Оқушылардың өзiндiк жұмысы

Жоспар
Кіріспе

1 Өзiндiк жұмыс
2 Оқушылардың өзiндiк жұмысының маңызы
3 Оқушылардың өзiндiк жұмысын ұйымдастырудың маңызы
4 Өзіндік жұмыс оқушылардың оқу.танымдық іс.әрекетінің формаларының бірі
5 Оқушылардың өзіндік жұмыстарының әртүрлі жіктеулері

Өзiндiк жұмыс - балалардың шығармашылық әрекетi мен ынтасын дамытуда зор әсер етедi, бiлiм, қайсарлық, табандылық, батылдыққа тәрбиелеуде және қалыптастыруда, көздеген мақсатқа жетуге және жеке тұлғаның сапалық қасиеттерiн жетiлдiруге зор мүмкiндiк бередi.
Сонымен, оқушылардың өзiндiк жұмысы деген не?
Бұл туралы педагог, психологтардың, әдiскерлердiң көптеген еңбектерi бар. Ғылыми еңбектерде өзiндiк жұмыс мәселесi жайлы бiржақты пiкiр жоқ. Кейбiр ғалымдар оны оқыту әдiсiнiң бiрi деп есептейдi. Менiң ойымша, өзiндiк жұмыс ұғымына П.И.Пидкасистыйдың берген анықтамасы оның мән-мағынасын толық ашады. Ол былайша пiкiр айтты: «Ең қолайлы және тәжірибеде тексерiлген сабақтың тиiмдiлiгiн, сабақ үстiнде оқушылардың белсендiлiгiн арттырудың бiрден-бiр жолы оқу жұмысында өзiндiк жұмысты тиiмді ұйымдастыру болып табылады. Сабақ үстiнде оқушылар өз мүмкiндiктерiнше өздiгiнен еңбектенулері қажет, ал мұғалiм оқушылардың өздiгiнен жұмыс iстеу барысын жетекшiлiкке алып, оны орындауға тапсырма беру қажет. Оқу үрдiсiнде өзiндiк жұмыс деп, мұғалiмнiң ұйымдастыруымен оқушылардың белсендiлiк әрекетiн, белгiлi уақыт iшiнде алға қойған дидактикалық мақсатты орындауға бағытталған, бiлiмдi iздеу, оны ұғыну, бекiту, бiлiк және дағдыны қалыптастыру және дамыту, бiлiмдi жүйелеу және талдап қорытуды айтамыз.
Оқушылардың өзiндiк жұмысының маңызын толығырақ түсiну үшiн, оның атқаратын негiзi мен мiндеттерiн атап өткен жөн болар.
1. Оқушылардың дербестiк қабiлетiн мейлiнше арттыру;
2. Олардың алған бiлiмiнiң саналылығы мен берiктiгiн қамтамасыз ету.
3. Оқушыларда оқуға қажет бiлiктер мен дағдылар қалыптастыру.
4. Таным, ақыл-ой қабiлетiн дамыту т.б.
Оқушылардың өзiндiк жұмысын ұйымдастырудың маңызы зор. Өйткенi, сол арқылы оқушылардың iс-әрекетiнiң дербестiгi артады.
Бұл туралы А.Байтұрсыновтың пiкiрi бойынша, бала бiлiмдi тәжiрибе арқылы өздiгiнен алуы керек. Мұғалiмнiң қызметi - оның бiлiмiнiң, шеберлiгiнiң ұзақ жолды қысқарту үшiн, ол жолдан балалар қиналмай оңай өту үшiн, балаға жұмысты кешiктiрмей, кезiнде берiп отыру үшiн, балаға жұмысты әлiне қарай шағындап беру мен бетiн белгiлеген мақсатқа қарай түзеп отыру керек.
Оқушылардың өзiндiк жұмысы оқыту әдiсi де, оқыту принципi де емес, ол-оқушының оқу әрекетiнiң күрделi бiр түрi немесе оқу жұмыстарының арнайы бiр формасы болып табылады.
Өзiндiк жұмысты ұйымдастырудың шарттары: мұғалiмнiң нақты тапсырмалар беруi, жұмысты орындаудың және аяқтаудың уақытын белгiлеуi, мұғалiмнiң басқаруымен оқушылардың дербестiлiгiнiң мөлшерi, олардың жұмысты өз еркiмен және қалауымен iстеуi, оған әсер ететiн мотивтер т.б.
Осыған орай, оқушылардың өзiндiк жұмысын арнайы бөлiнген уақыт iшiнде мұғалiмнiң тапсыруымен, бiрақ тiкелей көмегiнсiз орындалатын жұмыс деп айту жеткiлiксiз. Мұндай анықтамада оны ұйымдастырудың негiзгi белгiлерi көрсетiлмеген. Өзiндiк жұмысты мұғалiмнiң дұрыс басқара бiлу және оқушылардың дербестiк әрекетiнiң дәрежесi артып отыруы-осы жұмысты ұйымдастырудың негiзгi белгiлерi болып табылады.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Өзіндік жұмыс
Өзiндiк жұмыс - балалардың шығармашылық әрекетi мен ынтасын
дамытуда зор әсер етедi, бiлiм, қайсарлық, табандылық, батылдыққа
тәрбиелеуде және қалыптастыруда, көздеген мақсатқа жетуге және жеке
тұлғаның сапалық қасиеттерiн жетiлдiруге зор мүмкiндiк бередi.
Сонымен, оқушылардың өзiндiк жұмысы деген не?
Бұл туралы педагог, психологтардың, әдiскерлердiң көптеген
еңбектерi бар. Ғылыми еңбектерде өзiндiк жұмыс мәселесi жайлы
бiржақты пiкiр жоқ. Кейбiр ғалымдар оны оқыту әдiсiнiң бiрi деп
есептейдi. Менiң ойымша, өзiндiк жұмыс ұғымына П.И.Пидкасистыйдың
берген анықтамасы оның мән-мағынасын толық ашады. Ол былайша пiкiр
айтты: Ең қолайлы және тәжірибеде тексерiлген сабақтың тиiмдiлiгiн,
сабақ үстiнде оқушылардың белсендiлiгiн арттырудың бiрден-бiр жолы
оқу жұмысында өзiндiк жұмысты тиiмді ұйымдастыру болып табылады.
Сабақ үстiнде оқушылар өз мүмкiндiктерiнше өздiгiнен еңбектенулері
қажет, ал мұғалiм оқушылардың өздiгiнен жұмыс iстеу барысын
жетекшiлiкке алып, оны орындауға тапсырма беру қажет. Оқу үрдiсiнде
өзiндiк жұмыс деп, мұғалiмнiң ұйымдастыруымен оқушылардың
белсендiлiк әрекетiн, белгiлi уақыт iшiнде алға қойған дидактикалық
мақсатты орындауға бағытталған, бiлiмдi iздеу, оны ұғыну, бекiту,
бiлiк және дағдыны қалыптастыру және дамыту, бiлiмдi жүйелеу және
талдап қорытуды айтамыз.
Оқушылардың өзiндiк жұмысының маңызын толығырақ түсiну үшiн,
оның атқаратын негiзi мен мiндеттерiн атап өткен жөн болар.
1. Оқушылардың дербестiк қабiлетiн мейлiнше арттыру;
2. Олардың алған бiлiмiнiң саналылығы мен берiктiгiн қамтамасыз
ету.
3. Оқушыларда оқуға қажет бiлiктер мен дағдылар қалыптастыру.
4. Таным, ақыл-ой қабiлетiн дамыту т.б.
Оқушылардың өзiндiк жұмысын ұйымдастырудың маңызы зор. Өйткенi,
сол арқылы оқушылардың iс-әрекетiнiң дербестiгi артады.
Бұл туралы А.Байтұрсыновтың пiкiрi бойынша, бала бiлiмдi
тәжiрибе арқылы өздiгiнен алуы керек. Мұғалiмнiң қызметi - оның
бiлiмiнiң, шеберлiгiнiң ұзақ жолды қысқарту үшiн, ол жолдан балалар
қиналмай оңай өту үшiн, балаға жұмысты кешiктiрмей, кезiнде берiп
отыру үшiн, балаға жұмысты әлiне қарай шағындап беру мен бетiн
белгiлеген мақсатқа қарай түзеп отыру керек.
Оқушылардың өзiндiк жұмысы оқыту әдiсi де, оқыту принципi де
емес, ол-оқушының оқу әрекетiнiң күрделi бiр түрi немесе оқу
жұмыстарының арнайы бiр формасы болып табылады.
Өзiндiк жұмысты ұйымдастырудың шарттары: мұғалiмнiң нақты
тапсырмалар беруi, жұмысты орындаудың және аяқтаудың уақытын
белгiлеуi, мұғалiмнiң басқаруымен оқушылардың дербестiлiгiнiң мөлшерi,
олардың жұмысты өз еркiмен және қалауымен iстеуi, оған әсер
ететiн мотивтер т.б.
Осыған орай, оқушылардың өзiндiк жұмысын арнайы бөлiнген
уақыт iшiнде мұғалiмнiң тапсыруымен, бiрақ тiкелей көмегiнсiз
орындалатын жұмыс деп айту жеткiлiксiз. Мұндай анықтамада оны
ұйымдастырудың негiзгi белгiлерi көрсетiлмеген. Өзiндiк жұмысты
мұғалiмнiң дұрыс басқара бiлу және оқушылардың дербестiк әрекетiнiң
дәрежесi артып отыруы-осы жұмысты ұйымдастырудың негiзгi белгiлерi
болып табылады.
Бастауыш мектеп оқушыларымен өзiндiк жұмысты ұйымдастыру
мәселесiн зерттей келе Б.Г.Ананьев, Д.Н.Богоявский, В.В.Давыдов,
Е.Н.Кабанова-Меллер, П.И.Пидкасистый, М.Н.Скаткин және т.б. педагогтар
мен психологтар оқушылардың өзiндiк жұмыстарының негiзгi ерекшелiгі
-олардың ықыласы және өз еркiмен әрекет жасауына байланысты деп
санайды.
Өзiндiк жұмыстар әр түрлi әдiстер арқылы iске асырылады,
мысалы: жаттығу, кiтаппен жұмыс iстеу, бақылау, есеп шығару,
эксперимент жүргiзу.
Әрбiр оқыту әдiсi оқушылардың өзiндiк жұмысын қамтиды,
оқыту әдiсiнiң мiндетi-оқушылардың дербестiгiн арттыру, өздiгiнен
жұмыс iстей бiлуге баулу. Өзiндiк жұмыстың өз алдына оқыту
принципi бола алмайтынының тағы бiр себебi оның өзi басқа
принциптерге тәуелдi. Сондықтан олардың өзiндiк жұмысы оқу
әрекетiнiң бiр түрi ғана.
Оқушылардың өзiндiк жұмысына мұғалiмнiң тапсырмасы бойынша
олардың өздерi жоспар жасап, iстiң тәсiлiн анықтап, оның нәтижесiн
бағалап орындайтын жұмыстары жатады. Сонымен қатар оқушылардың
өзiндiк жұмысының жоғарғы формасына олардың өз еркiмен жаңа амал-
тәсiлдер қолданып жасайтын творчестволық жұмыстарын жатқызамыз.
Оқушылардың өзiндiк жұмыстарының түрлерi сан алуан. Оларды
топтастыру өте күрделi мәселе. Сондықтан оқушылардың өзiндiк
жұмыстарын топтастыру үшiн бiрнеше шарттар мен белгiлерді ескеруiмiз
керек.
Оқушылардың өздiгiнен жұмыс iстей бiлу әрекетi бiрден
қалыптаспайды. Ол өте күрделi үдеріс болғандықтан жай, қарапайым
сатыдан жоғары, күрделi сатыға қарай дамиды. Оның қалыптасуына
алдымен сыртқы факторлар әсер етедi. Оқытудың маңызы мен
мiндеттерi, оның әдiстерi, мұғалiмнiң талаптары т.б. Содан бiрте-
бiрте оқушының белсендi таным әрекетiне байланысты өздiгiнен жұмыс
iстеуi оның қажеттiлiгiне айналады.
Оқушы ең алдымен мұғалiмнiң берген үлгiсiне қарай елiктеу
негiзiнде қарапайым тапсырмалар орындайды. Мұндай жағдайда жұмыстың
мазмұнын, жасау әдiстерiнiң бәрiн мұғалiмнiң өзi айтып бередi, ал
оқушы тек орындаушы ретiнде жұмыс iстейдi.
Ал егер мұғалiм оқушыға бәрiн өзi айтпай, бұрын алған
бiлiмдерiн қолдануға лайықты жаңа жағдайлар туғызатын бола, ол
кезде оқушы өздiгiнен iзденiп, жаңа мiндеттердi шешуге тырысады.
Бұндай жағдайда оның дербестiгi, өздiгiнен iстейтiн әрекетi арта
түседi.
Өзiндiк жұмысты ұйымдастырғанда, мұғалiм оқушылардың дара
ерекшелiктерiн ескерiп, соған қарай беретiн тапсырмаларды өзгертiп
отырғаны жөн және орындалған жұмыстың қорытындысына ғана баға
қоймай, сонымен қатар оқушы қалай жоспарлады, қандай тәсiлдер
қолданып орындады, өзi қалай тексерiп отырды, осының бәрiн ескерiп,
бағалағаны жөн.
Өзiндiк жұмыс үрдiсiнде мұғалiм мен оқушылардың бiрлесiп
жасайтын әрекеттерiн толығырақ қарастыратын болсақ: мұғалiм
оқушыларға шамалары келетiндей тапсырмалар ұсынады, онда мыналар
көрсетiледi: жұмыстың мақсаты, оны бөлiмдерi бойынша орындау ретi,
алынған нәтижелердi, өздерiнiң тексеру тәсiлi (Өзiн-өзi бақылау),
мұғалiм тексеру үшiн, алынған нәтижелердi әзiрлеу, реттеу тәсiлдерi,
жұмысты орындау мерзiмi.
Мұғалiм тапсырманың дұрыс орындалғанын, оқушылардың оның
мазмұны мен нәтижесiн қаншалықты түсiнiп, меңгергенiн анықтайды;
демек, мұғалiм бақылаушы ғана емес, ұйымдастырушы да, оқушылардың
өзiндiк жұмысын тексерушi де мұғалiм тапсырма арқылы олардың
қабiлетiн жоспарлайды, оны бiр мақсатқа бағыттап, сапасын
айқындайды. Осыдан келiп оқушылар тапсырма алады, меңгерген бiлiм
қорына сүйене отырып, оның мақсаты мен орындау тәсiлдерiн
ойластырады, ең маңыздысы, жұмысты өздiгiнен орындау барысында
алынуға тиiстi нәтижелердi өздерi программалайды. Содан соң iстелген
жұмыстың дұрыстығын үнемi тексере отырып, тапсырманы бөлiмдерi
бойынша орындайды, алынған нәтижелерiн реттеп әзiрлейдi (өзiн-өзi
бақылау) және оларды (жазу жұмысы, цифрлар, сызулар, суреттер,
модельдер т.б.) тексеру үшiн мұғалiмге тапсырылады. Осы жұмыстарды
бастауыш сыныптан бастап жүргiзiлсе, оқушылардың бiлiмдiлiк маңызы
арта түседi.
Егер өз бетiнше жұмыс жаңа бiлiмдi игеруге байланысты болса
және мұнда оқушының бiлiмдi саналы түрде қабылдауы қарастырылса,
яғни талдап қорыту, ережелердi, заңдылықтарды тұжырымдай бiлу,
есептердi шеше бiлу, берiлген есепке керi есеп құрастыра бiлу,
логикалық тапсырмаларды орындай бiлу т.б. бұл математика сабағындағы
өздiк жұмыстың жаңа материалды игеру түрiне жатады. Мысалы:
математика оқулығында Қосу амалының ауыстырымдылық қасиетi деген
тақырып қарастырылған. Мұнда көрнекiлiк арқылы қосындылар құрастырып,
олардың компоненттерiнiң атауларын еске түсiрiп алғаннан кейiн,
оқушыларға қосылғыштардың орындарын ауыстырып, қосындылардың мәндерiн
салыстыруды ұсынамын. Осыдан кейiн оқушылардың назарын қосындыларда
Не өзгердi, не өзгермедi? – деген сұрақтарға аударып, ереженi
оқушылардың өздерi тұжырымдауына мүмкiндiк беремiн. Сондай-ақ, осы
заңдылыққа байланысты өмiрде кездесетiн жағдайларға оқушылардың
өздерi мысалдар келтiруi өте маңызды.
Жаңа материалды өз бетiнше игеру тапсырмаларына ерекше
көңiл бөлген дұрыс. Осыдан кейiн тақырыпта баяндалатын негiзгi
заңдылықтарды, ереженi оқушының өзi табуына сұрақтар жүйесi мұқият
құрылуы керек.
Оқушылардың жаңа материалды жеке игеруiнде оқулықпен жұмыс
iстей бiлудiң атқарар рөлi ерекше. Оқулықпен тиiмдi жұмыс iстей
бiлу үшiн оқушының қажеттi iскерлiгi мен дағдысы болуы тиiс.
Оқушыны оқулықпен жұмыс iстеуге ерте бастан, яғни, бала мектепке
келген күннен бастап оқушыны дағдыландыруымыз керек. Егер мұғалiм
осы күннен бастап оқушының оқулықпен дұмыс iстеуiн дұрыс жолға
қойса, онда келешекте мұғалiмнiң күнделiктi жұмысын ұйымдастыру
жеңiл болады.
Оқушы оқулықпен жұмыс iстеудiң белгiлi iскерлiгi мен
дағдысын жақсы меңгеруi, оқулықпен жұмыс iстей бiлудiң маңызын,
нақтырақ айтсам, мұғалiм баяндаған материалды үйге өз бетiмен
толықтыруға, сондай-ақ жаңа материалды өз бетiнше игеруге және
өтiлген материал бойынша практикалық iскерлiк дағдыларын толықтыра
түсуге болатынын түсiнуi тиiс. Егер оқушы 1-сыныптан бастап
оқулықпен жұмыс iстеудiң осындай қағидаларын меңгерсе, онда 2-
сыныпта қарастырылатын қиын емес тақырыптарда оқушылардың өздерi
меңгеруiне ұсынуға болады. Мұнда мұғалiм тек оқушыға таныс емес
белгiлер, таңбалар және сөздер туралы түсiнiк берсе жеткiлiктi.
Мысалы: 1-шi және 2-сыныпта қарастырылатын Амалдардың орындалу
ретi, жақшалар тақырыбын
оқушылардың өз бетiнше игеруiне болады. 1-сынып оқушыларында өз
бетiнше жұмыс iстеу дағдылары әлi қалыптаса қоймағандықтан, бұл
сыныпта мұғалiмнiң басшылығымен атқаратын жұмыстар көбiрек болуы
тиiс. Ал, 2-сыныпта оқушылардың оқулықпен өз бетiнше жұмыс iстеу
дағдылары бiршама қалыптасып қалғандықтан мұндай тапсырмаларды
көбiрек ұсыну керек.
Өзiндiк жұмыс оқушыларды сөйлеп үйретуге емес, бiлiмнiң нақты
деңгейiн көрсете бiлуге негiзделген әдiс. Өзiндiк жұмысты
ұйымдастырғанда оның сапасына назар аударған жөн. Бұл оқушылардың
бiлiм деңгейiн тексеруде де өте тиiмдi.
Өзіндік жұмыс оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетінің
формаларының бірі болып табылады. Сондықтан бұл жұмыстардың
тиімділігі мұғалімнің осы іс-әрекетті дұрыс жоспарлау
біліктілігіне
байланысты болады. Белсенді оқу- танымдық іс-әрекет оқушылардың ой
еңбегі мен практикалық әркетінің қызметін болжайды. Яғни білім
мен білік тек белгілі бір оқу әрекеттерін орындаған кезде
ғана толық әрі саналы меңгеріледі және де бұл әрекеттерді
оқушының өз бетінше орындағаны дұрыс. Тәжірибеден өз бетінше
ізденуді, оқушылырдың өзіндік жұмысын ұтымды ұйымдастыра алатын,
керек кезінде проблемалық жағдайлар туғызып, олардың назарын
басты проблемаларды өз бетінше шешуге бағыт-бағдар алатын
мұғалімнің оқу процесінде жақсы нәтижеге жететіндігін көруге
болады.
Қазіргі кезде сабақты дұрыс жүргізуге қойылатын негізгі
талап – оқушылардың белсенді іс-әрекеттік сезімін оята отырып,
оларды басқара білу. Ол біріншіден, тек дайын ақпараттар ,
деректер, заңдар, ережелер беріп қана қоймай, оқушыларды өз бетінше
іздендіретін, одан жаңа ақпарат алатындай оқу материалын берудің
құрылымын қайта құруды талап етеді. Мұғалім ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.