Қан кету. Қанкетуді тоқтату
1. Қан кету.
2. Қан кетудің жіктелуі.
3. Қанкетуді тоқтатудың уақытша әдістері
4. Қан кетуді мүлдем тоқтату.
5. Мұрын қуысының алдыңғы тампонадасы
• Әдебиеттер:
2. Қан кетудің жіктелуі.
3. Қанкетуді тоқтатудың уақытша әдістері
4. Қан кетуді мүлдем тоқтату.
5. Мұрын қуысының алдыңғы тампонадасы
• Әдебиеттер:
Қан тамырларының бүтін қалпының бұзылуына байланысты қан сұйығының ағуын қан кету, - деп айтады. Қан ағу көбінесе жарақатқа байланысты. Ол науқас өлімінің негізгі себептерінің бірі болып табылады. Қан ағу тек хирургиялық науқастарда ғана емес сонымен бірге терапиялық, гинекологиялық, инфекциялық, т.б. науқастарда (инфаркт – жүрек бұлшық етіне қанталау, жатырдан қан ағу, т.б.) кездеседі. Бір сөзбен айтқанда: күнделікті жұмыс барысында қан ағуымен кездеспейтін бірде-бір медицинаның саласы жоқ. Сондықтан, қан ағумен күресу медициналық мәселердің өте күрделі түрлерінің бірі болып саналады.
Қан кетудің жіктелуі.
А. Жарақаттық қан ағу әртүрлі зақымдалудың әсерінен, тамырдың бүлінуінен болады. Бұл қан ағулар жұмсақ ұлпалардың (жаралау, соғып алу) және сүйектердің (сынық, буын шығуы) зақымдануы кезінде болады.
Б. Жарақатсыз қан кету. Жарақатсыз қан ағу бірнеше топтарды қамтып, мынандай себептердің салдарынан туады:
І. Тамыр қабырғасының әртүрлі сырқаттың асқынуынан бұзылуы. Оның себептері:
а) Тамыр қабырғасының қабыну салдарынан бүлінуі;
б) Тамыр қабырғасының ісікті өзгерістер салдарынан бүлінуі;
в)Тамыр қабырғасының бөгде затпен қысылуы, жаншылуы, жыртылуы;
ІІ. Қан қысымының жоғарылауы салдарынан болған қан ағу (артериалды және венозды).
а) Бауыр циррозы кезінде өңеш көк тамырларының кеңеюімен, көк тамырдағы қан қысымының артуынан болатын қан ағу немесе геморрой веналарынан қан ағу.
б) Артерия қан қысымы жоғарлағанда миға қан құйылуы мүмкін (атеросклероз, гипертониялық ауруларда – инсульт).
в) Ұлпалардағы қан қысымының жоғарлауынан болатын мүшелердің жарылуынан қан ағуы мүмкін.
Мысалы: жатырдан тыс жүктілік кезінде түтік өсіп жатқан ұрықтың қысымын ұзақ уақыт ұстай алмайды, біртіндеп кеңейіп, жыртылады, іш қуысына қан ағады.
ІІІ. Баурдың сырқаттануы кезінде сарғаю кездеседі, қанның ұюы бірден төмендейді және тамырдың өткізгіштігі бұзылады, осыған байланысты өт қанға араласады, содан холемиялық қан ағу болуы мүмкін. Холемиялық қан ағуларға – тері асты, танаудан, ішектен, бүйректен, қынаптан және т.б. жатады. Бұл қан ұйытатын және қан ұюға кедергі жасайтын жүйелер қызметінің бұзылуынан болады.
ІV. Сепсис кезінде дене ұлпаларының және тамырдың өткізгіштігі бұзылуының, қан ұю жүйесінің бұзылу салдарынан болатын қан ағулар аз кездеспейді (фибринолиз, фибриногенолиз, шашыранды тамыр ішілік ұю сырқаты (ДВС), т.б.
V. Авитаминоз кезінде – витамин С жоқ болуынан қылтамырдан қан ағу кездеседі. Гемофилияда қан ағу – қан ұю жүйесінің VІІІ факторының жоқтығына байланысты ұю үрдісінің төмендеуі салдарынан болады. Бұл ауру тек еркектерде кездеседі. Мұнда көбінесе қылтамырдан (капилляр) тіндер қабатында қан ағу байқалады. Олар өздігінен танаудан, ішектен, ал кейде ұсақ жарақат кезінде пайда болады (тістің қызыл етін щеткамен зақымдағанда, тік ішек ауырғанда, т.б.).
Қан кетудің көзі бойынша былай бөлінеді:
а) Артериядан қан ағу. Артериядан қан аққанда атқылауы тамыр соғуымен сәйкес келеді. Қызыл қан атқылап ағады, оның биіктігі тамырдың соғу толқынымен өзгеріп отырады. Қан тамыры неғұрлым үлкен болса, соғұрлым қауіпті келеді.
Қан кетудің жіктелуі.
А. Жарақаттық қан ағу әртүрлі зақымдалудың әсерінен, тамырдың бүлінуінен болады. Бұл қан ағулар жұмсақ ұлпалардың (жаралау, соғып алу) және сүйектердің (сынық, буын шығуы) зақымдануы кезінде болады.
Б. Жарақатсыз қан кету. Жарақатсыз қан ағу бірнеше топтарды қамтып, мынандай себептердің салдарынан туады:
І. Тамыр қабырғасының әртүрлі сырқаттың асқынуынан бұзылуы. Оның себептері:
а) Тамыр қабырғасының қабыну салдарынан бүлінуі;
б) Тамыр қабырғасының ісікті өзгерістер салдарынан бүлінуі;
в)Тамыр қабырғасының бөгде затпен қысылуы, жаншылуы, жыртылуы;
ІІ. Қан қысымының жоғарылауы салдарынан болған қан ағу (артериалды және венозды).
а) Бауыр циррозы кезінде өңеш көк тамырларының кеңеюімен, көк тамырдағы қан қысымының артуынан болатын қан ағу немесе геморрой веналарынан қан ағу.
б) Артерия қан қысымы жоғарлағанда миға қан құйылуы мүмкін (атеросклероз, гипертониялық ауруларда – инсульт).
в) Ұлпалардағы қан қысымының жоғарлауынан болатын мүшелердің жарылуынан қан ағуы мүмкін.
Мысалы: жатырдан тыс жүктілік кезінде түтік өсіп жатқан ұрықтың қысымын ұзақ уақыт ұстай алмайды, біртіндеп кеңейіп, жыртылады, іш қуысына қан ағады.
ІІІ. Баурдың сырқаттануы кезінде сарғаю кездеседі, қанның ұюы бірден төмендейді және тамырдың өткізгіштігі бұзылады, осыған байланысты өт қанға араласады, содан холемиялық қан ағу болуы мүмкін. Холемиялық қан ағуларға – тері асты, танаудан, ішектен, бүйректен, қынаптан және т.б. жатады. Бұл қан ұйытатын және қан ұюға кедергі жасайтын жүйелер қызметінің бұзылуынан болады.
ІV. Сепсис кезінде дене ұлпаларының және тамырдың өткізгіштігі бұзылуының, қан ұю жүйесінің бұзылу салдарынан болатын қан ағулар аз кездеспейді (фибринолиз, фибриногенолиз, шашыранды тамыр ішілік ұю сырқаты (ДВС), т.б.
V. Авитаминоз кезінде – витамин С жоқ болуынан қылтамырдан қан ағу кездеседі. Гемофилияда қан ағу – қан ұю жүйесінің VІІІ факторының жоқтығына байланысты ұю үрдісінің төмендеуі салдарынан болады. Бұл ауру тек еркектерде кездеседі. Мұнда көбінесе қылтамырдан (капилляр) тіндер қабатында қан ағу байқалады. Олар өздігінен танаудан, ішектен, ал кейде ұсақ жарақат кезінде пайда болады (тістің қызыл етін щеткамен зақымдағанда, тік ішек ауырғанда, т.б.).
Қан кетудің көзі бойынша былай бөлінеді:
а) Артериядан қан ағу. Артериядан қан аққанда атқылауы тамыр соғуымен сәйкес келеді. Қызыл қан атқылап ағады, оның биіктігі тамырдың соғу толқынымен өзгеріп отырады. Қан тамыры неғұрлым үлкен болса, соғұрлым қауіпті келеді.
http://www.google.ru/url?sa=t&rct=j&
1. Гостищев В.К. – «Общая хирургия». М., 1993
2. Мадыкенов О.М. «Общая хирургия». Караганда, 1996.
3. Гостищев В.К. Общая хирургия. -М.: Медицина, 2001. -663с.
4. Малярчук В.И., Пауткин Ю.Ф. Курс лекции по общей хирургии. -М.: Изд. Российского университета дружбы народов, 1999. -314с.
5. Петров С.В. Общая хирургия. -Санкт-Петербург; «Лань», 1999. -666с.
6. Общая хирургия: Учебник для мед. вузов /Под ред. П.Н.Зуба¬рева, М.И.Лыткина, М.В.Епифанова.-СПб.:СпецЛит,1999.-472 с.
7. Гостищев В. К. Общая хирургия.-М.: Медицина,1993.-576 с.
8. Гостищев В. К. Общая хирургия.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003.-220 с.
9. Петров С.В. Общая хирургия:Учебник для вузов с компакт- диском.-3-е изд.,перераб.и доп.-М.:ГЭОТАР-Медиа,2005.-768 с.
10. Нартайлаков М.А. Общая хирургия:Учеб. пособие для медвузов.- Ростов-на-Дону: Феникс, 2006.-256 с.
1. Гостищев В.К. – «Общая хирургия». М., 1993
2. Мадыкенов О.М. «Общая хирургия». Караганда, 1996.
3. Гостищев В.К. Общая хирургия. -М.: Медицина, 2001. -663с.
4. Малярчук В.И., Пауткин Ю.Ф. Курс лекции по общей хирургии. -М.: Изд. Российского университета дружбы народов, 1999. -314с.
5. Петров С.В. Общая хирургия. -Санкт-Петербург; «Лань», 1999. -666с.
6. Общая хирургия: Учебник для мед. вузов /Под ред. П.Н.Зуба¬рева, М.И.Лыткина, М.В.Епифанова.-СПб.:СпецЛит,1999.-472 с.
7. Гостищев В. К. Общая хирургия.-М.: Медицина,1993.-576 с.
8. Гостищев В. К. Общая хирургия.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003.-220 с.
9. Петров С.В. Общая хирургия:Учебник для вузов с компакт- диском.-3-е изд.,перераб.и доп.-М.:ГЭОТАР-Медиа,2005.-768 с.
10. Нартайлаков М.А. Общая хирургия:Учеб. пособие для медвузов.- Ростов-на-Дону: Феникс, 2006.-256 с.
Жоспар
1. Қан кету.
Қан кетудің жіктелуі.
2. Қанкетуді тоқтатудың уақытша әдістері
3. Қан кетуді мүлдем тоқтату.
4. Мұрын қуысының алдыңғы тампонадасы
• Әдебиеттер:
Қан кету.
Қан тамырларының бүтін қалпының бұзылуына байланысты қан сұйығының
ағуын қан кету, - деп айтады. Қан ағу көбінесе жарақатқа байланысты. Ол
науқас өлімінің негізгі себептерінің бірі болып табылады. Қан ағу тек
хирургиялық науқастарда ғана емес сонымен бірге терапиялық, гинекологиялық,
инфекциялық, т.б. науқастарда (инфаркт – жүрек бұлшық етіне қанталау,
жатырдан қан ағу, т.б.) кездеседі. Бір сөзбен айтқанда: күнделікті жұмыс
барысында қан ағуымен кездеспейтін бірде-бір медицинаның саласы жоқ.
Сондықтан, қан ағумен күресу медициналық мәселердің өте күрделі түрлерінің
бірі болып саналады.
Қан кетудің жіктелуі.
А. Жарақаттық қан ағу әртүрлі зақымдалудың әсерінен, тамырдың
бүлінуінен болады. Бұл қан ағулар жұмсақ ұлпалардың (жаралау, соғып алу)
және сүйектердің (сынық, буын шығуы) зақымдануы кезінде болады.
Б. Жарақатсыз қан кету. Жарақатсыз қан ағу бірнеше топтарды қамтып,
мынандай себептердің салдарынан туады:
І. Тамыр қабырғасының әртүрлі сырқаттың асқынуынан бұзылуы. Оның
себептері:
а) Тамыр қабырғасының қабыну салдарынан бүлінуі;
б) Тамыр қабырғасының ісікті өзгерістер салдарынан бүлінуі;
в)Тамыр қабырғасының бөгде затпен қысылуы, жаншылуы, жыртылуы;
ІІ. Қан қысымының жоғарылауы салдарынан болған қан ағу (артериалды
және венозды).
а) Бауыр циррозы кезінде өңеш көк тамырларының кеңеюімен, көк
тамырдағы қан қысымының артуынан болатын қан ағу немесе геморрой
веналарынан қан ағу.
б) Артерия қан қысымы жоғарлағанда миға қан құйылуы мүмкін
(атеросклероз, гипертониялық ауруларда – инсульт).
в) Ұлпалардағы қан қысымының жоғарлауынан болатын мүшелердің
жарылуынан қан ағуы мүмкін.
Мысалы: жатырдан тыс жүктілік кезінде түтік өсіп жатқан ұрықтың
қысымын ұзақ уақыт ұстай алмайды, біртіндеп кеңейіп, жыртылады, іш қуысына
қан ағады.
ІІІ. Баурдың сырқаттануы кезінде сарғаю кездеседі, қанның ұюы бірден
төмендейді және тамырдың өткізгіштігі бұзылады, осыған байланысты өт қанға
араласады, содан холемиялық қан ағу болуы мүмкін. Холемиялық қан ағуларға –
тері асты, танаудан, ішектен, бүйректен, қынаптан және т.б. жатады. Бұл қан
ұйытатын және қан ұюға кедергі жасайтын жүйелер қызметінің бұзылуынан
болады.
ІV. Сепсис кезінде дене ұлпаларының және тамырдың өткізгіштігі
бұзылуының, қан ұю жүйесінің бұзылу салдарынан болатын қан ағулар аз
кездеспейді (фибринолиз, фибриногенолиз, шашыранды тамыр ішілік ұю сырқаты
(ДВС), т.б.
V. Авитаминоз кезінде – витамин С жоқ болуынан қылтамырдан қан ағу
кездеседі. Гемофилияда қан ағу – қан ұю жүйесінің VІІІ факторының жоқтығына
байланысты ұю үрдісінің төмендеуі салдарынан болады. Бұл ауру тек
еркектерде кездеседі. Мұнда көбінесе қылтамырдан (капилляр) тіндер
қабатында қан ағу байқалады. Олар өздігінен танаудан, ішектен, ал кейде
ұсақ жарақат кезінде пайда болады (тістің қызыл етін щеткамен зақымдағанда,
тік ішек ауырғанда, т.б.).
Қан кетудің көзі бойынша былай бөлінеді:
а) Артериядан қан ағу. Артериядан қан аққанда атқылауы тамыр соғуымен
сәйкес келеді. Қызыл қан атқылап ағады, оның биіктігі тамырдың соғу
толқынымен өзгеріп отырады. Қан тамыры неғұрлым үлкен болса, соғұрлым
қауіпті келеді.
б) Көк тамырдан – қан ағу онша қауіпті емес. Мұнда қан қоңырқай –
қызыл, үзіліссіз ағады. Вена қақпақшаларының және қабырғаларының әлсізденуі
кезінде немесе венаның орталық ұшынан да қан ағуы болуы мүмкін. Мойын
веналары жарақаттанған кезде жиырылып, қабыспайды. Бұл кезде өлім ауа
эмболиясынан болуы мүмкін екендігін есте сақтау керек. Венозды қан ағу ең
үлкен тамырларды қоспағанда, өздігінен тоқтайды.
в) Қылтамырдан (капилляр) қан кету – жараның барлық беткейі қанайды,
қауіптілігі аз. Мысалы: кесілген, операциялық, шабылған, жаншылған жаралар.
г) Үлпершекті ағзалардан (паренхиматозное) - бауыр, көкбауыр, өкпе,
бүйректен қан кету, бұл да қылтамырлық, бірақ қауіптілеу келеді. Бұл қан
ағудың түрі өздігінен ешуақытта тоқтамайды, бір ерекшелігі ағзаларда қан
тамырлар қабырғаларының үлпершекпен тығыз байланыста болуы, сондықтан олар
жиырылып, қабыспайды.
Мұндай қан ағуды биологиялық тәсілдермен тоқтатады. Мысалы: жаншылған
шарбы майымен бауыр жарасын тығындап, жіп салу немесе жаншылған майлы
ұлпамен, бұлшық етпен жараға тығын жасау. Бұларда тромбокиназа көп. Көк
бауырдың жарылуы кезінде – оны жаншылған майлы тіндермен тығындап, жіп
салады. Жаншылған ұлпа бойындағы көп мөлшердегі тромбокиназа қанды тез
ұйытады да, қан кетуді бірден тоқтатады.
Қан ағу екіге бөлінеді: сыртқа және ішке қан кету. Сыртқа қан ағу
кезінде қан сыртқы ортаға ағып шығады, ал ішке қан ағуда – ұлпаға және ішкі
ағзаларға жайылады. Ішке қан ағу жасырын қалыптасады және оның белгілері
болмайды, бұл қанның қуыстарға ағуымен сипатталады. Мысалы: іш қуысына,
плевра қуысына және т.б. қуыстарға. Анық қан ағу кезінде қан ағза ішіне
құйылады, олар қанды құсықпен болып немесе ішектен қан ағумен қара нәжіс
(деготь, смола) немесе бүйрек және қуық ісігі, жарақаты кезінде зәрде
қанның пайда болуымен (гематурия) белгілі болады. Кейде ішке анық қан ағу
кезінде көзбен (макроскопия) зерттеуде нәжісте қан болмайды, бірақ нәжісті
лабораториялық тәсілмен тексергенде қанды анықтауға болады. Мұндай жағдайда
нәжістің құрамындағы жасырын қанға реакцияның оң болғанын айтады (реакция
Григерсена).
Бас сүйек қанқасының ішіне әсіресе ромбы тәріздес ойыққа қан ағу
қауіпті, себебі тыныс алу тоқтап қалуы мүмкін. Кешігіреп екінші ретте қан
ағу ұлпалардың еріп, ыдырауы нәтижесінде болуы мүмкін. Әсіресе, жараның
іріңдеуінен қан тамырындағы тромб езіліп, ыдырайды.
Ұзақтығы бойынша қан ағу жедел және созылмалы болуы мүмкін.
Біріншісінде - жедел түрде көп қан кетеді, ол шапшаң қалыптасып, қан
аздықтың ауыр дәрежесі байқалады. Сонымен бірге орташа дәрежелі қан ағу мен
жеңілдеу түрі болуы мүмкін.
Созылмалы қан ағудың қауіптілігі аздау, өйткені науқастар ұзақ уақыт
бойы қан жоғалтады да, қаназдылыққа қалыптасып алады.
Мысалы: геморройда науқас денесі мұндай ұзақ уақыт қансырауға үйреніп
кетеді. Қан ағу тамырдың алғашқы немесе екінші кезектегі зақымдану
нәтижесінде болуы мүмкін. Егер жұмсақ ұлпаға қан құйылса онда зақымданған
тамырдың ауқымына байланысты ондай қан құйылыстары ұсақ нүктелі, ірірек қан
құйылысы және көлемді қан құйылысы немесе әртүрлі қанды ісіктер түрінде
пайда болады. Бұл кезде қан ұлпаларға құйылып, қуыс түзейді және олар үлкен
көлемде болуы мүмкін.
Кез-келген қан ағу – қансыраумен және қан аздылықпен ұштасады. Қан
кету неғұрлым тез болса, соғұрлым науқас өміріне қауіпті болады. Қансырауда
қан қысымының 70-80 мм сынап бағанасына дейін төмендеуі қауіпті, - деп
есептелінеді. Жылдам қан аққан кезде гемоглобиннің 13 бөлігін жоғалту
өлімге әкелуі мүмкін.
Айналымдағы қан көлемі (АҚК - ОИК)
АҚК –ін анықтайтын бірнеше тәсілдер бар. Соның бірі қан тамырына
бояулы метилен көгілдір ертіндісінің белгілі мөлшерін еңгізеді. Қандағы бұл
бояу біркелкі таралғаннан кейінгі мөлшерін анықтап, тамыр жүйесіндегі
қанның мөлшерін анықтауға болады.
Егер еңгізілген зат тек плазмада ғана таралса, онда мұндай жолмен
ағзадағы плазманың мөлшерін анықтауға болады, ол гематокриттің көрсеткіші
бойынша қанның мөлшерін де есептеуге мүмкіндік береді. Соңғы кездерде
радиобелсенді изотоптарды пайдалануға негізделген тәсілдерін қолданады.
Мысалы: тексерілетін адамның көк тамырынан аз мөлшерде қан алады да оған -
P 32 - радиобелсенді фосфордың белгілі мөлшерін қосады. Біраз уақыттан
кейін, P 32 эритроциттердің ішіне араласқан соң, оларды айналдырғыш
қондырғыда айналдырып, бөліп алады да, қайтадан қан тамырына кіргізеді.
Таңбаланған эритроциттер бүкіл қанмен араласады. Біраз минуттан кейін аз
мөлшерде қан аламыз да оның радиобелсенділігін анықтай отырып, қанның жалпы
көлемін оңай есептейміз. Қан қысымы, қанның үлес салмағы, гемоглобин,
гематокрит сияқты көрсеткіштер қансыраудың мөлшеріне байланысты екендігі
анықталады.
Аздап қансырағанда (500 мл) қан қысымы, қанның үлес салмағы өз
деңгейінде қалып, гемоглабин 13%-ға дейін аздап төмендейді. (Гематокрит 44-
40-қа дейін төмендейді - қалыпты жағдайда 48).
Ұзақ қансыраудан кейін науқасты қан қысымының төмендеуімен ұштасатын
ауыр жағдайдан шығару өте ауыр болатындығын есте сақтаған жөн.
Балалар мен қарт адамдар қансырауды бірталай ауыр, ал әйелдер
жеңілдеу көтереді, - бірақ шөлдеу, тоңазу немесе керісінше дененің қызу,
шаршау, арылу, есінеу, ұйқышылдық, әлсіздену, т.б. себептер қансыраған
адамның жағдайын одан сайын ауырлатады. Осындай кездерде қан ағудың
денедегі жалпы зардабымен күресу өте қиынға соғады.
Қан ағу мен қансыраудың дамуы және қалыптасу ерекшеліктері.
Қан айналысының бұзылуы мен жедел жүрек – тамыр жетіспеушілігінің
дамуына әкелетін қансыраудың негізгі даму – қалыптасу себептерінің бірі -
айналымдағы қан мөлшерінің азаюы.
Бұл кезде мынадай өзгерістер байқалады:
а) жүрекке қанның ағып келуі күрт азаяды;
б) жүректің минуттық көлемі күрт азаяды;
в) қан қысымы төмендейді;
г) жалпы қан айналысы жылдамдығы баяулайды;
д) ұлпаларға қан ағып келуінің азаюына байланысты айналымдық оттегілік
тапшылық дамиды.
Мұнымен қатар эритроциттер мен гемоглобин мөлшерінің азаюына
байланысты оттегілік тапшылықтың екінші түрі қан аздықтан оттегі тапшылығы
дамиды. Оттегіне тапшылық зат алмасу жүйесінің бұзылуына әкеп соғады,
тотықпаған заттар пайда болып, ұлпалар мен қанда қышқылдану пайда болады.
Қышқылданудың әсерінен торшалар әліде де болса жеткізіліп тұрған аздаған
оттегін қабылдаудан қалады да оттегілік ашығудың ауыр дәрежесі басталып,
ұлпалар мен ағзаларда азот қалдықтарының көп мөлшері жиналады.
Қан ағудың кез-келген түрі айналыстағы қан көлемінің азаюына, ағзаның
тез арада икемделуіне әкеліп соғады. Қансырағанда және айналыстағы қанның
көлемі азайған кезде ағза икемділігінің күрделі жүйесі жұмыс істей
бастайды.
Қан ағудан кейін, аздаған оттегіне тапшылық салдарынан тамыр
орталығының қозуы басталады. Бұл ұсақ тамырлардың (артериол, венул)
белсенді жиырылуына (спазм) әкеліп, тамырлар қуысының түпкілікті тарылуына
әкеледі де қан қысымы қалыпты деңгейге көтеріліп, сақталып тұрады. Бұл
кезде қанның айналуы күшейіп, аз көлемдегі қан тезделіп айналады да
ұлпалардың және ағзалардың қанмен қамтамасыз етілуі, зат алмасуы жақсарады.
Жүректің минуттық көлемі артады. Бұл кезде тамыр, жүрек соғысы күшейіп,
жеделдейді. Қан қысымы қалпына келеді. Мұндай тахикардия - толықтырушы
тетік (компенсаторный) болып табылады.
Аралық ми (гипофиз) мен бүйрек үсті без жүйесінің қозуы салдарынан
қанға тамырды тарылтқыш (прессорные) заттар адреналин, норадреналин шығады
да, тамырлар жиырылады. Айналыстағы қанның көлемін белгілі бір деңгейде
ұстап тұратын толықтыру, толықтыру – беймделу (компенсаторно -
приспособительный) тетіктері негіздерінің бірі – қанның жиналатын орны
болып табылады. Қан жиналатын орнынан жалпы қорлық толықтыру– жетілдіру
әсері жүріп жатады. Қанның 46% айналысқа қатыспайтындығы белгілі, ал олар
қан депосында болып, қан тамырларына тек тыныс алу мен тамыр орталығының
қозуының салдарынан ғана шығады. Бірқатар зерттеушілердің пікірінше көк
бауырдағы жиналған қанның қосымша әсері аздаған қансырауды толығымен
толықтыруға жетеді. Теріде және тері асты май қабатында қанның - 10%,
бауырда - 20%, көк бауырда 16% жиналатыны анықталды. Сонымен қатар,
айналыстағы қанның көлемі деподағы қанның есебінен көбейіп отырады да, қан
қысымы қалыпты жағдайда сақталып тұрады.
Ми торшаларында бастапқыдай оттегіне тапшылық күшейеді, ал тыныс алу
жеделдейді. Содан толықтыру бағытында (компенсаторная) ентікпе дамиды, ол
ұлпаларға оттегін жеткізуді арттырады. Өкпенің ауа алмастыруы артып, қан
құрамындағы газ алмасудың жағдайы жақсарады. Өкпеде ауа алмасуының артуы
тек кіші және орта қансырауларда ғана жетілдіріліп, толықтырушы әсер
береді.
Қан кетуде қан айналысы мен тыныс алудағы өзгерістермен қоса қанның
қасиеті де өзгереді. Ең алғашқы өзгерістердің бірі – қанның сұйылуы
(гидремия). Ол тамыр қабырғасының өткізгіштігінің өзгеруіне байланысты
қанға ұлпадағы сұйықтардың ағып келуінен болады. Қан аққан кезде қанға
хлорлы натриймен бірге ұлпа сұйықтығының барлық құрама бөліктері, сонымен
бірге ақуызда түседі. Қан тамыры өзінің ақуызына толады. Қанға ұлпа
сұйықтығының ағып келуі үшін айналыстағы қанның көлемін қалпына келтіретін
қажетті толықтырушы тетік керек.
Қан ағу қанның морфологиялық құрамына әсер етеді. Қан ағудан кейін
біраз уақыттан соң қанда эритроциттердің-эритробластар, нормобластар және
лейкоциттердің жас пішіндері кездеседі. Әрқашанда солға жылжыған
нейтрофильді лейкоцитоз (8-10 сағ. кейін таяқша тәріздес, миелоциттер 15-20
мың) байқалады.
Қан ағудан кейін қанның қайтадан қалпына келуінің (регенерация) артуы
да толықтырушы әсер болып табылады. Сонымен, қанағудан кейінгі алғашқы
мерзімде болған жүрек дүрсілі, ентікпе науқасқа пайдалы болады, бірақ бұл
белгілі бір кезеңге дейін пайдалы болуы мүмкін. Егерде қан ағу тоқталмаса
және Қ.Қ. ең төменгі қауіпті деңгейге – 75-80 мм және одан да төмендесе,
онда қан құрамының тез арада қалыпты деңгейге толығуы мүмкін емес және
науқас өліп кетуі мүмкін.
Қан ағудың клиникалық сипаты. Қан кетудің жалпы және жергілікті
белгілері қалыптасады. Жалпы белгілері көлемді қан ағуда байқалады:
1. Тері жамылғысының бірден бозаруы, кейде сарғаюы, тамырдың түйіліп,
тарылуы - тері тамырларына қанның аз түсуінен қалыптасады.
2. Бас айналу, көздің қарауытуы - мидың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Қан кету.
Қан кетудің жіктелуі.
2. Қанкетуді тоқтатудың уақытша әдістері
3. Қан кетуді мүлдем тоқтату.
4. Мұрын қуысының алдыңғы тампонадасы
• Әдебиеттер:
Қан кету.
Қан тамырларының бүтін қалпының бұзылуына байланысты қан сұйығының
ағуын қан кету, - деп айтады. Қан ағу көбінесе жарақатқа байланысты. Ол
науқас өлімінің негізгі себептерінің бірі болып табылады. Қан ағу тек
хирургиялық науқастарда ғана емес сонымен бірге терапиялық, гинекологиялық,
инфекциялық, т.б. науқастарда (инфаркт – жүрек бұлшық етіне қанталау,
жатырдан қан ағу, т.б.) кездеседі. Бір сөзбен айтқанда: күнделікті жұмыс
барысында қан ағуымен кездеспейтін бірде-бір медицинаның саласы жоқ.
Сондықтан, қан ағумен күресу медициналық мәселердің өте күрделі түрлерінің
бірі болып саналады.
Қан кетудің жіктелуі.
А. Жарақаттық қан ағу әртүрлі зақымдалудың әсерінен, тамырдың
бүлінуінен болады. Бұл қан ағулар жұмсақ ұлпалардың (жаралау, соғып алу)
және сүйектердің (сынық, буын шығуы) зақымдануы кезінде болады.
Б. Жарақатсыз қан кету. Жарақатсыз қан ағу бірнеше топтарды қамтып,
мынандай себептердің салдарынан туады:
І. Тамыр қабырғасының әртүрлі сырқаттың асқынуынан бұзылуы. Оның
себептері:
а) Тамыр қабырғасының қабыну салдарынан бүлінуі;
б) Тамыр қабырғасының ісікті өзгерістер салдарынан бүлінуі;
в)Тамыр қабырғасының бөгде затпен қысылуы, жаншылуы, жыртылуы;
ІІ. Қан қысымының жоғарылауы салдарынан болған қан ағу (артериалды
және венозды).
а) Бауыр циррозы кезінде өңеш көк тамырларының кеңеюімен, көк
тамырдағы қан қысымының артуынан болатын қан ағу немесе геморрой
веналарынан қан ағу.
б) Артерия қан қысымы жоғарлағанда миға қан құйылуы мүмкін
(атеросклероз, гипертониялық ауруларда – инсульт).
в) Ұлпалардағы қан қысымының жоғарлауынан болатын мүшелердің
жарылуынан қан ағуы мүмкін.
Мысалы: жатырдан тыс жүктілік кезінде түтік өсіп жатқан ұрықтың
қысымын ұзақ уақыт ұстай алмайды, біртіндеп кеңейіп, жыртылады, іш қуысына
қан ағады.
ІІІ. Баурдың сырқаттануы кезінде сарғаю кездеседі, қанның ұюы бірден
төмендейді және тамырдың өткізгіштігі бұзылады, осыған байланысты өт қанға
араласады, содан холемиялық қан ағу болуы мүмкін. Холемиялық қан ағуларға –
тері асты, танаудан, ішектен, бүйректен, қынаптан және т.б. жатады. Бұл қан
ұйытатын және қан ұюға кедергі жасайтын жүйелер қызметінің бұзылуынан
болады.
ІV. Сепсис кезінде дене ұлпаларының және тамырдың өткізгіштігі
бұзылуының, қан ұю жүйесінің бұзылу салдарынан болатын қан ағулар аз
кездеспейді (фибринолиз, фибриногенолиз, шашыранды тамыр ішілік ұю сырқаты
(ДВС), т.б.
V. Авитаминоз кезінде – витамин С жоқ болуынан қылтамырдан қан ағу
кездеседі. Гемофилияда қан ағу – қан ұю жүйесінің VІІІ факторының жоқтығына
байланысты ұю үрдісінің төмендеуі салдарынан болады. Бұл ауру тек
еркектерде кездеседі. Мұнда көбінесе қылтамырдан (капилляр) тіндер
қабатында қан ағу байқалады. Олар өздігінен танаудан, ішектен, ал кейде
ұсақ жарақат кезінде пайда болады (тістің қызыл етін щеткамен зақымдағанда,
тік ішек ауырғанда, т.б.).
Қан кетудің көзі бойынша былай бөлінеді:
а) Артериядан қан ағу. Артериядан қан аққанда атқылауы тамыр соғуымен
сәйкес келеді. Қызыл қан атқылап ағады, оның биіктігі тамырдың соғу
толқынымен өзгеріп отырады. Қан тамыры неғұрлым үлкен болса, соғұрлым
қауіпті келеді.
б) Көк тамырдан – қан ағу онша қауіпті емес. Мұнда қан қоңырқай –
қызыл, үзіліссіз ағады. Вена қақпақшаларының және қабырғаларының әлсізденуі
кезінде немесе венаның орталық ұшынан да қан ағуы болуы мүмкін. Мойын
веналары жарақаттанған кезде жиырылып, қабыспайды. Бұл кезде өлім ауа
эмболиясынан болуы мүмкін екендігін есте сақтау керек. Венозды қан ағу ең
үлкен тамырларды қоспағанда, өздігінен тоқтайды.
в) Қылтамырдан (капилляр) қан кету – жараның барлық беткейі қанайды,
қауіптілігі аз. Мысалы: кесілген, операциялық, шабылған, жаншылған жаралар.
г) Үлпершекті ағзалардан (паренхиматозное) - бауыр, көкбауыр, өкпе,
бүйректен қан кету, бұл да қылтамырлық, бірақ қауіптілеу келеді. Бұл қан
ағудың түрі өздігінен ешуақытта тоқтамайды, бір ерекшелігі ағзаларда қан
тамырлар қабырғаларының үлпершекпен тығыз байланыста болуы, сондықтан олар
жиырылып, қабыспайды.
Мұндай қан ағуды биологиялық тәсілдермен тоқтатады. Мысалы: жаншылған
шарбы майымен бауыр жарасын тығындап, жіп салу немесе жаншылған майлы
ұлпамен, бұлшық етпен жараға тығын жасау. Бұларда тромбокиназа көп. Көк
бауырдың жарылуы кезінде – оны жаншылған майлы тіндермен тығындап, жіп
салады. Жаншылған ұлпа бойындағы көп мөлшердегі тромбокиназа қанды тез
ұйытады да, қан кетуді бірден тоқтатады.
Қан ағу екіге бөлінеді: сыртқа және ішке қан кету. Сыртқа қан ағу
кезінде қан сыртқы ортаға ағып шығады, ал ішке қан ағуда – ұлпаға және ішкі
ағзаларға жайылады. Ішке қан ағу жасырын қалыптасады және оның белгілері
болмайды, бұл қанның қуыстарға ағуымен сипатталады. Мысалы: іш қуысына,
плевра қуысына және т.б. қуыстарға. Анық қан ағу кезінде қан ағза ішіне
құйылады, олар қанды құсықпен болып немесе ішектен қан ағумен қара нәжіс
(деготь, смола) немесе бүйрек және қуық ісігі, жарақаты кезінде зәрде
қанның пайда болуымен (гематурия) белгілі болады. Кейде ішке анық қан ағу
кезінде көзбен (макроскопия) зерттеуде нәжісте қан болмайды, бірақ нәжісті
лабораториялық тәсілмен тексергенде қанды анықтауға болады. Мұндай жағдайда
нәжістің құрамындағы жасырын қанға реакцияның оң болғанын айтады (реакция
Григерсена).
Бас сүйек қанқасының ішіне әсіресе ромбы тәріздес ойыққа қан ағу
қауіпті, себебі тыныс алу тоқтап қалуы мүмкін. Кешігіреп екінші ретте қан
ағу ұлпалардың еріп, ыдырауы нәтижесінде болуы мүмкін. Әсіресе, жараның
іріңдеуінен қан тамырындағы тромб езіліп, ыдырайды.
Ұзақтығы бойынша қан ағу жедел және созылмалы болуы мүмкін.
Біріншісінде - жедел түрде көп қан кетеді, ол шапшаң қалыптасып, қан
аздықтың ауыр дәрежесі байқалады. Сонымен бірге орташа дәрежелі қан ағу мен
жеңілдеу түрі болуы мүмкін.
Созылмалы қан ағудың қауіптілігі аздау, өйткені науқастар ұзақ уақыт
бойы қан жоғалтады да, қаназдылыққа қалыптасып алады.
Мысалы: геморройда науқас денесі мұндай ұзақ уақыт қансырауға үйреніп
кетеді. Қан ағу тамырдың алғашқы немесе екінші кезектегі зақымдану
нәтижесінде болуы мүмкін. Егер жұмсақ ұлпаға қан құйылса онда зақымданған
тамырдың ауқымына байланысты ондай қан құйылыстары ұсақ нүктелі, ірірек қан
құйылысы және көлемді қан құйылысы немесе әртүрлі қанды ісіктер түрінде
пайда болады. Бұл кезде қан ұлпаларға құйылып, қуыс түзейді және олар үлкен
көлемде болуы мүмкін.
Кез-келген қан ағу – қансыраумен және қан аздылықпен ұштасады. Қан
кету неғұрлым тез болса, соғұрлым науқас өміріне қауіпті болады. Қансырауда
қан қысымының 70-80 мм сынап бағанасына дейін төмендеуі қауіпті, - деп
есептелінеді. Жылдам қан аққан кезде гемоглобиннің 13 бөлігін жоғалту
өлімге әкелуі мүмкін.
Айналымдағы қан көлемі (АҚК - ОИК)
АҚК –ін анықтайтын бірнеше тәсілдер бар. Соның бірі қан тамырына
бояулы метилен көгілдір ертіндісінің белгілі мөлшерін еңгізеді. Қандағы бұл
бояу біркелкі таралғаннан кейінгі мөлшерін анықтап, тамыр жүйесіндегі
қанның мөлшерін анықтауға болады.
Егер еңгізілген зат тек плазмада ғана таралса, онда мұндай жолмен
ағзадағы плазманың мөлшерін анықтауға болады, ол гематокриттің көрсеткіші
бойынша қанның мөлшерін де есептеуге мүмкіндік береді. Соңғы кездерде
радиобелсенді изотоптарды пайдалануға негізделген тәсілдерін қолданады.
Мысалы: тексерілетін адамның көк тамырынан аз мөлшерде қан алады да оған -
P 32 - радиобелсенді фосфордың белгілі мөлшерін қосады. Біраз уақыттан
кейін, P 32 эритроциттердің ішіне араласқан соң, оларды айналдырғыш
қондырғыда айналдырып, бөліп алады да, қайтадан қан тамырына кіргізеді.
Таңбаланған эритроциттер бүкіл қанмен араласады. Біраз минуттан кейін аз
мөлшерде қан аламыз да оның радиобелсенділігін анықтай отырып, қанның жалпы
көлемін оңай есептейміз. Қан қысымы, қанның үлес салмағы, гемоглобин,
гематокрит сияқты көрсеткіштер қансыраудың мөлшеріне байланысты екендігі
анықталады.
Аздап қансырағанда (500 мл) қан қысымы, қанның үлес салмағы өз
деңгейінде қалып, гемоглабин 13%-ға дейін аздап төмендейді. (Гематокрит 44-
40-қа дейін төмендейді - қалыпты жағдайда 48).
Ұзақ қансыраудан кейін науқасты қан қысымының төмендеуімен ұштасатын
ауыр жағдайдан шығару өте ауыр болатындығын есте сақтаған жөн.
Балалар мен қарт адамдар қансырауды бірталай ауыр, ал әйелдер
жеңілдеу көтереді, - бірақ шөлдеу, тоңазу немесе керісінше дененің қызу,
шаршау, арылу, есінеу, ұйқышылдық, әлсіздену, т.б. себептер қансыраған
адамның жағдайын одан сайын ауырлатады. Осындай кездерде қан ағудың
денедегі жалпы зардабымен күресу өте қиынға соғады.
Қан ағу мен қансыраудың дамуы және қалыптасу ерекшеліктері.
Қан айналысының бұзылуы мен жедел жүрек – тамыр жетіспеушілігінің
дамуына әкелетін қансыраудың негізгі даму – қалыптасу себептерінің бірі -
айналымдағы қан мөлшерінің азаюы.
Бұл кезде мынадай өзгерістер байқалады:
а) жүрекке қанның ағып келуі күрт азаяды;
б) жүректің минуттық көлемі күрт азаяды;
в) қан қысымы төмендейді;
г) жалпы қан айналысы жылдамдығы баяулайды;
д) ұлпаларға қан ағып келуінің азаюына байланысты айналымдық оттегілік
тапшылық дамиды.
Мұнымен қатар эритроциттер мен гемоглобин мөлшерінің азаюына
байланысты оттегілік тапшылықтың екінші түрі қан аздықтан оттегі тапшылығы
дамиды. Оттегіне тапшылық зат алмасу жүйесінің бұзылуына әкеп соғады,
тотықпаған заттар пайда болып, ұлпалар мен қанда қышқылдану пайда болады.
Қышқылданудың әсерінен торшалар әліде де болса жеткізіліп тұрған аздаған
оттегін қабылдаудан қалады да оттегілік ашығудың ауыр дәрежесі басталып,
ұлпалар мен ағзаларда азот қалдықтарының көп мөлшері жиналады.
Қан ағудың кез-келген түрі айналыстағы қан көлемінің азаюына, ағзаның
тез арада икемделуіне әкеліп соғады. Қансырағанда және айналыстағы қанның
көлемі азайған кезде ағза икемділігінің күрделі жүйесі жұмыс істей
бастайды.
Қан ағудан кейін, аздаған оттегіне тапшылық салдарынан тамыр
орталығының қозуы басталады. Бұл ұсақ тамырлардың (артериол, венул)
белсенді жиырылуына (спазм) әкеліп, тамырлар қуысының түпкілікті тарылуына
әкеледі де қан қысымы қалыпты деңгейге көтеріліп, сақталып тұрады. Бұл
кезде қанның айналуы күшейіп, аз көлемдегі қан тезделіп айналады да
ұлпалардың және ағзалардың қанмен қамтамасыз етілуі, зат алмасуы жақсарады.
Жүректің минуттық көлемі артады. Бұл кезде тамыр, жүрек соғысы күшейіп,
жеделдейді. Қан қысымы қалпына келеді. Мұндай тахикардия - толықтырушы
тетік (компенсаторный) болып табылады.
Аралық ми (гипофиз) мен бүйрек үсті без жүйесінің қозуы салдарынан
қанға тамырды тарылтқыш (прессорные) заттар адреналин, норадреналин шығады
да, тамырлар жиырылады. Айналыстағы қанның көлемін белгілі бір деңгейде
ұстап тұратын толықтыру, толықтыру – беймделу (компенсаторно -
приспособительный) тетіктері негіздерінің бірі – қанның жиналатын орны
болып табылады. Қан жиналатын орнынан жалпы қорлық толықтыру– жетілдіру
әсері жүріп жатады. Қанның 46% айналысқа қатыспайтындығы белгілі, ал олар
қан депосында болып, қан тамырларына тек тыныс алу мен тамыр орталығының
қозуының салдарынан ғана шығады. Бірқатар зерттеушілердің пікірінше көк
бауырдағы жиналған қанның қосымша әсері аздаған қансырауды толығымен
толықтыруға жетеді. Теріде және тері асты май қабатында қанның - 10%,
бауырда - 20%, көк бауырда 16% жиналатыны анықталды. Сонымен қатар,
айналыстағы қанның көлемі деподағы қанның есебінен көбейіп отырады да, қан
қысымы қалыпты жағдайда сақталып тұрады.
Ми торшаларында бастапқыдай оттегіне тапшылық күшейеді, ал тыныс алу
жеделдейді. Содан толықтыру бағытында (компенсаторная) ентікпе дамиды, ол
ұлпаларға оттегін жеткізуді арттырады. Өкпенің ауа алмастыруы артып, қан
құрамындағы газ алмасудың жағдайы жақсарады. Өкпеде ауа алмасуының артуы
тек кіші және орта қансырауларда ғана жетілдіріліп, толықтырушы әсер
береді.
Қан кетуде қан айналысы мен тыныс алудағы өзгерістермен қоса қанның
қасиеті де өзгереді. Ең алғашқы өзгерістердің бірі – қанның сұйылуы
(гидремия). Ол тамыр қабырғасының өткізгіштігінің өзгеруіне байланысты
қанға ұлпадағы сұйықтардың ағып келуінен болады. Қан аққан кезде қанға
хлорлы натриймен бірге ұлпа сұйықтығының барлық құрама бөліктері, сонымен
бірге ақуызда түседі. Қан тамыры өзінің ақуызына толады. Қанға ұлпа
сұйықтығының ағып келуі үшін айналыстағы қанның көлемін қалпына келтіретін
қажетті толықтырушы тетік керек.
Қан ағу қанның морфологиялық құрамына әсер етеді. Қан ағудан кейін
біраз уақыттан соң қанда эритроциттердің-эритробластар, нормобластар және
лейкоциттердің жас пішіндері кездеседі. Әрқашанда солға жылжыған
нейтрофильді лейкоцитоз (8-10 сағ. кейін таяқша тәріздес, миелоциттер 15-20
мың) байқалады.
Қан ағудан кейін қанның қайтадан қалпына келуінің (регенерация) артуы
да толықтырушы әсер болып табылады. Сонымен, қанағудан кейінгі алғашқы
мерзімде болған жүрек дүрсілі, ентікпе науқасқа пайдалы болады, бірақ бұл
белгілі бір кезеңге дейін пайдалы болуы мүмкін. Егерде қан ағу тоқталмаса
және Қ.Қ. ең төменгі қауіпті деңгейге – 75-80 мм және одан да төмендесе,
онда қан құрамының тез арада қалыпты деңгейге толығуы мүмкін емес және
науқас өліп кетуі мүмкін.
Қан ағудың клиникалық сипаты. Қан кетудің жалпы және жергілікті
белгілері қалыптасады. Жалпы белгілері көлемді қан ағуда байқалады:
1. Тері жамылғысының бірден бозаруы, кейде сарғаюы, тамырдың түйіліп,
тарылуы - тері тамырларына қанның аз түсуінен қалыптасады.
2. Бас айналу, көздің қарауытуы - мидың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz