Физика сабағында білімді бекітуде оқушылардың ойлау қабілетін дамыту

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Жаратылыстану факультеті

Физика кафедрасы

Қамажаева С. Т.

Физика сабағында білімді бекітуде оқушылардың ойлау қабілетін дамыту

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

050604 мамандығы бойынша - «Физика»

Түркістан 2010

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Жаратылыстану факультеті

Физика кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

Физика кафедрасының меңгерушісі ф. -м. ғ. д., профессор А. Н. Бақтыбаев

“” 2010ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Физика сабағында білімді бекітуде оқушылардың ойлау қабілетін дамыту

050604 мамандығы бойынша - «Физика»

Орындаған Қмажаева С. Т.

Ғылыми жетекшісі

п. ғ. к., аға оқытушы Сарыбаева Ә. Х.

Түркістан 2010

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . .

Кіріспе. . .: 1-тарау. Физика сабағында білімді бекітуде оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың теориялық негіздері . . .

Кіріспе. . .: 1. 1 Оқушылардың физика пәнінен аналитикалық ойлауын дамыту . . .

Кіріспе. . .: 1. 2 Оқушылардың өз білімдерін талқылауды қалыптастыру әдістері . . .

Кіріспе. . .: 1. 3 Физика сабағында теориялық элементтерін оқыту тәсілдері . . .

Кіріспе. . .: 2-тарау. Оқушылардың физика сабағында білімін бекітуде ойлау қабілетін дамытудың формалары . . .

Кіріспе. . .: 2. 1 Білімді бекітуді шығармашылық деңгейде ұйымдастырудың кейбір жолдары . . .

Кіріспе. . .: 2. 2 Педагогикалық эксперимент нәтижесі бойынша оқушылардың білімін бағалау және нәтижесі . . .

Кіріспе. . .: Қорытынды . . .

Кіріспе. . .: Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Кіріспе

Қазіргі кезде репродуктивті (ойлау) әдісімен мектеп оқушылары білімі жоғары қамтып келеді. Осыған байланысты оқушылардың ойлау қабілетін дамыту үрдісіне көше бастады. Физика сабағында оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың білім үлгеріміне байланысты танып білу керек.

Мектеп оқушыларының ойлау қабілетін игеруге, дамытуға, жетілдіруіне қарай негізгі бөліміне сәйкес екі тарауға жіктедік.

Физика сабағында бі лімді бекітуде оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың теориялық негіздері.
Білімді бекітуде шығармашылық деңгейде ұйымдастырудың кейбір жолдары

Бірінші тараудың маңыздылығына байланысты оқушылардың физика сабағында, өзіндік мәселелері, сонымен қатар практикалық және физика есептерінің ішінде аналитикалық ойлау қабілетін физика курсында танып білеміз

Екінші тараудың ерекшелігіне оқушылардың физика сабағында білімді бекітуде ойлау қабілетіщн меңгеруіне байланысты ерекше атап өтуге болады. Әрбр оқушы физика сабағында өз ойларын жетік жеткізе біледі. Есеп шығару тәсілдеріне байланысты әрбір оқушы мәселе есепті ойлап, толғанып шеше білуі керек. Оқушылардың физика сабағында өз ойын, білімін жетік жеткізуіне қарай, мұғалім оның білімін бағалау нәтижиесінде оқушыларға өзіні ң тиісті бағасын бере алады.

Бүгінгі таңда физика сабағында мұғалім оқушыларға өз білімін жетік же ткізген жағдайда оқушы өзінің түсінігін мұғалімнен екі есе артық жеткізуі тиіс.

Сонымен қатар оқушылардың лабараториялық жұмысына байланысты мұғалім оқушылардың білімін бағалап, өздеріне тиісті бағасын қоя біледі.

I-тарау. Физика сабағында білімді бекітуде оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың теориялық негіздері

Оқушылардың физика пәнінен аналитикалық ойлауын дамыту

Практика уақытында сабақ беру үшін репродуктивті әдісті қолданамыз. Репродуктивті әдістің міндеті ойландыру, есте сақтау, сонымен қатар оқушылардың арасында білімділік пен жаңадан келгендерді (көбейту) арттыру. Ережеге сәйкес, бұл міндетті оқушылардың біркелкі емес білімдерін көрсету әдісі арқылы шешуге болады. Бұл әдіс-оқыту барысында жоғары мәнге ие, ол білімді бекітуден басты орындардың бірін алады. Сонымен, бұл әдісті абсолюттендіруге болмайды, өйкені ол құрылушының формалануына әсер етеді, жаңа материалды оқыту барысында оқушылардың ойлауын арттыру арқылы білімді бекіту мен тексерудің репродуктивті әдістерін (алмастырып) қолданамыз, осының әсерінен жасалынған жұмыстың эффективтілігін төмендетеміз.

Оқушылардың шығармашылық ойлауын дамыту үшін логикалық бірлік, методикалық бағыттаушылық керек.

Білімді бекітуде оқушылардың білімін арттырудың мүмкіндігі жоғары, өйткені оқушыларда білімнің белгілі қоры бар. Осы шарт арқылы белсендендіру, әрекеттері-оқушылар жаңа сабақты өздігінен ашуына бағытталуы тиіс және де физикалық заңдар мен құбылыстар бірінші оқумен салыстырғанда мәндірек.

Осы тапсырманы шеше алуы үшін, олар белгілі бір шығармашыл танымға ие болулары тиіс.

Оқыту тәсілдерінің қажеттілігін дидактика көрсетеді: Оқушылардың ақылдылығын дамыту үшін олар кейбір саналы операцияларды білуі керек. Мәселен олардың өздері білімді игеру тиіс.

Н. Ф. Тазылин былай деп көрсетеді: ойлау әдістері біріншіден, арнайы пәндер және оқушы жағынан алғанда басқару құралы болуы тиіс, ол осыны келешекте жаңа шарттарды орындауды қолдануы керек. Егер мұны орындамайтын болсақ, онда керекті әдіс-тәсілдер қалыптасқан уақытта да, олар ереже бойынша жеткіліксіз саналған болады, соның нәтижесінде олар негізделетін күнделікті әдіс шектеледі.

Шындығына келсек ойлау тәсілдерін қалыптастыру үшін, міндетті түрде барлық уақытта да, жаңа сабақ өткенде де сабаққа назар аударуымыз керек. Бірақ та, егер оқушылар өздеріндегі бар белгілі білім базасымен оқу материалын бекітетін болса, онда оларда шығармашыл танымы бар болғаны.

Білімді бекітуде шығармашылық таным әдісін қалыптастыруды қарастырғанда, біз С. Л. Рубинштейн көрсеткен ойлану процесіндегі психологиялық категориямен жұмыс жасаймыз. С. Л. Рубинштейн көсетеді: «Ойлау процесі-бұл анализ арқылы шыққанды талдау мен жүйелеу болып табылады. Бұл процестегі оларды бір-бірімен әрекеті заңдылығының мәні - ойлаудың негізгі ішкі заңдылықтары болып табылады. Ойлау процесі өзара мүшеленеді».

Ойлау процесінде анализдің, синтездің, қатынастың орындалуына және олардың индивидтерінің нақтылануына байланысты, ойлау интеллект ретінде қаралады.

Мектеп өмірінде оқыту әдістерінің бірнеше түрлері қолданылатын белгілі, сондықтан, олардың классификациялау принциптері де (белгілері де) әр түрлі. Оның ішіндегі әзірге дейін ең дұрыс деп қабылданып келген принцип - оқушылардың алатын білім көздеріне және мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жүргізетін қызметіне байланысты классификациалау. Бұл принцип тұрғысынан оқыту әдістері үш түрге бөлінеді: 1) сөзбен баяндау әдістері; 2) көрнекілік әдістері; 3) практикалық әдістер.

1) Сөзбен баяндау әдістері мұғалімнің ауызша түсіндіру арқылы жүзеге асырылады. Оқушыларға берілетін білімдердің негізгі көзі - мұғалімнің сөзі, ал мұғалімнің қарекеті - сөзбен түсіндіру, оқушылардың қызметі-тыңдау, ойлану болып табылады. Мұғалімнің оқу материалын ауызша сөзбен баяндау әдісі әңгімелеу, әңгімелесу (сөйлесу) , лекция, түсіндіру арқылы жүргізіледі.

2) Көрнекілік әдіспен оқу материалын түсіндіргенде оқытушы көрнекі және техникалық құралдарды қолдану арқылы физикалық құбылыстарды, процестерді, денелерді, заттарды көрсетеді, демонстрациялайды, иллюстрациялайды, қолдарына ұстатып сездіртеді. Бұл жағдайда мұғалімнің сөзі тек қосымша рөл атқарады да, оқушылардың алатын білім көзі көрнекі құралдар болып табылады. Мұғалімнің оқыту қызметі - көрсету мен демонстрациялау, ал оқушылардың сабақтағы оқу қарекеті - бақылау, эксперименттік фактілерды көріп ойлану, қорытынды жасау, білім қорын байыту. Көрнекілік әдістердің түрлеріне демонстрациялық экспериментті, экскурсияны, схема- плакат, сызу- сурет, коллекцияларды көрсетуді, кино - диафильмдерді және телевизиалық хабарларды демонстрациялауды жатқызуға болады. Көрнекілік әдіс дидактикалық принципке сәйкес келеді. Классик - педагок Я. А Коменский бұл әдісті мұғалім үшін “ алтын ережеге ” санаған. Өйткені, оның нәтижесінде оқу материалын оқушылардың түрлі сезім мүшелері арқылы түсініп қабылдауына мол мүмкіндік туғызылады; көруге болатынды көреді, естуге тиістіні тыңдайды, иісін иіскеп біледі, дәмін татып көреді, қолына ұстап нәрсенің қатты - жұмсақтығын байқайды.

3) Практикалық әдістер физиканы оқыту процесінде лабораториалық жұмыстар, физикалық практикумдар, сыныптан тыс бақылаулар жүргізіп, есеп шығару кезінде қолданылады. Олар оқушылардың эксперименттік, өлшеу, зерттеу, жалпы еңбектік ебдейліктері мен дағдыларын қалыптастырады. Оқушылардың өз бетінше түрлі практикалық жұмыстарды орындауы, ізденіп - ойлануы, есеп шығаруы олардың алатын білімдері мен ебдейліктерінің көзі болып саналады. Бұл жағдайда мұғалімнің қызметі - жұмысқа түсінік - нұсқау беру, тексеру, қорытынды жасауға жәрдемдесумен шектеледі.

Бұл әдістердің ешқайсысын да әмбебап ( универсал ) әдістер деп қарауға болмайды, оларды қолдану оқыту масаттарының түрлеріне сай келуі тиіс. Сабақта олардың ешбірі “таза күйінде ” қолданылмайды, көбінесе олар “ аралас формада ” пайдаланылады. Мысалы, мұғалімнің ауызша баяндау әдісі сабақта көрнекі құралдарды иллюстрациялап, физикалық эксперимнетті демонстрациялаумен, көрнекілік әдіспен қоса қабат біріктіріліп қолданылады. Сондай-ақ, сөзбен түсіндіру әдісі көп жағдайда практикалық әдіспен де

(лабораториялык жұмыста) бірігіп пайдаланылып отырады. Демек, қай уақытта, қандай әдістерді, қалай қолдану - мұғалімнің творчестволық ісі, методикалык амал-тәсілі. Мұны творчестволық және жаңашыл мүғалімдердің физика сабақтарында оқыту әдістерін сан алуан құбылтып, көптеген жаңа әдістемелік тәсілдер мен амалдарды ойлап шығарып, пайдаланып, онан әрі түрлендіріп, дамытып жатқанын тағы да дәлелдеп отыр.

Оқушылардың біліп-тану процесінің сипатына карай М. Н. Скаткин мен И. Я. Лернердің классификациясы бойынша оқыту әдістерінін жүйесі 5 түрге бөлінеді:түсіндірмелі-иллюстративтік, (информациялық-рецептік), репродуктивтік, проблемалық, эвристикалық (жартылай-ізденушілік), зерттеушілік әдістер.

Проблемалық оқыту тұрғысынан М. И. Махмутов оқыту әдістерін информациялық, орындаушылық, түсіндірушілік, репродутивтік, нұсқаулық-практикалық, нәтижелік-практикалық, түсіндірмелі-оятушылық, ойланушылық, жартылай-ізденушілік, ізденушілік әдістер деп 10 түрге бөледі.

Дидактикалық мақсат тұрғысынан М. А. Данилов пен Б. П. Есиповтың классификациясы бойынша оқыту әдістері 4 компоненттен тұрады: оқушъшардың ебдейлігі мен дағдыларын қалыптастыру әдісі; олардың алған білімдерін практикада және творчестволық істе пайдалану жеткіншектердің білімдерін, ебдейліктерін, дағдыларын тексеру мен бекіту әдістері.

Оқу процесін оптималдандыру принципі бойынша (Ю. К. Бабанский) оқыту әдістері 5- ке бөлінеді: сөзбен түсіңдіру, көрнекілік, практикалық, репродутивтік, ізденушілік әдістері.

Әрине, оқушылардың өздігінен оқып білім алуына, техникалық құралдар мен компьютер арқылы оқуына, творчестволық қабілетін дамытуға, практикалық-шеберлік дағдысына, логикалық ойлауын жетілдіруге үйрету мақсатында оқыту әдістерінің басқа да жүйесін зерттеп табудың мүмкіндігі де жоқ емес.

Келешекте оқыту әдістерінің жүйелерін зерттеп, оның қандайда бір жаңа түрлерін табуға ұмтылғанда, атақты дидактик Я. А. Коменскийдін айтқаны мынадай көрегендік ойын әрқашан басшылыққа алған жөн: қандай әдісті ойлап шығарсақ та, ол педагогтардың аз үйретіп, оқушылардың өздерінің көп оқуына жағдай туғызатын болуы керек, сонда мектеп те сөзбен нәтижесіз еңбек аз болып, оқушы жастардың бос уақыты, қуанышы, тартымды табысы молаяды; бұл біздің дидактиканың негізі болып қалсын.

Белсенді әдісті қолданған кезде жиі түрлі жағдайлар жасалады, олар-жаңа білімдер мен олардың нақтылануы бір процесске бекігенде ғана орындалады. Бұл оқу материалы мен оқушының ақылдылық дамуын қамтамассыз етеді.

Оқушылардың жеке ойлау шығармашылығына қажетті жағдай-анализдеуді меңгеру. Операциялардың көмегі арқылы жансыз қасиетте жанды қасиетке айландыра аламыз. Ойлау процесі анализден басталады. Анализ синтезбен өзара терең байланысқан. С. Л. Рубинштейн былай деп жазады: Анализдің ең басты жэне ерекше формасының бірі синтез арқылы орындалған анализ-жаңа байланысқа қосу барысында оларды жаңа қасиет -пен қабылдап хабарлау.

Осы процессті оқудың белсенді әдістерін қолдану арқылы тану-оқушылардың анализге деген қалыптасу қабілетін тудыруға септігін тигізеді. Бірақ бұл жеткіліксіз. Анализдеуге үйрету үшін оқушыларға арнайы әдіс-тәсілдерді оқыту керек.

Алынған физикалық заңдылықтарды зерттеу үлкен мүмкіндік береді. Бұл жерден оқушылардан ойлау белсенділігінің деңгейін талап ететін тапсырманың 3 түрін аламыз.

1) Алынған жалпы заңдылыққа талдау жасау мүмкін боларлық жиі жағдайларды қарастыру.

2) Осы немесе басқа жағдай бақыланатын шартты өрнектеу.

3) Белгілі түжырымды негіздеу.

Мысал келтірейік.

Кинетиканы оқу барысында (VIII класс) қозғалыс теңдігі мына түрде өрнектеледі.

S = ν ₀ t +

Мұндағы : s, ν ₀ , , , және а векторларының х осіндегі проекциялары.

Бірінші типтегі тапсырма: v ₀ =0, a=0, v ₀ ≠0, бірақ а=0 теңдігі

жағдайында мысал қарастыру.

Оқушылар алдында оқыған қозғалыс теңдігін алады. Олар ұқсас байланыстарды білулері керек және де түрлі жағдайдағы денелердің қозғалысының сипатын қарастыру.

Екінші типтегі тапсырма: дененің бірқалыпты, тең айналмалы (бастапқы жылдамдықсыз) қозғалысының жағдайын өрнектеу.

Үшінші типтегі тапсырма: Берілген дененің жылдамдығының координаты мына заң бойынша өзгеруін дәлелдеу керек.

x = 10 − 4t − 3t ² ,

Бұл шарт орындалғанда дене жай қозғалады.

Сегізінші сыныптағыларға Ньютонның 2-ші заңын өтіп болғаннан кейін, оларға, осы материалдарды естеріне мықты сақтауы үшін жаттығуларды ұсынған жөн.

Бірінші типтегі тапсырма: Ньютонның екінші заңына зерттеу жасау ∑ =0;

әрбір ∑ =0; жағдайына арналған дененің қозғалысының сипаттамасын анықта: ∑ =const; ∑ ≠ const. Дененің қозғалысының сипатын анықтау үшін алдымен оның бастапқы шартын көрсету керек.

Екінші типтегі тапсырма: Дененің шеңбер бойымен бірқалыпты

қозғалысының формуласын өрнектеу ( Жауап: = _цс , мұнда _цс - центрге тартқыш

үдеу, а _цс = const; ∑│ │= const және айналу центіріне бағытталған бірақ

∑ ≠ const, өйткені дененің күшіне бағытталған тең қалыптағы қозғалыс өзгермейді) .

Үшінші типтегі тапсырма: денеге тұрақты күш әсер етеді. Оның

қозғалысын түзу сызықты және тең айнымалы деп айтуға бола ма? (Жауабы: жоқ. Қозғалыс түрін қалыптастыру үшін міндетті түрде бастапқы шартты -дененің бастапқы жылдамдығын білу керек)

Мына жағдайды қарастыру тиімді: =0, , бағытына сәйкес келеді

(түзу сызықты және тең айнымалы қозғалыс) , векторына перпендикуляр (шеңбер бойынша бірқалыпты айнымалы) , жылдамдық векторының бұрышына бағытталған (қисықсызықты бірқалыпты емес қозғалыс жағдайында) идеал газдың біріктірілген теңдігі шықты (IX класс) .

Бірінші типтегі тапсырма: Т= const ; р= const; V = const теңдіктерін қарастыру. Оқушылар өздеріне белгілі Бойль - Мариот, Гей - Люссак және Шарль заңдарын алады.

Екінші типтегі тапсырма: идеал газдың анықталған массасының көлемі қандай жағдайда, оның абсолют температурасына тура пропорциональ болады? Немесе одан күрделірек тапсырма: егер газдың көлемі ұлғайғанда оның қысымы тұрақты болып қалса, газ қандай күйде болады? 1-суретте p, v координаталары арқылы газ күйнің өзгеруі көрсетілген.

Енді соңғы сұраққа жауап беру үшін міндетті түрде Менделеев- Клайперон теңдігіне анализ жасаймыз.

pV = RT

Теңдіктен көргенімізден мұндай процесті түрлі әдіспен көрсетуге болады: температураның өсуімен, яғни барлық уақытта Т~ V өзгереді; газдың өсуімен тағы да газ массасы көлеміне тура пропорционал түрде өрнектеледі, температура да, массада өзгере алады, егер Тт~ V (μ= const деп алайық ) болса.

Үшінші типтегі тапсырма: р, V координат жазықтыгында 2 процесс көрсетілген:

1 → 2 және 1→ 2 ( 2-сурет ), бұл процесті көрсететін қисықтар гиперболалар.

2-сурет

Бұл процестер бір температурада жасалған. Бүл тұжырымды не алып тастаймыз, не бұл процесс қашан орындалатындығын көрсетеміз. Бұл сұраққа жауап беру үшін қайтадан Менделеев - Клайперон теңдігіне үңілеміз. Оқушылар Т=Т' тең екендігін шеше алулары керек, егер 1 ^' →2 ^' процесінде газдың массасы жоғары болса, онда = және түрлі газдар алынады. = ( 1→ 2 процесімен салыстырғанда )

Өтілген тәжірибе тым формальді болмас үшін, оқушыларға молекулалық түсініктер негізінде алынған тәжірибелерді түсіндіруді ұсыну тиімді.

Толық тізбек үшін Ом заңы оқылады (IX класс) .

Бірінші типтегі тапсырма: жүкте орналасқан қуаттағы токтың нольден шексіздікке дейінгі сипаттамасын қарастыру

3-сурет.

Бұл тапсырма тұйықталған тізбек және толық тізбек үшін Ом заңын, содан І=ƒ(R) және U _R =ƒ(R) графиктерін құруды, ұсынуды талап етеді.

Екінші типтегі тапсырма: Жүктегі қуат ЭҚК көзіне тең жағдайдағы шартты өрнектеу, мұнда тізбектегі ток максималь мәнде болуы керек.

Үшінші типтегі тапсырма: Тізбекке тағы да бір ток көзін қосқанда, тізбектегі ток кеміген. Бұл мүмкін бе? (Жауабы: мүмкін, егер ЭҚК көздері тізбектей жалғанса және бір көздің алгебралық қосындысы ЭҚК-тің мәнінен кем болса, не көздердің ішкі кедергілері жүктің кедергісімен салыстырмалы болса, әр жағдайдан керекті есептік байланысты табуға болады) .

Термодинамиканың бірінші заңы оқылады, мұнда адиабаттық процестің сипаттамасы берілген ( IX класс ) . Бұл материалды түсіндіруге тапсырмалар жүйесі көмектеседі.

Бірінші типтегі тапсырма: Термодинамиканың бірінші заңына арналған мүмкін болатын жағдайды қарастыру жэне осыған мысал келтіру.

Оқушылар 3 жағдайды қарастырулары керек: а) тек жылу берілудің әсерінен ( А = 0 ; ΔU=Q) б) жүйеге жұмыс жасау (Q=0; ΔU= А ) арқылы ΔU ішкі энегиясының өзгеруі; в) жүйедегі ішкі энергияның мүмкін боларлық сақталуы, егер ішкі күштер арқылы

( жүйедегі ) жасалатын жұмыс берілетін жылудың санына тең болса (ΔU=0, А =- Q)

Оқушылар әрбір жағдай үшін шынайы процестерге мысал келтірулері тиіс. Мысалы: үшінші жағдайды, идеал газды сығу арқылы орындаймыз (квазистатикалық процесс) . Бұл жағдайда температура теңелуге үлгереді және бұл процесс изотермиялық.

Екінші типтегі тапсырма: жүйедегі ішкі энергия а) азаюы б) артуы в) шарттарын өрнектеу.

Оқушылар термодинамиканың бірінші заңын ΔU=A+Q зерттеулері керек, сонымен қатар бұған түрлі шынайы жағдайлар қарастырамыз. Мысалы: газдың сығылуы, мұнда жылудың бір бөлігі сыртқы ортаға берілгенімен оның жылуы орындалады.

Үшінші типтегі тапсырма: р, V : 1→a →2→ b→1координатында дөңгелек процестің кескіні берілген ( 4-сурет )

4-сурет

Бұл процестегі жүйе жылу алатындығы түсінікті. Бұны не дәлелдеу керек, не алып тастау керек.

Оқушылар ішкі энергияның бір мәнді: функция екендігін біледі, дөңгелек процесте оның өзгеруі нольге тең (ΔU=0) . Олар термодинамикадағы жүмыс р, V координат осьтеріндегі сәйкес фигураның ауданына тең екендігін біледі. Бұл жағдайда газды үлкейтуге 1→а→2 кері жұмыс 2→b→1 сығудағы оң жұмыспен салыстырғанда аз, дөңгелек процесте 1→а→2→b→1 жұмыстың көбін А>0 жүйесіндегі сыртқы күштер жасайды.

Термодинамиканың бірінші заңын ΔU=A+Q (тексеру) зерттеу арқылы ΔU=0 және А>0, А= −Q оның жүйесі жылу береді.

Жіңішке линзаның формуласы алынды (X класс) .

= ,

мұндағы, Ғ- линзаның фокус аралығы, d - заттан линзаға дейінгі қашықтық,

ƒ- линзадан кескінге дейінгі қашықтық.

Бірінші типтегі тапсырма: алынған формуланы зерттеу, оның кескіні қалай және шексіз жойылған нүктеден линзаға дейінгі заттың ауысуы қайда орналасқандығын түсіндіру.

Оқушылар төмендегі жағдайды қарастырулары керек:

d→∞;

d > 2Ғ;

d=2F;

Ғ<d<2F;

d< Ғ;

Алынған нэтижелерді кесте немесе графика түрінде шығаруға болады.

Екінші типтегі тапсырма: линзадағы кескіннің өлшемі қандай жағдайда затқа тең? Немесе линзаның көмегімен заттың тура кескінін алуды өрнектеу.

Оқушылар екінші сұрақтың жауабында былай жауап береді: жиналатын линза үшін линза мен фокус аралығындағы заттың орналасуын ыдырайтын линза арқылы шешеміз. Жауаптары математикалық түрде негізделген және сәйкес кескін бойынша сәйкестендіріледі.

Үшінші типтегі тапсырма: түрлі 2 линза жағдайында оларды былай орналастырамыз: әрбір линза арқылы өткен параллель сәулелер параллель болып қалады.

Оқушылар линзаның формуласынан кейін, мынадай қортындыға келеді:

2 жинақталатын (құралатын) линза жағдайында, олардың арасындағы қашықтық фокус қашықтығы суммасына тең болуы керек, бұл жиналатын және ыдырайтын - түрлілікке де байланысты.

Ыдырайтын линзаның фокус аралығы жинақталатынға қарағанда көп, бұл жағдайда тапсырманның шешімі болмайды, сонымен қатар 2 ыдыраушы линза жағдайында.

Енді кейбір қортыларды келтірейік.

Барлық жағдайдағы жалпы типтегі тапсырмалардың байланысы жоғары сыныптарда оқылады, егер оқушылар жеткілікті еркін математикалық апаратқа ие болса, онда олардың аналитикалық ойлауы дамығандығын білдіреді.

Бірінші типтегі тапсырма - теңдікті немесе заңды сабақ беру барысында жиі жағдайлар ретінде қарастырылады, бірақ ережеге сай бұл зерттеуді мүғалімнің өзі өткізеді. Бұл анық емес, өйткені оқушыларға түсінікті тапсырманы орындағанда, олар өздерінің мүмкіндіктерінен сенімділік күтеді де, өздері қортынды жасау арқылы қанағатшылдық сезімін бастарынан өзкізеді.

Бірінші типтегі тапсырма оқушыларға білімдерін бекітуге көп септігін тигізеді. Сонымен қатар маңызды емес жағдайды қарастырайық: осы типте тапсырманы бірнеше рет жүйелі түрде оқушыларға қайталау арқылы зерттеу

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.