
тұлғалардың
саны
Қазақстан
жылдан-жылға
Республикасының
органдарының
және
көбеюде.
ішкі
денсаулық
істер
мекемелерінің
есептік тіркеуінде 26 мыңға жуық адам туралы,
нашақорлық
диагнозымен - 10 мыңнан жоғары
адам
Бірақ
тұрды.
мамандар
та
шындықтан
Мамандардың
Қазақстанда жалпы
бұл
ресми
тіптен
мәлімдемесі
деректерді
алыс
дейді.
бойынша
халықтың 1,3% нашақор дейді. Бұл мәлімдеменің
негізгі қауіптілігі болып берілген санның 65 %-зьт
30-дан төмен жас адамдар, ал әр 14-адам кәмелетке
толмағандар
болып
табылады.
Алуан
деректер
арасындагы жастардың есірткі жөне есеңгіртетін
заттарды
негізгі
қабылдауға
ролін
калыптасуы
апаратын
атқаратындар,
мен
батылдықтың
жас
ұрпақтың
тәрбиеленуінде,
оның
жекелілігінде және қоршаған ортамен өзара
қатынасындағы
мінез-құлқының
қалыптасуында.
Бұл 3 дерек өзара тығыз байланыста. Дегенмен
қалыптасу
және
басқада
жағымсыз
көріністер
сияқты ұнамсыз қасиеттердің барысында, олар
есірткілік
және
есеңгіртетін
заттар
мен
танысуын елеулі түрде жоғарылатады (мысалы:
темекі
шегу,
әлеуметке
ішімдік
қарсы
ішу
толық
әрекеттер).
айтқанда
Жанұядағы,
мектептегі, мектепке дейінгі мекемелерде беретін
тәрбиелердегі
кемістіктер
жеке
баланың
өз
жасына сай нормалардан ауытқып, дұрыс емес
қалыптасуына әкелетіндігі белгілі, ал қалыптасулар
болса оның қоршаған ортамен озара. қатынасының
бұзылуына әкеледі.
Әлеуметтік сұрастыруларға қарай жастардың көбі
26-28%-зы
есірткілермен
қатынасын
арнайы
шығармалар, порнографиялык және нашақорлық
насихаттармен түсіндіреді. Қоғамда әрекеттерді
жасауға мүмкіндік беретін, және әсер ететін немесе
есірткілермен қатынасуына қысым көрсететін
достар мен таныстар деп түсіндіреді.
Жалпы нашақорлықпен ауыратындардың көбісі
әсіресе
жасөспірімдер
психологиялық
піспегендік,
жасына
бұл
қасиеті
тек
аса
-
итерлі
түрде. Жас адамның есірткіге бейімділігі көбінесе
оның
жүйкесінің
Жасөспірім
негіздерімен
нашақордың
анықталады.
арасында
кішкентай
кезінде тілек талаптарын қанағаттандырмағанда
немесе оларды қанағаттандыра
алмағандықтың қорытындысы жүйкелік сипаттары
дұрыс қалыптаспағандығы. Физикалық даму кезінде
тұлғаның жүйкелік құнды калыптасуы жетіспейді,
сонымен қатар құнды бағдарлау, ерікті бақылау,
адамгершілік мінез-құлқы сияқты түсініктерді де
қоса
отырып,
нашақорлық
болып
қазіргі
тек
қана
қана
біздің
заманымызда
халықаралық
қоймай,
сонымен
проблема
бірге
әлемдік
проблема екені бөрімізге әйгілі. Әр елде оның
өзіндік арнайы
себептері
және
негіздері
бар.
Дегенмен ауқымды сипаттағы беталысты елемеу
оғаш болар еді. Осы беталыстардан тыс қандай да
болмасын мемлекеттің, соның ішінде халықаралық
есірткі саудасы ішкі жағдайымызға әсері елеулі
еместігіне
қарамастан
есірткінің
дамуын
әрең
түсіндіруге болады.
"Үй жүмыстарымен" шектелмеуге тағы да бір негіз
болатын
тұжырымы,
бұл
әр
түрлі
елдермен
аймақтардың нашақорлықтың ұлттық дәстүрлер мен
мәдени, географиялык, әлеуметтік-экономикалық,
саясаттық негіздермен, адамдардың өмірдегі жайкүйімен,
қоғамдық
дамуының
динамикасы
мен
байланысын түсінуге көмектеседі.
Нашақорлық
көрінісін
жер
өз
заманының
шарының
алғашқы
Батыс
елдері
үлкен
Құрама
Штаттарында алғаны белгілі. 60-шы жылдардың
бастапқы
кезеңіндерінде
онда
есірткілік
тәуелділіктен қайғырғандардың тіркелген саны көп
болды, соның ішінде емдік мақсатында негізгі түрі
морфинді
дәрмектер
қабылдағандар
қабылдау
және
өр
түрлі
салдарынан
дәріпайда
болғандар. Олардыц ішінде "орта класстан" шыққан,
әлеумсттік-жетілген
орта
және
одан
жоғарғы
жастағы адамдар жиі кездесті. Соңғы 10 жылдықта
орта
шетелдік
танымастай
нашақорлардың
болып
көрсеткіші
өзгерді.
Есірткі
қолданатындардың саны неше есе көбейді, бұрынғы
санмен салыстырганда ол теңіздегі бір тамшы
құсап
қалды.
жылдары
Ұлыбританияда
мысалыға
60-шы
есірткілермен емделінген нашақорлар саны 300-400
ауру тіркелсе, енді 70-ші жылдары медициналық
емес мақсаттарда өз еркімен қабылдағандар саны 10
мыңға дейін жетті. Әбден іспеттес жағдай ФРГ-да,
Голландияда, Францияда, Италияда және тағыда
басқа Батыс Европа елдерінде дамып отырды. Өйстіп
нашақорлық
Атлантиканың
осы
жақтарында
көбейді. Көпке ұзамай Европаның Шығысында да
етек
жая
бастады,
Чехославакия,
70-ші
Польша,
жылдары
Венгрия,
дабылды
Югославия
елдерінде соқты.
Сонымен бірге есірткілер қабылдаудың қатерлі
түрлері
мен
дәстүрлі
сала
жайьнда
-
Индия,
Пакистан, Бирма, Тайланд және Азияның басқа да
елдерінде,
сонымен қатар Ближний Восток
пен
Оңтүстік Америкаға да тез сіңді. Өкінішке орай бұл
әлеуметтік індет біздің елімізге жұқпайды деген
үмітіміз ақталмады. Оның Шығысқа қарай әрекеті
созылған және созылуда.
Дүние
жүзілік
мекемелерінің
денсаулық
сақтау
бағасы бойынша қазір дүние
жүзінде нашақорлардың жалпы саны шамамен
48 млн.адам, сонымен қатар кәмелетке толмағандар
мен жастар арасындағы көрсеткіште көтерілді
және есірткілердің контрабандасы мен саудасы
да өсуде.
Шымкенттің тек өзінде -медициналық
емес мақсатта есітркі және психотропты заттарды
қабылдайтьн 22 мың адам ресми тіркелді, ал
ресми емес жағдайда бұл көрсеткіші 30 мың
адамға дейін көтерілді. Қазіргі кезде
тікелей
байланыс
арасындағы
қолдағы
наркотизм
сатыларын бекітумен және есірткілердің заңсыз
айналымымен құбылыста, және бір жағынан
наркотизм бизнесі, екінші жағынан
қылмыстылықтың өсуімен тұрақтандыруға
болады. Есірткімен және құрамында есірткі
заттары бар дәрі-дәрмектерді сатып-алу
мақсатымен
байланысты
танжылмай өсуде.
қылмыстылардың
саны
Жыл
сайын
тіркелетін
қылмыстардың
25-30
тоннаға жақын е с і р т к і ш и к і з а т ы а л ы н а д ы . 1 9 9 6
жылы
Қазақстан
Республикасында
есірткілік
қылмыстарды қозғау жайында ,даму қарқыны 20%-ға
дейін
жетті.
1997жылы
Қалыптасқан
халықаралық
мемлекетте
есірткімен
деректерге
қорғау
сай
органдарымен
байланысты
мың
халықаралық бұзушылық анықталды.
Соның ішінде: 15 мыңға жуығына қылмыстық іс
қозғалды,
шартты
өтуімен
байланысты
-
1344,
күрделі мөлшерде- 598. 2000 жылдың тек қана
бірінші 2 айында халықаралық қорғау о рганд ары
мен
есіртк і
жән е
психо тропты
заттардың.
айналымымен 3621 қылмыс тіркелді. 1999 жылы
іспеттес кезеңмен салыстырғанда бұл көрсеткіш
11,4%-ға
көбейді.
Есірткімен
байланысты
қылмыстарды орындаған 2914 адам ұсталды, бұл
жерде
тенденцияның
мүмкін.1999
жылдың
жоғарлауы
бірінші
байқалуы
айларында
өтімге
байланысты 25 процент іс қозғалды, бұл 1998 жылға
қарағанда көп.
Алаңдаушылар
мұнда
тек
негізі
қана
қылмыстылықтың
арқасында
жұғымды
әлеуметтік
бағалаушылығыменен
шығады,
наркотизмнің
ортамен
немесе
процесске
әсерін
дегенмен
есірткі
саудасы өзінше көбінесе елеулі саналайды, жағымсыз
сапаның
қосылуын-әсіресе
оның,
бөлігінде.
Қылмыстық
мен
көбінесе
криминал
топтар
әлемінің
ұйымдасқан
қоғамдастарды
биліктен
жемқор
лауазым дар жән е соным ен бірге хал ықаралық
қорғау
орындарының
қызметкерлері
бұрынғы қызметкерлері басқарады.
немесе
2-тарау. Есірткі және психотроптық
заттарды бақылауды жүзеге асырудың
кұқықтық
нормаларының даму
тарихы.
Адамдар
ғасырлар
жеңілдейтін,
ауыстыратын
яғни
бойы
басқаша
заттарды
қиындықтарын
айтқанда
пайдалану
түрлі
арқылы
ес
өзі
қорқатын нөрседен өзін аулақ ұстау, сөйтіп өзіне
түскен
қиындықты
рахаттандыру
жеңілдету,
әдістерін
сол
іздеп
арқылы
келді.
өзін
Мысалы,
Үндістан елдерінде каннабисс жапырақтарын түтыну
салты
болған,
Оңтүстік
коктың
жапырақтарын
Азияда
түрлі
Америкадағы
жеген,
опиаттарды
үнділер
Оңтүстік
(опиум,
-Шығыс
гашиш
және
басқаларын) тұтыну кең, тараған.
Есірткі заттарын осы сияқты медициналық емес
жолдар мен тұтыну көп болмаған және ол ұлттық
және
діни
салттармен
түсіндірілген.
ХІХ-ХХ
ғасырларда мұндай тұтынудың көрсеткіші бірте-бірте
ұлғайып,
кептеген
проблемаларының
елдердің
сипатын
бүгінгі
алып
әлеуметтік
отыр.
Есірткіні
пайдаланудың мұндай деңгейі меніңше бұл ғасырда
ғылымның
күшті
қарастардың
дамуымен
сыны,
әлемдік
қалалардың
ескі
көз
жедел
қарқынмен дамып, ал адамдардың армандарына
қарай алға басардағы ашы ақиқатка соқпай кенгер
жол іздеуінен туып отыр деп түсіндіруге болатын
сияқты.
Өйткені,
тап
сол
XIX
ғасырда
есірткіні
дәстүрлі пайдалану (Үндістан, Оңтүстік-Шығыс Азия)
Батыс Европада, АҚШ-та пайда бола бастады. Бұл
жерде
мынадай
болмайды,
бір
жағдайды
"есірткілер
атап
отанында"
оны
өтпеске
тұтыну
дәстүрге айналған бола тұрса да, діни де әлеуметтік
қуатты
жетістігі,
тіптен
бір
ретте
жазылмаған
заңдармен шектелгендігі. Ал, Еуропа елдері мен
Америкада мұндай болған жоқ. Алайда, көп ұзамайақ шұғыл түрдс, бұл қоғамдық қатынастарды реттеу
үшін ықпалды да, тиімді де заңдар
шығару
қажеттілігі
туды.
Сонымен,
1845
жылы
Францияда есірткі заттары туралы заң, одан соң
АҚШ-тьң бір қатар штаттарында есірткіге қарсы
және осыған ұқсас қаулылар қабылданды.
Еуропа
мен
Солтүстік
контрабандасын
жасауға
Америкаға
есірткі
байланысты
есірткі
заттарына қарсы күреске халықаралық шаралар
қабылдау
мөселесі
мемлекеттің
тұрды.
өкілі
1909
қатыскан
жылғы
Шанхай
опиумдық
комиссиясы бұл бағыттағы алғашқы акциясы болды.
Бұл есірткі заттарын таратуға қарсы халықаралық
бақылаудың бастамасы еді.
XX ғасырдың басында опиум препараттарын
таратуды
жөніндегі
шектеуге
ұмтылыс
халықаралық
жасалды.
конференцияға
Опиум
елдің
өкілі, оның ішінде Россия да қатысты. Конференцияда
әлемде түңғыш рет есірткі жөніндегі Конвенция
қабылданды.
саудаға
Ковенция
шығару
бағытталған
опиум
және
өнімдерін
пайдалануды
шараларды
қарады.
өндіру,
жоюға
Сондай-ақ,
Конвенция есірткі заттарына бақылау жасау және
оны медициналық мақсатта қолдануды ұсынды.
Бірінші
дүние
жүзілік
заттарын
сату
үлкен
айналды,
ал
кейбір
соғыстан
кейін
әлеуметтік
есірткі
проблемаға
аудандарда
есірткіні
тұтынуынан қайыршылық орын алды. Халықаралық
Ұлттар лигасы халықаралык ұйымы есірткі заттарын
таратуымен
күресу
қызметтестікке
қабылданған,
саласында
бақылау
сонымен
акті кабылданды :
бірге
халыкаралық
жүктелуі
екі
үшін
халықаралық
1?
1925 жылғы 11-ақпанда, тазартылған
опиумды өндіруге
ішкі саудаға жіберуге, және пайдалануға тыйым
салу жөнінде
Женева келісімі.
2?
1925 жылғы
19-ақпанда Женевада қол
қойылған опиум
жөніндегі халықаралық конвенция, 1936жылы 29қарашада бұл
Конвенцияға КСРО-да қосылды.
Есірткілік заттардың заңсыз өндірісі мен таратуы
үшін кінәлі тұлғаларды қылмыстық-құқықтық тұрғыда
қудалау
мәселесі
әрбір
елде
ұлттық
және
ішкі
құқықтық болып реттеледі.
Есірткілік
заттармен
сауда
жасаушылар
халықаралық қылмыстық ұйымдарга біріге бастады.
Осыған орай есірткіге байланыстьт қылмыстардың
жауапкершілігі
құқықтық
үшін
шараларын
халықаралық
жүргізу
қылмыстық-
қажеттілігі
пайда
болды. 1936 жылы 26-мамырда есірткілік заттармен
заңсыз
сауда
жасауға
тыйым
салу
жөніндегі
Женева конвенциясы жауапкершілікке тарту үшін
қолға түскен қылмыскерді шетел мемлекетіне беру
мүмкіндіктерін қарады.
Есірткі
заттарын
саласында
пайдалануымен
халықаралық
қызметтестіктің
күрес
үшінші
кезеңі БҰҰ құрылған кезден басталды. 1946 жылы
БҰҰ
есірткілік
заттар
жөніндегі
комиссиясы
бекіткен қарар қабылдады. 1961 жылы бұл комиссия
есірткілік заттар жөнінде халықаралық көпжақты
шарт
жасады.
КСРО
оған
1964
жылы
13-
желтоқсанда қол қойды.
Есірткілік
заттарды
өндіріп
жөне
таратуға
халықаралық бақылау жүйесін құрудың соңғы сатысы
ретінде
1971 жылғы 21о
ақпанда Нью-Иоркте жүйкеге әсер ететін заттар
жөніндегі Конвенцияға қол қойылуын атап айтуға
болады. Есірткі заттарына бақылау жасау жөніндегі
құқықдық нормаларды тарихи дамыту мәселеріне осы
тұрғыдан келу қызық та, қажет те сияқты. КСРО-ның
алғашқы
құрылған
жылынан
бастап
біздің
мемлекетіміз
есірткі
заттарына
бақылау
жасау
құқықтық шаралар жүйесін құрды. ЦИК пен СНК-ның
1928
жылғы
23-мамырдағы
каулысымен
кокаин,
героин, гашиш заттарын сркін айналымға жіберуге
тыйым салынды. 1938 жылғы 11-қарашада КСРО-ның
Наркомздравының
мекемелсрінде
бұйрығымен
қатты
әсер
еліміздің
емдеу
еткіш
дәрілік
препараттарды қабылдау, сақтау, жіберу
ережелері белгіленді. Есірткі заттармен күрестің
қылмыстық-құқықтық
шаралары
да
бір
орында
тұрған жоқ. Казақ КСР-ның Қылмыстық Кодексі
есірткі заттармен заңсыз операциялар жасағаны
үшін жауапкершілік белгілейтін бірнеше нормаларды
қараған.
Мысалы,
дайындап,
бас
сақтап,
жауапкершілікті,
айналдыратын
және
сондай-ақ
заттарды
өткізгені
үшін
притондарды
оның
ішінде жоғарыда айтылған заттарды өткізу немесе
тұтыну
үшін
жауапкершіліктер
Есірткі
заттармен
қолданылатын
операциялар
және
қарастырылды.
оны
өндіру
шикізаттармен
да
қылмыс
ретінде
үшін
заңсыз
қудаланады.
Қазақстан Республикасының жаңа қылмыстық заңы
бұл
саладағы
барлық.
кемшіліктерді
келіп, есірткі заттарымен, оны
қорытып
өндірушілермен
және таратушыларымен күресте жаңа бір нақты
(конструктивті) қадам жасайды.1
Нашақорлық
қарақшылық
байланысы
қылмысы
сияқты
бар.
басқа
ұрлық,
қылмыстармен
себепті
Өздерінің
есірткіге
тәуелділік
талаптарын қанағаттандыру үшін, нашақорлар
күнделікті
ондаған,
кейде
тіпті
жүздеген
ақша
құртулары керек. Мүндай ақшаларды адалдықпен
таба алмайтындығы айқын.
Бұл қылмысты объективтік жағынан сипаттай
отыра
есірткі
заттарының
заң
айналымына
байланысты қылмыстарының кебі нақты заңсыз алу,
дайындау, ұқсату, өткізу, жөнелту, сатып алу, тонау,
алаяқтық
жолмен
және
заңға
қарсы
есірткі
заттарымен және жүйкеге әсер ететін заттармен
байланысты әрекеттермен жасалады.
Қылмыстың субъектісі 16-ға толған, есі дүрыс
кез келген адам бола алады. Тек қана ұрлық үшін
есірткі
жөне
есірткі
заттармен
байланысты
қылмыстық жауапкершілік 14 жастан
Онланбсков Г. История развития правовых норм по осуществлению контроля
над наркотичсскими. психотропными веществами. Фсмида. 2000. № 2.
басталады. Кейбір жағдайларда қылмыстық кодексте
көрсетілген
болады.
қылмыстың
Қызмет
бабын
субъектісі
арнаулы
пайдаланып
істеген
тұлғаларға байланысты.
Субъектік
жағынан
қылмыс
тек
қана
т і к е л е й қасақаналықпен сипатталады. Адам есірткі
және
жүйкеге
мақсатында
сақтағанын
тілейді.
әсер
ететін
олардың
сезеді
және
заттарды
өткізу
алынған
және
әрекет
істеуді
заңсыз
сондай
3. Тарау. Есірткімен байланысты
қылмыстардың жалпы
қылмыс кұрамы.
Есірткімен байланысты қылмыстар ең
алдымен пәнінің ерекшілігімен анықталатын
жеке спецификасы бар.
1998
жылғы
10-шілдедегі
Қазақстан
Республикасының "Есірткі заттардың не жүйкеге
әсер ететін заттардың заңсыз айналымына және
зиян келтіру қарсы әрекеттерінің шектері туралы"
заңына сәйкес, есірткілер болып, есірткі заттары
жүйкеге әсер ететін және оларды пайдалану
салдары халықтың денсаулығына айрықша қауіп
төндіретін заттар ретінде жіктелген өсімдіктер,
дәрі-дәрмек заттар болып табылады.
Есірткі заттар - бұл, 1972 жылғы протоколына
сәйкес жөндеулер енгізілген 1961 жылғы есірткі
заттары
туралы
сонымен
бірге
Жалпы
Конвенциясына
Қазақстан
заңшығарушылығымен
және
Республикасының
сөйкес
бақылауға
жататын есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін
заттардың
және
прекусорлардың
енгізілген,
психикалық
және
тізіміне
физикалық
тәуелділікті тудыратын, шығу тегі табиғи және
синтетикалық заттар болып табылады.
Жүйкеге
әсер
ететін
заттар бүл,
Қазақстан
Республикасының заңшығарушылығымен сәйкес
бақылауына
жататын
Қазақстан
Республикасының халықаралық келісімдерімен,
сонымен
бірге
жүйкеге
туралы
1971
есірткі
заттарының,
заттардың
жылғы
және
әсер
БҰҰ
ететін
заттар
Конвенциясын ың
жүйкеге
әсер
прекусорлардың
енгізілген және оларды пайдалану
ететін
тізіміне
салдарынан психикалық тәуелдікті тудыратын,
шығу тегі табиғи және синтетикалық заттар
болып табылады.
Есірткілермен
байланысты
қылмыстардың
пәніне кіретін есірткі заттар мен жүйкеге әсер
ететін
заттардын,
прекусорлардың
тізімін
анықтап, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998
жылғы
9-наурыз
бекітіліп,
кунгі
№186
Қазақстан
бақылауға
алынуы
қаулысымен
Республикасында
тиіс.
Есірткі
заттарының,
жүйкеге әсер ететін заттар мен прекусорлардың
тізімінің IV таблицасына енгізілген. 1
Аталган
Тізімде
прекусорларға
жататын
заттардың да тізімі анықталған. Прекусорлар бұл,
1988
жүйкеге
жылғы
әсер
БҰҰ
есірткі
ететін
заттарының,
заттардың
заңсыз
айналымына қарсы күресі туралы Конвенциясына,
сонымен
есірткіні
бірге
Қазақстан
бақылау
коммисиясының
Республикасының
Республикасының
жөніндегі
мемлекеттік
және
Қазақстан
халықаралық
келісімдерімен
қарастырыл-ған тізіміне кіретін есірткі заттар мен
жүйкеге әсер ететін заттарды дайындауда жиі
пайдаланылатын
өсімдік
тектес
не
химиялық
жолмен алынатын заттар болып табылады.
Есірткілермен
қауіптілік
байланысты
дәрежесімен
қылмыстардың
сипаттамасы
ең
алдымен қылмыстың пәні -есірткі заттары мен
жүйкеге әсер ететін заттардың қауіптілігінің
маңыздылығында.
алдында
айтып
Оларды
өткенімдей
теріс
пайдалану,
адамда
есірткіге
физикалық және психикалық тәуелділігі пайда
болатын нашақорлық ауруының дамуына әкеледі.
Сонымен қатар айта кететін жай, қазіргі кезде
мүндай
тәуелділіктің
заңмен
адамньң
пайда
болуы
денсаулығына
қылмыстык
ауыр
келтіру деп танылады.
"Бақылауға жататын есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін және
прекусорлар туралы". 1998ж. 9 наурыз ҚР Үкіметінің №186 Каулысы.
зиян
Белгіленгендермен қатар бұл қылмыстардын
пәнін
прекусорлар,
заттарды
және
сонымен
жүйкеге-әсер
қатар
ететін
есірткі
заттарды
дайындау үшін қолданылатын құрал саймандар
немесе жабдықтар. Соңғылары тіпті қылмыстык
заңдар
жағынан
ерекше
қүқықтық
реттеу
зоналарына бірініші рет кіріп тұр.
Халықтың
денсаулығы
аталған
қылмыстың
тікелей
объектісі болып табылады.
Халықтың денсаулығына
қарсы
қылмыстар деп - халықтың денсаулығын қамтамасыз
ететін
және
немесе
оған
маңызды
зиян
келтіретін
оның
қауіпсіздігін
тудыратын
бұзушылармен
(сопряженные)
қылмыстық заңмен
қарастырылған
қоғамға
қауіпті
әрекет.
Халыктың
денсаулығына
қарсы
қылмыстардың
кауіптілігі
оның орындалуы жеке бір адамның ғана емес,
сонымен бірге І
көптеген адамдардың (Халықтың денсаулығына,
сол не баска І
\
жердегі
немесе
халықтың
басқа
аймақтағы
жартылай
І
денсаулығына
зиян
келтіру
Халықтың денсаулығы
қатынастың
бұл,
болып
табылады.
қоғамдың
қауіпсіздік жағдайларын
қамтамасыз ететін
көп
адамдардың өмірін
жиынтығы.
объектісін
Бұл
қылмыстардың
тікелей
алатын болсақ, жеке бір
денсаулығын
емес,
тұлғаның
халыктың денсаулығы
сипаттамалардың жиынтығы туралы айту керек.
Сонымен
қатар ескеретін
заттарымен
заттармен
жай
немесе жүйкеге
байланысты.
Әр
есірткі
әсер
ететін
ҚЫЛМЫС
есірткілердің мөлшерінің сиректілігіне және
қандай да бір нақты
емес
орындалады.
тутынушыға
қатысты
БҰЛ қылмыстың әрқайсына
бөлек және барлығы бірге халыктың денсаулығы
үшін маңызды қауіп төндіретін, толық айтқандай
ұлттың
қоғамда'
(генофондына)
және
сау
адамның
репродукциясы үшін
келмейтін
сипаттамалардың
мәселелерімен байланысты.
Тергеу органдарының қызметкелерінің
айтуынша
бір нашақор азғантай уақыт
ішінде өзінің "әрекеттерінің орбитасына
жаңадан 10 адам әкеледі екен. Нашақорлықтың
басқа қылмыстармен - тонаумен,
карақшылықпен..., себепті байланыс бар.
4. Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін
заттармен байланысты
қылмыстардың квалификациясы.
4.1. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер
ететін заттарды заңсыз дайындау, иемденіп
алу, сақтау, тасымалдау,
жөнелту немесе сату.
Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды заңсыз дайындау, сатып алу, сақтау,
тасымалдау,
жөнелту
жауапкершілік
немесе
Қазақстан
Қылмыстық
сату
үшін
Республикасының
Кодексінің
259-бабында
қарастырылған.
Халықтың денсаулығы аталған қылмыстың
тікелей обьектісі болып табылады.
Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды сату мақсатынсыз көп мөлшерде заңсыз
иемденіп алу, тасымалдау нсмесе сақтау үшін 1ші бөлім бойынша жауаптылық қарастырылды
және
оған
дейінгі
қолданылатын
мерзімге
бас
шара
үш
жылға
бостандығынан
айыру.
Осыдан келіп, Қылмыстық Кодекстің 10-бабының
3-бөліміне
сәйкес
жасағандық
үшін
қозғауға
болады.
бабыпың
аталған.
орташа
ауыр
жауаптылык
К,ылмыстық
бөліміне
қылмыс
туралы
Кодекстің
сөйкес,
сөз
259-
түлғаның
жауаптылығы есірткіні сатып алу нсмесе сақтауды
қылмыстық заңға қайшы келетіндей іске асырған
жағдайда орын алады.
Заңсыз иелену оларды сатып алумен, басқа
тауарларға
айырбастап
алумен,
қарызды
өтеумен, қарызға не сыйға алумен, тауып алып
меншіктенумен, құрамында кокосы бар өсімдіктер
жинаумен
және
әрекеттермен
Қазақстан
басқа
да
байланыстырады.
Республикасының
осы
сияқты
Бұл
жөнінде
Жоғарғы
Пленумының 1998 жылғы 14 мамырда
Сот
қабылдаған
"Есірткі
заттарының,
жүйкеге
әсер ететін заттардың, қатты әсер ететін және
улы заттардың заңсыз айналымына қатысты істер
бойынша заңды қолдану туралы №3 қаулысында
арнайы
түсініктеме
бар.
Есірткілік
заттарды
немесе жүйкеге әсер ететін заттарды заңды түрде
иеленудің.
жалғыз
ғана
негізі-оларды
нақты
науқас адамның жеке өзіне дүрыс толтырылып
берген
рецепт
бойынша
емдеу
немесе
фармацевтикалық мекемесінен сатып алу болып
табылады. 1
Есірткілік
ететін
құралдарды
заттардь;
немесе
заңсыз
жүйкеге
тасымалдаудың
әсер
мәнін
анықтау барысында Қазақстап Республикасының
Жоғарғы Сот 1998 жылғы 14 мамырдағы Пленумы
қаулысының
7-ші
тармағында
көрсетілген
түсініктемені басшылыққа ала отыру керек.
Онда өз әрекетіне тиісті рұксатсыз, транспорт
қүралын
пайдалана
отыра
есірткілік
немесе
жүйкеге әсер ететін заттардың орнын ауыстыруға
қатысты кез келген қасақана әрекеттерді заңсыз
тасымалдау деп түсіну керек деп айтылған. Дәл
осы
жағдай,
яғни,
транспорт
құралдарын
пайдалану арқылы есірткілердің орнын ауыстыру
оларды
заңсыз
тасымалдаудың
обьективті
жағының басты ерекшелігі болып табылады. Сот
тергеу
жүмыстарының
болғандай,
кінжі
мұндай
тұлғалар
жасырып
тәжірибесінен
тасымалдау
тасымалданушы
қалудың
әдістерін
белгілі
кезінде
бұған
есірткілерді
алдын
ала
ойластыруға тырысады. Есірткілік заттардың көлік
қүрамына. жолаушы жүгіне не қол жүкке, киілген
киімге,
адам,
жасырылуы
мал,
өте
қүс
жиі
денелерінің
ұшырасады.
қуысына
Есірткінің
тасымалданушы жолының бағалауға әсер етпейді.
Бүл
орайда,
есірткілік
құралдарды
немесе
жүйкеге әсер
Казақстан Республикасының Қылмыстық. Кодексіне тұсінік. Алматы. 1999.
ететін
заттарды
жеткізу
бір
мақсаты
құралдардың
заттардың
орнынан
болуы
немесе
көлік
басқа
керек.
жүйкеге
құралдарын
орынға
Есірткілік
әсер
ететін
қолдана
отыра
нақты орын ауыстыру сәтінен бастап заңсыз
тасымалдаудың обьективті жағының белгілері
бойынша құрамы аяқталған болып есептеледі.
Қазақстан
Пленумы
Республикасының
түсіндіргеніндей,
тасымалдауды
Жоғарғы
есірткіні
басқаларға
Сот
заңсыз
тапсырған
тұлға
мұндай тасымалдауды ұйымдастырғандығы үшін,
ал
тасымалдауды
жүктің
сипатынан
хабарсыз
тұлғалар арқылы іскс асырған жағдайда-тікелей
оның атқарушысы (орындаушысы) ретінде жауапты
болады.
Заңсыз жөнелту есірткілік құралдары, жүйкеге
әсер
ететін
заттарды
ресми
тасымалдау
қызметін, пошта қызметін, адамдарды, мал мен
құсты заңға қарсы түрде пайдалана
салып
жіберуден
тұрады.
Бұл
отырып
әрекеттердің
обьективті жағының заңсыз тасымалдаудан басты
айырмашылығы-кінжі тұлғаның
белгіленген
жерге
есірткі
жүгінің
жеткізілуіне
тікелей
қатысуында. Жөнелтілетін қашықтық әрекетті
бағалауға
әсер
етпейді
және
тіпті,
бір
елді
мекеннің ішінде де іске асырыла береді. Есірткі
құралдарын немесе жүйкеге әсер ететін заттарды
заңға
бастап
қарсы
түрде
қылмыстың
жөнелтіп
құрамы
жіберу
аяқталған
сәтінен
болып
есептеледі.
Есірткілік заттардың немесе жүйкеге әсер ететін
заттардың кінжі
тұлғаның
көлігінен,
үйінен,
оның құпия жерінен немесе басқа жерлерден,
орын
алуы-заңсыз
сақтауды
білдіреді. Көлік-
жол бойымен адамдарды, жүктерді немесе үстіне
орнатылған қондырғыларды тасу құралы.
Бұл әрекеттердің обьективті жағы іс жүзінде
оған кұкығы жоқ тұлғаның иеленуін білдіреді.
Есірткілік заттар мен басқа
да заттардың сақталу мерзімінің бағалау үшін
әсері
бар.
Есірткіні
басқа
тұлғадан
сақтай
тұруға қабылдап алған тұлғаның есірткі сақтауы
да заңсыз деп есептеледі.
Алайда, есірткілік заттар мен жүйкеге әсер
ететін
заттардың
заңсыз
иелену
немесе
сақталуының анықталған фактісінің бәрі бірдей
аталған
баптың
1-бөлімі
бойынша
қылмыс
кұрамының обьективті жағын құрастыра бермейді.
Табылған
есірткі
болуы-қылмысты
заттарының
көп
жауаптылықтың
мөлшерде
ең
маңызды
шарты. Есірткілердің мөлшері заңсыз айналымнан
немесе
сақталудан
табылған
есірткілік
құралдары, жүйкеге әсер ететін заттарды аса
ірі емес және аса ірі мөлшерге жатқызу туралы
құрама
таблица
(бұдан
кейінгі
жерде-құрама
таблица) белгіленген. Бұл таблица "Қазақстан
Республика
сы
Үкіметінің
наурыздағы
186
қаулысы
1998
бекіткен
жылғы
Қазақстан
Республикасын-да бақылауға алынуы тиіс есірткі
құралдары,
жүйкеге
әсер
ететін
заттар
мен
прекусорлардың тізіміне" дербес қосымша болып
табылады.
Сонымен,
Кұрама
таблицаға
сәйкес
е с і р т к і л і к құралдардың ірі мөлшердегісі болып
табылатындары: -10г-нан 1000г дейін келтірілген
немесе 50-5000г кептірілмеген марихуана, 22000г гашиш, нейтрал толтырғыштарды (ұн,
қант, крахмал және т.б.) қоса есептегенде 0,5Юг апиын, 10-500г кептірілген немесе 50-2500г
кептірілмеген
көкнәр
сабақтары,
0,01-1,0г
героин немесе кокаин заттар қатарынан ірі
мөлшерге саналатындар: 0,2-3,0г амфетамин
(фенамин) (негізгі және тұздар), 0-0,0001г
мезергид (ЛСД, ЛСД-25) эфедра шөбінен қолдан
жасалған 1,0-ЮОмл мөлшердегі
препарат,
эфедрин
не
эфедрон
құрамдас
жалған эфедрин немесе первитин.1
Қылмыстың осы баптың 1-бөлімі бойынша
бағалануы кінжі тұлғаның әрекеттерінде өткізу
мақсатының, яғни есірткі құралдарын немесе
жүйкеге әсер ететін заттарды бір тұлғаның
иелігіне заңсыз берудің немесе оларды заңсыз
өткізудің орын алмауына байланысты. Бұл-аталған
жағдайда, заңсыз иелену немесе сақтау кезінде
тура ниеттің орын алуымен бір деңгейде (егер
тұлға
өз
әрекетерінің
(әрекетсіздігінің)
қоғамдық қауіптілігін түсіне отырып, қоғамдық
қауіпті салдардың мүмкіндігі немесе сөзсіз
екендігін алдын ала біле отьрса және олардың
алуын қалаған болса, ол бұл қылмыс тура ниетпен
жасалған деп танылады) қылмыс құрамының
субьективті
жағын
сипаттаушы
шешуші
компонент болып табылады. Және, егер де,
Қылмыстык Кодекстің 20-бабының 2-бөліміне
сөйкес,
егер
тұлға
өз
әрекетінің
(әрекетсіздігінің) қоғамға қауіпті екендігін
ұғынып,
оның
қоғамдық
қауіпті
зардаптарының болуы мүмкін екенін немесе
болмай қоймайтынын алдын ала білсе және осы
зардаптардың болуын тілесе, қылмыс тікелей
ниетпен жасалған деп танылатын болса,
онда сату мақсатынсыз заңсыз әрекеттерді
жасау бұл әрекеттердің болашақта немесе
тікелей
осы
әрекеттер
аяқталысымен
есірткілерді
жеке
өз
басына
пайдалану
мақсатымен жасалғандығын білдіреді.
Қылмыстық Кодекстің 259-бабының 2-бөлімі есірткі
заттарды
зансьз
немесе
жүйкеге
әсер
ететін
заттарды
дайындау, ұқсату, жөнелту, сондай-ақ осы
баптың бірінші
Заңсыз сақтауда немесе айналымда анықталған есірткі заттар мен
жұйкеге әсер ететін заттардың құрама таблицасы. Алматы. 1998.
бөлігінде
көзделген,
жүйкеге
әсер
мақсатымен
не
есірткі
затарды
немесе
ететін
заттарды
өткізу
өте
мөлшерде
есірткі
ірі
заттарға немесе жүйкеге әсер ететін заттарға
қатысты жасалған әрекетер үшін жауаптылық
қарастырады.
Көріп
отырғанымыздай,
қылмыс
құрамының
әрекеттердің
екі
аталған
жағдайда
обьективті
түрлі
дербес
жағы
тобымен
сипатталады:
а) есірткі қүралдарын немесе жүйкеге әсер
ететін заттарды
заңсыз дайындау, ұқсату, жөнелтуді іске асыру,
ал оның. өзі
субьективті
алуы
жақтың
сату мақсатының орын
сиякты
сипаттамасының болуына сөзсіз негізделген;
б) есірткілік
әсер
құралдарды
немесе
жүйкеге
ететін
заттарды заңсыз дайындау.
тасымалдау,
ұқсату,
жөнелту
немесе өткізуді өте ірі мөлшерде іске асыру.
Аталған баптың 1-бөлімін талдау барысында
есірткілерд і заңсыз иелену мен сақтау жөнінен
түсініктеме
берілгендігін
әрекеттердің
екінші
ескере
тобын
отырып,
талдауға
толығырақ тоқталайық.
Заңсыз
дайындау
дегеніміз,
тұтынуға
жарайтын (дайын) есірткі құралдарының немесе
жүйкеге әсер ететін заттардың бастапқы қолға
тиюін білдіреді. Дәл осы сәт, қылмыстың құрамы
орын
алған
жағдайда,
оның
аяқталуының
куәсі болып табылады. Яғни, заңсыз дайындау
дәлелі Қазакстан Республикасында, бақылауға
алынуға
ꗬ
тиіс
есірткі
ÁIЙ60 ꗬ ¿6060 ꗬ 6060Ѐ60⌼
құралдардың,
橢
橢
橢
橢
616161616161616161Й
橢
�
�
6161616161616161616161616161 橢 61616161 橢 61616
ꗬ
161
橢
616161616161616
1]6161Ä616161Ä61Ä616161Ä616161Ä6161 61Ä6161
61Ä 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 6 1 6 1 ״61Ϝ61 ꗬ 61
Ŝ 6 1 ڸ616161ᚋ61Ą61ꗬ616161ꗬ616161ꗬ61616 1ꗬ616161ꗬ
616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ6161ꗬ61 6161ꗬ6161
61ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ61Ǵ6 1ꗬ61B61ꗬ6
1Õ616161616161616161Ä616161ꗬ6161616 16161616
1616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161 ꗬ6161лген
есірткілік құралдар мен жүйкеге әсер
ететін
заттардың
өзгеруі
дәл
(ұнтақталуы,
осы
түрінің
жаншылып
пішінің
таблеткаға,
плиткаға, пастаға айналдыруы, т б.) дайындау
болып
табылмайтындығы
туралы
түсініктеме
ескерілуі тиіс.
Есірткіні заңсыз дайындаудың әдістері әрекетті
бағалауға
әсер
етпейді.
фармацевтикалық
өндірістің
жағдайында
да,
үй
Ол
жұмыс
технологиялы
жағдайында
да
жолға
қойылуы мүмкін.
Қазіргі
Қылмыстық
Кодекс
құралдарды
немесе ЖҮЙКЕГЕ әсер ететін заттарды заңсыз
өңдеу
үшін
құрамындағы
набинолды
жүктелетін
жауаптылықты
алкалоидтарды,
немесе
басқа
тетрагидракан-
есірткілік
заттарды
арттыра түсу мақсатымен оларды қайта жасау
немесе ажыратумен (бөтен қоспалардан арылту)
ғана
байланыстырады.
нәтижесінде
есірткі
Мұндай
өнімдерінің
әрекеттердің
сыртқы
түрі,
пішіні не басқа да сипаттамалары өзгеруі мүмкін,
алайда,
қылмыстық
жауаптылық
орын
алуы
қандай да бір болмасын есірткілік құралдардың
немесе
жүйкеге
көрсетілген
болуымен
әсер
қүрамын
ғана
ететін
заттардың
арттыру
мақсатының
байланыстырады.
әрекеттердің
Жасалған
нәтижесінде
Қазақстан
Республикасында бақылауға алынуы тиіс есірткілік
құралдардың немесе жүйкеге әсер ететін заттың
алынуы-есірткілерді
заңсыз
заңсыз
дайындаудың
өңдеудің
көрінісі.
Осы
емес,
орайда,
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот 1998
жылғы 14 мамырдағы Пленумының қаулысында
құрамында
есірткілік
заттар
бар
дәл
сол
өсімдіктің түрін өзгерту, оның бірнеше бөліктерін
бөліп алу, үнтақтау, кептіру заңсыз өңдеу болып
табылмайды деп атап көрсетілген (одан басқа
есірткілік зат алу жағдайынан басқа.) Түлғаныц
осы
өңдеуге
қатысты
технологиялық процесі біткен
ойластырған
кезден
бастап
бойынша
обьективті
заңсьз
жақтың
өңдеудің
құрамы
белгісі
аяқталған
болып есептеледі.
Есірткілік құралдар мен жүйкеге әсер ететін
заттарды сату - есірткілерді заңға қарсы түрде
қолданушылық қатарында әлеуметтік тұрғыдан
ең қауіпті әрекет болып табылады. Тұлғаның
есірткі
өзінің
тұлғаның
аударуы
жеке
заңсыз
заңсыз
табылады.
меншік
иелігінен
басқа
иеленуіне
заңсыз
түрде
ерекшелігі
болып
сатудың
Қазақстан
Республикасыкың
Жоғарғы Сотының 1998 жылғы 14 мамырдағы
Пленумы
есірткілік
заттар
қаулысының
құралдар,
мен
иелігінен
9-тармағына
жүйкеге
прекусорлар
екінші
әсер
бір
тұлғаның
сүйенсек.
ететін
түлғаның
иеленуіне
көшсе,
оларды бұлайша берудің немесе ұқсатудың кез
келген
әдісін
Есірткілік
заңсыз
құралдары
сату
деп
немесе
түсіну
керек.
жүйкеге
әсер
ететін заттарды бұлайша ұқсату әдістері заңда
айтылмаған,
сондықтан
мүмкін
сатудан,
және
ол
әр
сыйлаудан,
түрлі
болуы
айырбастан,
қарызға беруден, қарызды өтеуден, т.б. тұруы
мүмкін. Инъекция ретінде егу де есірткілерді
заңсыз ұқсатуды құрайды.
Басқа заттарды есірткі ретінде алдап сатқан
жағдайда мұндай әрекет алаяқтықтың құрамын
жасайды.
Ал
енді
осындай
жалған
жолмен
есірткілік құралдар мен жүйкеге әсер ететін
заттарды
қолға
түсіруге
тырысқандардың
әрекеттері оларды заңсыз иеленуге оқталудың
құрамын туғызады.
Қылмыстық
Кодекснің
аталған
бабының
2-
бөліміпде есірткілік құралдардың немесе жүйкеге
әсер
ететін
заттардың
ескертілмегеніне
орайда,
тұлға
көңіл
жоғарыда
көлемі
аудару
туралы
керек.
көрсетілген
Бұл
белсенді
әрекеттердің кез келгенін есірткілік қүралдар
мен жүйкеге әсер е т е т і н
заттардың
азғантай
жасаған
жағайда
ғана
мөлшеріне
қатысты
жауаптылықтың
орын
алатындығы атап өтілуі тиіс. Есірткілік заттар
үшін
бұл
мөлшер,
немесс
5000г
гашиш,
20мг
500г
мысалы,
1000г
кептірілмеген
апиын
кептірілген
кептірілген
марихуана,
(қосындылармен
не
2500г
200г
бірге),
кептірілмеген
көкнәр сабағы, 1,0г героин немесе жүйкеге
әсер ететін заттар үшін - амфетамин (фенамин)
(негізгі
және
қолдан
жасалған
эфедрон
не
тұздар)
3,0мл.
препарат,
первитин
Эфедра
шөбінен
эфедрин
немесе
құрамдас
жалған
эфедрин.
Кінәлі
тұлғаның
жоғарыда
аталған
әрекеттердің кез келген жасауға тікелей ниетінің
міндетті түрде (сөзсіз) болуы осы баптың 2-бөлімі
бойынша
субьективті
ерекшелігі
қарастырылған
жағаның
болып
табылады.
қылмыстың
сипаттамасының
Сонымен
қатар,
егер де тұлғаның есірткілік құралдары немесс
жүйкеге әсер ететін заттарды заңсыз иемдену
немесе сақтау әрекеттерінде алдағы уақытта
есірткілерді ұқсату (сату), яғни оларды кінәлі
тұлғаның
иелігінен іс жүзінде аластату мақсаты айқындалса,
ғана бұл әрекеттер аяқталған қылмыстың
құрамын
білдіреді.
Дайындау,
өңдеу,
тасымалдау
және
жөнелту
үшін
жауаптылықтың ерекшелігі - заңда мұндай
жағдайда бұл әрекеттерді жасау
мақсаты
бекітілмегендігі,
ал
мұның
өзі
ұқсату
мақсатының болуымен қатар оның болмайтын
кезінде
де
қылмыстық
жауаптылық
орын
алатынын білдіреді.
Қылмыстық Кодекстің 259-бабының 3-бөлімі
е с і р т к і заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды өткізу, дайындау, ұқсату, жөнелту
мақсатында
заңсыз
иемденіп
алуды,
тасымалдауды немесе сақтауды не өткізуді:
а) адамдар тобы алдын ала сөз байласып;
б) әлденеше рет;
в) көп мөлшердегі есірткі заттар мен жүйкеге
әсер ететін
заттар
жөнінде
жасалған
әрекеттер
үшін
қылмыстық
жауаптылық қарастырады.
Адамдар
тобының
алдын
ала
сөз
байланыс
Қылмыстық Кодекстің 259-бабының 2-бөлімінде
көзделген
әрекеттерді
жасауды
бірқатар
аныктауыш сипаттармен ерекшеленеді. Олардың
ең бастысы, қылмысты жасауға алдын ала, яғни,
қылмыстың обьективті жағының нақты жасалуына
дейін оны бірлесіп жасау туралы келісіп алған
кемінде екі адам қатысуы тиіс. Бұл сипаттамалар
Қылмыстық
Кодекстің
31-бабының
2-бөлімінің
ережелерінен туындайды. 1
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабының
2-
бөліміпде көрсетілген әрекеттердің әлденеше
рет жасалғандығы үшін осы баптың 3-бөліміне
сәйкес
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабының
2-
бөлімінде көзделген екі не одан көп әрекеттердің
жасалуына байланысты болады. Айта кететін
жай-бағаланушы
жатқан
тұтас
өрекеттер
қылмыстың
жалғасып
бөліктері
келе
болып
табылмауы керек. Сонымен қатар, тұлға бұған
дейін жасаған қылмысы үшін заңмен орнатылған
тәртіп
бойынша
қылмыстық
жауаптылықтан
немесе соттылықтан босатылуы тиіс емес. Қылмыс
жасағаны үшін сотталған адам соттың айыптау
үкімі
заңды
соттылықты
күшіне
жою
енген
немесе
алып
күннен
тастау
бастап
кезіне
дейін сотты болған деп есептеледі.
Қылмыстық
Кодекстің
тармақшасына
сәйкес
259-бабы
осы
3-бөлімінің
баптың
"в"
2-бөлімінде
көрсетілген әрскеттерді көп мөлшердс ссірткі заттары
мен жүйкеге әсер
Казақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. Алматы. 1999.
ететін заттарға қатысты жасағандығы үшін
арнайы қылмыстық жауаптылық қарастырылады.
Қылмыстық Кодекстің 259-бабына сәйкес 3,4бөлімдерде
көзделген
әрекеттер
субьективті
жақты бағалау тікелей ниеттің орын алуымен
сипатталады.
Қылмыстық Кодекстің 259 бабының 4-бөлімі
осы
баптың
2-ші
немесе
3-бөлімдерінде
көзделген:
а) ұйымдасқан
топ
немесе
қылмыстық
қауымдастық
(қылмыстық ұйым) жасаған;
б) аса үл мөлшердегі есірткі заттар немесе
жүйкеге әсер
ететін заттарға қатысты жасалған әрекеттер үшін
жауаптылық
қарастырады.
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабтың
4-
бөлімінің "а" тармағын талқылауға кірісерде, ең
алдымен, ұйымдасқан қылмыстық топты немесе
қылмыстық қауымдастықты (қылмыстық ұйымды)
құру
және
оны
қоғамдастыққа
көздейтін
талдап
қатысу
Қылмыстық
көруді
Қылмыстық
басқару,
үшін
жауаптылық
Кодекстің
ұсынамыз.
Кодекстің
қылмыстык.
235-бабын
Сонымен
31-бабының
қатар,
3- бөліміне
сәйкес егер қылмысты бір немесе бірнеше қылмыс
жасау
үшін
тұрақты
күні
тобы
бұрын
жасаса,
ол
біріккен
адамдардың
ұйымдасқан
топтың
теория әрі практика жүзінде қалыптасып болған,
өзінің дәлелдігін растап келе жатқан барлық
белгілеріне
түсініктеме
бермейді.
Әнгіме,
ең
алдымен, оның негізгі белгілері болып табылатын
қылмыстың ұйымдастырушысы, бастаушысы және
жоспарлылығы туралы.
Қылмыстық
бөліміне
Кодекстің
31-бабының
4-
жүгіне отырып, егер қылмысты ауыр
немесе ерекше ауыр қылмыстар жасау үшін
құрылған, бірігіп ұйымдасқан топ (ұйым) не нақ
сондай мақсатпен қүрылган ұйымдасқан
топтардың бірлестігі
жасаса, ол қылмыстың сыбайластық (қылмыстық
ұйьм) жасаған қылмыс деп танылатындығын да
атай өтуге болады. Сонымен, әрекетті Қылмыстық
Кодекстің 259-бабының 4-бөлімінің "а" тармағы
бойынша
немесе
бағалау
үшін
қылмыстық
ұйымдасқан
топтың
қауымдастықтың
болуын
және оның Қылмыстық Кодекстің 259-бабының 2
немесе 3-бөлімдерінің бірінде көзделген қандай
да бір әрекетті жасағандығын дәлелдеп алу
керек.
Бұл
жағдайда,
кінәлі
тұлғаның
әрекеттері, Қылмыстық Кодекстің 235-бабында
көзделген
табылатын
кылмыстың
субъектісі
тұлғалардан
басқа,
болып
Қазақстан
Республикасы Қылмыстық Кодекстің 235 және
259-баптарының
тиісті
бөлімдерінің
жиынтығы
бойынша бағалануы тиіс.
Көріп
отырғанымыздай,
Кодекстің
Қылмыстық
259
бабының 2 немесе 3- бөлімдерінде көзделген
әрекеттер,
егер
олар аса ірі мөлшердегі есірткі заттар немесе
жүйкеге
әсер
ететін заттарға қатысты жасалған болса, дәл осы
баптың
4-
бөлімінің "б" тармағы бойынша дербес қылмыс
құрамын
құрайды. Жоғарыда аталған құрама таблицаға
сәйкес
есірткі
заттарының аса ірі мөлшерін құрайтындар, мысалы:
1000г
кептірілген
немесе
5000г
кептірілмеген
марихуана,
гашиш,
10г
1,0г
апиын
(нейтрал
тастырғыштармен
бірге),
500г
кептірілген немесе 2500г кептірілмеген көкнөр
сабағы,
героин
1,0г
жөне
кокаин
қосылатын
мен
толы ꗬ ÁIЙ73ꗬ¿7373ꗬ7373Ѐ73⌼
заттар
橢
橢
橢
橢
747474747474747474Й
橢
�
�
7474747474747474747474747474 橢 74747474 橢 7474
ꗬ
7474
橢
747474747474747
4]7474Ä747474Ä74Ä747474Ä747474Ä7474 74Ä74
7474Ä 74ڸ747474 ڸ747474 ڸ747474 ڸ747474 ڸ7474747474 ״74Ϝ74ꗬ74Ŝ74ڸ
747474ᚋ74Ą74ꗬ747474ꗬ747474ꗬ747474ꗬ7 47474ꗬ7474
74ꗬ747474 ꗬ 747474 ꗬ 747474ꗬ7474ꗬ747474ꗬ747474
ꗬ747474ꗬ747474ꗬ747474ꗬ747474 ꗬ 74Ǵ74 ꗬ 74B74ꗬ
74Õ747474747474747474Ä747474 ꗬ 747474747474
7474747474 ꗬ 747474 ꗬ 747474 ꗬ 747474 ꗬ 747474ꗬ747
4еперантан құрамдас жалған эфедриннің 100мл.
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабының
маңызды
ескертуі бар екендігін және оған сәйкес есірткі
заттарды немесе жүйкеге әсер ететін заттарды
өз еркімен тапсырған немесе есірткі заттарды
медициналық
емес
мақсатта
тұтынуына
байланысты медициналық көмек көрсетілуі үшін
медициналық мекемеге өз еркімен барған және
есірткі заттардың немесе жүйкеге әсер ететін
заттардың
заңсыз
қылмыстарды
айналымына
ашуға
немесе
байланысты
олардың
жолын
кесуге, оларды жасаған адамдарды әшкерелеуге,
қылмысты
белсенді
жолмен
көмек
Республикасы
алынған
көрсеткен
Қылмыстық
бойынша
адам
табуға
Қазақстан
Кодексның
қылмыстық
босатылатынын
мүлікті
259-бабы
жауаптылықтан
естен
шығармау
керек.
Ескертпеде көрсетілген жағдайда қылмыстық
жауаптылықтан тек қана бір мезгілде екі жағдай
болған кезде ғана босатылуы мүмкін. Олар:
1.есірткі заттарды немесе жуйкеге өсер ететін
заттарды өз
еркімен тапсырған
немесе
есірткі
заттарды
медициналык
емес
мақсатта
медициналық
тұтынуы
байланысты
көмек
көрсетілуі үшін медициналық мекемеге өз
еркімен бару;
2.есірткі заттардың немесе жүйкеге әсер ететін
заттардың
заңсыз айналымына байланысты қылмыстарды
ашуға немесс
олардың
жолын
кесуге,
оларды
жасаған
адамдарды
әшкерелеуге,
мүлікті
қылмыстық жолмен
алынған
табуға
белсенді көмек көрсету.
Ал
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабының
ескертпесінде сөз болған белсенді көмек дегеніміз
-
субъектің
аталған
алдын
қылмысты
ала
тергеу
ашуға
не
орындарының
оның
жолын
кесуге, істің шынайы жағдайлары мен әрекетті
жасауға
қатысты тұлғаларды,
жатқан
жерін
ашуға.
олардың
қылмысқа
тұлғаларды ұстауға, есірткі заттарын
тұрып
қатысты
немесе жүйкеге әсер ететін заттарды іздеп
табуға бағыттал
ған шараларына өз еркімен
қатысуын білдіреді.
4.2. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер
ететін заттарды
ұрлау не қорқытып алу.
Есірткілік заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды ұрлау немесе қорқытып алу аталған
топтың дербес қылмысы болып табылады. Оны
жасағаны
үшін
жауаптылық
Қазақстан
Республикасының Қылмыстық Кодекстің 260бабы бойынша көзделген. Бірінші бөлімде
аталған қылмыстық "қарапайым құралы", атап
айтқанда, заң арқылы ауыр қылмыстар санатына
жатқызылған есірткі заттарын немесе жүйкегс
әсер ететін заттарды ұрлау немесе қорқытып алу
үшін
жауаптылық
белгіленген.
Сонымен
объективті
жақ
төмендегідей
белсенді
әрекеттердің біреуінің жасалуы арқылы көрінеді:
1) есірткі заттарын немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды ұрлау; 2) есірткі заттарды немесе
жүйкеге әсер ететін заттарды қорқытып алу.
Есірткі заттарын немесе жүйкеге әсер ететін
заттардың
ұрлаудың
объективті
жағының
сипаттамасын
анықтай
отыра,
Қазақстан
Республикасының Қылмыстық Кодексінің 175бабына
ескертудің
1-тармағында
берілген
түсініктемеге сүйенуге тиіспіз. Оғаи сәйкес:
"осы кодекстің баптарында ұрлық деп пайда
күнемдік мақсатта бөтен мүлікті осы мүліктің
меншік иесіне немесе өзге иеленушісіне залал
келтіре отырып айыптының немесе басқа
адамдардың пайдасына заңсыз, қайтарымсыз
алып
қою
және
айналдыру
танылады."
Қылмыстық кодекстің 175 және баска да
бабтарын талдауды ұсына отырып, заң арқылы
есірікі заттарын және жүйкеге өсер ететін
заттарды ұрлық, тонау, қарақшылық, алаяқтық,
иеленіп алу, ысырап қылу арқылы ұрлап алуды
іске асырғандық үшін жауаптың көзделгендігін
атап өтейік. Айта кететін жай — есірткіні оның
заңды иесіне ғана емес, заңсыз ие болғаннан
да тартып алу — есірткіні ұрлап алуға жатады.
Қарақшылықтан басқа кездері, тұлғаны есірткіні
нақты
иелену
сәті
болы; есептеледі.
қылмыстың
аяқталуы
Қылмыстық Кодекстің 181-
бабының 1-бөліміні диспозициясының мазмұнына
сүйене отырып, 260-баптың 1 бөлімінде
қарастырылған, есірткілік заттарды немесе
жүйкеге әсер
алудың
ететін
заттарды
қорқытып
құрамыны объективті жағын
анықтауға болады. Ол есерткі заттарды немесе
жүйкеге әсер ететін заттарды немесе оларға
құқықты беруді немесе күш қолданумен не
есірткіні жоюмен неме бүлдірумен қорқыту
арқылы есірткілерге қатысты баска да іс
әрекеттерді жасауды талап ету,
жәбірленушіні немесе
масқаралайтын
жәбірленушінің
оның
сол
сияқты,
жақындарын
мәліметтерді таратумен,
не
оның
не
жақындарының
мүдделеріне елеулі зиян келтіруі мүмкін өзге де
мәліметтерді жариялаудан
өрекеттер
ететін
есірткі
заттарды
заттары
оларды
тұрады.
Осы
мен жүйкеге
иеленуге
әсер
немесе
қарамағына алуға заңмен көзделген ешқандай
қүқығы жоқ тұлғаларға қарсы жасалса да
қорқытып алу болып есептеледі. Қылмыстың
аяқталуы
айыпты
тұлғаның
өзінің
қорқыту
талаптарын білдіру сәтімен түспа-түс келеді.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 2-бөлімінде
осы баптың
1-бөлімінде көрсетілген әрекеттерді:
а) адамдар тобы алдын ала сөз байласып
жасағандығы;
б) әлденеше рет;
в) түлға өзінің қызмет бабын пайдалану арқылы;
г) өмірге немесс денсаулыққа қауіпті емес күш
қолданып
осындай
күш
қорқыту
аркылы
жасағандық.
қолданылатындығымен
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабын
талдау
барысында есірткілік заттар мен жүйкеге әсер
ететін заттардың заңсыз қолданудың адамдар
тобы алдын ала сөз байласып немесе өлденеше
рет іске асырғандығымен сипатталатын түрлері
ашылып еді. Бүл түсініктеме есірткілерді ұрлау мен
қорқытып алудың дәл осылай бағаланылатын
түрлерінің
жасалуы
қалыптастыруға
жөнінде
пікір
мүмкіншілік
береді.
Сондықтан, Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 2бөлімінің "в"және "г" тармақтарында көзделген
басқа екі түрінің сипаттамасына тоқталып өтейік.
Есірткі заттарын немесе жүйекеге өсер ететін
заттарды тұлға өзінің қызмет бабын пайдалана
отырып ұрлануы немесе қорқытып алуы, мұндай
тұлғаның есірткіге қол жеткізуге жолы ашық,
немесе
есірткі
берілген
оларға
немесе
лауазым
иесі
бо лм ау ы
қызметте
күзетуге
болуымен
да
м үм кін
сеніп
пайдалануға
тапсырылған,
қатар,
лауазымды
екен дігін
жоқ қа
ш ығарм айды. Сондықтан, қылмыстың субъектісі
ретінде,
арнайы
бола
тұра,
медицина
қызметкерлері, есірткі заттарымен жүйкеге әсер
ететін
заттарды
жүмысшылары
күзетшілер
айтарлықтай
өндіруші
кәсіпорын
қоймаларда жүмыс істейтіндер,
болып
табылатын
ауқымды
тұлға
тұлғалардың
болуы
мүмкін.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 2-бөлімінің "г"
тармағы бойынша әрекетті бағалаудың, оның
объективті
жағын
ерекшеліктері
бар.
Ең
сипаттауда
алдымен,
бұл
кейбір
жерде
қылмыстың
қосымша
объектісі
болып,
денсаулығына немесе өміріне қауіпті емес кұш
қолданылатын
адамның
денсаулығы
екендігін
естен шыұармау керек. Қылмыстың құрамы мұндай
күшті
қолдану
қолданылатындығымен
немесе
қорқытуды
оның
білдіру
сәтінен бастап аяқталған болып есептеледі.
Қазақ ССР жоғаргы Сот Пленумынын 1961
жылғы 7 желтоқсан №5 қаулысына сәйкес, 1968
жылдың
маусым
(№5)
1989
жылдың
желтоқсан (№13), 1996 жылдың 20 желтоқсан
(№11) өзгерістер ескеріле отыра, өмірге және
денсаулыққа қауіпті емес күш қолдану ретінде
өзінің салдарынан денсаулықтың қысқа мерзімге
бұзылуына
немесе
қабілеттіліктің
тұрақты
шамалы
соқтырмайтындай
жарақаттайды,
жоғалуына
жеңіл
сол
еңбекке
әкеліп
түрде
сияқты,
дене
жәбірленушінің
денесін ауыртуды немесе оның б о с т а н д ы ғ ы н
ө м ір г е
н ем ес е
денсаулыққа
кауіп
тудырмайтындай дәрежеде шектеуді түсіну
керек.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 3-
бөлімінде
аталған
баптың
немесе
3-
бөлімдерінде көзделгендей:
а) үйымдасқан топ;
б) ірі мөлшерде есірткі заттар немесе жүйкеге
әсер ететін
заттар жөнінде;
в) өмірге немесе денсаулыққа қауіпті күш
қолдануы не
осындай күш қолданумен қорқыту арқылы
жасалған есірткі
заттары
ұрлау
мен
жүйкеге
әсер
ететін
заттарды
мен
қорқытып
алудың
түрлері
үшін
қылмыстық
жауаптылық
бекітілген.
Айтылған қылмыстың ұйымдасқан топ аркылы
жасалуы оның қоғамдық қауіптілігін анағұрлым
арттыра
түседі
жағдайда
және
Қылмыстық
де
оған
Кодекстің
негіз
болған
235-бабының
тиісті бөлімі бойынша бағалауды талап етеді.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 3-бөлімінің
"а"
тармағында
қылмыстық-қүқықтық
көзделген
әрекеттердің
бағалануының
ерекшелігі
есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін затарды
ұрлау
мен
қорқытып
алуды
дәл
ұйымдасқан
топтың жасауында болып отыр, мұны Қылмыстық
Кодскстің
260-бабының
және
2-болімдсрі
бойынша
жоғарыдағы талдауымда айтып өткенбіз.
Жасалған әрекетті Қылмыстық Кодекстің 260бабының
3-бөлімінің
бағаланудың
"б"
ерекшелігі
тармағы
—
бойынша
есірткі
заттармен
жүйкеге әсер ететін заттарды ұрлап алу мен
қорқытып
алудың
Жоғарыда
ірі
мөлшерде
есірткілердің
заңсыз
жасалуында.
айналымына
байланысты әрекеттің Қылмыстық Кодекстің 259бабының
3-бөлімінің
"в"
тармағы
бойынша
бағалану шарттары туралы айтылған еді, дәл осы
шарттар
әрекетті
Қылмыстық
Кодекстің
260-
бабынын 3-бөлімінің "б" тармағы бойынша да
бағалауда қолдануға тұрарлық.
Сонымен қатар ұрлау мен қорқытып алуды
бағалау
барысында
субъективті
қарау
жағын
керек?
қылмыс
талдауға
оның
дұрыс
құрамының
өте
тиянақты
жүргізілуінің
нәтижесі әрекеттің бағалануына әсер етуі мүмкін.
Бұл
жерде
сөз
айыпты
тұлғаның
ниетінің
бағытталғандығы туралы ꗬ ÁIЙ86ꗬ¿8686ꗬ8686Ѐ86⌼
橢
橢
橢
橢
878787878787878787Й
橢
�
�
8787878787878787878787878787橢878787 87橢878787
ꗬ
橢
878787878787878
7]8787Ä878787Ä87Ä878787Ä878787Ä8787 87Ä87878
7Ä87ڸ87 87 87 ڸ87 87 87 ڸ878787ڸ878787ڸ8787878787 ״87Ϝ87 ꗬ 87Ŝ 87ڸ878
787ᚋ87Ą87 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ
878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787ꗬ8787ꗬ878787ꗬ878787ꗬ878
787ꗬ878787ꗬ878787ꗬ878787 ꗬ 87Ǵ87 ꗬ 87B87ꗬ87Õ87
8787878787878787Ä878787 ꗬ 878787878787878787
8787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787ꗬ8787
Қылмыстық Кодекстің 260-бабы 3-бөлімінің "б"
тармағында
көзделгендей
қылмысты
жасауға
оқталғандығы үшін белгіленуі тиіс.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабы 3-бөлімін ің
"в" тармағында есірткі заттарды немесе жүйкеге
әсер ететін ұрлау не қорқытып алуды өмірге не
денсаулыққа қауіпті күш қолдану, не осындай
күш қолданумен қорқыту арқылы жасағандық
үшін жауаптылық көзделген. Сондықтан адам
өмірі мен денсаулығы бұл қылмыстың қосымша
объектісі
ретінде саналады. Бұл әрекеттің ерекше өзгешілігі
— есірткі заттарын немссе жүйкеге әсер ететін
заттарды
ұрлау
не
қорқытып
алудың
тәсілі
ретінде жәбірленушінің өміріне не денсаулығына
қауіпті
күш
қолданылуы
немесе
сондай
күш
қолданумен қорқыту.
Қазақ ССР Жоғарғы Сот пленумының 1961
жыл 7 желтоқсандағы №5 қаулысына сәйкес,
1968 жыл 12 маусымдағы (№5), 1989 жылғы 22
желтоқсандағы
(№13),
1996
жылғы
желтоқсандагы (№'11) күнгі өзгертулер ескеріле
отыра жәбірлеуші денсаулығының қысқы мерзімге
бұзылуына немесе оның еңбекке қабілеттілігінің
шамалы
түрде
тұрақты
соқтыратындай
жарақатын
орта
немесе
келтіретін
күш
жойылуына
әкеліп
ауырлықтағы
дене
жеңіл
дене
қолдануды,
жарақатын
сонымен
қатар,
көрсетілген залалды тигізбесе де тигізу кезінде
жәберленушінің
өмірі
мен
денсаулығына
шынайы қатер тудырған өзге күш қолдануды да
өмірге және денсаулыққа қауіпті күш қолдану
ретінде түсіну керек. 1
Сонымен,
жәбірленушінің
өмірі
мен
денсаулығына қауыпты күш көрсетуге қатысты
айтып өтер болсак, оның денсаулыққа іс жүзінде
залал
көрсетумен
індетті
байланыстырылмайтындығын,
денсаулыққа
тұншықтыру
қауіпті
немесе
т ұ н ш ық т ыр у ға
әрекеттерден
басқада,
ваннада
ә р е к ет
тұруы
ол
не
жасау
мүмкін
түрде
өміргі
не
мысалы,
б а с ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
бет
1. Тарау. Есірткі және нашақорлық түсінігі және
олардың әлеуметтік қауіптілігі ... ... ... ... ... ... ... 5
бет
2.Тарау. Есірткі заттары мен жүйкеге әсер ететін
заттардың бақылауын жүзеге асыру құқықтық
нормаларының даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... 18
бет
3.Тарау. Есірткімен байланысты қылмыстардың
жалпы қылмыс қүрамы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 23
бет
4.Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін заттар
мен
байланысты қылмыстардың квалификациясы
27 бет
4.1. Есірткі заттарды немесе жүйкеге
әсер ететін
заттарды заңсыз дайындау, иемденіп
алу, сақтау,
тасымалдау, жөнелту немесе сату ... ... ... ... ... ... 27
бет
4.2. Есірткі заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды ұрлау не қорқытып алу ... ... ... ... ... ... ... 42
бет
4.3. Есірткі заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды түтынуга көндіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48 бет
4.4. Қүрамында есірткі заттары бар өсіруге тыйым
салынған өсімдіктерді заңсыз өсіру ... ... ... ... ... . 53
бет
4.5. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды
тұтыну үшін притондар ұйымдастыру немесе үстау
57 бст
4.6. есірткі заттарды, жүйкеге әсср стетін немесе улы
заттарды үстау ережелерін бұзу ... ... ... .., ... ... ... 61
бст
4.7. Улы заттардың, сондай-ақ есірткі заттарды,
жуйкеге
әсер ететін немесе улы заттарды дайындауға
немесе
ұқсатуіға пайдаланатын заттардың, құралсаймандардың
немесе жабдыктардың заңсыз айналымы , ... ... . 67
бет
5.Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін
заттардың
контрабанда үшін қылмыстық жауапкершілік
72 бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .83
бет
Түп нұсқау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 93
бет
Колданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .. 94
бет
КІРІСПЕ
Есірткімен
мәселесі
байланысты
әлем
қылмыстармен
қоғамдастығының
күрес
назарында.
Өркениеттілік үшін ең қауіптісі -есірткі заттарын
заңсыз өндіру, өткізу, айналымға жіберіп, тарату 1998
жылы 8-10 маусым күндері Нью-Иорк қаласында БҰҰ
Бас Ассамблеясының Арнаулы Сессиясы болып, ол
осы
мәселені
талқьлауға
арналды.
Бүл
сессия
қабылдаған құжаттар заңсыз есірткіні айналымға
жіберумен күрес саласындағы Казақстанда жүзеге
асырылып жатқан шараларға ықпал етуге тиіс.
Есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттар
жонінде, оны өндіру, тарату, өткізу немесе тұтыну
жөніндегі халыктың денсаулығына қауіпті істерге
байланысты оны алдын алу шараларына даусыз
артықшылық бере отырып, есірткіге байланысты
әлеуметтік
қауіпке
қарсы
қылмыстык-күқықтық
шараларды жүзеге асырудың маңыздылығын атап
өту қажет. Елдегі криминогендік ахуалды зерттей
отырып, Казақстанда есірткіге байланысты ахуалды
одан
әрі
шиеленістіру
ұлттың
генофондына(генофонда) нақты кауіп төңдіреді деген
қорытынды
жасауға
статистикасының
негізінен
мүмкіндік
көрсетіп
15-тен
береді.
Казақстан
отырғанындай
18-жаска
дейінгі
есірткіні
жастар
пайдаланады екен. Тек бір Алматының өзінде
есірткі диспансерінде 3000 -ға жуық жасөспірімдер
есепте тұрады. Бірак
айтуынша,
көбейтсек
егер
сол
сол
уақытта
осы
сандарды
мәлімет
нақгы
мамандардың
батыл
жағдайға
10-
ға
жакын
болар еді. Бір нашақор жылына 17 адамды есірткі
пайдалануға тартады екен. Тек бір 1999 жылы
Казақстан
заң
қорғау
органдары
тарапынан 23
тоннадан астам есірткілік заттар қолға түсірілді.
Есірткіге қарсы күресте маңызды аспектілерінің
бірі
есірткіге
байланысты
квалификациясы
болып
қылмыстардың
табылады.
1997
қабылданып,1998 жылдың 1 қаңтарынан
дұрыс
жылы
4
бастап
күшіне
Қылмыстық
енген
Қазақстан
Кодексіне
Республикасының
есірткімен
байланысты
қылмыстар бөліміне белгілі бір өзгерістер енгізілді.
Есірткі
айналымының
бақылауын
реттейтін
заң
жүйесі және басқа да нормативтік заң актілері
өзгерді және тағы да өзгерістер енгізілуде. 1998 ж.
шілдесінде
ететін
Есірткі
заттарды,
заттарды,
прекурсорларды
жүйкеге
және
әсер
оларды
заңсыз айналымға жіберуге қарсы шаралар туралы
Казақстан
Республикасының
1998
жылғы
наурызында арнайы Заңы қабылданды. Казақстан
Республикасы Үкіметі Бақылауға жататын есірткі
заттары
мен
жүйкеге
әсер
ететін
заттар
және
прекурсорлар туралы Каулы қабылдады.
Қоғамдық аса қауіпті қылмыстар, есебі оған
қарсы шаралардың тиімділігін арттыру қажеттілігі,
және оны жан-жақты қамтамасыз ету, істің барлық
жағдайын нақты және толық тексеру, оған жол
берілу себептері мен жағдайларын ашып, қалпына
келтіру туралы 1998 жылы 14 мамырында Казақстан
Республикасының Жоғарғы Сотының Пленумында
Есірткі
заттарды,
жүйкеге
заттарды
және
жіберуге
байланысты
қолдану
туралы
250,259-265
басшылық
улы
әсер
ететін
заттарды
заңсыз
істер
бойынша
зандарды
Қылмыстық
Кодекстің
қарауында
баптарын
түсініктеме
қатты
қолдануға
беретін
қаулы
айналымға
байланысты,
кабылдауды
қажет етті.
Осы кұжаттарда айтылған ережелерге сүйене
отырып,
автор
осы
диплом
жүмысында
есірткі
заттарын заңсыз айналымға жіберуге байланысты
қызмет квалификациясының теориялық ережелерін
қарауға,
ұмтылды.
оның
қоғамдық
қауіптілігін
көрсетуге
1. Тарау. Есірткі және нашақорлықтың түсінігі
және олардың
әлеуметтік қауіптілігі.
"Нашақорлық"
түсінігі
медицинаға
бүрыннан
белгілі, адамның физикалық жөне психологиялық
ахуалдарына
күнделікті
заттарын
теріс
түрде
әсер
белгіленген
қабылдаса
белсенділігі
ететін
ғана
артылатын,
және
тек
мөлшерде
жүйкенің
аурулар
қана
есірткі
әрекеттік
тобы
болып
табылады.
Нашақорлықтың негізгі қауіптілігі - есірткілердің
жүйкеге әсерінде, яғни адамды өлермен сезімге
апаратын
және
одан
босатылу
мүмкін
емес
қасиеттілігінде.
Есірткі заттары шынында да күшті қасиеттерге
ие, бірақта бұлар жансызда да, әрі еріксіз ғана
заттар.
Ешбір
секірмейді
есірткі
ғой,
өздігінен
солай
емес
па?
өз
құрбанына
(құрбан
деп
-нашақорды айтып отырмын). Есірткіні адамдардың
өздері қызу қүмарлығымен пайдаланады, ал енді
мұнда
мөселенің
барлығы,
олар
соны,
яғни,
есірткіні — қайдан алады, қалай жасайды. Барлығы
бір заттар сияқты ғой? Мысалыға, опиатты алатын
болсақ, ол науқастарды аурудан құтқарады жөне
сонымен бірге адамды ауру қыла алады, бұлар у
есебінде де және оған қарама-қарсы, яғни уға қарсы
дәрі есбінде де қолданылады.
Нашақорлық
аударғанда-
-
бүл
"нарко"
негізінен
ақыл-ойдың
(грек
бүлінуі
тілінен
және
"мания" құмартушылық деген сөзі) кішкентай дозада
қолданғанда
эйфория
сезімі
болатын,
ал
үлкен
мөлшердегі
дозаларда
-
үйқысына
шалдықтыратын,
құмарлықта
сипатталатын
ессіздену,
есірткі
ссірткіге
дүлей
өзімшілдердің
ауруы
болып табылады.1
Есірткіні жүйелі түрде қабылдау денсаулықтың тез
бұзылуына,
Буянов М.И. Размышления о наркомании. М., 1995.
Ішкі
мүшелердің
құлдырауына,
невралогиялық
және жүйке жүйелерінің бұзылуына, өлеуметтік
кері кетуінің дамуына әкеледі.
Адамда, әдетте есірткі заттарын бірнеше рет
қабылдағаннан
кейін
тәуелділіктен
күшті
есірткіге
психикалық
құмарлық
есірткілік
жындануын шақыратын жағдай пайда болады.
Сонымен
бірге,
физиологиялық
физикалық
деп
аталатын
немесе
тәуелділіктің
тереңірек болатын түрі бар. Бұл есірткіні белгілі бір
мөлшермен
қабылдағаннан
кейін
жүйкенің
химиялык құрамды тканьдарына кіріп, жүйкенің
әдетті заттарына айналады. Соның салдарынан
есірткі жүйкенің химиялық және биологиялық
тканьдарын бірқалыпты сақтаудың негізгі жолы
болып қалады.
Физикалық тәуелділік пайда болғаннан кейін
есірткінің болмауы абстиненті синдром - есірткі
аштығына
әкеліп
нашақордың
соғады.
есірткілік
Оның
айқындалуы
жындану
жағдайын
шақыруы үшін, әр кез дозаны үлкейтіп, есірткіні
жүйелі қабылдауына душар етеді. Есірткі керек
кезінде болмаса, нашақордың көңілі құлазып, сәл
нәрсеге
бірте
-
ашуланғыш
бірте
болады.
қорқынышқа
Катты толғанулар
айналып,
әр
кез
үрейленгіш болады. Нашақор өзін өте төмен сезініп,
құлазып, жалғызсырап, қолайсыз сезімдерге душар
болады. Ақырында өзін өзі өлтіру ойлары келіп, тіпті
кейбір жағдайларда өзін-өзі өлтіруге дейін барады.
Нашақор есірткіге ашынған кезінде, нақты бір
жүмысты,
ойды ойлап, оған тоқтап, шешуі мүмкін емес
жағдайында
болады.
Оның барлық ойы тек есірткіде болады. Ол оны
қалай,
қандай
жолдармен қалай да табудың амалын іздейді,
аш
күнде,
нашақорда, әр түрлі жағымсыз, мысалыға: қатты бас
аурып,
жүйкелерінің қозуы,
буындарының
жансыздануы.
бұлшықеттердің
талуы,
пайда
Адамның
болады.
бастапқы
кезеңдері
әлсіреуі
сияқты
есірткіге
осылай
сезімдері
тәуелділігінің
байқалады.
Сонымен
адам есірткінің тұтқынына қалай түскенін білмей
қалады.
Есірткінің
жетіспеуінен,
абстиненттік
синдром
алдында
пайда
айтқанымдай
болады.
Әдетте
бұндай сезімдер ішкі жан дүниесінің есірткіні талап
етуімен байланысты, темекі шеккіш адамның қолында
бірде-бір
темекісі
салыстыруға
жоқ
болады.
кезде,
Содан
шеккісі
кейін
келуімен
жағымсыздық
болады, есіней береді, қатты терлейді, түмауға
үқсас көзден жас ағып, мұрынынан су ағады. Терісі
"қазыныңкідей"
болып,
жоғары
температура
кезіндегідей басы айналып, жүрегі айнып, құсқысы
келеді.
Буын,
аяқ-қол
бүлшықеттері
сырқырап,
қалтырап арқанмен бүрап жаткандай болып, тіпті
кей күндерде өміріне қауіпті қан айналымы, тынысы
тарылып есінен танып кұлау жағдайларына дейін
жетуі мүмкін. Бүл жағдайлар әр түрлі болуы мүмкін.
Абстиненттік синдром көп жағдайларда әр түрлі
елестермсн
және
лақап
шалықтармен
және
сонымсн бірге күйзеліс жағдайы, селқостық және
үрей сияқты әртүрлі әсерлі ауру түрінде өтеді.
Есірткіні
қабылдағаннан
кейін
осы
жағымсыз
сезімдердік барлығы басылып, тарап кетеді, бірақ
үзаққа емес, өйткені бірнеше сағаттан кейін есірткі
әсер
етпейді
де,
организм
барлық
ауруларымен
есірткіні қайта талап етеді.
Есірткіні
тәуелділігімен
қабылдау
бірге
психикалық,
әр
уақытта
физикалық
организмнің
қайтымсыз
өрескел
бүзылуына
және
әлеуметтік
кері кетуіне әкеледі.
Біріншіден, организмді есірткемен улау жүйке
жүйесінің опасыздығына, тұлғаның құлдырауына
жеткізеді.
Нашақор
қоғамдық
қылықтарының жоғары моральдық
ортада
өзінің
сарындарынан
айырылып,
қоршаған
ортаға
қажетсіз болып қалады. Оның алға талаптануы және
жанұяға деген, балаларына деген қызығушылығын,
ата-анасының алдындағы мүддесі мем міндеттерін
жоғалтаты.
Бүл
әсіресе
қоғамға
маңызды,
жеке
басын әлі калыптастырмаған енді қалыптастырып
келе
жатқан
жас
түлғалар
мен
жасөспірімдер
туралы болса, үрейлене түседі. Нашақор ортаның
қысымымен өзінің кемістігін жасыруы керек, бірақта
ол
өзін
қолдайтын
және
кабылдайтын
тілек
іздейді.Өзі іздегендей топты тауып, оған кіргеннен
кейін
өзін
өзінің
әдетті,
үйреншікті
ортасынан
сызады.
Екіншіден,
жатқан
дамыған
кемістік
немесе
есірткіні
енді
дамып
қабылдануды
келе
және
мөлшерін әр дайым үлкейтіп отыруын талап етеді.
Бұларды күнделікті сатып алуға ақша табу үшін
есірткіні
ұрлау,
рецептерді
дәріханаларды
жасау,
азғыру
және
бұзу,
жалған
адам
өлтіру
сияқты қылмыстарға дейін барады.
Үшіншіден, нашақорлық ақырында организімнің
әлсіруіне,
денесінің
салмағын
жоғалтуына
және
физикалық күштерінің құлдырауына әкеледі. Терісі сұрлау құрғақ, жердің беті сияқты түске айналып,
қозғалыс
үйлесімділігі
мен
бірқалыптылығының
бүзылуы пайда болады.
Организмнің улануы - ішкі мүшелердің, әсіресе
соның ішінде бауыр және бүйрек ауруларының себебі
больш табьшады. Сонымен бірге, ішкі тамырға егуде
лас инелер мен щприцтерді қолданғанда жағымсыз
салдар
пайда
болады.
Нашақорларда
терінің
іріңдеуі, тромбоза - қан тамырларының салқындауы,
сонымен бірге жұқпалы аурулар, мысалы гепатит,
көп кездеседі.
Нашақорлар
гомосексуалистік
арасында
және
басқада
жезөкшелілік,
сексуалдық
ауытқушылыктар кең тараған. Импотентік аурудың
көрсеткіші өте жоғары, көбісі жыныстықпен
ауырады. 1984-1985 жылдары әлі ғылыми зерттеліп
жетілмеген
эпидемия
Организмнің
кең
иммундік
қорытындысында
етек
жайды.
жүйссі
адам
бұзыльш,
кез-келген
жағдайларға душар болады,
хал-
микроорганизмнің
алдында әлсіз болатын. сондықтан бұл ауру СПИД
- деп аталады, (яғни, синдром пробретения иммуно
дефицита). Бүл ауру ең негізгі екі жолмен жұғуы
мүмкін - жыныстық немесе кан құю арқылы.
Нашақорларға жезөкшелілік және сол сияқты
көптеген
басқа
болғандықтан,
да
олар
бұрмалау
жай
қасиеттері
қарапайым
тән
адамдарға
қарағанда СПИД ауруларымен ауруы 2 есе қауіпті,
өйткені
деректерге
сүйенетін
болсақ
СПИД-пен
ауыратындардың көбісі (барлығы десек те болады)
-
гомосексуалистер
мен
нашақорлар.
СПИД
ауруынан емделу мүмкін емес болғандықтан, бұл
дертпен ауырғандар ақырында өледі. Сондықтан
нашақор есірткіден өлу керек болса, СПИД-пен
ауырған жагдайда ол ажалынан немесе күнінен
бұрын өледі.
Нашақорлардың есірткінің дозасын үлкейтіп,
оның саддарынан қатты уланып, сандырақтап,
ломкалар
болып,
жағдайлар
сирек
соңында
өліммен
кездеспейді
емес.
аяқталатын
Статистика
бойынша Казақстанда жыл сайын передазировкадан
кем дегенде 3 адам өледі.
Наркотизмде
—
нашақорлық
нашақорлыкпен
тығыз
құбылыс,
бұл
бірақ
ауруы
байланысты
жеке
сияқты
әлеуметтік
топтардың
есірткіні
маңызды түрде сатып алып, жеке қолданатын түрі
болып табылады.
Зандылық
жүзінде
есірткіні
пайдаланудың
дамуына әсер ететін және маңызды ролін - мода,
еліктеушілік,
конформизм
сияқты
әлеуметтік,
психикалық феномендер атқарады және онымен
тығыз байланыста болады.
"Наркотизм" түсінігі нашакорлық түсінігінен
ғылыми және
тәжірибе жағынан ерекшеле
неді.
Біріншіден,
ол
мәселелерді
шешуіне
қажетті
кешенді
әдістемелердің жүзеге асырылуын бағдарлайды.
Нашақорлық нақты белгіленген медициналық
аспектісі бар, басқа бір деңгейге (дәрежеге) өткен
кезде тану құбылысы және тәжірибе күресі өтемөте медициналық жиналыстарда ғана емес,
сонымен бірге
әлеуметтік басқарушылықты,
ұйымшылдықты талап етеді.
медициналық тұрғысы
Нақты
белгіленген
бар нашақорлық
құбылысты тану және күресу тәжірибесіне өткен
кезде өте-мөте медициналық отырыстарды ғана
емес, сонымен бірге әлеуметтік басқарушылықты,
ұйымшылдықты және тағыда басқаларын талап
етеді.
Екіншіден, айтылған түсініс ауруларды туғызушы
нақты жағдайлар мен себептерден наркотизмнің
себептерінің түсінігіне өтіп кетуге болмайды.
Үшіншіден, осындай ерекшеліктерді тағы да сол
аспектіде, яғни әлеуметтік пен есірткіні күрделі
қолдануды,
көмекті
яғни,
қажет
наркотизімді
ететін
-
медициналық
нашақорлық
ауруымен
араластыруға болмайтынын бекітемін.
Төртіншіден, жеке адамның алдына қойылған
жанжалды шешуден кетіп қалу әрекетін жасаудан
тұратын,
есірткілерді
жағдайларының
негізінде
қолданудың
наркотизм
нақты
және
нашақорлық
таңдарға
мәселелері
және
айырықша.
элепирикалық
Әдеби
зерттеу
материалдарының тұрақтануына мүмкіндік береді.
Әлеуметтік
сұрастыруларымен
отырып,
келісе
43%
жағдайларында жас
адамдар,
олар
өздерінің
есірткімен
байланысқанын
құштарлығының
оған
деген
сезімінің,
қызу
асқынуымен
және
түсіндіреді,
ал
17%
жалғыздықтан
жеке мақсатсыздықтан, ниетсіздіктен деп
түсіндіреді.
Наркотизмнің
әлеуметтік
жаратылысы
құбылмалы (әр қоғамда оның әр даму кезеңі де
өзіндік
кешендік
байланыстары),
себептері
жайылу
мен
елеулі
дәрежесі,
есірткілік
тәуелділік түрі арнайы кезеңдеріне типті (мыс:
олиомания, гашишимизм ит.д.).
Адам
көшпелі
өмірінін
отырықшылық
тұрмысына көшкеннен бері егіншілікпен айналысып
келеді.
Егіншілікпен
пайдаланатын
айналысқаннан
және
пайдалану
кейін
өзі
салдарынан
есеңгірететін кейбір есірткілік эффект беретін
заттарды
ашты.
Дегенмен
практикада
бұл
заттардың адам дамуының ерте кезеңдерінде де
бұл есірткі заттарды қолдану қоғамның дамуына
қауіпті екенін түсініп, олардың қолданылуын әр
дайым шектеп, қадағалап отыруға тырысқан. Егер
халық аңыздарына қарасақ, XIII ғасырда өмір
кешкен
Бейбарыс
шахарында
үнді
есірткілерді
Сұлтанда
сорасынан
жойып
сол
кезде
алынатын
отырып,
от
қайыр
(гашиш)
басьн
талақ
еткендермен аяусыз күрес жүргізген екен.
Қоғамның
қатынасы
нашақорларға
олардың
заттарын
дамуын
медициналық
қолдануына,
өндіруіне,
бағытталган
бірінші,
жағымсыз
қарым-
шектеуге,
есірткі
емес
жоюына
жеке
мақсаттарда
тыйым
елдерде,
салуына
кейін
халықаралық заңдар, келісімдер және конвенциялар
шықты. Опиіндік, нашақорлық -адам тарихының
ең
ертеректен
қабылданатын
келе
дәрілердің
жатқан
түрі.
көкнөрдән
Ол
және
көкнөрдің өзінен дайындалатын түрі.
1806 жылы Наполеон соғысында соғысқан әскери
химик Сеген Морфийді опитден бөліп шығарды, бірақ
та бұл ашылу тек қана Сегенді емес, сонымен бірге
қаншама ағылшындарды, мыс морфийді тері астына
жіберуге ұсыныс еткен Вудта "жазаланды.
1875 жылы "Морфинизм" деген термин пайда
болды.
Морфинистер
жыныстық
тез
қатынасқа
жүдейді,
қартаяды,
қызығушылығы
жоғалады,
ақыл-есі бұзылады, шығармашылық өнімділігі бірден
төмендейді, едіреңдеген жүріс пайда болады, бауыр
және
бүйрек
есірткілердің
аурулары
мөлшерін
ететіндіктен,
тәртіп
тез
үнемі
дамиды.
Олар
көбейтуді
талап
бұзушылық
жолдарына
тез
барады.1
Нашақорлықтың
қарасораны
пайдаланумен
байланысты дүние жүзінің көп жерлерінде өсетін,
біздің Қазақстанның Шу даласында жиі кездесетін
түрі бар. Мұның құрамында оның лақап шалықтар
шақыратын канна - бионадиками атты заттар бар.
Гашин,
анаша,
қарасора
-
бұлардың
барлығы
есірткі қарасораның әр түрлі түрлерінде болатын
есірткілік заттардыц синонимі көп.
Опиіндік
нашақорлық
қарасораны
орында
қабылдау
адам
пен
салыстырғанда
нашақорлығында
психикалық
тәуелді
бірінші
болады,
ал
физикалық төуелділігі аз-маз болады, сондықган
нашақор анашадан, дәрігердің көмегінсіз оңай бас
тарта
алады,
қабылдауда
әрине,
сорып
егер
алмаса.
ол
Егер
осы
есірткіні
опиндік
жәнс
гашиштік нашақорлық бұрыннан белгілі болса, онда
есірткінің
түрлерін
салыстырғанда
дәрілерді
жинақтаумен байланысты жақында пайда болады.
Мысалыға,
кейбір синтетикалық дәрі-дәрмектерді
үлкен дозода қабылдағанда жылжымпаздық және
эмоционалдық қызығушылық, жағымды
пайда
болады.
Мұндай
жағдай
3-5
сезімдер
сағатқа
созылады, кейін бейжайсыздықпен, көңіл-күйінің
күрт төмендеуімен,
қайта
қабылдауын
н
ашақорды осы дәрілерді
мәжбүрлейтін
сезімдерге
айналады. Нашақорлық тез дамиды, нашақорлар
' Лсвин М.Б.. Лсвин Б.М. Н;Ірком;шия и инркоманы. М, 1997.
бірден арықтап, терісі сұрланып, көздері үңірейіп,
ауық-ауык
қорқыныштар,
идеялары
болады.
теистер
бар,
үрейлер,
Бұрыннан
олар
жөне
кофеистер
әсіресе
аңду
мен
сотталғандардың
арасында көп болады. Кофеистер - үлкен мөлшерде
кофе ішеді, ал теистер - шай ішеді. Шайдың үлкен
қоспасы - чефир деп аталады. Бүл нашақорлықтың
жеңіл түрі, дегенмен мұнда да аз құмарлық бар.
Теистерде,
кофиестерде
жүрек
түтікшелердің
ауруынан өледі.
Нашақорлықтың
тағы
бір
түрі
дәрі-дәрмекті
қабылдағаннан
кейін снатворныйдың шарттастық әсер ететін түрі
бар.
физикалык
Бұларда
және
психикалық
тәуелділік
күшті
сондықтан
емес,
бұдан
нашақорлар
өздері
емделеді.
Ертеден
жатқан
ондай
келе
коканиндік
нашақорлық
бар.
Кокаинистерде
жиі
шалықтаулар, көңіл-күінің
жоғары болуы,
өзінің
мүмкіншіліктерін
аппетитінің
асыра
жоғалуы,
бағалау,
жүдеулік,
бейжайлық,
ұйқысыздық,
физиологиялық құштарлығың болмауы жиі кездеседі.
Кокаин организмде тез үйлесетіндіктен, нашақорлар
(кокаинестер) оны жиі қабылдануына тура келеді.
Нашақорлық
біздің
елімізде
соңғы
жыл
бойы көп өрістендігі бір деңгей де түр. Бірақта 90жылдарынаң басқа кездері нашакордың дамуының
ең әйгілі кездері екендігі халықаралық қорғау
органдарының
сақтау
жөне
мекемелерінің
сонымен
бірге
бақылауымен
денсаулык
дәлелденген.
Есірткілерді медициналық емес мақсатта қолданатын
тұлғалардың
саны
Қазақстан
жылдан-жылға
Республикасының
органдарының
және
көбеюде.
ішкі
денсаулық
істер
мекемелерінің
есептік тіркеуінде 26 мыңға жуық адам туралы,
нашақорлық
диагнозымен - 10 мыңнан жоғары
адам
Бірақ
тұрды.
мамандар
та
шындықтан
Мамандардың
Қазақстанда жалпы
бұл
ресми
тіптен
мәлімдемесі
деректерді
алыс
дейді.
бойынша
халықтың 1,3% нашақор дейді. Бұл мәлімдеменің
негізгі қауіптілігі болып берілген санның 65 %-зьт
30-дан төмен жас адамдар, ал әр 14-адам кәмелетке
толмағандар
болып
табылады.
Алуан
деректер
арасындагы жастардың есірткі жөне есеңгіртетін
заттарды
негізгі
қабылдауға
ролін
калыптасуы
апаратын
атқаратындар,
мен
батылдықтың
жас
ұрпақтың
тәрбиеленуінде,
оның
жекелілігінде және қоршаған ортамен өзара
қатынасындағы
мінез-құлқының
қалыптасуында.
Бұл 3 дерек өзара тығыз байланыста. Дегенмен
қалыптасу
және
басқада
жағымсыз
көріністер
сияқты ұнамсыз қасиеттердің барысында, олар
есірткілік
және
есеңгіртетін
заттар
мен
танысуын елеулі түрде жоғарылатады (мысалы:
темекі
шегу,
әлеуметке
ішімдік
қарсы
ішу
толық
әрекеттер).
айтқанда
Жанұядағы,
мектептегі, мектепке дейінгі мекемелерде беретін
тәрбиелердегі
кемістіктер
жеке
баланың
өз
жасына сай нормалардан ауытқып, дұрыс емес
қалыптасуына әкелетіндігі белгілі, ал қалыптасулар
болса оның қоршаған ортамен озара. қатынасының
бұзылуына әкеледі.
Әлеуметтік сұрастыруларға қарай жастардың көбі
26-28%-зы
есірткілермен
қатынасын
арнайы
шығармалар, порнографиялык және нашақорлық
насихаттармен түсіндіреді. Қоғамда әрекеттерді
жасауға мүмкіндік беретін, және әсер ететін немесе
есірткілермен қатынасуына қысым көрсететін
достар мен таныстар деп түсіндіреді.
Жалпы нашақорлықпен ауыратындардың көбісі
әсіресе
жасөспірімдер
психологиялық
піспегендік,
жасына
бұл
қасиеті
тек
аса
-
итерлі
түрде. Жас адамның есірткіге бейімділігі көбінесе
оның
жүйкесінің
Жасөспірім
негіздерімен
нашақордың
анықталады.
арасында
кішкентай
кезінде тілек талаптарын қанағаттандырмағанда
немесе оларды қанағаттандыра
алмағандықтың қорытындысы жүйкелік сипаттары
дұрыс қалыптаспағандығы. Физикалық даму кезінде
тұлғаның жүйкелік құнды калыптасуы жетіспейді,
сонымен қатар құнды бағдарлау, ерікті бақылау,
адамгершілік мінез-құлқы сияқты түсініктерді де
қоса
отырып,
нашақорлық
болып
қазіргі
тек
қана
қана
біздің
заманымызда
халықаралық
қоймай,
сонымен
проблема
бірге
әлемдік
проблема екені бөрімізге әйгілі. Әр елде оның
өзіндік арнайы
себептері
және
негіздері
бар.
Дегенмен ауқымды сипаттағы беталысты елемеу
оғаш болар еді. Осы беталыстардан тыс қандай да
болмасын мемлекеттің, соның ішінде халықаралық
есірткі саудасы ішкі жағдайымызға әсері елеулі
еместігіне
қарамастан
есірткінің
дамуын
әрең
түсіндіруге болады.
"Үй жүмыстарымен" шектелмеуге тағы да бір негіз
болатын
тұжырымы,
бұл
әр
түрлі
елдермен
аймақтардың нашақорлықтың ұлттық дәстүрлер мен
мәдени, географиялык, әлеуметтік-экономикалық,
саясаттық негіздермен, адамдардың өмірдегі жайкүйімен,
қоғамдық
дамуының
динамикасы
мен
байланысын түсінуге көмектеседі.
Нашақорлық
көрінісін
жер
өз
заманының
шарының
алғашқы
Батыс
елдері
үлкен
Құрама
Штаттарында алғаны белгілі. 60-шы жылдардың
бастапқы
кезеңіндерінде
онда
есірткілік
тәуелділіктен қайғырғандардың тіркелген саны көп
болды, соның ішінде емдік мақсатында негізгі түрі
морфинді
дәрмектер
қабылдағандар
қабылдау
және
өр
түрлі
салдарынан
дәріпайда
болғандар. Олардыц ішінде "орта класстан" шыққан,
әлеумсттік-жетілген
орта
және
одан
жоғарғы
жастағы адамдар жиі кездесті. Соңғы 10 жылдықта
орта
шетелдік
танымастай
нашақорлардың
болып
көрсеткіші
өзгерді.
Есірткі
қолданатындардың саны неше есе көбейді, бұрынғы
санмен салыстырганда ол теңіздегі бір тамшы
құсап
қалды.
жылдары
Ұлыбританияда
мысалыға
60-шы
есірткілермен емделінген нашақорлар саны 300-400
ауру тіркелсе, енді 70-ші жылдары медициналық
емес мақсаттарда өз еркімен қабылдағандар саны 10
мыңға дейін жетті. Әбден іспеттес жағдай ФРГ-да,
Голландияда, Францияда, Италияда және тағыда
басқа Батыс Европа елдерінде дамып отырды. Өйстіп
нашақорлық
Атлантиканың
осы
жақтарында
көбейді. Көпке ұзамай Европаның Шығысында да
етек
жая
бастады,
Чехославакия,
70-ші
Польша,
жылдары
Венгрия,
дабылды
Югославия
елдерінде соқты.
Сонымен бірге есірткілер қабылдаудың қатерлі
түрлері
мен
дәстүрлі
сала
жайьнда
-
Индия,
Пакистан, Бирма, Тайланд және Азияның басқа да
елдерінде,
сонымен қатар Ближний Восток
пен
Оңтүстік Америкаға да тез сіңді. Өкінішке орай бұл
әлеуметтік індет біздің елімізге жұқпайды деген
үмітіміз ақталмады. Оның Шығысқа қарай әрекеті
созылған және созылуда.
Дүние
жүзілік
мекемелерінің
денсаулық
сақтау
бағасы бойынша қазір дүние
жүзінде нашақорлардың жалпы саны шамамен
48 млн.адам, сонымен қатар кәмелетке толмағандар
мен жастар арасындағы көрсеткіште көтерілді
және есірткілердің контрабандасы мен саудасы
да өсуде.
Шымкенттің тек өзінде -медициналық
емес мақсатта есітркі және психотропты заттарды
қабылдайтьн 22 мың адам ресми тіркелді, ал
ресми емес жағдайда бұл көрсеткіші 30 мың
адамға дейін көтерілді. Қазіргі кезде
тікелей
байланыс
арасындағы
қолдағы
наркотизм
сатыларын бекітумен және есірткілердің заңсыз
айналымымен құбылыста, және бір жағынан
наркотизм бизнесі, екінші жағынан
қылмыстылықтың өсуімен тұрақтандыруға
болады. Есірткімен және құрамында есірткі
заттары бар дәрі-дәрмектерді сатып-алу
мақсатымен
байланысты
танжылмай өсуде.
қылмыстылардың
саны
Жыл
сайын
тіркелетін
қылмыстардың
25-30
тоннаға жақын е с і р т к і ш и к і з а т ы а л ы н а д ы . 1 9 9 6
жылы
Қазақстан
Республикасында
есірткілік
қылмыстарды қозғау жайында ,даму қарқыны 20%-ға
дейін
жетті.
1997жылы
Қалыптасқан
халықаралық
мемлекетте
есірткімен
деректерге
қорғау
сай
органдарымен
байланысты
мың
халықаралық бұзушылық анықталды.
Соның ішінде: 15 мыңға жуығына қылмыстық іс
қозғалды,
шартты
өтуімен
байланысты
-
1344,
күрделі мөлшерде- 598. 2000 жылдың тек қана
бірінші 2 айында халықаралық қорғау о рганд ары
мен
есіртк і
жән е
психо тропты
заттардың.
айналымымен 3621 қылмыс тіркелді. 1999 жылы
іспеттес кезеңмен салыстырғанда бұл көрсеткіш
11,4%-ға
көбейді.
Есірткімен
байланысты
қылмыстарды орындаған 2914 адам ұсталды, бұл
жерде
тенденцияның
мүмкін.1999
жылдың
жоғарлауы
бірінші
байқалуы
айларында
өтімге
байланысты 25 процент іс қозғалды, бұл 1998 жылға
қарағанда көп.
Алаңдаушылар
мұнда
тек
негізі
қана
қылмыстылықтың
арқасында
жұғымды
әлеуметтік
бағалаушылығыменен
шығады,
наркотизмнің
ортамен
немесе
процесске
әсерін
дегенмен
есірткі
саудасы өзінше көбінесе елеулі саналайды, жағымсыз
сапаның
қосылуын-әсіресе
оның,
бөлігінде.
Қылмыстық
мен
көбінесе
криминал
топтар
әлемінің
ұйымдасқан
қоғамдастарды
биліктен
жемқор
лауазым дар жән е соным ен бірге хал ықаралық
қорғау
орындарының
қызметкерлері
бұрынғы қызметкерлері басқарады.
немесе
2-тарау. Есірткі және психотроптық
заттарды бақылауды жүзеге асырудың
кұқықтық
нормаларының даму
тарихы.
Адамдар
ғасырлар
жеңілдейтін,
ауыстыратын
яғни
бойы
басқаша
заттарды
қиындықтарын
айтқанда
пайдалану
түрлі
арқылы
ес
өзі
қорқатын нөрседен өзін аулақ ұстау, сөйтіп өзіне
түскен
қиындықты
рахаттандыру
жеңілдету,
әдістерін
сол
іздеп
арқылы
келді.
өзін
Мысалы,
Үндістан елдерінде каннабисс жапырақтарын түтыну
салты
болған,
Оңтүстік
коктың
жапырақтарын
Азияда
түрлі
Америкадағы
жеген,
опиаттарды
үнділер
Оңтүстік
(опиум,
-Шығыс
гашиш
және
басқаларын) тұтыну кең, тараған.
Есірткі заттарын осы сияқты медициналық емес
жолдар мен тұтыну көп болмаған және ол ұлттық
және
діни
салттармен
түсіндірілген.
ХІХ-ХХ
ғасырларда мұндай тұтынудың көрсеткіші бірте-бірте
ұлғайып,
кептеген
проблемаларының
елдердің
сипатын
бүгінгі
алып
әлеуметтік
отыр.
Есірткіні
пайдаланудың мұндай деңгейі меніңше бұл ғасырда
ғылымның
күшті
қарастардың
дамуымен
сыны,
әлемдік
қалалардың
ескі
көз
жедел
қарқынмен дамып, ал адамдардың армандарына
қарай алға басардағы ашы ақиқатка соқпай кенгер
жол іздеуінен туып отыр деп түсіндіруге болатын
сияқты.
Өйткені,
тап
сол
XIX
ғасырда
есірткіні
дәстүрлі пайдалану (Үндістан, Оңтүстік-Шығыс Азия)
Батыс Европада, АҚШ-та пайда бола бастады. Бұл
жерде
мынадай
болмайды,
бір
жағдайды
"есірткілер
атап
отанында"
оны
өтпеске
тұтыну
дәстүрге айналған бола тұрса да, діни де әлеуметтік
қуатты
жетістігі,
тіптен
бір
ретте
жазылмаған
заңдармен шектелгендігі. Ал, Еуропа елдері мен
Америкада мұндай болған жоқ. Алайда, көп ұзамайақ шұғыл түрдс, бұл қоғамдық қатынастарды реттеу
үшін ықпалды да, тиімді де заңдар
шығару
қажеттілігі
туды.
Сонымен,
1845
жылы
Францияда есірткі заттары туралы заң, одан соң
АҚШ-тьң бір қатар штаттарында есірткіге қарсы
және осыған ұқсас қаулылар қабылданды.
Еуропа
мен
Солтүстік
контрабандасын
жасауға
Америкаға
есірткі
байланысты
есірткі
заттарына қарсы күреске халықаралық шаралар
қабылдау
мөселесі
мемлекеттің
тұрды.
өкілі
1909
қатыскан
жылғы
Шанхай
опиумдық
комиссиясы бұл бағыттағы алғашқы акциясы болды.
Бұл есірткі заттарын таратуға қарсы халықаралық
бақылаудың бастамасы еді.
XX ғасырдың басында опиум препараттарын
таратуды
жөніндегі
шектеуге
ұмтылыс
халықаралық
жасалды.
конференцияға
Опиум
елдің
өкілі, оның ішінде Россия да қатысты. Конференцияда
әлемде түңғыш рет есірткі жөніндегі Конвенция
қабылданды.
саудаға
Ковенция
шығару
бағытталған
опиум
және
өнімдерін
пайдалануды
шараларды
қарады.
өндіру,
жоюға
Сондай-ақ,
Конвенция есірткі заттарына бақылау жасау және
оны медициналық мақсатта қолдануды ұсынды.
Бірінші
дүние
жүзілік
заттарын
сату
үлкен
айналды,
ал
кейбір
соғыстан
кейін
әлеуметтік
есірткі
проблемаға
аудандарда
есірткіні
тұтынуынан қайыршылық орын алды. Халықаралық
Ұлттар лигасы халықаралык ұйымы есірткі заттарын
таратуымен
күресу
қызметтестікке
қабылданған,
саласында
бақылау
сонымен
акті кабылданды :
бірге
халыкаралық
жүктелуі
екі
үшін
халықаралық
1?
1925 жылғы 11-ақпанда, тазартылған
опиумды өндіруге
ішкі саудаға жіберуге, және пайдалануға тыйым
салу жөнінде
Женева келісімі.
2?
1925 жылғы
19-ақпанда Женевада қол
қойылған опиум
жөніндегі халықаралық конвенция, 1936жылы 29қарашада бұл
Конвенцияға КСРО-да қосылды.
Есірткілік заттардың заңсыз өндірісі мен таратуы
үшін кінәлі тұлғаларды қылмыстық-құқықтық тұрғыда
қудалау
мәселесі
әрбір
елде
ұлттық
және
ішкі
құқықтық болып реттеледі.
Есірткілік
заттармен
сауда
жасаушылар
халықаралық қылмыстық ұйымдарга біріге бастады.
Осыған орай есірткіге байланыстьт қылмыстардың
жауапкершілігі
құқықтық
үшін
шараларын
халықаралық
жүргізу
қылмыстық-
қажеттілігі
пайда
болды. 1936 жылы 26-мамырда есірткілік заттармен
заңсыз
сауда
жасауға
тыйым
салу
жөніндегі
Женева конвенциясы жауапкершілікке тарту үшін
қолға түскен қылмыскерді шетел мемлекетіне беру
мүмкіндіктерін қарады.
Есірткі
заттарын
саласында
пайдалануымен
халықаралық
қызметтестіктің
күрес
үшінші
кезеңі БҰҰ құрылған кезден басталды. 1946 жылы
БҰҰ
есірткілік
заттар
жөніндегі
комиссиясы
бекіткен қарар қабылдады. 1961 жылы бұл комиссия
есірткілік заттар жөнінде халықаралық көпжақты
шарт
жасады.
КСРО
оған
1964
жылы
13-
желтоқсанда қол қойды.
Есірткілік
заттарды
өндіріп
жөне
таратуға
халықаралық бақылау жүйесін құрудың соңғы сатысы
ретінде
1971 жылғы 21о
ақпанда Нью-Иоркте жүйкеге әсер ететін заттар
жөніндегі Конвенцияға қол қойылуын атап айтуға
болады. Есірткі заттарына бақылау жасау жөніндегі
құқықдық нормаларды тарихи дамыту мәселеріне осы
тұрғыдан келу қызық та, қажет те сияқты. КСРО-ның
алғашқы
құрылған
жылынан
бастап
біздің
мемлекетіміз
есірткі
заттарына
бақылау
жасау
құқықтық шаралар жүйесін құрды. ЦИК пен СНК-ның
1928
жылғы
23-мамырдағы
каулысымен
кокаин,
героин, гашиш заттарын сркін айналымға жіберуге
тыйым салынды. 1938 жылғы 11-қарашада КСРО-ның
Наркомздравының
мекемелсрінде
бұйрығымен
қатты
әсер
еліміздің
емдеу
еткіш
дәрілік
препараттарды қабылдау, сақтау, жіберу
ережелері белгіленді. Есірткі заттармен күрестің
қылмыстық-құқықтық
шаралары
да
бір
орында
тұрған жоқ. Казақ КСР-ның Қылмыстық Кодексі
есірткі заттармен заңсыз операциялар жасағаны
үшін жауапкершілік белгілейтін бірнеше нормаларды
қараған.
Мысалы,
дайындап,
бас
сақтап,
жауапкершілікті,
айналдыратын
және
сондай-ақ
заттарды
өткізгені
үшін
притондарды
оның
ішінде жоғарыда айтылған заттарды өткізу немесе
тұтыну
үшін
жауапкершіліктер
Есірткі
заттармен
қолданылатын
операциялар
және
қарастырылды.
оны
өндіру
шикізаттармен
да
қылмыс
ретінде
үшін
заңсыз
қудаланады.
Қазақстан Республикасының жаңа қылмыстық заңы
бұл
саладағы
барлық.
кемшіліктерді
келіп, есірткі заттарымен, оны
қорытып
өндірушілермен
және таратушыларымен күресте жаңа бір нақты
(конструктивті) қадам жасайды.1
Нашақорлық
қарақшылық
байланысы
қылмысы
сияқты
бар.
басқа
ұрлық,
қылмыстармен
себепті
Өздерінің
есірткіге
тәуелділік
талаптарын қанағаттандыру үшін, нашақорлар
күнделікті
ондаған,
кейде
тіпті
жүздеген
ақша
құртулары керек. Мүндай ақшаларды адалдықпен
таба алмайтындығы айқын.
Бұл қылмысты объективтік жағынан сипаттай
отыра
есірткі
заттарының
заң
айналымына
байланысты қылмыстарының кебі нақты заңсыз алу,
дайындау, ұқсату, өткізу, жөнелту, сатып алу, тонау,
алаяқтық
жолмен
және
заңға
қарсы
есірткі
заттарымен және жүйкеге әсер ететін заттармен
байланысты әрекеттермен жасалады.
Қылмыстың субъектісі 16-ға толған, есі дүрыс
кез келген адам бола алады. Тек қана ұрлық үшін
есірткі
жөне
есірткі
заттармен
байланысты
қылмыстық жауапкершілік 14 жастан
Онланбсков Г. История развития правовых норм по осуществлению контроля
над наркотичсскими. психотропными веществами. Фсмида. 2000. № 2.
басталады. Кейбір жағдайларда қылмыстық кодексте
көрсетілген
болады.
қылмыстың
Қызмет
бабын
субъектісі
арнаулы
пайдаланып
істеген
тұлғаларға байланысты.
Субъектік
жағынан
қылмыс
тек
қана
т і к е л е й қасақаналықпен сипатталады. Адам есірткі
және
жүйкеге
мақсатында
сақтағанын
тілейді.
әсер
ететін
олардың
сезеді
және
заттарды
өткізу
алынған
және
әрекет
істеуді
заңсыз
сондай
3. Тарау. Есірткімен байланысты
қылмыстардың жалпы
қылмыс кұрамы.
Есірткімен байланысты қылмыстар ең
алдымен пәнінің ерекшілігімен анықталатын
жеке спецификасы бар.
1998
жылғы
10-шілдедегі
Қазақстан
Республикасының "Есірткі заттардың не жүйкеге
әсер ететін заттардың заңсыз айналымына және
зиян келтіру қарсы әрекеттерінің шектері туралы"
заңына сәйкес, есірткілер болып, есірткі заттары
жүйкеге әсер ететін және оларды пайдалану
салдары халықтың денсаулығына айрықша қауіп
төндіретін заттар ретінде жіктелген өсімдіктер,
дәрі-дәрмек заттар болып табылады.
Есірткі заттар - бұл, 1972 жылғы протоколына
сәйкес жөндеулер енгізілген 1961 жылғы есірткі
заттары
туралы
сонымен
бірге
Жалпы
Конвенциясына
Қазақстан
заңшығарушылығымен
және
Республикасының
сөйкес
бақылауға
жататын есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін
заттардың
және
прекусорлардың
енгізілген,
психикалық
және
тізіміне
физикалық
тәуелділікті тудыратын, шығу тегі табиғи және
синтетикалық заттар болып табылады.
Жүйкеге
әсер
ететін
заттар бүл,
Қазақстан
Республикасының заңшығарушылығымен сәйкес
бақылауына
жататын
Қазақстан
Республикасының халықаралық келісімдерімен,
сонымен
бірге
жүйкеге
туралы
1971
есірткі
заттарының,
заттардың
жылғы
және
әсер
БҰҰ
ететін
заттар
Конвенциясын ың
жүйкеге
әсер
прекусорлардың
енгізілген және оларды пайдалану
ететін
тізіміне
салдарынан психикалық тәуелдікті тудыратын,
шығу тегі табиғи және синтетикалық заттар
болып табылады.
Есірткілермен
байланысты
қылмыстардың
пәніне кіретін есірткі заттар мен жүйкеге әсер
ететін
заттардын,
прекусорлардың
тізімін
анықтап, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998
жылғы
9-наурыз
бекітіліп,
кунгі
№186
Қазақстан
бақылауға
алынуы
қаулысымен
Республикасында
тиіс.
Есірткі
заттарының,
жүйкеге әсер ететін заттар мен прекусорлардың
тізімінің IV таблицасына енгізілген. 1
Аталган
Тізімде
прекусорларға
жататын
заттардың да тізімі анықталған. Прекусорлар бұл,
1988
жүйкеге
жылғы
әсер
БҰҰ
есірткі
ететін
заттарының,
заттардың
заңсыз
айналымына қарсы күресі туралы Конвенциясына,
сонымен
есірткіні
бірге
Қазақстан
бақылау
коммисиясының
Республикасының
Республикасының
жөніндегі
мемлекеттік
және
Қазақстан
халықаралық
келісімдерімен
қарастырыл-ған тізіміне кіретін есірткі заттар мен
жүйкеге әсер ететін заттарды дайындауда жиі
пайдаланылатын
өсімдік
тектес
не
химиялық
жолмен алынатын заттар болып табылады.
Есірткілермен
қауіптілік
байланысты
дәрежесімен
қылмыстардың
сипаттамасы
ең
алдымен қылмыстың пәні -есірткі заттары мен
жүйкеге әсер ететін заттардың қауіптілігінің
маңыздылығында.
алдында
айтып
Оларды
өткенімдей
теріс
пайдалану,
адамда
есірткіге
физикалық және психикалық тәуелділігі пайда
болатын нашақорлық ауруының дамуына әкеледі.
Сонымен қатар айта кететін жай, қазіргі кезде
мүндай
тәуелділіктің
заңмен
адамньң
пайда
болуы
денсаулығына
қылмыстык
ауыр
келтіру деп танылады.
"Бақылауға жататын есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін және
прекусорлар туралы". 1998ж. 9 наурыз ҚР Үкіметінің №186 Каулысы.
зиян
Белгіленгендермен қатар бұл қылмыстардын
пәнін
прекусорлар,
заттарды
және
сонымен
жүйкеге-әсер
қатар
ететін
есірткі
заттарды
дайындау үшін қолданылатын құрал саймандар
немесе жабдықтар. Соңғылары тіпті қылмыстык
заңдар
жағынан
ерекше
қүқықтық
реттеу
зоналарына бірініші рет кіріп тұр.
Халықтың
денсаулығы
аталған
қылмыстың
тікелей
объектісі болып табылады.
Халықтың денсаулығына
қарсы
қылмыстар деп - халықтың денсаулығын қамтамасыз
ететін
және
немесе
оған
маңызды
зиян
келтіретін
оның
қауіпсіздігін
тудыратын
бұзушылармен
(сопряженные)
қылмыстық заңмен
қарастырылған
қоғамға
қауіпті
әрекет.
Халыктың
денсаулығына
қарсы
қылмыстардың
кауіптілігі
оның орындалуы жеке бір адамның ғана емес,
сонымен бірге І
көптеген адамдардың (Халықтың денсаулығына,
сол не баска І
\
жердегі
немесе
халықтың
басқа
аймақтағы
жартылай
І
денсаулығына
зиян
келтіру
Халықтың денсаулығы
қатынастың
бұл,
болып
табылады.
қоғамдың
қауіпсіздік жағдайларын
қамтамасыз ететін
көп
адамдардың өмірін
жиынтығы.
объектісін
Бұл
қылмыстардың
тікелей
алатын болсақ, жеке бір
денсаулығын
емес,
тұлғаның
халыктың денсаулығы
сипаттамалардың жиынтығы туралы айту керек.
Сонымен
қатар ескеретін
заттарымен
заттармен
жай
немесе жүйкеге
байланысты.
Әр
есірткі
әсер
ететін
ҚЫЛМЫС
есірткілердің мөлшерінің сиректілігіне және
қандай да бір нақты
емес
орындалады.
тутынушыға
қатысты
БҰЛ қылмыстың әрқайсына
бөлек және барлығы бірге халыктың денсаулығы
үшін маңызды қауіп төндіретін, толық айтқандай
ұлттың
қоғамда'
(генофондына)
және
сау
адамның
репродукциясы үшін
келмейтін
сипаттамалардың
мәселелерімен байланысты.
Тергеу органдарының қызметкелерінің
айтуынша
бір нашақор азғантай уақыт
ішінде өзінің "әрекеттерінің орбитасына
жаңадан 10 адам әкеледі екен. Нашақорлықтың
басқа қылмыстармен - тонаумен,
карақшылықпен..., себепті байланыс бар.
4. Тарау. Есірткі және жүйкеге әсер ететін
заттармен байланысты
қылмыстардың квалификациясы.
4.1. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер
ететін заттарды заңсыз дайындау, иемденіп
алу, сақтау, тасымалдау,
жөнелту немесе сату.
Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды заңсыз дайындау, сатып алу, сақтау,
тасымалдау,
жөнелту
жауапкершілік
немесе
Қазақстан
Қылмыстық
сату
үшін
Республикасының
Кодексінің
259-бабында
қарастырылған.
Халықтың денсаулығы аталған қылмыстың
тікелей обьектісі болып табылады.
Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды сату мақсатынсыз көп мөлшерде заңсыз
иемденіп алу, тасымалдау нсмесе сақтау үшін 1ші бөлім бойынша жауаптылық қарастырылды
және
оған
дейінгі
қолданылатын
мерзімге
бас
шара
үш
жылға
бостандығынан
айыру.
Осыдан келіп, Қылмыстық Кодекстің 10-бабының
3-бөліміне
сәйкес
жасағандық
үшін
қозғауға
болады.
бабыпың
аталған.
орташа
ауыр
жауаптылык
К,ылмыстық
бөліміне
қылмыс
туралы
Кодекстің
сөйкес,
сөз
259-
түлғаның
жауаптылығы есірткіні сатып алу нсмесе сақтауды
қылмыстық заңға қайшы келетіндей іске асырған
жағдайда орын алады.
Заңсыз иелену оларды сатып алумен, басқа
тауарларға
айырбастап
алумен,
қарызды
өтеумен, қарызға не сыйға алумен, тауып алып
меншіктенумен, құрамында кокосы бар өсімдіктер
жинаумен
және
әрекеттермен
Қазақстан
басқа
да
байланыстырады.
Республикасының
осы
сияқты
Бұл
жөнінде
Жоғарғы
Пленумының 1998 жылғы 14 мамырда
Сот
қабылдаған
"Есірткі
заттарының,
жүйкеге
әсер ететін заттардың, қатты әсер ететін және
улы заттардың заңсыз айналымына қатысты істер
бойынша заңды қолдану туралы №3 қаулысында
арнайы
түсініктеме
бар.
Есірткілік
заттарды
немесе жүйкеге әсер ететін заттарды заңды түрде
иеленудің.
жалғыз
ғана
негізі-оларды
нақты
науқас адамның жеке өзіне дүрыс толтырылып
берген
рецепт
бойынша
емдеу
немесе
фармацевтикалық мекемесінен сатып алу болып
табылады. 1
Есірткілік
ететін
құралдарды
заттардь;
немесе
заңсыз
жүйкеге
тасымалдаудың
әсер
мәнін
анықтау барысында Қазақстап Республикасының
Жоғарғы Сот 1998 жылғы 14 мамырдағы Пленумы
қаулысының
7-ші
тармағында
көрсетілген
түсініктемені басшылыққа ала отыру керек.
Онда өз әрекетіне тиісті рұксатсыз, транспорт
қүралын
пайдалана
отыра
есірткілік
немесе
жүйкеге әсер ететін заттардың орнын ауыстыруға
қатысты кез келген қасақана әрекеттерді заңсыз
тасымалдау деп түсіну керек деп айтылған. Дәл
осы
жағдай,
яғни,
транспорт
құралдарын
пайдалану арқылы есірткілердің орнын ауыстыру
оларды
заңсыз
тасымалдаудың
обьективті
жағының басты ерекшелігі болып табылады. Сот
тергеу
жүмыстарының
болғандай,
кінжі
мұндай
тұлғалар
жасырып
тәжірибесінен
тасымалдау
тасымалданушы
қалудың
әдістерін
белгілі
кезінде
бұған
есірткілерді
алдын
ала
ойластыруға тырысады. Есірткілік заттардың көлік
қүрамына. жолаушы жүгіне не қол жүкке, киілген
киімге,
адам,
жасырылуы
мал,
өте
қүс
жиі
денелерінің
ұшырасады.
қуысына
Есірткінің
тасымалданушы жолының бағалауға әсер етпейді.
Бүл
орайда,
есірткілік
құралдарды
немесе
жүйкеге әсер
Казақстан Республикасының Қылмыстық. Кодексіне тұсінік. Алматы. 1999.
ететін
заттарды
жеткізу
бір
мақсаты
құралдардың
заттардың
орнынан
болуы
немесе
көлік
басқа
керек.
жүйкеге
құралдарын
орынға
Есірткілік
әсер
ететін
қолдана
отыра
нақты орын ауыстыру сәтінен бастап заңсыз
тасымалдаудың обьективті жағының белгілері
бойынша құрамы аяқталған болып есептеледі.
Қазақстан
Пленумы
Республикасының
түсіндіргеніндей,
тасымалдауды
Жоғарғы
есірткіні
басқаларға
Сот
заңсыз
тапсырған
тұлға
мұндай тасымалдауды ұйымдастырғандығы үшін,
ал
тасымалдауды
жүктің
сипатынан
хабарсыз
тұлғалар арқылы іскс асырған жағдайда-тікелей
оның атқарушысы (орындаушысы) ретінде жауапты
болады.
Заңсыз жөнелту есірткілік құралдары, жүйкеге
әсер
ететін
заттарды
ресми
тасымалдау
қызметін, пошта қызметін, адамдарды, мал мен
құсты заңға қарсы түрде пайдалана
салып
жіберуден
тұрады.
Бұл
отырып
әрекеттердің
обьективті жағының заңсыз тасымалдаудан басты
айырмашылығы-кінжі тұлғаның
белгіленген
жерге
есірткі
жүгінің
жеткізілуіне
тікелей
қатысуында. Жөнелтілетін қашықтық әрекетті
бағалауға
әсер
етпейді
және
тіпті,
бір
елді
мекеннің ішінде де іске асырыла береді. Есірткі
құралдарын немесе жүйкеге әсер ететін заттарды
заңға
бастап
қарсы
түрде
қылмыстың
жөнелтіп
құрамы
жіберу
аяқталған
сәтінен
болып
есептеледі.
Есірткілік заттардың немесе жүйкеге әсер ететін
заттардың кінжі
тұлғаның
көлігінен,
үйінен,
оның құпия жерінен немесе басқа жерлерден,
орын
алуы-заңсыз
сақтауды
білдіреді. Көлік-
жол бойымен адамдарды, жүктерді немесе үстіне
орнатылған қондырғыларды тасу құралы.
Бұл әрекеттердің обьективті жағы іс жүзінде
оған кұкығы жоқ тұлғаның иеленуін білдіреді.
Есірткілік заттар мен басқа
да заттардың сақталу мерзімінің бағалау үшін
әсері
бар.
Есірткіні
басқа
тұлғадан
сақтай
тұруға қабылдап алған тұлғаның есірткі сақтауы
да заңсыз деп есептеледі.
Алайда, есірткілік заттар мен жүйкеге әсер
ететін
заттардың
заңсыз
иелену
немесе
сақталуының анықталған фактісінің бәрі бірдей
аталған
баптың
1-бөлімі
бойынша
қылмыс
кұрамының обьективті жағын құрастыра бермейді.
Табылған
есірткі
болуы-қылмысты
заттарының
көп
жауаптылықтың
мөлшерде
ең
маңызды
шарты. Есірткілердің мөлшері заңсыз айналымнан
немесе
сақталудан
табылған
есірткілік
құралдары, жүйкеге әсер ететін заттарды аса
ірі емес және аса ірі мөлшерге жатқызу туралы
құрама
таблица
(бұдан
кейінгі
жерде-құрама
таблица) белгіленген. Бұл таблица "Қазақстан
Республика
сы
Үкіметінің
наурыздағы
186
қаулысы
1998
бекіткен
жылғы
Қазақстан
Республикасын-да бақылауға алынуы тиіс есірткі
құралдары,
жүйкеге
әсер
ететін
заттар
мен
прекусорлардың тізіміне" дербес қосымша болып
табылады.
Сонымен,
Кұрама
таблицаға
сәйкес
е с і р т к і л і к құралдардың ірі мөлшердегісі болып
табылатындары: -10г-нан 1000г дейін келтірілген
немесе 50-5000г кептірілмеген марихуана, 22000г гашиш, нейтрал толтырғыштарды (ұн,
қант, крахмал және т.б.) қоса есептегенде 0,5Юг апиын, 10-500г кептірілген немесе 50-2500г
кептірілмеген
көкнәр
сабақтары,
0,01-1,0г
героин немесе кокаин заттар қатарынан ірі
мөлшерге саналатындар: 0,2-3,0г амфетамин
(фенамин) (негізгі және тұздар), 0-0,0001г
мезергид (ЛСД, ЛСД-25) эфедра шөбінен қолдан
жасалған 1,0-ЮОмл мөлшердегі
препарат,
эфедрин
не
эфедрон
құрамдас
жалған эфедрин немесе первитин.1
Қылмыстың осы баптың 1-бөлімі бойынша
бағалануы кінжі тұлғаның әрекеттерінде өткізу
мақсатының, яғни есірткі құралдарын немесе
жүйкеге әсер ететін заттарды бір тұлғаның
иелігіне заңсыз берудің немесе оларды заңсыз
өткізудің орын алмауына байланысты. Бұл-аталған
жағдайда, заңсыз иелену немесе сақтау кезінде
тура ниеттің орын алуымен бір деңгейде (егер
тұлға
өз
әрекетерінің
(әрекетсіздігінің)
қоғамдық қауіптілігін түсіне отырып, қоғамдық
қауіпті салдардың мүмкіндігі немесе сөзсіз
екендігін алдын ала біле отьрса және олардың
алуын қалаған болса, ол бұл қылмыс тура ниетпен
жасалған деп танылады) қылмыс құрамының
субьективті
жағын
сипаттаушы
шешуші
компонент болып табылады. Және, егер де,
Қылмыстык Кодекстің 20-бабының 2-бөліміне
сөйкес,
егер
тұлға
өз
әрекетінің
(әрекетсіздігінің) қоғамға қауіпті екендігін
ұғынып,
оның
қоғамдық
қауіпті
зардаптарының болуы мүмкін екенін немесе
болмай қоймайтынын алдын ала білсе және осы
зардаптардың болуын тілесе, қылмыс тікелей
ниетпен жасалған деп танылатын болса,
онда сату мақсатынсыз заңсыз әрекеттерді
жасау бұл әрекеттердің болашақта немесе
тікелей
осы
әрекеттер
аяқталысымен
есірткілерді
жеке
өз
басына
пайдалану
мақсатымен жасалғандығын білдіреді.
Қылмыстық Кодекстің 259-бабының 2-бөлімі есірткі
заттарды
зансьз
немесе
жүйкеге
әсер
ететін
заттарды
дайындау, ұқсату, жөнелту, сондай-ақ осы
баптың бірінші
Заңсыз сақтауда немесе айналымда анықталған есірткі заттар мен
жұйкеге әсер ететін заттардың құрама таблицасы. Алматы. 1998.
бөлігінде
көзделген,
жүйкеге
әсер
мақсатымен
не
есірткі
затарды
немесе
ететін
заттарды
өткізу
өте
мөлшерде
есірткі
ірі
заттарға немесе жүйкеге әсер ететін заттарға
қатысты жасалған әрекетер үшін жауаптылық
қарастырады.
Көріп
отырғанымыздай,
қылмыс
құрамының
әрекеттердің
екі
аталған
жағдайда
обьективті
түрлі
дербес
жағы
тобымен
сипатталады:
а) есірткі қүралдарын немесе жүйкеге әсер
ететін заттарды
заңсыз дайындау, ұқсату, жөнелтуді іске асыру,
ал оның. өзі
субьективті
алуы
жақтың
сату мақсатының орын
сиякты
сипаттамасының болуына сөзсіз негізделген;
б) есірткілік
әсер
құралдарды
немесе
жүйкеге
ететін
заттарды заңсыз дайындау.
тасымалдау,
ұқсату,
жөнелту
немесе өткізуді өте ірі мөлшерде іске асыру.
Аталған баптың 1-бөлімін талдау барысында
есірткілерд і заңсыз иелену мен сақтау жөнінен
түсініктеме
берілгендігін
әрекеттердің
екінші
ескере
тобын
отырып,
талдауға
толығырақ тоқталайық.
Заңсыз
дайындау
дегеніміз,
тұтынуға
жарайтын (дайын) есірткі құралдарының немесе
жүйкеге әсер ететін заттардың бастапқы қолға
тиюін білдіреді. Дәл осы сәт, қылмыстың құрамы
орын
алған
жағдайда,
оның
аяқталуының
куәсі болып табылады. Яғни, заңсыз дайындау
дәлелі Қазакстан Республикасында, бақылауға
алынуға
ꗬ
тиіс
есірткі
ÁIЙ60 ꗬ ¿6060 ꗬ 6060Ѐ60⌼
құралдардың,
橢
橢
橢
橢
616161616161616161Й
橢
�
�
6161616161616161616161616161 橢 61616161 橢 61616
ꗬ
161
橢
616161616161616
1]6161Ä616161Ä61Ä616161Ä616161Ä6161 61Ä6161
61Ä 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 ڸ6 1 6 1 6 1 6 1 6 1 ״61Ϝ61 ꗬ 61
Ŝ 6 1 ڸ616161ᚋ61Ą61ꗬ616161ꗬ616161ꗬ61616 1ꗬ616161ꗬ
616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ6161ꗬ61 6161ꗬ6161
61ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ61Ǵ6 1ꗬ61B61ꗬ6
1Õ616161616161616161Ä616161ꗬ6161616 16161616
1616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161ꗬ616161 ꗬ6161лген
есірткілік құралдар мен жүйкеге әсер
ететін
заттардың
өзгеруі
дәл
(ұнтақталуы,
осы
түрінің
жаншылып
пішінің
таблеткаға,
плиткаға, пастаға айналдыруы, т б.) дайындау
болып
табылмайтындығы
туралы
түсініктеме
ескерілуі тиіс.
Есірткіні заңсыз дайындаудың әдістері әрекетті
бағалауға
әсер
етпейді.
фармацевтикалық
өндірістің
жағдайында
да,
үй
Ол
жұмыс
технологиялы
жағдайында
да
жолға
қойылуы мүмкін.
Қазіргі
Қылмыстық
Кодекс
құралдарды
немесе ЖҮЙКЕГЕ әсер ететін заттарды заңсыз
өңдеу
үшін
құрамындағы
набинолды
жүктелетін
жауаптылықты
алкалоидтарды,
немесе
басқа
тетрагидракан-
есірткілік
заттарды
арттыра түсу мақсатымен оларды қайта жасау
немесе ажыратумен (бөтен қоспалардан арылту)
ғана
байланыстырады.
нәтижесінде
есірткі
Мұндай
өнімдерінің
әрекеттердің
сыртқы
түрі,
пішіні не басқа да сипаттамалары өзгеруі мүмкін,
алайда,
қылмыстық
жауаптылық
орын
алуы
қандай да бір болмасын есірткілік құралдардың
немесе
жүйкеге
көрсетілген
болуымен
әсер
қүрамын
ғана
ететін
заттардың
арттыру
мақсатының
байланыстырады.
әрекеттердің
Жасалған
нәтижесінде
Қазақстан
Республикасында бақылауға алынуы тиіс есірткілік
құралдардың немесе жүйкеге әсер ететін заттың
алынуы-есірткілерді
заңсыз
заңсыз
дайындаудың
өңдеудің
көрінісі.
Осы
емес,
орайда,
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот 1998
жылғы 14 мамырдағы Пленумының қаулысында
құрамында
есірткілік
заттар
бар
дәл
сол
өсімдіктің түрін өзгерту, оның бірнеше бөліктерін
бөліп алу, үнтақтау, кептіру заңсыз өңдеу болып
табылмайды деп атап көрсетілген (одан басқа
есірткілік зат алу жағдайынан басқа.) Түлғаныц
осы
өңдеуге
қатысты
технологиялық процесі біткен
ойластырған
кезден
бастап
бойынша
обьективті
заңсьз
жақтың
өңдеудің
құрамы
белгісі
аяқталған
болып есептеледі.
Есірткілік құралдар мен жүйкеге әсер ететін
заттарды сату - есірткілерді заңға қарсы түрде
қолданушылық қатарында әлеуметтік тұрғыдан
ең қауіпті әрекет болып табылады. Тұлғаның
есірткі
өзінің
тұлғаның
аударуы
жеке
заңсыз
заңсыз
табылады.
меншік
иелігінен
басқа
иеленуіне
заңсыз
түрде
ерекшелігі
болып
сатудың
Қазақстан
Республикасыкың
Жоғарғы Сотының 1998 жылғы 14 мамырдағы
Пленумы
есірткілік
заттар
қаулысының
құралдар,
мен
иелігінен
9-тармағына
жүйкеге
прекусорлар
екінші
әсер
бір
тұлғаның
сүйенсек.
ететін
түлғаның
иеленуіне
көшсе,
оларды бұлайша берудің немесе ұқсатудың кез
келген
әдісін
Есірткілік
заңсыз
құралдары
сату
деп
немесе
түсіну
керек.
жүйкеге
әсер
ететін заттарды бұлайша ұқсату әдістері заңда
айтылмаған,
сондықтан
мүмкін
сатудан,
және
ол
әр
сыйлаудан,
түрлі
болуы
айырбастан,
қарызға беруден, қарызды өтеуден, т.б. тұруы
мүмкін. Инъекция ретінде егу де есірткілерді
заңсыз ұқсатуды құрайды.
Басқа заттарды есірткі ретінде алдап сатқан
жағдайда мұндай әрекет алаяқтықтың құрамын
жасайды.
Ал
енді
осындай
жалған
жолмен
есірткілік құралдар мен жүйкеге әсер ететін
заттарды
қолға
түсіруге
тырысқандардың
әрекеттері оларды заңсыз иеленуге оқталудың
құрамын туғызады.
Қылмыстық
Кодекснің
аталған
бабының
2-
бөліміпде есірткілік құралдардың немесе жүйкеге
әсер
ететін
заттардың
ескертілмегеніне
орайда,
тұлға
көңіл
жоғарыда
көлемі
аудару
туралы
керек.
көрсетілген
Бұл
белсенді
әрекеттердің кез келгенін есірткілік қүралдар
мен жүйкеге әсер е т е т і н
заттардың
азғантай
жасаған
жағайда
ғана
мөлшеріне
қатысты
жауаптылықтың
орын
алатындығы атап өтілуі тиіс. Есірткілік заттар
үшін
бұл
мөлшер,
немесс
5000г
гашиш,
20мг
500г
мысалы,
1000г
кептірілмеген
апиын
кептірілген
кептірілген
марихуана,
(қосындылармен
не
2500г
200г
бірге),
кептірілмеген
көкнәр сабағы, 1,0г героин немесе жүйкеге
әсер ететін заттар үшін - амфетамин (фенамин)
(негізгі
және
қолдан
жасалған
эфедрон
не
тұздар)
3,0мл.
препарат,
первитин
Эфедра
шөбінен
эфедрин
немесе
құрамдас
жалған
эфедрин.
Кінәлі
тұлғаның
жоғарыда
аталған
әрекеттердің кез келген жасауға тікелей ниетінің
міндетті түрде (сөзсіз) болуы осы баптың 2-бөлімі
бойынша
субьективті
ерекшелігі
қарастырылған
жағаның
болып
табылады.
қылмыстың
сипаттамасының
Сонымен
қатар,
егер де тұлғаның есірткілік құралдары немесс
жүйкеге әсер ететін заттарды заңсыз иемдену
немесе сақтау әрекеттерінде алдағы уақытта
есірткілерді ұқсату (сату), яғни оларды кінәлі
тұлғаның
иелігінен іс жүзінде аластату мақсаты айқындалса,
ғана бұл әрекеттер аяқталған қылмыстың
құрамын
білдіреді.
Дайындау,
өңдеу,
тасымалдау
және
жөнелту
үшін
жауаптылықтың ерекшелігі - заңда мұндай
жағдайда бұл әрекеттерді жасау
мақсаты
бекітілмегендігі,
ал
мұның
өзі
ұқсату
мақсатының болуымен қатар оның болмайтын
кезінде
де
қылмыстық
жауаптылық
орын
алатынын білдіреді.
Қылмыстық Кодекстің 259-бабының 3-бөлімі
е с і р т к і заттарды немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды өткізу, дайындау, ұқсату, жөнелту
мақсатында
заңсыз
иемденіп
алуды,
тасымалдауды немесе сақтауды не өткізуді:
а) адамдар тобы алдын ала сөз байласып;
б) әлденеше рет;
в) көп мөлшердегі есірткі заттар мен жүйкеге
әсер ететін
заттар
жөнінде
жасалған
әрекеттер
үшін
қылмыстық
жауаптылық қарастырады.
Адамдар
тобының
алдын
ала
сөз
байланыс
Қылмыстық Кодекстің 259-бабының 2-бөлімінде
көзделген
әрекеттерді
жасауды
бірқатар
аныктауыш сипаттармен ерекшеленеді. Олардың
ең бастысы, қылмысты жасауға алдын ала, яғни,
қылмыстың обьективті жағының нақты жасалуына
дейін оны бірлесіп жасау туралы келісіп алған
кемінде екі адам қатысуы тиіс. Бұл сипаттамалар
Қылмыстық
Кодекстің
31-бабының
2-бөлімінің
ережелерінен туындайды. 1
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабының
2-
бөліміпде көрсетілген әрекеттердің әлденеше
рет жасалғандығы үшін осы баптың 3-бөліміне
сәйкес
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабының
2-
бөлімінде көзделген екі не одан көп әрекеттердің
жасалуына байланысты болады. Айта кететін
жай-бағаланушы
жатқан
тұтас
өрекеттер
қылмыстың
жалғасып
бөліктері
келе
болып
табылмауы керек. Сонымен қатар, тұлға бұған
дейін жасаған қылмысы үшін заңмен орнатылған
тәртіп
бойынша
қылмыстық
жауаптылықтан
немесе соттылықтан босатылуы тиіс емес. Қылмыс
жасағаны үшін сотталған адам соттың айыптау
үкімі
заңды
соттылықты
күшіне
жою
енген
немесе
алып
күннен
тастау
бастап
кезіне
дейін сотты болған деп есептеледі.
Қылмыстық
Кодекстің
тармақшасына
сәйкес
259-бабы
осы
3-бөлімінің
баптың
"в"
2-бөлімінде
көрсетілген әрскеттерді көп мөлшердс ссірткі заттары
мен жүйкеге әсер
Казақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. Алматы. 1999.
ететін заттарға қатысты жасағандығы үшін
арнайы қылмыстық жауаптылық қарастырылады.
Қылмыстық Кодекстің 259-бабына сәйкес 3,4бөлімдерде
көзделген
әрекеттер
субьективті
жақты бағалау тікелей ниеттің орын алуымен
сипатталады.
Қылмыстық Кодекстің 259 бабының 4-бөлімі
осы
баптың
2-ші
немесе
3-бөлімдерінде
көзделген:
а) ұйымдасқан
топ
немесе
қылмыстық
қауымдастық
(қылмыстық ұйым) жасаған;
б) аса үл мөлшердегі есірткі заттар немесе
жүйкеге әсер
ететін заттарға қатысты жасалған әрекеттер үшін
жауаптылық
қарастырады.
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабтың
4-
бөлімінің "а" тармағын талқылауға кірісерде, ең
алдымен, ұйымдасқан қылмыстық топты немесе
қылмыстық қауымдастықты (қылмыстық ұйымды)
құру
және
оны
қоғамдастыққа
көздейтін
талдап
қатысу
Қылмыстық
көруді
Қылмыстық
басқару,
үшін
жауаптылық
Кодекстің
ұсынамыз.
Кодекстің
қылмыстык.
235-бабын
Сонымен
31-бабының
қатар,
3- бөліміне
сәйкес егер қылмысты бір немесе бірнеше қылмыс
жасау
үшін
тұрақты
күні
тобы
бұрын
жасаса,
ол
біріккен
адамдардың
ұйымдасқан
топтың
теория әрі практика жүзінде қалыптасып болған,
өзінің дәлелдігін растап келе жатқан барлық
белгілеріне
түсініктеме
бермейді.
Әнгіме,
ең
алдымен, оның негізгі белгілері болып табылатын
қылмыстың ұйымдастырушысы, бастаушысы және
жоспарлылығы туралы.
Қылмыстық
бөліміне
Кодекстің
31-бабының
4-
жүгіне отырып, егер қылмысты ауыр
немесе ерекше ауыр қылмыстар жасау үшін
құрылған, бірігіп ұйымдасқан топ (ұйым) не нақ
сондай мақсатпен қүрылган ұйымдасқан
топтардың бірлестігі
жасаса, ол қылмыстың сыбайластық (қылмыстық
ұйьм) жасаған қылмыс деп танылатындығын да
атай өтуге болады. Сонымен, әрекетті Қылмыстық
Кодекстің 259-бабының 4-бөлімінің "а" тармағы
бойынша
немесе
бағалау
үшін
қылмыстық
ұйымдасқан
топтың
қауымдастықтың
болуын
және оның Қылмыстық Кодекстің 259-бабының 2
немесе 3-бөлімдерінің бірінде көзделген қандай
да бір әрекетті жасағандығын дәлелдеп алу
керек.
Бұл
жағдайда,
кінәлі
тұлғаның
әрекеттері, Қылмыстық Кодекстің 235-бабында
көзделген
табылатын
кылмыстың
субъектісі
тұлғалардан
басқа,
болып
Қазақстан
Республикасы Қылмыстық Кодекстің 235 және
259-баптарының
тиісті
бөлімдерінің
жиынтығы
бойынша бағалануы тиіс.
Көріп
отырғанымыздай,
Кодекстің
Қылмыстық
259
бабының 2 немесе 3- бөлімдерінде көзделген
әрекеттер,
егер
олар аса ірі мөлшердегі есірткі заттар немесе
жүйкеге
әсер
ететін заттарға қатысты жасалған болса, дәл осы
баптың
4-
бөлімінің "б" тармағы бойынша дербес қылмыс
құрамын
құрайды. Жоғарыда аталған құрама таблицаға
сәйкес
есірткі
заттарының аса ірі мөлшерін құрайтындар, мысалы:
1000г
кептірілген
немесе
5000г
кептірілмеген
марихуана,
гашиш,
10г
1,0г
апиын
(нейтрал
тастырғыштармен
бірге),
500г
кептірілген немесе 2500г кептірілмеген көкнөр
сабағы,
героин
1,0г
жөне
кокаин
қосылатын
мен
толы ꗬ ÁIЙ73ꗬ¿7373ꗬ7373Ѐ73⌼
заттар
橢
橢
橢
橢
747474747474747474Й
橢
�
�
7474747474747474747474747474 橢 74747474 橢 7474
ꗬ
7474
橢
747474747474747
4]7474Ä747474Ä74Ä747474Ä747474Ä7474 74Ä74
7474Ä 74ڸ747474 ڸ747474 ڸ747474 ڸ747474 ڸ7474747474 ״74Ϝ74ꗬ74Ŝ74ڸ
747474ᚋ74Ą74ꗬ747474ꗬ747474ꗬ747474ꗬ7 47474ꗬ7474
74ꗬ747474 ꗬ 747474 ꗬ 747474ꗬ7474ꗬ747474ꗬ747474
ꗬ747474ꗬ747474ꗬ747474ꗬ747474 ꗬ 74Ǵ74 ꗬ 74B74ꗬ
74Õ747474747474747474Ä747474 ꗬ 747474747474
7474747474 ꗬ 747474 ꗬ 747474 ꗬ 747474 ꗬ 747474ꗬ747
4еперантан құрамдас жалған эфедриннің 100мл.
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабының
маңызды
ескертуі бар екендігін және оған сәйкес есірткі
заттарды немесе жүйкеге әсер ететін заттарды
өз еркімен тапсырған немесе есірткі заттарды
медициналық
емес
мақсатта
тұтынуына
байланысты медициналық көмек көрсетілуі үшін
медициналық мекемеге өз еркімен барған және
есірткі заттардың немесе жүйкеге әсер ететін
заттардың
заңсыз
қылмыстарды
айналымына
ашуға
немесе
байланысты
олардың
жолын
кесуге, оларды жасаған адамдарды әшкерелеуге,
қылмысты
белсенді
жолмен
көмек
Республикасы
алынған
көрсеткен
Қылмыстық
бойынша
адам
табуға
Қазақстан
Кодексның
қылмыстық
босатылатынын
мүлікті
259-бабы
жауаптылықтан
естен
шығармау
керек.
Ескертпеде көрсетілген жағдайда қылмыстық
жауаптылықтан тек қана бір мезгілде екі жағдай
болған кезде ғана босатылуы мүмкін. Олар:
1.есірткі заттарды немесе жуйкеге өсер ететін
заттарды өз
еркімен тапсырған
немесе
есірткі
заттарды
медициналык
емес
мақсатта
медициналық
тұтынуы
байланысты
көмек
көрсетілуі үшін медициналық мекемеге өз
еркімен бару;
2.есірткі заттардың немесе жүйкеге әсер ететін
заттардың
заңсыз айналымына байланысты қылмыстарды
ашуға немесс
олардың
жолын
кесуге,
оларды
жасаған
адамдарды
әшкерелеуге,
мүлікті
қылмыстық жолмен
алынған
табуға
белсенді көмек көрсету.
Ал
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабының
ескертпесінде сөз болған белсенді көмек дегеніміз
-
субъектің
аталған
алдын
қылмысты
ала
тергеу
ашуға
не
орындарының
оның
жолын
кесуге, істің шынайы жағдайлары мен әрекетті
жасауға
қатысты тұлғаларды,
жатқан
жерін
ашуға.
олардың
қылмысқа
тұлғаларды ұстауға, есірткі заттарын
тұрып
қатысты
немесе жүйкеге әсер ететін заттарды іздеп
табуға бағыттал
ған шараларына өз еркімен
қатысуын білдіреді.
4.2. Есірткі заттарды немесе жүйкеге әсер
ететін заттарды
ұрлау не қорқытып алу.
Есірткілік заттарды немесе жүйкеге өсер ететін
заттарды ұрлау немесе қорқытып алу аталған
топтың дербес қылмысы болып табылады. Оны
жасағаны
үшін
жауаптылық
Қазақстан
Республикасының Қылмыстық Кодекстің 260бабы бойынша көзделген. Бірінші бөлімде
аталған қылмыстық "қарапайым құралы", атап
айтқанда, заң арқылы ауыр қылмыстар санатына
жатқызылған есірткі заттарын немесе жүйкегс
әсер ететін заттарды ұрлау немесе қорқытып алу
үшін
жауаптылық
белгіленген.
Сонымен
объективті
жақ
төмендегідей
белсенді
әрекеттердің біреуінің жасалуы арқылы көрінеді:
1) есірткі заттарын немесе жүйкеге әсер ететін
заттарды ұрлау; 2) есірткі заттарды немесе
жүйкеге әсер ететін заттарды қорқытып алу.
Есірткі заттарын немесе жүйкеге әсер ететін
заттардың
ұрлаудың
объективті
жағының
сипаттамасын
анықтай
отыра,
Қазақстан
Республикасының Қылмыстық Кодексінің 175бабына
ескертудің
1-тармағында
берілген
түсініктемеге сүйенуге тиіспіз. Оғаи сәйкес:
"осы кодекстің баптарында ұрлық деп пайда
күнемдік мақсатта бөтен мүлікті осы мүліктің
меншік иесіне немесе өзге иеленушісіне залал
келтіре отырып айыптының немесе басқа
адамдардың пайдасына заңсыз, қайтарымсыз
алып
қою
және
айналдыру
танылады."
Қылмыстық кодекстің 175 және баска да
бабтарын талдауды ұсына отырып, заң арқылы
есірікі заттарын және жүйкеге өсер ететін
заттарды ұрлық, тонау, қарақшылық, алаяқтық,
иеленіп алу, ысырап қылу арқылы ұрлап алуды
іске асырғандық үшін жауаптың көзделгендігін
атап өтейік. Айта кететін жай — есірткіні оның
заңды иесіне ғана емес, заңсыз ие болғаннан
да тартып алу — есірткіні ұрлап алуға жатады.
Қарақшылықтан басқа кездері, тұлғаны есірткіні
нақты
иелену
сәті
болы; есептеледі.
қылмыстың
аяқталуы
Қылмыстық Кодекстің 181-
бабының 1-бөліміні диспозициясының мазмұнына
сүйене отырып, 260-баптың 1 бөлімінде
қарастырылған, есірткілік заттарды немесе
жүйкеге әсер
алудың
ететін
заттарды
қорқытып
құрамыны объективті жағын
анықтауға болады. Ол есерткі заттарды немесе
жүйкеге әсер ететін заттарды немесе оларға
құқықты беруді немесе күш қолданумен не
есірткіні жоюмен неме бүлдірумен қорқыту
арқылы есірткілерге қатысты баска да іс
әрекеттерді жасауды талап ету,
жәбірленушіні немесе
масқаралайтын
жәбірленушінің
оның
сол
сияқты,
жақындарын
мәліметтерді таратумен,
не
оның
не
жақындарының
мүдделеріне елеулі зиян келтіруі мүмкін өзге де
мәліметтерді жариялаудан
өрекеттер
ететін
есірткі
заттарды
заттары
оларды
тұрады.
Осы
мен жүйкеге
иеленуге
әсер
немесе
қарамағына алуға заңмен көзделген ешқандай
қүқығы жоқ тұлғаларға қарсы жасалса да
қорқытып алу болып есептеледі. Қылмыстың
аяқталуы
айыпты
тұлғаның
өзінің
қорқыту
талаптарын білдіру сәтімен түспа-түс келеді.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 2-бөлімінде
осы баптың
1-бөлімінде көрсетілген әрекеттерді:
а) адамдар тобы алдын ала сөз байласып
жасағандығы;
б) әлденеше рет;
в) түлға өзінің қызмет бабын пайдалану арқылы;
г) өмірге немесс денсаулыққа қауіпті емес күш
қолданып
осындай
күш
қорқыту
аркылы
жасағандық.
қолданылатындығымен
Қылмыстық
Кодекстің
259-бабын
талдау
барысында есірткілік заттар мен жүйкеге әсер
ететін заттардың заңсыз қолданудың адамдар
тобы алдын ала сөз байласып немесе өлденеше
рет іске асырғандығымен сипатталатын түрлері
ашылып еді. Бүл түсініктеме есірткілерді ұрлау мен
қорқытып алудың дәл осылай бағаланылатын
түрлерінің
жасалуы
қалыптастыруға
жөнінде
пікір
мүмкіншілік
береді.
Сондықтан, Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 2бөлімінің "в"және "г" тармақтарында көзделген
басқа екі түрінің сипаттамасына тоқталып өтейік.
Есірткі заттарын немесе жүйекеге өсер ететін
заттарды тұлға өзінің қызмет бабын пайдалана
отырып ұрлануы немесе қорқытып алуы, мұндай
тұлғаның есірткіге қол жеткізуге жолы ашық,
немесе
есірткі
берілген
оларға
немесе
лауазым
иесі
бо лм ау ы
қызметте
күзетуге
болуымен
да
м үм кін
сеніп
пайдалануға
тапсырылған,
қатар,
лауазымды
екен дігін
жоқ қа
ш ығарм айды. Сондықтан, қылмыстың субъектісі
ретінде,
арнайы
бола
тұра,
медицина
қызметкерлері, есірткі заттарымен жүйкеге әсер
ететін
заттарды
жүмысшылары
күзетшілер
айтарлықтай
өндіруші
кәсіпорын
қоймаларда жүмыс істейтіндер,
болып
табылатын
ауқымды
тұлға
тұлғалардың
болуы
мүмкін.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 2-бөлімінің "г"
тармағы бойынша әрекетті бағалаудың, оның
объективті
жағын
ерекшеліктері
бар.
Ең
сипаттауда
алдымен,
бұл
кейбір
жерде
қылмыстың
қосымша
объектісі
болып,
денсаулығына немесе өміріне қауіпті емес кұш
қолданылатын
адамның
денсаулығы
екендігін
естен шыұармау керек. Қылмыстың құрамы мұндай
күшті
қолдану
қолданылатындығымен
немесе
қорқытуды
оның
білдіру
сәтінен бастап аяқталған болып есептеледі.
Қазақ ССР жоғаргы Сот Пленумынын 1961
жылғы 7 желтоқсан №5 қаулысына сәйкес, 1968
жылдың
маусым
(№5)
1989
жылдың
желтоқсан (№13), 1996 жылдың 20 желтоқсан
(№11) өзгерістер ескеріле отыра, өмірге және
денсаулыққа қауіпті емес күш қолдану ретінде
өзінің салдарынан денсаулықтың қысқа мерзімге
бұзылуына
немесе
қабілеттіліктің
тұрақты
шамалы
соқтырмайтындай
жарақаттайды,
жоғалуына
жеңіл
сол
еңбекке
әкеліп
түрде
сияқты,
дене
жәбірленушінің
денесін ауыртуды немесе оның б о с т а н д ы ғ ы н
ө м ір г е
н ем ес е
денсаулыққа
кауіп
тудырмайтындай дәрежеде шектеуді түсіну
керек.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 3-
бөлімінде
аталған
баптың
немесе
3-
бөлімдерінде көзделгендей:
а) үйымдасқан топ;
б) ірі мөлшерде есірткі заттар немесе жүйкеге
әсер ететін
заттар жөнінде;
в) өмірге немесе денсаулыққа қауіпті күш
қолдануы не
осындай күш қолданумен қорқыту арқылы
жасалған есірткі
заттары
ұрлау
мен
жүйкеге
әсер
ететін
заттарды
мен
қорқытып
алудың
түрлері
үшін
қылмыстық
жауаптылық
бекітілген.
Айтылған қылмыстың ұйымдасқан топ аркылы
жасалуы оның қоғамдық қауіптілігін анағұрлым
арттыра
түседі
жағдайда
және
Қылмыстық
де
оған
Кодекстің
негіз
болған
235-бабының
тиісті бөлімі бойынша бағалауды талап етеді.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабының 3-бөлімінің
"а"
тармағында
қылмыстық-қүқықтық
көзделген
әрекеттердің
бағалануының
ерекшелігі
есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін затарды
ұрлау
мен
қорқытып
алуды
дәл
ұйымдасқан
топтың жасауында болып отыр, мұны Қылмыстық
Кодскстің
260-бабының
және
2-болімдсрі
бойынша
жоғарыдағы талдауымда айтып өткенбіз.
Жасалған әрекетті Қылмыстық Кодекстің 260бабының
3-бөлімінің
бағаланудың
"б"
ерекшелігі
тармағы
—
бойынша
есірткі
заттармен
жүйкеге әсер ететін заттарды ұрлап алу мен
қорқытып
алудың
Жоғарыда
ірі
мөлшерде
есірткілердің
заңсыз
жасалуында.
айналымына
байланысты әрекеттің Қылмыстық Кодекстің 259бабының
3-бөлімінің
"в"
тармағы
бойынша
бағалану шарттары туралы айтылған еді, дәл осы
шарттар
әрекетті
Қылмыстық
Кодекстің
260-
бабынын 3-бөлімінің "б" тармағы бойынша да
бағалауда қолдануға тұрарлық.
Сонымен қатар ұрлау мен қорқытып алуды
бағалау
барысында
субъективті
қарау
жағын
керек?
қылмыс
талдауға
оның
дұрыс
құрамының
өте
тиянақты
жүргізілуінің
нәтижесі әрекеттің бағалануына әсер етуі мүмкін.
Бұл
жерде
сөз
айыпты
тұлғаның
ниетінің
бағытталғандығы туралы ꗬ ÁIЙ86ꗬ¿8686ꗬ8686Ѐ86⌼
橢
橢
橢
橢
878787878787878787Й
橢
�
�
8787878787878787878787878787橢878787 87橢878787
ꗬ
橢
878787878787878
7]8787Ä878787Ä87Ä878787Ä878787Ä8787 87Ä87878
7Ä87ڸ87 87 87 ڸ87 87 87 ڸ878787ڸ878787ڸ8787878787 ״87Ϝ87 ꗬ 87Ŝ 87ڸ878
787ᚋ87Ą87 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ
878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787ꗬ8787ꗬ878787ꗬ878787ꗬ878
787ꗬ878787ꗬ878787ꗬ878787 ꗬ 87Ǵ87 ꗬ 87B87ꗬ87Õ87
8787878787878787Ä878787 ꗬ 878787878787878787
8787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787 ꗬ 878787ꗬ8787
Қылмыстық Кодекстің 260-бабы 3-бөлімінің "б"
тармағында
көзделгендей
қылмысты
жасауға
оқталғандығы үшін белгіленуі тиіс.
Қылмыстық Кодекстің 260-бабы 3-бөлімін ің
"в" тармағында есірткі заттарды немесе жүйкеге
әсер ететін ұрлау не қорқытып алуды өмірге не
денсаулыққа қауіпті күш қолдану, не осындай
күш қолданумен қорқыту арқылы жасағандық
үшін жауаптылық көзделген. Сондықтан адам
өмірі мен денсаулығы бұл қылмыстың қосымша
объектісі
ретінде саналады. Бұл әрекеттің ерекше өзгешілігі
— есірткі заттарын немссе жүйкеге әсер ететін
заттарды
ұрлау
не
қорқытып
алудың
тәсілі
ретінде жәбірленушінің өміріне не денсаулығына
қауіпті
күш
қолданылуы
немесе
сондай
күш
қолданумен қорқыту.
Қазақ ССР Жоғарғы Сот пленумының 1961
жыл 7 желтоқсандағы №5 қаулысына сәйкес,
1968 жыл 12 маусымдағы (№5), 1989 жылғы 22
желтоқсандағы
(№13),
1996
жылғы
желтоқсандагы (№'11) күнгі өзгертулер ескеріле
отыра жәбірлеуші денсаулығының қысқы мерзімге
бұзылуына немесе оның еңбекке қабілеттілігінің
шамалы
түрде
тұрақты
соқтыратындай
жарақатын
орта
немесе
келтіретін
күш
жойылуына
әкеліп
ауырлықтағы
дене
жеңіл
дене
қолдануды,
жарақатын
сонымен
қатар,
көрсетілген залалды тигізбесе де тигізу кезінде
жәберленушінің
өмірі
мен
денсаулығына
шынайы қатер тудырған өзге күш қолдануды да
өмірге және денсаулыққа қауіпті күш қолдану
ретінде түсіну керек. 1
Сонымен,
жәбірленушінің
өмірі
мен
денсаулығына қауыпты күш көрсетуге қатысты
айтып өтер болсак, оның денсаулыққа іс жүзінде
залал
көрсетумен
індетті
байланыстырылмайтындығын,
денсаулыққа
тұншықтыру
қауіпті
немесе
т ұ н ш ық т ыр у ға
әрекеттерден
басқада,
ваннада
ә р е к ет
тұруы
ол
не
жасау
мүмкін
түрде
өміргі
не
мысалы,
б а с ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz