Бейімделген тест дайындау жүйесінде тест сұрақтарын дайындау
КІРІСПЕ
І . ТАРАУ. ОҚЫТУ ЖҮЙЕЛЕРІНЕ ШОЛУ ЖАСАУ
ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ
1.1. Бейімделген оқыту жүйесін тұрғызу
ІІ .ТАРАУ. ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ЭЛЕМЕНТТЕРІ БАР ТЕСТІЛЕУ ПРОГРАММАЛАРЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1. Жауап беруге жұмсалатын уақытты есепке алу
2.2. Тестілеуге жұмсалған уақытты есепке алу
2.3. Күмәндануды есепке алу
2.4.. Қосымша программаларды қолдануды есепке алу
2.5. Жасанды интеллект элементтері мен тестілеу программасын жүзеге асыру
2.6. Delphi программалау ортасы
ІІІ .ТАРАУ. КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТ ҚҰРУ ӘДІСТЕМЕСІ
3.1. Тестті құрастыратын TDL тілінің сипаттамасы
3.1.1. TDL тіліндегі бейімделген тесттің сипаттамасы
3.2. Программа құрылымы
3.3. оқыту жүйелерінің мысалдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
І . ТАРАУ. ОҚЫТУ ЖҮЙЕЛЕРІНЕ ШОЛУ ЖАСАУ
ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ
1.1. Бейімделген оқыту жүйесін тұрғызу
ІІ .ТАРАУ. ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ЭЛЕМЕНТТЕРІ БАР ТЕСТІЛЕУ ПРОГРАММАЛАРЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1. Жауап беруге жұмсалатын уақытты есепке алу
2.2. Тестілеуге жұмсалған уақытты есепке алу
2.3. Күмәндануды есепке алу
2.4.. Қосымша программаларды қолдануды есепке алу
2.5. Жасанды интеллект элементтері мен тестілеу программасын жүзеге асыру
2.6. Delphi программалау ортасы
ІІІ .ТАРАУ. КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТ ҚҰРУ ӘДІСТЕМЕСІ
3.1. Тестті құрастыратын TDL тілінің сипаттамасы
3.1.1. TDL тіліндегі бейімделген тесттің сипаттамасы
3.2. Программа құрылымы
3.3. оқыту жүйелерінің мысалдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қазіргі кезде заман талаптарына сай компьютерлік тест жүйелері орта және жоғары білім беруде кеңінен қолданылады. Сондықтан мен түлектік жұмысымды компьютерлік тест дайындаудың жаңа технологиясы– бейімделген тест жүйесінде тест сұрақтарын дайындауға арнадым. Мұғалімдер өз оқушыларының білімін бейімделген тест жүйесінде күнделікті тексеру мүмкіндігіне ие болды. Бұл оқу жүйесіндегі үлкен жетістік деп санаймын. Себебі, дәстүрлі тест жүйесін қолданып, оқушының қай тақырыпты дұрыс түсінбегенін, меңгермегенін біле алмайсыз. Ал бейімделген тест жүйесі оқушы дұрыс меңгермеген тақырыбын түсінгенше сол тақырыпқа қатысты сұрақтарды қоя береді. Егер тағы да жауап бере алмаса, онда сол тақырып бойынша анықтамалар мен түсініктері бар дәріс файлы ашылады.
Компьютерлік тест – тестілеу болжамын тұжырымдауға (немесе тұжырымдамауға) мүмкіндік беретін циклдік стимулдар мен реакциялардың тізбегі. Тестілеу болжамы – тексеруге жататын логикалық тұжырым, яғни тестілеу кезінде қандай да бір дәрежедегі сенімділік пен ықтималдықты тексеру.
Компьютерлік тесттің дәстүрлі тесттерге (қағаз түріндегі және визуалды) қарағанда едәуір артықшылықтары бар, сонымен қатар кемшіліктері де кездеседі.
Педагогика, психология және медицина ғылымдары бойынша тестілеу барысында индивидтің жағдайын бір тесттің көмегімен толығымен анықтау мүмкін емес, бірақ қандай да бір болжамды тұжырымдауға болады.
Тест математикалық түрде негізделуі тиіс, себебі тестілеу ықтималдықтар теориясының, графтар теориясының, көпмүшелік теориясының қағидаларына сүйенеді.
Компьютерлік тест – тестілеу болжамын тұжырымдауға (немесе тұжырымдамауға) мүмкіндік беретін циклдік стимулдар мен реакциялардың тізбегі. Тестілеу болжамы – тексеруге жататын логикалық тұжырым, яғни тестілеу кезінде қандай да бір дәрежедегі сенімділік пен ықтималдықты тексеру.
Компьютерлік тесттің дәстүрлі тесттерге (қағаз түріндегі және визуалды) қарағанда едәуір артықшылықтары бар, сонымен қатар кемшіліктері де кездеседі.
Педагогика, психология және медицина ғылымдары бойынша тестілеу барысында индивидтің жағдайын бір тесттің көмегімен толығымен анықтау мүмкін емес, бірақ қандай да бір болжамды тұжырымдауға болады.
Тест математикалық түрде негізделуі тиіс, себебі тестілеу ықтималдықтар теориясының, графтар теориясының, көпмүшелік теориясының қағидаларына сүйенеді.
1. Беспалько В.П., Татур Ю.Г. системно-методическое обеспечение учебно-воспитательного процесса подготовки специалистов. – М: «Высшая школа», 1989 г.
2. Бидайбеков Е.Ы., Гришкин В.В. Гипермедиа в обучении. // Информатика и образование, 1999, №8, стр. 83-84
3. Брусиловский П.Л. Адаптивные обучающие системы в World Wide Web: обзор имеющихся в распоряжений технологий.
4. Высоцкий И.Р. Компьютер в образовании. //Информатика и образование, 2000, №5, стр. 86-87
5. Галеев И.Х. О систематизации учебных компьютерных средств.
6. Гутгарц Р.Д., Чебышева В.П. Компьютерная технология обучения. // Информатика и образование, 2000, №5, стр. 44-45
7. Коротков А.М. Комапьютерное обучение: система и среда. // Информатика и образование, 2000, №2, стр. 35-38
8. Разработка электронных учебных изданий: справочное пособие. – Пенза: Издательство Пенз. Технологического института, 2001
9. Рейсдорф К. Освой самостоятельно Delphi 4.0. – М: ЗАО «Издательство Бином», 1999
10. Соловов А.В. Проектирование компьютерных систем учебного назначения: учебное пособие. – Самара: СГАУ, 1995
11. Фаронов В.В. Delphi 3.0. Учебный курс. – М: «Нолидж», 1998
12. Христочевский С.А. Электронные мультимедийные учебники и энциклопедии.// Информатика и образование, 2000, №2, стр. 70-77
13. Форум по проблемам компьютерного образования (http://ifets.ieee.org/russian/)
14. Галеев И.Х. Курс лекций «Системы искусственного интеллекта», 2000
2. Бидайбеков Е.Ы., Гришкин В.В. Гипермедиа в обучении. // Информатика и образование, 1999, №8, стр. 83-84
3. Брусиловский П.Л. Адаптивные обучающие системы в World Wide Web: обзор имеющихся в распоряжений технологий.
4. Высоцкий И.Р. Компьютер в образовании. //Информатика и образование, 2000, №5, стр. 86-87
5. Галеев И.Х. О систематизации учебных компьютерных средств.
6. Гутгарц Р.Д., Чебышева В.П. Компьютерная технология обучения. // Информатика и образование, 2000, №5, стр. 44-45
7. Коротков А.М. Комапьютерное обучение: система и среда. // Информатика и образование, 2000, №2, стр. 35-38
8. Разработка электронных учебных изданий: справочное пособие. – Пенза: Издательство Пенз. Технологического института, 2001
9. Рейсдорф К. Освой самостоятельно Delphi 4.0. – М: ЗАО «Издательство Бином», 1999
10. Соловов А.В. Проектирование компьютерных систем учебного назначения: учебное пособие. – Самара: СГАУ, 1995
11. Фаронов В.В. Delphi 3.0. Учебный курс. – М: «Нолидж», 1998
12. Христочевский С.А. Электронные мультимедийные учебники и энциклопедии.// Информатика и образование, 2000, №2, стр. 70-77
13. Форум по проблемам компьютерного образования (http://ifets.ieee.org/russian/)
14. Галеев И.Х. Курс лекций «Системы искусственного интеллекта», 2000
қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университеті
Физика-математика факультеті
Оқытудың ақпараттық жүйелер кафедрасы
түлектік жұмыс
Бейімделген тест дайындау жүйесінде тест сұрақтарын дайындау
МАК-на қорғауға жіберілсін Ғылыми жетекші,
кафедра меңгерушісі ф.-м.ғ.д, аға оқытушы Сатымбеков А.М.
профессор Искаков К.Т. __________________
__________________________ ___ ____________2008 ж.
___ ____________2008 ж. Жұмыс авторы:
__________Жаймбаева Эльмира
Алматы, 2008
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
І - ТАРАУ. ОҚЫТУ ЖҮЙЕЛЕРІНЕ ШОЛУ ЖАСАУ 5
ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ
1.1. Бейімделген оқыту жүйесін
тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ІІ -ТАРАУ. ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ЭЛЕМЕНТТЕРІ БАР ТЕСТІЛЕУ ПРОГРАММАЛАРЫН ҚҰРУ
ТЕХНОЛОГИЯСЫ 16
2.1. Жауап беруге жұмсалатын уақытты есепке алу 16
2.2. Тестілеуге жұмсалған уақытты есепке алу 19
2.3. Күмәндануды есепке алу 19
2.4.. Қосымша программаларды қолдануды есепке алу 21
2.5. Жасанды интеллект элементтері мен тестілеу программасын жүзеге асыру
23
2.6. Delphi программалау ортасы 27
ІІІ –ТАРАУ. КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТ ҚҰРУ ӘДІСТЕМЕСІ 40
3.1. Тестті құрастыратын TDL тілінің сипаттамасы 41
3.1.1. TDL тіліндегі бейімделген тесттің сипаттамасы 42
3.2. Программа құрылымы 43
3.3. оқыту жүйелерінің мысалдары 59
ҚОРЫТЫНДЫ 61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 62
ҚОСЫМШАЛАР 63
Кіріспе
Қазіргі кезде заман талаптарына сай компьютерлік тест жүйелері орта
және жоғары білім беруде кеңінен қолданылады. Сондықтан мен түлектік
жұмысымды компьютерлік тест дайындаудың жаңа технологиясы– бейімделген тест
жүйесінде тест сұрақтарын дайындауға арнадым. Мұғалімдер өз оқушыларының
білімін бейімделген тест жүйесінде күнделікті тексеру мүмкіндігіне ие
болды. Бұл оқу жүйесіндегі үлкен жетістік деп санаймын. Себебі, дәстүрлі
тест жүйесін қолданып, оқушының қай тақырыпты дұрыс түсінбегенін,
меңгермегенін біле алмайсыз. Ал бейімделген тест жүйесі оқушы дұрыс
меңгермеген тақырыбын түсінгенше сол тақырыпқа қатысты сұрақтарды қоя
береді. Егер тағы да жауап бере алмаса, онда сол тақырып бойынша
анықтамалар мен түсініктері бар дәріс файлы ашылады.
Компьютерлік тест – тестілеу болжамын тұжырымдауға (немесе
тұжырымдамауға) мүмкіндік беретін циклдік стимулдар мен реакциялардың
тізбегі. Тестілеу болжамы – тексеруге жататын логикалық тұжырым, яғни
тестілеу кезінде қандай да бір дәрежедегі сенімділік пен ықтималдықты
тексеру.
Компьютерлік тесттің дәстүрлі тесттерге (қағаз түріндегі және
визуалды) қарағанда едәуір артықшылықтары бар, сонымен қатар кемшіліктері
де кездеседі.
Педагогика, психология және медицина ғылымдары бойынша тестілеу
барысында индивидтің жағдайын бір тесттің көмегімен толығымен анықтау
мүмкін емес, бірақ қандай да бір болжамды тұжырымдауға болады.
Тест математикалық түрде негізделуі тиіс, себебі тестілеу
ықтималдықтар теориясының, графтар теориясының, көпмүшелік теориясының
қағидаларына сүйенеді. Тесттің негізгі сипаттамаларына жататындар:
Сенімділік –тәжірибенің бірнеше сериядағы нәтижелерінің қайталанбау
дәрежесі.
Тиімділік – нөлдік мәндермен салыстырғанда, абстрактілі бірлікте
берілетін тест ұзындығы.
Валидтілік – үміт күтетін жағдайдың нақты жағдайға сәйкестік дәрежесі.
Түлектік жұмыс бейімделген тестілеу программасын қолданып, тест
құруға арналған. Әр түрлі деңгейдегі сұрақтар оқушының білімін тексеру үшін
дайындалған. Кейбір сұрақтардың жауаптар нұсқасында бірнеше дұрыс жауап
берілген.
Түлектік жұмыс кіріспеден, теориялық бөлімнен, қорытындыдан,
қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1-тарау. Оқыту жүйелеріне шолу жасау
Оқыту жүйесінің негізгі түсініктері
Оқыту жүйесін құру – оқыту барысында тиімділікті жоғарылату тәсілі.
Оқушы оқыту кезінде басқару объектісі, ал оқытушы мен оқыту жүйесі (оқытушы
ретінде қызмет атқармайды, тек ғана оқытушыны толықтырып отырады) басқару
субъектісі болып табылады.
Оқыту жүйесі үш негізгі бөлімнен тұрады:
• теориялық;
• жаттығу жұмыстары;
• бақылаушы.
Оқыту жүйесін екі топқа жіктеуге болады:
• селективті жүйе
• интеллектуалды немесе сараптау жүйесі.
Селективті оқыту жүйесінде оқуды басқару жүйе авторының көмегімен
жүзеге асырылады. Әрбір оқушы оқытудың тек ғана бір жолымен жүріп өтеді,
яғни әрбір оқушыға бейімделмейді. Мұндай жүйенің артықшылығы –
әмбебаптылығында (тест жалпыға бірдей құрылады), кемшілігі – әрбір оқушының
білім дәрежесіне жүйенің бейімделуі өте төмен.
Интеллектуалды оқыту жүйесінде оқуды басқару оқыту нәтижесінің
негізінде оқыту жүйесі анықталады. Мұнда оқыту сценарийі ағымдағы жағдайға
сәйкес динамикалық түрде қалыптасады. Тарату пәндік сала, оқыту үрдісі,
оқушы жайлы білім негізінде жүзеге асады. Кемшілігі, қандай да бір пәнге
бағытталған.
Оқушының танымын басқару оқу бағдарламасының негізгі функциясының бірі
болып табылады. Ол үшін программа оқыту үрдісі, оқушының оқу материалын
меңгеруі, тестілеу нәтижелері және практикалық тапсырмалардың орындалуы
жайлы мәлімдемелерді алуы тиіс.
Яғни үйрену-оқу бағдарламасы жүйесінде кері байланыс болуы қажет.
Кері байланыстың екі түрі бар: сыртқы және ішкі.
Ішкі кері байланыс – бұл оқу программасынан оқушыға оның тапсырманы
орындау кезіндегі іс-әрекетіне байланысты келетін ақпарат. Ол оқушының оқу
барысын өзі қадағалап, оқудан қаншалықты үйреніп және нені қаншалықты
түсінбегенін біліп отыруға мүмкіндік береді. Ол оқу барысының нәтижесін
дұрыс бағалап, реттелуіне бағытталған. Ішкі кері байланыстың өзі дайындау
мен нәтижеге байланысты екіге бөлінген. Дайындықтың өзі әр түрлі болуы
мүмкін: көмек, түсіндіру, әрі қарай жалғастыру үшін бір рет көмек беру,
көтермелеу және т.б. Нәтижеге бағытталған кері байланыс түрлі болып келеді:
дұрыс-бұрыстан бастап дұрыс нәтиже немесе дұрыс іс-әрекетті көрсетіп
жіберуге дейін.
Сыртқы кері байланыс – бұл үйретуші программадан оқытушыға келіп
түсетін ақпарат. Оның көмегімен оқытушы оқушының оқу барысын реттеп, үйрету
сценарийін тиімді бағытқа өзгерте алады.
Оқыту программасына оқытудың мақсаты келіп түседі. Осы мақсатқа сәйкес
программа оқушыға теориялық материал, мысалдар, есептер, сонымен қатар
оқыту барысын басқаратын (мысалы, оқу материалы бойынша навигация
болғандағы көмек) ақпарат береді. Оқушы теорияны меңгеріп, есептер
шығарғаннан кейін оның нәтижесі программаға икеліп түседі.
Оқушының оқу барысында маңызды сәті болып, үйрену барысында кездесетін
түсініксіз сұрақтарды өзі құрып, оған өзі жауап береді. Программа үйрену
барысы жайлы ақпарат алып, оны талдап, оқушыға баға қойып, әрі қарай қалай
оқыту туралы шешім қабылдайды.
Нәтижесінде оқушыда білім, дағды қалыптасады. Оны біз үйрену нәтижесі
деп атаймыз.
Сонымен қатар программаға бейімдеуші бөлім кіреді. Оның мақсаты үйрену
барысына түзетулер енгізу, яғни нақты бір оқушыға арнап баптау алып,
оқытушы программаның жұмысына түзетулер енгізіп, оны оқушының танымымен
салыстырады.
Егер оқытушы-оқу бағдарламасы-оқушы жүйесін қарастыратын болсақ,
онда оқыту сұлбасы мына түрде болады:
Оқушының
түзетуі
Мақсат Программаны Оқыту жайлы
түзету ақпарат
Сұрақтарды
қою және
оларға жауап
Н
Оқыту жайлы Ә
ақпарат Т
И
Ж
Е
Программаны
түзету
Оқушыны
үйрету
1-сурет. Оқытушы-оқу бағдарламасы-оқушы оқыту жүйесінің сұлбасы.
Бұл сұлбада оқытушы маңызды орын алады. Ол оқытудың мақсатын алға
қояды, оқу барысы жайлы ақпаратты алады, сонымен қатар программаға қосымша
түзетулер енгізеді.
1. Бейімделген оқыту жүйесін тұрғызу
Бейімделген оқыту жүйесін тұрғызуды оңтайландыру оқыту кезінде
тақырыптарды тізбекті түрде беруден және олардың арасындағы логикалық
байланыстан, сонымен қатар білімді тексерудің оңтайлы жүйесін тұрғызудан
тұрады.
Оқу курсын жобалаудың бастапқы сатысында оқуды тез меңгеру үшін
жоспарланған оқу материалы жеке оқу элементтеріне бөлінеді.
Меңгеру моделінің құрамына кезек қатынасының және оқу элементтерінің
логикалық байланысының матрицалары, оқу элементтерінің оқыту тізбегінің,
оқу элементтерінің логикалық байланысының графы кіреді. Моделді тұрғызу
төрт сатыдан тұрады:
оқу элементтерінің кезегін қалыптастыру;
кезек қатынасының матрицасын өңдеу және оқу элементтерінің тізімі түрінде
оқу материалын оқыту тізбегі құру;
оқу элементтерінің логикалық байланысының матрицасын қалыптастыру;
оқу элементтерінің логикалық байланысының графын тұрғызу.
Алдымен, бос матрица құрылады, оқу элементтерінің өсуіне сәйкес
олардың қатарлары мен бағаналары нөмірленеді. Әрі қарай матрица ұяшықтары
нөлдермен және бірліктермен толтырылады.
Матрица ұяшықтарын толтыру кезінде кезек қатынасы екі оқу элементінің
арасындағы кезек қатынасын анықтайды. Егер қатар нөмірінде көрсетілген оқу
элементі бағана нөмірінде оқу элементінен кейін оқылатын болса, онда бір
қойылады.
Оқу материалына талдау жасау кезектің қайталанып келуін болдырмайды.
Оқу материалын бейнелеу формасына әр түрлі факторлар (субъективті және
объективті) әсер етеді: құрастырушының ойлану қабілеті, оның дағдылары.
Оқу материалын меңгеру үлгісі оқу жүйесіндегі оның берілу мазмұнының
тізбегін анықтайды. Гипермәтінді тұрғызу кезінде логикалық байланыс және
оны оқыту траекториясы беріледі.
Оқу элементтерінің логикалық байланысы бағытталған графтар түрінде
көрнекілік үшін бейнеленеді. Оқу элементерінің логикалық матрицасы
негізінде граф тұрғызылады.
Оқу элементтерінің кезегінің матрицасын тұрғызу мысалын келтірейік.
Мысал ретінде Delphi объектілі-бағытталған программалау негіздері оқу
курсының фрагменттерін қарастырылады.
Оқу материалы 15 тақырыпқа бөлінген:
1. Delphi программасының интерфейсі
2. Компоненттер тақтасы
3. Объектілер инспекторы
4. Код редакторы
5. Button тобының компоненттері
6. Тәуелді және тәуелсіз ауыстырғыштар
7. Шартты өту
8. Символды ақпараттың редакторы
9. Мәзір мен тізім тобының компоненттері
10. Мультимедиа мен графика
11. Web-Browser компоненті
12. html –парағы мен flash-жобасын қосу
13. Сыртқы программаларды, файлдарды, каталогтарды шақыру
14. Электронды оқулықтың қабықшасын құру
15. Тесттік бақылау
Логикалық байланыстың матрицасы екі түрде болуы мүмкін: толық және
қысқартылған.
1 2 3
15сек.тан кіші 3 5 6
15 тен 20 ға 2 5 6
дейін
20 дан 25 ке 2 4 5
дейін
25 тен 30 ға 1 3 5
дейін
30-дан 40 қа 1 2 4
дейін
40 тан 45 ке 1 1 4
дейін
, мұндағы
К1 – тез жауап беру кезінде “5” алу ықтималдығы, яғни 15 секундтан
аспаған уақытта жауап беру,
Gшығын – жауаптың дұрыс нұсқасын таңдауға жұмсалған уақыт ішінде
жиналған балл саны,
Gшығын= А·а+В·b+C·c
А,В,С – күрделілік деңгейлері бойынша сұрақтар саны.
А+В+С=V, мұндағы V – тесттегі сұрақтар саны.
а – а деңгейіндегі дұрыс жауап саны
b – b деңгейіндегі дұрыс жауап саны
c – c деңгейіндегі дұрыс жауап саны
Gmax – 1-ге тең “5”-ке білім ықтималдығын ескеріп, барлық тесттің
баллдарының ең жоғары саны.
Gmax мына формуламен анықталады:
Gmax = A·amax+B·bmax+C·cmax
аmax – оңай сұрақтар үшін жоғары балл саны (а деңгейі)
bmax – орташа сұрақтар үшін жоғары балл саны (b деңгейі)
cmax – қиын сұрақтар үшін жоғары балл саны (c деңгейі)
Тесттегі сұрақтардың күрделілік деңгейі келесі талаптарды
қанағаттандыруы тиіс:
а деңгейіндегі сұрақтар (оңай) - 50%
b деңгейіндегі сұрақтар (орташа) - 30%
с деңгейіндегі сұрақтар (қиын) - 20%
Біздің тест 5 сұрақтан тұрады, оның 2-уі оңай, 2-уі орташа және 1-уі
қиын сұрақ, онда
Gmax=2*3+2*5+1*6=22
Gmax кестесін келтірейік:
Тесттегі Жеңіл сұрақттар саны
сұрақтар саны
К2 – уақыттан тәуелсіз барлық сұрақтар бойынша білім ықтималдығы
Nжауап – тест тапсырушының дұрыс жауаптарының саны
V – сұрақтар саны
2.2. Тестілеуге жұмсалған уақытты есепке алу
Тестті өткізуге жұмсалған уақытты есепке алу үшін келесі формуланы
қолдану қажет:
, мұндағы
К3 – тестті өткізу ықтималдығы
Тжұмс – тестілеуге жұмсалған уақыт
Тмах – тестілеуге жұмсалатын максималды жетерлік уақыт.
Тестте 30 сұрақ болса, онда:
3 кесте. Тесттен өту ықтималдығы
Максималды берілетін уақыт Тесттен өту ықтималдығы
Тмах (сек)
1350 0
900 0.4
750 0.5
60 0.6
450 0.7
300 0.8
150 0,9
2.3. Күмәндануды есепке алу
Ең күрделі сұрақтардың бірі – сұрақ күрделілігінен тәуелді тесттен өту
кезіндегі күмәндануды есепке алу. Мысалы, егер сұрақ оңай болса, онда тест
тапсырушының сұраққа жауап беруінде күмәндану болмауы тиіс. Егер сұрақ
орташа немесе қиын болса, ондай жағдайда күмәндануды ескеуге болады.
Сұрақтардың күрделілік деңгейіне байланысты күмәндануды есепке алу қажет
болса, онда жауапты алдын-ала нұсқасын таңдайтын, содан кейін оны
(подтверждать) программа керек. Онда барлығы жауаптардың алдын-ала
нұсқасының санына келіп тіркеледі.
Сұрақтар күрделілік деңгейіне қарай бөлінетін болғандықтан, күмәндану
ықтималдығының қатынасы а:b:c=0.5:0.3:0.2 болады және мына формула
анықталады:
, мұндағы
К4 – барлық жауаптапға күмәнданбау ықтималдығы.
- a деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану ықтималдығы;
- b деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану ықтималдығы;;
- с деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану ықтималдығы;;
- a,b,c деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану саны;
- a,b,c деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану
максималды (ең үлкен) саны;
Күмәндану көп болған сайын, тест тапсырушы жауаптарына күмәндану
ықтималдығы көп болады. Күмандану саны аз болған сайын, К4 – үлкенірек
(көбірек).
Егер тесттік программада сұрақты өткізіп жіберу мүмкіндігі бар болса,
онда өткізбеу ықтималдығына әсер ететін өткізуді есепке алу керек:
, мұндағы
К5 - өткізбеу ықтималдығы
Pa, Pb, Pc – a, b, c деңг. өткізу саны
Нақты есепке алуды жүргізу үшін шектеулер енгізу керек.
Pamax, Pbmax, Pcmax – a, b, c деңгейі бойынша сұрақтарды өткізулердің
ең үлкен саны.
Pamax=15, Pbmax =9, Pcmax =6.
2.4. Қосымша программаларды қолдануды есепке алу
Тест сұрақтарында математикалық есептерді талап ететін есептер
кездесетін болса, онда тест интерфейсіне "калькуляторды" қосу қажет.
Сонымен қатар, калькуляторды қолдану санын есепке алу керек:
, Lколдану=L, болмаса
, LколдануL, болмаса
К6 – қосымша программаларды қолдану ықтималдығы
L – есептеулерді таоап ететін есептер саны.
Lқолдану – калькуляторды қолдану саны.
Бұл жағдайда калькулятор қолданудың пайдалы элементі болып табылады.
Калькуляторды қолданбаған жағдайда
.
Қолданылған элементтер қатынасын ескере отырып, ықтималдық
коэффициентін есептеудің қорытынды формуласы:
К=0.23K1+0.5K2+0.07K3+0.1K4+0.07K5+ 0.03K6, мұндағы
0.23K1 –тез жауап беру жағдайында 5-ке тапсыру ықтималдығы (23%)
0.5K2 – уақытқа тәуелсіз барлық сұраққа жауап беру ықтималдығы
(50%)
0.07K3 – тесттен өту ықтималдығы (7%)
0.1K4 – жауаптарға күмәнданбау ықтималдығы (10%)
0.07K5 – өткізбеу ықтималдығы (7%)
0.03K6 – қосымша программалар қолдану ықтималдығы (3%)
К- өте жақсыға білу ықтималдығының коэффициентін есептеп, шарттар
кестесін құрамыз және бағаны анықтаймыз.
4 кесте. Бағаны анықтау
Шарт Баға Рейтинг
Егер 0 =K 0.6 2(қанағ-з)
K*100
Егер 0.6 =K 0.8 3(қанағ)
Егер 0.8 =K 0.9 4(жақсы)
Егер 0.9 =K =1 5(өте жақсы)
К үшін қорытынды формула:
Жауаптар саны, сұрақтың күрделілік деңгейіне, тест уақытына,
күмәндануды, өткізіп жіберу санын, қосымша программаларды қолдануды ескере
алатын тестілеу үшін ғана формула дұрыс.
Білімді тексерудің жүйесі оқушының білім деңгейін объективті түрде
бағалайды және сәйкес бағамен қояды.
Программаны одан әрі қарай жетілдіру жоспарланып отыр.
Автоматтандырылған жүйе тестілеудің қанағаттанарлықсыз баға алған
жағдайында оқушының білмейтін сұрақтарын анықтай алады. Болашақта Тест
нәтижесі бойынша жүйе қандай да бір пән бойынша оқушының кемшіліктерін
байқап ғана қоймай, сонымен қатар оны оқытудың қажетті сатысына бағыттап
отырады.
Мұндай өнімдерді құру технологиясы бойынша дербес компьютерді
қолданушылар үшін әдістемелік нұсқаулар көптеп шығарылды. Орта және жоғары
білім беру жүйесіне жаңа технологиялар енгізу көзделіп отыр.
2.5. Жасанды интеллект элементтері мен тестілеу программасын жүзеге
асыру
Программаны құру үшін әдістемелік құралдың материалын толығымен
меңгеру керек.
Білімді тексеру жүйесінің сипаттамасы:
1. Тест 5 сұрақтан немесе 5 жауапиар нұсқасынан тұрады.
2. Әрбір сұрақтың тек бір ғана дұрыс жауабы бар.
3. Дұрыс жауап нұсқасын таңдағаннан кейін келесі сұраққа өту үшін әрі
қарай батырмасын басу керек.
4. Әрбір сұраққа 45 секунд беріледі.
5. 45 секунд өткеннен кейін келесі сұраққа автоматты түрде көшеді.
6. Сұрақтар мен жауап нұсқалары қатаң анықталған ретпен пайда болады.
Бағаның критерийлері:
Қорытынды баға әрбір сұраққа жұмсалған уақытты ескере отырып қойылады.
Әрбір дұрыс жауап үшін жұмсалған уақытты ескеріп, балл қойылады.
Егер тест тапсырушы 15 секунд ішінде орташа сұраққа жауап берсе,
онда 5 балл қойылады. Егер уақыт 20 секундтан асса 5 балл, ал 25 секундтан
асса 4 балл, ал 30 секундтан асса 3 балл, ал 35 секундтан асса 2 балл, ал
45 секундтан асса 1 балл қойылады.
Кесте3.1. жұмсалған уақыт ішіндегі жиналған баллдар саны
Жеңіл сұрақ Орташа сұрақ Қиын сұрақ
(аі) (bі) (сі)
Менее 15сек.тан кіші 3 5 6
15 тен 20 ға дейін 2 5 6
20 дан 25 ке дейін 2 4 5
25 тен 30 ға дейін 1 3 5
30 дан 40 қа дейін 1 2 4
40 тан 45 ке дейін 1 1 4
, мұндағы
К – өте жақсы білу ықтималдығы;
К1 – тез жауап беру кезінде “5” алу ықтималдығы, яғни 15
секундтан аспаған уақытта жауап беру;
К2 – уақыттан тәуелсіз барлық сұрақтар бойынша білім ықтималдығы.
, мұндағы
Gшығын – жауаптың дұрыс нұсқасын таңдауға жұмсалған уақыт ішінде
жиналған балл саны,
Gшығын= А·а+В·b+C·c
А,В,С – А,В,С күрделілік деңгейлері бойынша сұрақтар саны.
А+В+С=V, мұндағы V – тесттегі сұрақтар саны.
а – а деңгейіндегі дұрыс жауап саны
b – b деңгейіндегі дұрыс жауап саны
c – c деңгейіндегі дұрыс жауап саны
Gmax – 1-ге тең “5”-ке білім ықтималдығын ескеріп, барлық тесттің
баллдарының ең жолғары саны.
Gmax мына формуламен анықталады:
Gmax = A·amax+B·bmax+C·cmax
аmax – оңай сұрақтар үшін жоғары балл саны (а деңгейі)
bmax – орташа сұрақтар үшін жоғары балл саны (b деңгейі)
cmax – қиын сұрақтар үшін жоғары балл саны (c деңгейі)
Тесттегі сұрақтардың күрделілік деңгейі келесі талаптарды
қанағаттандыруы тиіс:
а деңгейіндегі сұрақтар (оңай) - 50%
b деңгейіндегі сұрақтар (орташа) - 30%
с деңгейіндегі сұрақтар (қиын) - 20%
Біздің тест 5 сұрақтан тұрады, оның 2-уі оңай, 2-уі орташа және 1-уі
қиын сұрақ, онда
Gmax=2*3+2*5+1*6=22
Gmax кестесін келтірейік:
Тесттегі Жеңіл сұрақтар Орташа сұрақтар
сұрақтар саны саны саны
(а деңгейі), А (b деңгейі), В
Егер 0 =K 0.4 2(қанағ-з)
K*100
Егер 0.4 =K 0.7 3(қанағ)
Егер 0.7 =K 0.9 4(жақсы)
Егер 0.9 =K =1 5(өте жақсы)
Қорытынды формула тек тесітлеу үшін ғана дұрыс, ол жауаптар санын,
сұрақтардың күрделілік деңгейін ескереді.
2.6. Delphi программалау ортасы
1. Delphi программалау ортасын іске қосу.
2. Форманың атын Caption қасиетінің көмегімен “Form1” –ден “Білімді
тексеру жүйесі” - не өзгертеміз.
3. Форманың BorderStyle қасиетінде bsDialog мәнін көрсетіп, программа
терезесінің өлшемдерін өзгерту мүмкіндіктерінен бас тартуға болады.
Форманы экранның ортасына Position қасиетімен орналастырайық.
4. Құрылған бумада осы форманы сақтау керек.
5. Формада сұрақ мәтінін беру үшін 1 Memo, жауаптар нұсқасын беру үшін 5
RadioButton, әрі қарай келесі сұраққа көші үшін 5 Button, 11Timer
визуалды емес компонентін, BitBtn батырмасын , 2 Label, XPManifest
(егер операциялық жүйе XP болса) компоненттерін орналастырайық.
Компоненттердің қасиеттерін өзгертейік:
Компонент Қасиеттері Мәні
Memo 1 Lines (сұрақты жазыңыз)
ReadOnly True
Font (қаріп өлшемі– 12)
RadioButton 1,2,3,4,5 Caption Жауап нұсқаларын жазыңыз
Timer 6 Interval 100
Timer 7 Enabled False
Interval 15000
Timer 8,9,10,11 Enabled False
Interval 5000
Timer 2,3,4,5 Enabled False
Interval 45000
Timer 1 Interval 45000
Button 1,2,3,4,5 Caption Әрі қарай
Button 2,3,4,5 Visible False
BitBtn Visible False
Label1 Caption Қалған уақыт
Label2 Caption Бос қалдыру
Алатынымыз:
6. Бас формаға әрбір сұраққа қалған уақытты көрсетіп тұратын 2 Label
компонентін орналастырайық. Label1-дің атын Caption қасиетінің
көмегімен Қалған уақыт деп өзгертеміз. Label 2 –ні бос қалдырамыз. 1-
5 Button батырмалары өлшемі бойынша бірдей болуы және бірінің үстіне
бірін орналастыру керек.
7. Программада ауқымды айнымалылар қажет:
q – таймер номері
r – дұрыс жауаптар саны
і – уақытты есепке алғандағы балл саны
к – өте жақсыға білу ықтималдығы
k1 – тез жауап беру және 5-ке тапсыру ықтималдығы
k2 – уақытқа тәуелсіз барлық сұрақтарды білу ықтималдығы
s – сұрақтың аты
var
form1:TForm1;
q,r-integer;
I,k,k1,k2,reiting:real;
s:string.
8. 45 секунд өткеннен кейін келесі сұраққа автоматты көшуді ұйымдастыру.
Timer 1,2,3,4,5 үшін оқиғаларды өңдеу мына түрде болады:
procedure Tform1.Timer1 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 1. Click;
end;
procedure Tform1.Timer2 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 2. Click;
end;
procedure Tform1.Timer3 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 3. Click;
end;
procedure Tform1.Timer4 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 4. Click;
end;
procedure Tform1.Timer5 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 5. Click;
end;
9. Әрбір сұраққа жұмсалатын уақытты есепке алу үшін уақытты
интервалдарға бөлу қажет. Біз 6 интервалға бөлдік
procedure Tform1.Timer6 Timer(Sender: TObject);
begin
q:=0; (q айнымалысын нөлге айналдыру)
Timer7.Enabled:=True; (Timer7 қосамыз)
q:=6; (q:=6 мәнін меншіктеу)
Label2.Capitan:=’45сек’;
Timer6.Enabled:=False; (Timer6 өшіреміз)
end;
procedure Tform1.Timer7 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer8.Enabled:=True;
q:=5;
Label2.Capitan:=’30сек’;
Timer7.Enabled:=False;
end;
procedure Tform1.Timer8 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer9.Enabled:=True;
q:=4;
Label2.Capitan:=’25сек’;
Timer8.Enabled:=False;
end;
procedure Tform1.Timer9 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer10.Enabled:=True;
q:=3;
Label2.Capitan:=’20сек’;
Timer9.Enabled:=False;
end;
procedure Tform1.Timer10 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer11.Enabled:=True;
q:=2;
Label2.Capitan:=’15сек’;
Timer10.Enabled:=False;
end;
procedure Tform1.Timer11 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer12.Enabled:=True;
q:=1;
Label2.Capitan:=’10сек’;
Timer11.Enabled:=False;
end;
10. Жобаға тағы бір форма қосамыз. Форманың BorderStyle қасиетінде
bsDialog мәнін көрсетіп, программа терезесінің өлшемдерін өзгерту
мүмкіндіктерінен бас ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университеті
Физика-математика факультеті
Оқытудың ақпараттық жүйелер кафедрасы
түлектік жұмыс
Бейімделген тест дайындау жүйесінде тест сұрақтарын дайындау
МАК-на қорғауға жіберілсін Ғылыми жетекші,
кафедра меңгерушісі ф.-м.ғ.д, аға оқытушы Сатымбеков А.М.
профессор Искаков К.Т. __________________
__________________________ ___ ____________2008 ж.
___ ____________2008 ж. Жұмыс авторы:
__________Жаймбаева Эльмира
Алматы, 2008
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
І - ТАРАУ. ОҚЫТУ ЖҮЙЕЛЕРІНЕ ШОЛУ ЖАСАУ 5
ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ
1.1. Бейімделген оқыту жүйесін
тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ІІ -ТАРАУ. ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ЭЛЕМЕНТТЕРІ БАР ТЕСТІЛЕУ ПРОГРАММАЛАРЫН ҚҰРУ
ТЕХНОЛОГИЯСЫ 16
2.1. Жауап беруге жұмсалатын уақытты есепке алу 16
2.2. Тестілеуге жұмсалған уақытты есепке алу 19
2.3. Күмәндануды есепке алу 19
2.4.. Қосымша программаларды қолдануды есепке алу 21
2.5. Жасанды интеллект элементтері мен тестілеу программасын жүзеге асыру
23
2.6. Delphi программалау ортасы 27
ІІІ –ТАРАУ. КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТ ҚҰРУ ӘДІСТЕМЕСІ 40
3.1. Тестті құрастыратын TDL тілінің сипаттамасы 41
3.1.1. TDL тіліндегі бейімделген тесттің сипаттамасы 42
3.2. Программа құрылымы 43
3.3. оқыту жүйелерінің мысалдары 59
ҚОРЫТЫНДЫ 61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 62
ҚОСЫМШАЛАР 63
Кіріспе
Қазіргі кезде заман талаптарына сай компьютерлік тест жүйелері орта
және жоғары білім беруде кеңінен қолданылады. Сондықтан мен түлектік
жұмысымды компьютерлік тест дайындаудың жаңа технологиясы– бейімделген тест
жүйесінде тест сұрақтарын дайындауға арнадым. Мұғалімдер өз оқушыларының
білімін бейімделген тест жүйесінде күнделікті тексеру мүмкіндігіне ие
болды. Бұл оқу жүйесіндегі үлкен жетістік деп санаймын. Себебі, дәстүрлі
тест жүйесін қолданып, оқушының қай тақырыпты дұрыс түсінбегенін,
меңгермегенін біле алмайсыз. Ал бейімделген тест жүйесі оқушы дұрыс
меңгермеген тақырыбын түсінгенше сол тақырыпқа қатысты сұрақтарды қоя
береді. Егер тағы да жауап бере алмаса, онда сол тақырып бойынша
анықтамалар мен түсініктері бар дәріс файлы ашылады.
Компьютерлік тест – тестілеу болжамын тұжырымдауға (немесе
тұжырымдамауға) мүмкіндік беретін циклдік стимулдар мен реакциялардың
тізбегі. Тестілеу болжамы – тексеруге жататын логикалық тұжырым, яғни
тестілеу кезінде қандай да бір дәрежедегі сенімділік пен ықтималдықты
тексеру.
Компьютерлік тесттің дәстүрлі тесттерге (қағаз түріндегі және
визуалды) қарағанда едәуір артықшылықтары бар, сонымен қатар кемшіліктері
де кездеседі.
Педагогика, психология және медицина ғылымдары бойынша тестілеу
барысында индивидтің жағдайын бір тесттің көмегімен толығымен анықтау
мүмкін емес, бірақ қандай да бір болжамды тұжырымдауға болады.
Тест математикалық түрде негізделуі тиіс, себебі тестілеу
ықтималдықтар теориясының, графтар теориясының, көпмүшелік теориясының
қағидаларына сүйенеді. Тесттің негізгі сипаттамаларына жататындар:
Сенімділік –тәжірибенің бірнеше сериядағы нәтижелерінің қайталанбау
дәрежесі.
Тиімділік – нөлдік мәндермен салыстырғанда, абстрактілі бірлікте
берілетін тест ұзындығы.
Валидтілік – үміт күтетін жағдайдың нақты жағдайға сәйкестік дәрежесі.
Түлектік жұмыс бейімделген тестілеу программасын қолданып, тест
құруға арналған. Әр түрлі деңгейдегі сұрақтар оқушының білімін тексеру үшін
дайындалған. Кейбір сұрақтардың жауаптар нұсқасында бірнеше дұрыс жауап
берілген.
Түлектік жұмыс кіріспеден, теориялық бөлімнен, қорытындыдан,
қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1-тарау. Оқыту жүйелеріне шолу жасау
Оқыту жүйесінің негізгі түсініктері
Оқыту жүйесін құру – оқыту барысында тиімділікті жоғарылату тәсілі.
Оқушы оқыту кезінде басқару объектісі, ал оқытушы мен оқыту жүйесі (оқытушы
ретінде қызмет атқармайды, тек ғана оқытушыны толықтырып отырады) басқару
субъектісі болып табылады.
Оқыту жүйесі үш негізгі бөлімнен тұрады:
• теориялық;
• жаттығу жұмыстары;
• бақылаушы.
Оқыту жүйесін екі топқа жіктеуге болады:
• селективті жүйе
• интеллектуалды немесе сараптау жүйесі.
Селективті оқыту жүйесінде оқуды басқару жүйе авторының көмегімен
жүзеге асырылады. Әрбір оқушы оқытудың тек ғана бір жолымен жүріп өтеді,
яғни әрбір оқушыға бейімделмейді. Мұндай жүйенің артықшылығы –
әмбебаптылығында (тест жалпыға бірдей құрылады), кемшілігі – әрбір оқушының
білім дәрежесіне жүйенің бейімделуі өте төмен.
Интеллектуалды оқыту жүйесінде оқуды басқару оқыту нәтижесінің
негізінде оқыту жүйесі анықталады. Мұнда оқыту сценарийі ағымдағы жағдайға
сәйкес динамикалық түрде қалыптасады. Тарату пәндік сала, оқыту үрдісі,
оқушы жайлы білім негізінде жүзеге асады. Кемшілігі, қандай да бір пәнге
бағытталған.
Оқушының танымын басқару оқу бағдарламасының негізгі функциясының бірі
болып табылады. Ол үшін программа оқыту үрдісі, оқушының оқу материалын
меңгеруі, тестілеу нәтижелері және практикалық тапсырмалардың орындалуы
жайлы мәлімдемелерді алуы тиіс.
Яғни үйрену-оқу бағдарламасы жүйесінде кері байланыс болуы қажет.
Кері байланыстың екі түрі бар: сыртқы және ішкі.
Ішкі кері байланыс – бұл оқу программасынан оқушыға оның тапсырманы
орындау кезіндегі іс-әрекетіне байланысты келетін ақпарат. Ол оқушының оқу
барысын өзі қадағалап, оқудан қаншалықты үйреніп және нені қаншалықты
түсінбегенін біліп отыруға мүмкіндік береді. Ол оқу барысының нәтижесін
дұрыс бағалап, реттелуіне бағытталған. Ішкі кері байланыстың өзі дайындау
мен нәтижеге байланысты екіге бөлінген. Дайындықтың өзі әр түрлі болуы
мүмкін: көмек, түсіндіру, әрі қарай жалғастыру үшін бір рет көмек беру,
көтермелеу және т.б. Нәтижеге бағытталған кері байланыс түрлі болып келеді:
дұрыс-бұрыстан бастап дұрыс нәтиже немесе дұрыс іс-әрекетті көрсетіп
жіберуге дейін.
Сыртқы кері байланыс – бұл үйретуші программадан оқытушыға келіп
түсетін ақпарат. Оның көмегімен оқытушы оқушының оқу барысын реттеп, үйрету
сценарийін тиімді бағытқа өзгерте алады.
Оқыту программасына оқытудың мақсаты келіп түседі. Осы мақсатқа сәйкес
программа оқушыға теориялық материал, мысалдар, есептер, сонымен қатар
оқыту барысын басқаратын (мысалы, оқу материалы бойынша навигация
болғандағы көмек) ақпарат береді. Оқушы теорияны меңгеріп, есептер
шығарғаннан кейін оның нәтижесі программаға икеліп түседі.
Оқушының оқу барысында маңызды сәті болып, үйрену барысында кездесетін
түсініксіз сұрақтарды өзі құрып, оған өзі жауап береді. Программа үйрену
барысы жайлы ақпарат алып, оны талдап, оқушыға баға қойып, әрі қарай қалай
оқыту туралы шешім қабылдайды.
Нәтижесінде оқушыда білім, дағды қалыптасады. Оны біз үйрену нәтижесі
деп атаймыз.
Сонымен қатар программаға бейімдеуші бөлім кіреді. Оның мақсаты үйрену
барысына түзетулер енгізу, яғни нақты бір оқушыға арнап баптау алып,
оқытушы программаның жұмысына түзетулер енгізіп, оны оқушының танымымен
салыстырады.
Егер оқытушы-оқу бағдарламасы-оқушы жүйесін қарастыратын болсақ,
онда оқыту сұлбасы мына түрде болады:
Оқушының
түзетуі
Мақсат Программаны Оқыту жайлы
түзету ақпарат
Сұрақтарды
қою және
оларға жауап
Н
Оқыту жайлы Ә
ақпарат Т
И
Ж
Е
Программаны
түзету
Оқушыны
үйрету
1-сурет. Оқытушы-оқу бағдарламасы-оқушы оқыту жүйесінің сұлбасы.
Бұл сұлбада оқытушы маңызды орын алады. Ол оқытудың мақсатын алға
қояды, оқу барысы жайлы ақпаратты алады, сонымен қатар программаға қосымша
түзетулер енгізеді.
1. Бейімделген оқыту жүйесін тұрғызу
Бейімделген оқыту жүйесін тұрғызуды оңтайландыру оқыту кезінде
тақырыптарды тізбекті түрде беруден және олардың арасындағы логикалық
байланыстан, сонымен қатар білімді тексерудің оңтайлы жүйесін тұрғызудан
тұрады.
Оқу курсын жобалаудың бастапқы сатысында оқуды тез меңгеру үшін
жоспарланған оқу материалы жеке оқу элементтеріне бөлінеді.
Меңгеру моделінің құрамына кезек қатынасының және оқу элементтерінің
логикалық байланысының матрицалары, оқу элементтерінің оқыту тізбегінің,
оқу элементтерінің логикалық байланысының графы кіреді. Моделді тұрғызу
төрт сатыдан тұрады:
оқу элементтерінің кезегін қалыптастыру;
кезек қатынасының матрицасын өңдеу және оқу элементтерінің тізімі түрінде
оқу материалын оқыту тізбегі құру;
оқу элементтерінің логикалық байланысының матрицасын қалыптастыру;
оқу элементтерінің логикалық байланысының графын тұрғызу.
Алдымен, бос матрица құрылады, оқу элементтерінің өсуіне сәйкес
олардың қатарлары мен бағаналары нөмірленеді. Әрі қарай матрица ұяшықтары
нөлдермен және бірліктермен толтырылады.
Матрица ұяшықтарын толтыру кезінде кезек қатынасы екі оқу элементінің
арасындағы кезек қатынасын анықтайды. Егер қатар нөмірінде көрсетілген оқу
элементі бағана нөмірінде оқу элементінен кейін оқылатын болса, онда бір
қойылады.
Оқу материалына талдау жасау кезектің қайталанып келуін болдырмайды.
Оқу материалын бейнелеу формасына әр түрлі факторлар (субъективті және
объективті) әсер етеді: құрастырушының ойлану қабілеті, оның дағдылары.
Оқу материалын меңгеру үлгісі оқу жүйесіндегі оның берілу мазмұнының
тізбегін анықтайды. Гипермәтінді тұрғызу кезінде логикалық байланыс және
оны оқыту траекториясы беріледі.
Оқу элементтерінің логикалық байланысы бағытталған графтар түрінде
көрнекілік үшін бейнеленеді. Оқу элементерінің логикалық матрицасы
негізінде граф тұрғызылады.
Оқу элементтерінің кезегінің матрицасын тұрғызу мысалын келтірейік.
Мысал ретінде Delphi объектілі-бағытталған программалау негіздері оқу
курсының фрагменттерін қарастырылады.
Оқу материалы 15 тақырыпқа бөлінген:
1. Delphi программасының интерфейсі
2. Компоненттер тақтасы
3. Объектілер инспекторы
4. Код редакторы
5. Button тобының компоненттері
6. Тәуелді және тәуелсіз ауыстырғыштар
7. Шартты өту
8. Символды ақпараттың редакторы
9. Мәзір мен тізім тобының компоненттері
10. Мультимедиа мен графика
11. Web-Browser компоненті
12. html –парағы мен flash-жобасын қосу
13. Сыртқы программаларды, файлдарды, каталогтарды шақыру
14. Электронды оқулықтың қабықшасын құру
15. Тесттік бақылау
Логикалық байланыстың матрицасы екі түрде болуы мүмкін: толық және
қысқартылған.
1 2 3
15сек.тан кіші 3 5 6
15 тен 20 ға 2 5 6
дейін
20 дан 25 ке 2 4 5
дейін
25 тен 30 ға 1 3 5
дейін
30-дан 40 қа 1 2 4
дейін
40 тан 45 ке 1 1 4
дейін
, мұндағы
К1 – тез жауап беру кезінде “5” алу ықтималдығы, яғни 15 секундтан
аспаған уақытта жауап беру,
Gшығын – жауаптың дұрыс нұсқасын таңдауға жұмсалған уақыт ішінде
жиналған балл саны,
Gшығын= А·а+В·b+C·c
А,В,С – күрделілік деңгейлері бойынша сұрақтар саны.
А+В+С=V, мұндағы V – тесттегі сұрақтар саны.
а – а деңгейіндегі дұрыс жауап саны
b – b деңгейіндегі дұрыс жауап саны
c – c деңгейіндегі дұрыс жауап саны
Gmax – 1-ге тең “5”-ке білім ықтималдығын ескеріп, барлық тесттің
баллдарының ең жоғары саны.
Gmax мына формуламен анықталады:
Gmax = A·amax+B·bmax+C·cmax
аmax – оңай сұрақтар үшін жоғары балл саны (а деңгейі)
bmax – орташа сұрақтар үшін жоғары балл саны (b деңгейі)
cmax – қиын сұрақтар үшін жоғары балл саны (c деңгейі)
Тесттегі сұрақтардың күрделілік деңгейі келесі талаптарды
қанағаттандыруы тиіс:
а деңгейіндегі сұрақтар (оңай) - 50%
b деңгейіндегі сұрақтар (орташа) - 30%
с деңгейіндегі сұрақтар (қиын) - 20%
Біздің тест 5 сұрақтан тұрады, оның 2-уі оңай, 2-уі орташа және 1-уі
қиын сұрақ, онда
Gmax=2*3+2*5+1*6=22
Gmax кестесін келтірейік:
Тесттегі Жеңіл сұрақттар саны
сұрақтар саны
К2 – уақыттан тәуелсіз барлық сұрақтар бойынша білім ықтималдығы
Nжауап – тест тапсырушының дұрыс жауаптарының саны
V – сұрақтар саны
2.2. Тестілеуге жұмсалған уақытты есепке алу
Тестті өткізуге жұмсалған уақытты есепке алу үшін келесі формуланы
қолдану қажет:
, мұндағы
К3 – тестті өткізу ықтималдығы
Тжұмс – тестілеуге жұмсалған уақыт
Тмах – тестілеуге жұмсалатын максималды жетерлік уақыт.
Тестте 30 сұрақ болса, онда:
3 кесте. Тесттен өту ықтималдығы
Максималды берілетін уақыт Тесттен өту ықтималдығы
Тмах (сек)
1350 0
900 0.4
750 0.5
60 0.6
450 0.7
300 0.8
150 0,9
2.3. Күмәндануды есепке алу
Ең күрделі сұрақтардың бірі – сұрақ күрделілігінен тәуелді тесттен өту
кезіндегі күмәндануды есепке алу. Мысалы, егер сұрақ оңай болса, онда тест
тапсырушының сұраққа жауап беруінде күмәндану болмауы тиіс. Егер сұрақ
орташа немесе қиын болса, ондай жағдайда күмәндануды ескеуге болады.
Сұрақтардың күрделілік деңгейіне байланысты күмәндануды есепке алу қажет
болса, онда жауапты алдын-ала нұсқасын таңдайтын, содан кейін оны
(подтверждать) программа керек. Онда барлығы жауаптардың алдын-ала
нұсқасының санына келіп тіркеледі.
Сұрақтар күрделілік деңгейіне қарай бөлінетін болғандықтан, күмәндану
ықтималдығының қатынасы а:b:c=0.5:0.3:0.2 болады және мына формула
анықталады:
, мұндағы
К4 – барлық жауаптапға күмәнданбау ықтималдығы.
- a деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану ықтималдығы;
- b деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану ықтималдығы;;
- с деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану ықтималдығы;;
- a,b,c деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану саны;
- a,b,c деңгейіндегі сұрақтарға күмәндану
максималды (ең үлкен) саны;
Күмәндану көп болған сайын, тест тапсырушы жауаптарына күмәндану
ықтималдығы көп болады. Күмандану саны аз болған сайын, К4 – үлкенірек
(көбірек).
Егер тесттік программада сұрақты өткізіп жіберу мүмкіндігі бар болса,
онда өткізбеу ықтималдығына әсер ететін өткізуді есепке алу керек:
, мұндағы
К5 - өткізбеу ықтималдығы
Pa, Pb, Pc – a, b, c деңг. өткізу саны
Нақты есепке алуды жүргізу үшін шектеулер енгізу керек.
Pamax, Pbmax, Pcmax – a, b, c деңгейі бойынша сұрақтарды өткізулердің
ең үлкен саны.
Pamax=15, Pbmax =9, Pcmax =6.
2.4. Қосымша программаларды қолдануды есепке алу
Тест сұрақтарында математикалық есептерді талап ететін есептер
кездесетін болса, онда тест интерфейсіне "калькуляторды" қосу қажет.
Сонымен қатар, калькуляторды қолдану санын есепке алу керек:
, Lколдану=L, болмаса
, LколдануL, болмаса
К6 – қосымша программаларды қолдану ықтималдығы
L – есептеулерді таоап ететін есептер саны.
Lқолдану – калькуляторды қолдану саны.
Бұл жағдайда калькулятор қолданудың пайдалы элементі болып табылады.
Калькуляторды қолданбаған жағдайда
.
Қолданылған элементтер қатынасын ескере отырып, ықтималдық
коэффициентін есептеудің қорытынды формуласы:
К=0.23K1+0.5K2+0.07K3+0.1K4+0.07K5+ 0.03K6, мұндағы
0.23K1 –тез жауап беру жағдайында 5-ке тапсыру ықтималдығы (23%)
0.5K2 – уақытқа тәуелсіз барлық сұраққа жауап беру ықтималдығы
(50%)
0.07K3 – тесттен өту ықтималдығы (7%)
0.1K4 – жауаптарға күмәнданбау ықтималдығы (10%)
0.07K5 – өткізбеу ықтималдығы (7%)
0.03K6 – қосымша программалар қолдану ықтималдығы (3%)
К- өте жақсыға білу ықтималдығының коэффициентін есептеп, шарттар
кестесін құрамыз және бағаны анықтаймыз.
4 кесте. Бағаны анықтау
Шарт Баға Рейтинг
Егер 0 =K 0.6 2(қанағ-з)
K*100
Егер 0.6 =K 0.8 3(қанағ)
Егер 0.8 =K 0.9 4(жақсы)
Егер 0.9 =K =1 5(өте жақсы)
К үшін қорытынды формула:
Жауаптар саны, сұрақтың күрделілік деңгейіне, тест уақытына,
күмәндануды, өткізіп жіберу санын, қосымша программаларды қолдануды ескере
алатын тестілеу үшін ғана формула дұрыс.
Білімді тексерудің жүйесі оқушының білім деңгейін объективті түрде
бағалайды және сәйкес бағамен қояды.
Программаны одан әрі қарай жетілдіру жоспарланып отыр.
Автоматтандырылған жүйе тестілеудің қанағаттанарлықсыз баға алған
жағдайында оқушының білмейтін сұрақтарын анықтай алады. Болашақта Тест
нәтижесі бойынша жүйе қандай да бір пән бойынша оқушының кемшіліктерін
байқап ғана қоймай, сонымен қатар оны оқытудың қажетті сатысына бағыттап
отырады.
Мұндай өнімдерді құру технологиясы бойынша дербес компьютерді
қолданушылар үшін әдістемелік нұсқаулар көптеп шығарылды. Орта және жоғары
білім беру жүйесіне жаңа технологиялар енгізу көзделіп отыр.
2.5. Жасанды интеллект элементтері мен тестілеу программасын жүзеге
асыру
Программаны құру үшін әдістемелік құралдың материалын толығымен
меңгеру керек.
Білімді тексеру жүйесінің сипаттамасы:
1. Тест 5 сұрақтан немесе 5 жауапиар нұсқасынан тұрады.
2. Әрбір сұрақтың тек бір ғана дұрыс жауабы бар.
3. Дұрыс жауап нұсқасын таңдағаннан кейін келесі сұраққа өту үшін әрі
қарай батырмасын басу керек.
4. Әрбір сұраққа 45 секунд беріледі.
5. 45 секунд өткеннен кейін келесі сұраққа автоматты түрде көшеді.
6. Сұрақтар мен жауап нұсқалары қатаң анықталған ретпен пайда болады.
Бағаның критерийлері:
Қорытынды баға әрбір сұраққа жұмсалған уақытты ескере отырып қойылады.
Әрбір дұрыс жауап үшін жұмсалған уақытты ескеріп, балл қойылады.
Егер тест тапсырушы 15 секунд ішінде орташа сұраққа жауап берсе,
онда 5 балл қойылады. Егер уақыт 20 секундтан асса 5 балл, ал 25 секундтан
асса 4 балл, ал 30 секундтан асса 3 балл, ал 35 секундтан асса 2 балл, ал
45 секундтан асса 1 балл қойылады.
Кесте3.1. жұмсалған уақыт ішіндегі жиналған баллдар саны
Жеңіл сұрақ Орташа сұрақ Қиын сұрақ
(аі) (bі) (сі)
Менее 15сек.тан кіші 3 5 6
15 тен 20 ға дейін 2 5 6
20 дан 25 ке дейін 2 4 5
25 тен 30 ға дейін 1 3 5
30 дан 40 қа дейін 1 2 4
40 тан 45 ке дейін 1 1 4
, мұндағы
К – өте жақсы білу ықтималдығы;
К1 – тез жауап беру кезінде “5” алу ықтималдығы, яғни 15
секундтан аспаған уақытта жауап беру;
К2 – уақыттан тәуелсіз барлық сұрақтар бойынша білім ықтималдығы.
, мұндағы
Gшығын – жауаптың дұрыс нұсқасын таңдауға жұмсалған уақыт ішінде
жиналған балл саны,
Gшығын= А·а+В·b+C·c
А,В,С – А,В,С күрделілік деңгейлері бойынша сұрақтар саны.
А+В+С=V, мұндағы V – тесттегі сұрақтар саны.
а – а деңгейіндегі дұрыс жауап саны
b – b деңгейіндегі дұрыс жауап саны
c – c деңгейіндегі дұрыс жауап саны
Gmax – 1-ге тең “5”-ке білім ықтималдығын ескеріп, барлық тесттің
баллдарының ең жолғары саны.
Gmax мына формуламен анықталады:
Gmax = A·amax+B·bmax+C·cmax
аmax – оңай сұрақтар үшін жоғары балл саны (а деңгейі)
bmax – орташа сұрақтар үшін жоғары балл саны (b деңгейі)
cmax – қиын сұрақтар үшін жоғары балл саны (c деңгейі)
Тесттегі сұрақтардың күрделілік деңгейі келесі талаптарды
қанағаттандыруы тиіс:
а деңгейіндегі сұрақтар (оңай) - 50%
b деңгейіндегі сұрақтар (орташа) - 30%
с деңгейіндегі сұрақтар (қиын) - 20%
Біздің тест 5 сұрақтан тұрады, оның 2-уі оңай, 2-уі орташа және 1-уі
қиын сұрақ, онда
Gmax=2*3+2*5+1*6=22
Gmax кестесін келтірейік:
Тесттегі Жеңіл сұрақтар Орташа сұрақтар
сұрақтар саны саны саны
(а деңгейі), А (b деңгейі), В
Егер 0 =K 0.4 2(қанағ-з)
K*100
Егер 0.4 =K 0.7 3(қанағ)
Егер 0.7 =K 0.9 4(жақсы)
Егер 0.9 =K =1 5(өте жақсы)
Қорытынды формула тек тесітлеу үшін ғана дұрыс, ол жауаптар санын,
сұрақтардың күрделілік деңгейін ескереді.
2.6. Delphi программалау ортасы
1. Delphi программалау ортасын іске қосу.
2. Форманың атын Caption қасиетінің көмегімен “Form1” –ден “Білімді
тексеру жүйесі” - не өзгертеміз.
3. Форманың BorderStyle қасиетінде bsDialog мәнін көрсетіп, программа
терезесінің өлшемдерін өзгерту мүмкіндіктерінен бас тартуға болады.
Форманы экранның ортасына Position қасиетімен орналастырайық.
4. Құрылған бумада осы форманы сақтау керек.
5. Формада сұрақ мәтінін беру үшін 1 Memo, жауаптар нұсқасын беру үшін 5
RadioButton, әрі қарай келесі сұраққа көші үшін 5 Button, 11Timer
визуалды емес компонентін, BitBtn батырмасын , 2 Label, XPManifest
(егер операциялық жүйе XP болса) компоненттерін орналастырайық.
Компоненттердің қасиеттерін өзгертейік:
Компонент Қасиеттері Мәні
Memo 1 Lines (сұрақты жазыңыз)
ReadOnly True
Font (қаріп өлшемі– 12)
RadioButton 1,2,3,4,5 Caption Жауап нұсқаларын жазыңыз
Timer 6 Interval 100
Timer 7 Enabled False
Interval 15000
Timer 8,9,10,11 Enabled False
Interval 5000
Timer 2,3,4,5 Enabled False
Interval 45000
Timer 1 Interval 45000
Button 1,2,3,4,5 Caption Әрі қарай
Button 2,3,4,5 Visible False
BitBtn Visible False
Label1 Caption Қалған уақыт
Label2 Caption Бос қалдыру
Алатынымыз:
6. Бас формаға әрбір сұраққа қалған уақытты көрсетіп тұратын 2 Label
компонентін орналастырайық. Label1-дің атын Caption қасиетінің
көмегімен Қалған уақыт деп өзгертеміз. Label 2 –ні бос қалдырамыз. 1-
5 Button батырмалары өлшемі бойынша бірдей болуы және бірінің үстіне
бірін орналастыру керек.
7. Программада ауқымды айнымалылар қажет:
q – таймер номері
r – дұрыс жауаптар саны
і – уақытты есепке алғандағы балл саны
к – өте жақсыға білу ықтималдығы
k1 – тез жауап беру және 5-ке тапсыру ықтималдығы
k2 – уақытқа тәуелсіз барлық сұрақтарды білу ықтималдығы
s – сұрақтың аты
var
form1:TForm1;
q,r-integer;
I,k,k1,k2,reiting:real;
s:string.
8. 45 секунд өткеннен кейін келесі сұраққа автоматты көшуді ұйымдастыру.
Timer 1,2,3,4,5 үшін оқиғаларды өңдеу мына түрде болады:
procedure Tform1.Timer1 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 1. Click;
end;
procedure Tform1.Timer2 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 2. Click;
end;
procedure Tform1.Timer3 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 3. Click;
end;
procedure Tform1.Timer4 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 4. Click;
end;
procedure Tform1.Timer5 Timer(Sender: TObject);
begin
Button 5. Click;
end;
9. Әрбір сұраққа жұмсалатын уақытты есепке алу үшін уақытты
интервалдарға бөлу қажет. Біз 6 интервалға бөлдік
procedure Tform1.Timer6 Timer(Sender: TObject);
begin
q:=0; (q айнымалысын нөлге айналдыру)
Timer7.Enabled:=True; (Timer7 қосамыз)
q:=6; (q:=6 мәнін меншіктеу)
Label2.Capitan:=’45сек’;
Timer6.Enabled:=False; (Timer6 өшіреміз)
end;
procedure Tform1.Timer7 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer8.Enabled:=True;
q:=5;
Label2.Capitan:=’30сек’;
Timer7.Enabled:=False;
end;
procedure Tform1.Timer8 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer9.Enabled:=True;
q:=4;
Label2.Capitan:=’25сек’;
Timer8.Enabled:=False;
end;
procedure Tform1.Timer9 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer10.Enabled:=True;
q:=3;
Label2.Capitan:=’20сек’;
Timer9.Enabled:=False;
end;
procedure Tform1.Timer10 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer11.Enabled:=True;
q:=2;
Label2.Capitan:=’15сек’;
Timer10.Enabled:=False;
end;
procedure Tform1.Timer11 Timer(Sender: TObject);
begin
Timer12.Enabled:=True;
q:=1;
Label2.Capitan:=’10сек’;
Timer11.Enabled:=False;
end;
10. Жобаға тағы бір форма қосамыз. Форманың BorderStyle қасиетінде
bsDialog мәнін көрсетіп, программа терезесінің өлшемдерін өзгерту
мүмкіндіктерінен бас ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz