Жасөспірімдер суицидін педагогикалық тұрғыдан алдын алу жолдары

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Жасөспірімдер суицидін педагогикалық тұрғыдан алдын алу жолдары

Түркістан 2013 ж.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ЖАСӨСПІРІМДЕР СУИЦИДІНІҢ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 «Суицид» ұғымына сипаттама . . . 7

1. 2 Жасөспірімдер суицидінің психологиялық ерекшеліктері . . . 18

2 ЖАСӨСПІРІМДЕР СУИЦИДІН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТҰРҒЫДАН АЛДЫН-АЛУ ЖОЛДАРЫ

2. 1 Суицидке бейім жасөспірімдермен жүргізілетін жұмыстар мазмұны . . . 40

2. 2 Жасөспірімдер суицидін педагогикалық тұрғыдан алдын-алуға бағытталған эксперимент жұмыстарының нәтижесі . . . 49

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 52

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 54

ҚОСЫМША . . . 56

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі: Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында орта білім берудің мақсаты - жылдам өзгеріп жатқан дүние жағдайларында алынған терең білімдерінің негізінде балалар өздерін еркін бағалай білуге, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс шешім, адамгершілік тұрғыдан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұрғаны қалыптастыру деп көрсеткен [1] .

Кәмалетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардын профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алтын-алу туралы Қазақстан Республикасының Заңында: өмiрде қиын жағдайға душар болған балалар - қалыптасқан жағдайлардың салдарынан тiршiлiк әрекетi бұзылған және осы жағдайларды өз бетiнше немесе отбасының көмегiмен жеңе алмайтын балалар болып табылады және кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу - кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз, панасыз қалудың және қоғамға жат iс-әрекеттердiң алдын-алуға, оларға ықпал ететiн себептер мен жағдайларды анықтауға және жоюға бағытталған, кәмелетке толмағандармен, сондай-ақ оларды тәрбиелеу, оқыту және бағып-күту жөнiндегi мiндеттерiн орындамайтын не олардың мiнез-құлқына терiс әсер ететiн ата-аналармен немесе басқа да заңды өкiлдермен жеке профилактикалық жұмыстарды қоса жүзеге асыратын құқықтық, педагогикалық, медициналық және өзге де шаралар жүйесі, - деп көрсеткен [2] .

Бұл мәселе өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Себебі, елімізде жасөспірімдер арасында суицид мәселесі жиі болуда. Елімізде суицид деңгейінің өткен жылдармен салыстырғанда азайғандығы мәлім болды. Дегенмен бұл мәселенің шешімі табылды деген сөз емес. Сондықтан да жасөспірімдер суицидін алдын-алуды мектептерде жүргізу мектептердегі педагог-психологтардың міндеті.

Адамның ең қымбат, қастерлі табиғи құқығы − өмір сүру. Алайда өмірдің қадірін жете түсінбеу салдарынан өзіне-өзі қол жұмсап, суицид жиілеп, жасөспірімдер өз өмірлерін қиюда. БӘДСҰ жүргізген санағы бойынша, бүкіл әлемде 1миллион адам өзін өзі өлтірсе, соның 8 мыңы біздің отандасымыз да екен. Және ұйымның жыл басында жасаған сараптамасына қарағанда, еліміз суицидтің таралымы бойынша 193 мемлекет арасында 3 орынды, ал жасөспірімдер суициді жөнінен Ресейден кейінгі екінші орынды тұрғаны белгілі болып отыр. Психолог Л. Ілімханованың келтірген деректеріне сүйенсек, Қазақстан бойынша жасөспірімдер суициді ең көп тіркелген (100 мың тұрғынға шаққанда) аймақтар − Солтүстік Қазақстан облысы (59 адам), одан кейін Шығыс Қазақстан (55 адам), Қарағанды (39 адам), Атырау (29, 3 адам), Қызылорда (13, 2 адам), Оңтүстік Қазақстан (14, 1 адам) облыстары екен. Бар болғаны 16 миллион ғана халқы бар Қазақстан үшін бұл үлкен көрсеткіш.

Еліміздегі әлеуметтік жағдайдың қиындығы, экологияның кері әсері, ақпарат құралдарындағы «қажетсіз» ақпараттардың, атап айтқанда, атыс-шабыс фильмдер, қырып-жоятын виртуалды ойындар, суицидке итермелейтін сайттардың жасөспірімдер санасына әсерінен, адамның өзіне деген сенімнің жоқтығынан бүгінгі таңда жүздеген жастар қапияда көз жұмуына өздері себепкер болып отыр. Елімізде суицидалды өлімді көбіне 14-24 арасындағы жастар, оның ішінде қыз балалар, ал 29 жастан жоғары ер азаматтар таңдайды екен. Әсіресе, 14 -17 жас аралығында жасөспірімдердің ажалға құштар болуы алаңдатарлық жайт. Мұның себебін психолог мамандар жасөспірімдердің өмір сүруге тәжірибелерінің жоқтығы, санасында туындаған кейбір мәселелерге байланысты үлкендердің түсіндірмеуінен, қамқорлықтың, мейірімнің болмауынан деп түсіндіреді. Сондай-ақ, тұрмыс жағдайының төмен болуы, отбасында дау-жанжалдың орын алуы, қатарластарына қызығуы, өздерін олардан кем сезіну секілді жағдайлармен байланыстырады. Ал қыз балалардың өзіне қаскөйлік жасауына жауапсыз махаббат, некесіз жүктілік секілді факторлар әсер етсе, ер азаматтардың отбасындағы жанжалы, отбасын асырай алмауы өмірден ерте кетуіне себепкер болады.

Суицидті түбірімен толығымен жоймаса да, оның алдын алуға, белең алуын тежеуге болады. Алматы қалалық Білім басқармасының өкілі Р. Б. Ахмедова бүгінгі таңда жасөспірімдер арасындағы сиуцидтің алдын алу мақсатында мектептерде түрлі психологиялық сабақтар, семинарлар, тренингтердің жиі ұйымдастырылуда екенін айтады. Полиция майоры С. Нұрбекованың айтуынша, жыл басынан бері жасөспірімдерді суицидке итермелейтін сыртқы күштерді, нақтырақ айтқанда, жасы үлкендердің кішілерден ақша бопсалауды, күш көрсетуді тежеу үшін қолдан келетін шаралардың барлығы жасалып жатыр. Осындай суицидке қарсы үгіт-насихат жұмыстары, ішкі істер департаменті тарапынан жасалған жұмыстар өз нәтижесін бергендей. Себебі былтыр жасөспірімдер арасында 237 суицид оқиғасы тіркелсе, биыл бұл көрсеткіш біршама төмен - жыл басынан бері 120 оқиға тіркеліпті.

Сонымен қатар жалпы білім беретін мектептерде жасөспірімдер арасындағы суицидтің алдын-алуға бірден-бір жауапты тұлға мектептің ұстаздары, сынып жетекшілер мен педагог-психологтар т. б. Алайда, мектеп жасындағы жасөспімдердің суицидке баруын зерттеу Қазақстан ғалымдарының, тәжірибелі педагогтардың тарапынан толық шешімін таппай келеді. Оның себебі, біз зерттеу жұмысына байланысты әдебиеттермен танысқанымызда К. Ғ. Елшібаева мен Ж. Бейсенованың ғана еңбектерін кездестірдік. Ал Ресейлік авторлардан Тихоменко В. С, Ефремов., Павлов . . . т. б. көптеп кездестіруге болады. Бірақ бұл орыс авторларының барлығы бірдей жасөспірімдер арасындағы суицид мәселесін қарастыра бермеген. Бұл өз кезеңінде мектептегі педагог-психологтардың жасөспірімдер суицидін алдын-алуда ғылыми еңбектер мен әдістемелік көмектердің толыққанды жарыққа шықпай, тіпті толық зерттелмей жатқандығын көрсетеді.

Мектеп психологының қызмет ережесінде оның міндеттерін былай деп көрсеткен: психолог әрбір оқушыға кеңес береді, оның қабілеті мен мінез ерекшеліктері бар жеке тұлға екеніне көз жеткізе отырып, оқушылардың потенциалды мүмкіндіктерін жүзеге асыра алатындықтарына сенімді болуы керек; псиолог жеке тұлғаны кезенді зерттеу негізінде (өмірбаяны, басынан өткен оқиғалар, анкета сұрақтарына жауабы, бақылау көрсетулері, дәрігерлік диагноз, психодиагностика қорытындылары) қорытынды жасайды, сондай-ақ кеңесші ретінде психолог өзіне қажетті тәжірибелерді жан-жақты зерттеуі керек, оқушылардың кемшіліктерін және мінезінің жайсыз жақтарын түсіндіріп, оларды түзету жолдарын көрсету керек; олардың интеллектуалдық және эмоционалды ортасына ықпал жасап, әрдайым оның психологиялық жағдайын ескеріп отыру қажет, - деген [3] .

Ғылыми-зерттеу жұмысының өзектілігі: Бүгінгі таңда Қазақстанда жасөспірімдер суициді қоғамдағы техникалық өркендеу, информациялық ресурстардың алшақталуы адамның қажеттілігінсіз өсуі, адам бақытының ұлғаюы, адам психикасындағы ауытқушылықтардың көбеюімен байланысты оларды алдын-алу өзекті мәселе болып отыр. Сонымен қатар жоғарыда атап өткеніміздей білім беру мекемелеріне қатысты нормативті құқықтық құжаттарда оны алдын-алу мәселесі аталып өткендіктен жалпы білім беретін мектептерде жасөспірімдердің суицидін алдын-алу байлансты мектеп нақты тәжірибесінің жоқтығы және оны алдын-алудың жолдарына арналған зерттеулердің жоқтығына байланысты зерттеу қарама-қайшылығының орын алып отырғаны белгілі болып отыр. Осы аталған қайшылықтардың шешімін іздестіру, зерттеу мәселесін айқындау мақсатында зерттеу жұмысымыздың тақырыбын «Жасөспірімдер суицидін педагогикалық тұрғыдан алдын-алу жолдары» деп таңдауымызға себеп болды.

Зерттеу объектісі: Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық үдеріс.

Зерттеу пәні: жалпы білім беретін мектептерде суицидке бейім балаларды педагогикалық тұрғыдан алдын-алу.

Зерттеу мақсаты: «Суицид» терминінің мәнін, жасөспірімдер суицидіннің психологиялық тұрғыдан анықтау. Жасөспірімдер суицидінің себептерін, оның факторлары мен түрлерін, психологиялық ерекшеліктерін анықтау.

Зерттеу міндеттері:

1. «Суицид» «суицид әрекеті», «парасуицид» т. б. терминінің мәніне ғылыми талдау.

2. Жасөспірімдер суицидінің негізге факторлары мен түрлеріне ғылыми талдау.

3. Суицидке бейім жасөспірімдердің психологиялық ерекшелігін анықтау.

Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының «Білім» туралы Заңы, жалпы білім беретін мектептегі психологтың қызмет ережесі, кәмалетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардын профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алтын-алу туралы Қазақстан Республикасының Заңы және осы тақырыпқа арналған ғылыми-зерттеулер мен мақалалар, мұғалімдердің озық педагогикалық тәжірибелері, осы тақырыпта жазған психологтардаң еңбектері.

Зерттеу әдістері: Зерттеу жұмысында психологиялық, тарихи-пеадгогикалық әдебиеттерге, құқықтық-нормативтік құжаттарға шолу. Ғылыми зерттеу жұмысының анкета, бақылау, эксперимент, озық педгогикалық тәжірибені талдау әдістері.

Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер.

Кіріспе бөлімінде дипломдық зерттеу жұмысының көкейтестілігі, қарама-қайшылығы мен зерттеудің мақсаты, міндеттері, зерттеу көздері, зерттеу объектісі мен нысаны, әдістері мен көздері қарастырылған.

«Жасөспірімдер суицидінің ғылыми теориялық негіздері» атты бірінше бөлімінде «суицид» терминінің мәні ашылып, оның «суицид әрекеті», «парасуицид», «суицидтік мінез-құлық» т. б. ұғымдармен байланысты анықталды. Сонымен қатар жасөспірімдер суицидінің факторлары, түрлері мен психологиялық ерекшеліктері сипатталды.

«Жасөспірімдер суицидін педагогикалық тұрғыдан алдын-алу жолдары» атты екінші бөлімінде суицидке бейім балаларды алдын-алу жолдары, оларды анықтау әдістері, олармен жұмыс істеудің жолдары қарастырылған. Сонымен қатар эксперимент жұмыстарының нәтижесі берілген.

Қорытындыда ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижесі, ғылыми жаңалықтардың барысы мен ұсыныстар мен пікірлер берілген.

Қосымшада мектептегі педагог-психолог тәжірибесіндегі суицидке бейімі балалармен жүргізілетін жұмыстардың үлгі-нұсқалары берілген.

1 ЖАСӨСПІРІМДЕР СУИЦИДІНІҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 «Суицид» ұғымына сипаттама

Әлем ғалымдарын толғандыратын мәселе жасөспірімдер арасында жиі кездесетін-суицид мәселесі. «Суицид» терминін итальян психологы Г. Дэзен алғаш рет 1947 жылы ғылымға енгізіп, оны “өзін-өзі өлтіруге әрекет ету” - деп түсіндіреді. Ғалымның пікірінше, - «суицид» дегеніміз - өзін-өзі өлім жағдайына апаратын саналы түрдегі өз-өзіне қастандық жасау».

«Суицид» латын тілінен алынған «қасақана өзін-өзі өлтіру» деген мағынаны білдіреді. Өкінішке орай, бұл термин қазір көп қолданатын сөзімізге айналды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) жақында таратқан мәліметтеріне сүйенсек, жылына миллионнан астам адам өзін-өзі өлтіреді екен. Бұл қайғылы құбылыс 2020 жылдарға қарай бір жарым есеге артады дейді мамандар.

Жасөспірімдер арасында суицидке барушылар, әдетте, өте қатты рухани күйзеліске ұшырағандар, стресс жағдайындағылар, сонымен қатар, өз мәселелерін шеше алмайтын сезімге әлсіз адамдар және «мен» тұжырымдамасы қалыптаспаған, яғни, әлеуметтенбеген жасөспірімдер болып табылады.

«Өзіне өзі қол жұмсау», «суицид», «суицидтік» және «аутоагрессиялық мінез-құлық», «парасуицид» түсініктерінің анықтамалары әртүрлі. «Өзіне-өзі қол жұмсау» терминін тұңғыш славян, грек тілі мектебінің ұтазы Ф. Поликарпов-Орлов өзінің құрастырған сөздігінде қарастырған.

Томас Браунның 1635 жылы жазылып, 1642 жылы басылып шыққан «Religio Medici» кітабында «суцид» термині бірінші рет пайдаланылған. Алайда кейбір авторлардың пікірінше бұл термин ХІІ ғасырда пайда болған. 1651 жылы «Оксфорд» сөздігінде болғанын қарамастан ұзақ уақыт бойы (ХҮІІІ ғасыр ортасына дейін) әдебиетте кездеспейді. «Үш тілді лексикондада» «өзіне-өзі қол жұмсау» суицид емес басқаша аударылған. Сонымен ағылшын тілінде қолданылатын орыс, неміс әдебиеттерінде бүгінге дейін қолданылатын өзін-өзі жою түсінігі адам өлімі өлген адамның өз әрекетінің нәтижесінде болатындығы. Бұл термин адамның өз еркімен дүниеден кетуіне қоғамдық сананың байланысын білдіреді. Бірінші кезекте діни сана. «Суицид» деген бейтарап сөз «өлтірме!» деген христиан уағызының бұзылуына байланысты айыптаушы сипаттағы терминмен ауысқан. Әулие Августин бұл күнәні белгілеу үшін «өзін-өзі өлтіруге» анық түсінік береді. Ол күнә шіркеу және қоғам атынан айыпталады және жазаланады.

«Суицидология» термині орыс ғылыми әдебиттерінде бірінші рет ХІХ ғасыр аяғында пайда болды. Батыста бұл терминді белгілі суицидолог Э. Шнейдманның мәліметі бойынша тек 1929 жылы пайда болды.

Өзін-өзі өлтіру - өзін өмірден қасақана айыру (суицид) . Өзін-өзі өлтірудің себептері әр түрлі. Көп жағдайда өзін-өзі өлтіруге себеп болатын нәрсе өмір жағдайының шынайы қиындылығы және өмір оңалмайды деп есептеу. Депрессивті жағдайлар «жиналып» соның салдарынан өзін-өзі өлтіру болуы мүмкін. Өзін-өзі өлтіру қарттарға, нашақорларға, жазылмайтын аурумен ауыратындарға, қылмыскерлерге тән әрекет. Балалардың өзін-өзі өлтіруі ашық қарсылық білдіру түрінде, көбінесе ата-аналарына қатысты жасалады. Криминалистикада өзін-өзі өлтіру әр түрлі негіздер бойынша сараланады. Мысалы:

Қорытынды өзін-өзі өлтіру (өзін-өзі өлтірер алдында өз әрекетеріне есеп беретін, бірақ кінәсіз қиын жағдайдаға түскен, ойлану нәтижесінде болашақтың жоқтығына көзі жеткен адамдардың өзін-өзі өлтіруі, қаржының жоқтығы, жазылмайтын ауру және т. б. ) ;
Ашық қарсыласу түріндегі өзін-өзі өлтіру (бақытсыз махаббат, ажырасу т. б. себеп болатын жан күйзеліс әрекет) ;
Аяқ астынан өзін-өзі өлтіру (жаман хабар алғаннан кейін, отбасындағы не жұмыстағы ойда жоқта пайда болған қиыншылықтан кейін өзін-өзі өлтіруге аяқ астынан бел буу) ;
Психикалық ауырған кезде өзін-өзі өлтіру [4] .

БӘДСҰ ( Бүкіл әлемдік денсаулықты сақтау ұйымы ) берген мәлімет бойынша дүние жүзінде жыл бойы 500 мың адамдар өз өмірлерін қияды. Ең жоғарғы суицид көрсеткіші ол ФРГ, ГДР, Австралия, Швецария, Венгрия, Чехославакияда болса, ең төменгі көрсеткіш ол Болгарияда, Ирландияда және Индияда. АҚШ-та өзін-өзі өлтіру деңгейі 100 мың адамға орташа алғанда 25-29 адамнан келсе, КСРО-де шамамен 23-24 адамнан келеді.

ХХ ғасырда дүние жүзінің ғалымдарын толғандыратын мәселе ол қазіргі кезде жасөспірімдер арасында жиі кездесетін-суицид. БӘДСҰ-ның соңғы мәліметтері бойынша 15-24 жас аралығындағы жасөспірімдер арасында өзін-өзі өлтіру екі есе артып кетті. Ол мемлекеттегі экономикалық жағдайларға байланысты. Мәселен Францияда соңғы 10 жылда суицидттен өлген балалар саны үш есе артқан. Енді бұл өлімдер жол апатынан қайтыс болған адамдар санымен теңеліп отыр. АҚШ-та 15-19 жас аралығындағы өзін- өзі өлтіру саны 1 жылда 5000-ға дейін көтерілді. Қазіргі кезде АҚШ-та ең маңызды өлімдердің арасында суицид 10-шы орында тұр. Онда 1978 жылда 15-19 жас аралығындағы жасөспірімдер арасында 29000 суицид тіркелген. Бұнда соңғы 30 жылда суицид 15-19 жас аралығындағы қыздар арасында 200%, ал бозбалалар арасында 300%-ға дейін көтерілген.

Суицид термині итальян психологы Г. Дэзен 1947 жылы енгізіп, оны “өзін-өзі өлтіруге әрекет ету” - деп түсіндіреді.

Қазіргі кезде Суицидалогия деп аталатын үлкен бір ғылыми бағытты бар, ол социология, психология, медицина, демография, психиатрия тоғысында пайда болып осындай әрекетке баратын тұлғалардың ерекшелігін, әрекетін, себептерін зерттеуге тырысты.

Суицидология комплексті ғылыми пән ретінде суицидті (кең көлемде аутодеструктивті) мінез-құлықты ХХ ғасырдың ортасында зерттей бастады. Бүгінгі суицидология қарқынды дамып келе жатқан теориялық және тәжірибелік ғылым. Ол көптеген ғылыми пәндердің жетістіктерін пайдаланылады және олармен өзара байланыста қарастырылады. Атап айтқанда, психиатрия, психология, юриспруденция, социология т. б.

«Өзіне-өзі қол жұмсау» анықтамасын, оның осыған ұқсас құбылыстардан ажырататын маңызды межелерін француз әлеуметтанушысы Э. Дюркгейм өзінің классикалық еңбектерінде «өзін-өзіне қол жұмсау» терминінен: «Зардап шегушінің оң немесе теріс әрекетінің нәтижесінде болған әрбір өлім жағдайы, егер зардап шегуші өз әрекетінің өлімге соғатынын білетін болса, өзін-өзіне қол жұмсау деп аталады», - деген. Сондай ол «өзіне-өзіне қол жұмсау қастандығы ол ақырына дейін жеткізілмеген бірыңғай әрекет» деген анықтама берген. Суицидолог М. Фабер (1968 ж. ) суицидке былай деп анықтама берген: «өзіне-өзі қол жұмсау - саналы, әдейі және тез өз өмірін қию». Бұл өлшемдердің барлығы маңызды: түсінікті, әдейі және нақты әрекет адам денсаулығын бұзар және қайғылы жағдайға алып келуі де мүмкін. Автор келтірген өзіне-өзі қол жұмсау өлшемдігі - аутоагрессиялық (кең аутодеструктивті) әрекеттердің кез келген түрін зерттеудің, бөліп қарастырудың негізгі шарты болып табылады.

Өз өмірін тоқтату пиғылы өзіне өзі қол жұмсау анықтамасының өлшемі ретінде Э. Дюркгеймге дейінде белгілі болған. Өлім мен ағзаға арналған «Семахота» трактатында өзіне өзі қол жұмсау пиғылын нақты дәлелдеу мүмкін болмағандықтан оны суицид қатарынан шығарып тастауға негіз болды. Мұнда психикалық аурудың белгілерінің күдігі болғандықтан суицидке жатқызылмады. Сонда дені сау адам өзіне-өзі қол жұмсамайды ма? Егер адам талға немесе шатырға шығып құлап өлсе, өзіне өзі қол жұмсау емес, ал егер ол жоғарыға шықпастан бұрын «Мына талға немес шатырға шығамын да төменге секіремін» деп айтса және куәлардың көзінше айтқанын орындаса, онда өзіне-өзі қол жұмсау деп атаса болады. Асылып немесе семсерге өзін-өзі тастап өлген адамды ақылынан адасып өлді деп есептейді.

«Суицид» және «өзін-өзіне қол жұмсау» терминдері синоним ретінде қолданылады. Өз өмірін тоқтату үшін аяқталған немес аяқталмаған әрекеттер «суицид» емес өзін-өзіне қол жұмсау терминін білдіреді дейді автор. Мұнда клинико-суицид алды бақылау зерттеулерінде тек қана аяқталмаған жағдайлар қарастырылған, «суицид» термині сәтсіз суицидтен кейін аурухналарға түскен адамдарға қатысты. Жоғарыда аталғандар зерттелген аурулардың аутоагрессиялық әрекеттерінің шектігін айырып, ажырату мүмкіндігін жоққа шығармайды.

Бірінші кезекте ол өзін-өзіне қол жұмсау қатаңдығы туралы айтылып тұр. Бір жағынан суицидтің әртүрлі сипаттамаларының көмегімен диагностикалық мәнін анықтау, екінші жағынан өзін-өзіне қол жұмсау қастандығын соған ұқсас жағдайлардан шекарасын ажырату керек. Э. Дюргеймнің өзін-өзіне қол жұмсауды анықтаудың шешуші өлшемі - өз өмірін қиюға деген пиғылының болуы.

Өзін-өзі қол жұмсау сәтсіз аяқталған жағдайда адамды ауруханада бақылағанда ол адамда ондай пиғылдың болған, болмағанын анықау жеңіл болады.

Локальді өзін-өзі қол жұмсауға мүшесіне зақым келтіру, симуляция, полихирургия, әдейі апатқа ұшырау, белсіздік және жыныстық салқындық жатады. Органикалық өзін-өзіне қол жұмсауға өзін-өзі күйдіретін элементтерді тасымалдаушы аурулар жатады. Ол өзін-өзі күйдірудің әртүрлі жағдайларында көрініс береді. Мысалы, анық, қалпына келмейтін органикалық және ұстамалы кеселдер және темекі шегу сияқты қалыпты әдеттер.

Жоғарыда келтірілген түсініктемелер З. Фрейд ілімі бойынша қисынды және қалпына келтірудің клиникалық әдістерін жасағанда негізге алынды.

К. Меннингер өзін-өзі күйрету теориясы мен клиникалық кеселдің ара қатынасын анықтауға әрекет жасап, оны емдеудің техникасы мен әдістері туралы былай деді: «Бұзылу экологиясы (өзін-өзі күйрету) сәйкес емді анықтамайды; психологиялық ем физикалық немесе физиологиялық емді жоққа шығармайды». Ол өзін-өзіне қол жұмсауды үш құрылымға бөлді:

- өлтіруді қалау;

- өлуді қалау;

- қайтыс болуды қалау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.