Бастауыш сынып оқушыларының ортаңғы буынға өту кезеңі
1. Алғы сөз
2. Алты жастағы балалардың мектепке дайындық деңгейін анықтау әдістемелерінің топтамасы
3. Бастауыш сынып оқушыларының ортаңғы буынға өту кезеңіндегі даму деңгейін анықтауға арналған әдістемелер топтамасы
4. Глосарии . сөздік
2. Алты жастағы балалардың мектепке дайындық деңгейін анықтау әдістемелерінің топтамасы
3. Бастауыш сынып оқушыларының ортаңғы буынға өту кезеңіндегі даму деңгейін анықтауға арналған әдістемелер топтамасы
4. Глосарии . сөздік
Мақсаты: Ұлттық, аймақтық терминалогия ерекшеліктерін ескере отырып, мемлекеттік тілде қолдануда болған, икемделген әдістемелік, диагностикалық құралдарды жинақтау, қорын көбейту.
Міндеттері:
1. Диагностикалық әдістемелерді мемлекеттік тілде пайдаланудың қажеттілігін айқындау.
2. Тәжіребиемізден өткізілген құралдардың кемшіліктерін түзете келе икемдеп, қолдануға ұсыну.
Қазақстан Республикасының 2010-жылға дейінгі білімді дамыту жоспарының мақсаты білімді беру ғана емес, өздігінен жұмыс жасап, өзін-өзі дамытуға ұмтылатын оқушыны тәрбиелеу. Сондықтанда білім беру саласындағы мамандар осындай болашақ ұрпақты тәрбиелеуде шама шарқынша өз үлесін қосуға міндетті деп ойлаймыз
Қазіргі күнде көптеген оқу тәрбие жұмысының әдістемелік, диагностикалық, тағы да басқа құралдарының аудармалары арнаулы саланың мамандары емес, басқа сала аудармашыларының тура аудармасымен басылып жатқандары аз емес. Сондықтан, бүгінде аудармалардың саны емес, сапасына көңіл аударатын уақыт жетті деп шеше отырып, осы бағыттағы өз тәжірбиемізден біраз әдістемелерді сіздердің назарларыңызға ұсынып отырмыз. Психолгия саласында төл тіліміздегі кітап, құралдар жоқтың қасы, ендеше осы сала мамандарының өз тәжірбиесінен жинақталған жұмыстары бұл мәселені оң шешілуіне көмегін тигізер деген ниеттеміз.
Аталған бағытта жұмыс жасай отырып нені түйіндеуге болады?
Біріншіден психология саласы өте жас. Ғылымның бұл саласы тек қана біздің егеменді елімізде ғана емес, бүкіл кеңес одағында болған елдерде дамымай қалғандығы баршамызға аян. Психология бүгінде көптеген өндіріс, өнеркәсіп салаларына енуде. Оның бүгінгі күні қажеттілігі ешкімгеде құпия емес. Ендеше егеменді Қазақстан елінің осы ғылым саласына өз тәжірибғмізден екшелеп өткізген диагностикалық құралдар мен әдістемелер өз үлесін қосары сөзсіз.
Міндеттері:
1. Диагностикалық әдістемелерді мемлекеттік тілде пайдаланудың қажеттілігін айқындау.
2. Тәжіребиемізден өткізілген құралдардың кемшіліктерін түзете келе икемдеп, қолдануға ұсыну.
Қазақстан Республикасының 2010-жылға дейінгі білімді дамыту жоспарының мақсаты білімді беру ғана емес, өздігінен жұмыс жасап, өзін-өзі дамытуға ұмтылатын оқушыны тәрбиелеу. Сондықтанда білім беру саласындағы мамандар осындай болашақ ұрпақты тәрбиелеуде шама шарқынша өз үлесін қосуға міндетті деп ойлаймыз
Қазіргі күнде көптеген оқу тәрбие жұмысының әдістемелік, диагностикалық, тағы да басқа құралдарының аудармалары арнаулы саланың мамандары емес, басқа сала аудармашыларының тура аудармасымен басылып жатқандары аз емес. Сондықтан, бүгінде аудармалардың саны емес, сапасына көңіл аударатын уақыт жетті деп шеше отырып, осы бағыттағы өз тәжірбиемізден біраз әдістемелерді сіздердің назарларыңызға ұсынып отырмыз. Психолгия саласында төл тіліміздегі кітап, құралдар жоқтың қасы, ендеше осы сала мамандарының өз тәжірбиесінен жинақталған жұмыстары бұл мәселені оң шешілуіне көмегін тигізер деген ниеттеміз.
Аталған бағытта жұмыс жасай отырып нені түйіндеуге болады?
Біріншіден психология саласы өте жас. Ғылымның бұл саласы тек қана біздің егеменді елімізде ғана емес, бүкіл кеңес одағында болған елдерде дамымай қалғандығы баршамызға аян. Психология бүгінде көптеген өндіріс, өнеркәсіп салаларына енуде. Оның бүгінгі күні қажеттілігі ешкімгеде құпия емес. Ендеше егеменді Қазақстан елінің осы ғылым саласына өз тәжірибғмізден екшелеп өткізген диагностикалық құралдар мен әдістемелер өз үлесін қосары сөзсіз.
1. Арутюнян Ю.В. Этносоциология/Ю.В.Арутюнян. Л.М.Дробижева . М, 1999. С .271.
2. Бектаев Қ. Сөздік/Қ. Бектайұлы. Алматы.2001. 704бет
3. Безруких М.М. Ефимова С.П. Знаетели вы своего ченика?/М.Просвещение .1991.С.176
4. Битянова М.Р.Организация психологической работы в школе.Моква,издательство Совершенство.,1997.с298
5. Большой толковый психологический словарь/Сост.А.Вебер.-м.:Вече,2000.-597с.
6. ГуревичК.М. Что такое психодиагностика/ К.М.Гуревич.-М.: 1985.-80с.
7. Диагностика самоактуализации личности (А.В.Лазукин в адаптации Н.Ф.Калина) / Фетискин Н.П., Козлов В.В., Мануйлов Г.М. Социально-психологическая диагностика развития личности и малых групп. - М., 2002. C.426-433.
8. Дубовицкая Т.Д. Методика диагностики направленности учебной мотивации // Психологическая наука и образование. –2002. –№2. –C. 42 - 45
9. Жарықбаев Қ.Табылдиев Ә. Әдеп және жантану. Атамұра-Қазақстан, 1994.144бет.
10. Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, «Білім», 1993.272
11. Крысько В.Г. Этнопсихологическии словарь./В.Г.Крысько.М.1999. С.342
12. Қазақша – орысша сөздік. Алматы, «Атамұра» баспасы, 2000 ж.
13. Немов Р.С., «Психология» пособие для учащихся 10-11классов.
14. Немов Р.С. Практическая психология./Немов Р.С. М.1998.С.320.
15. Романова Н. Этнопсихологические процессы в Республике Казахстан/Вопросы психологии №5. 2002.
16. Руководство практического психолога. Готовность к школе:развивающие программы.под.ред.И.В.Дубровиной, Москва.,Аcadem A.,1998.
17. Тихомирова Л.Ф. Басов Л.В. Развитие логического мышления детей. Ярославль. 1998.С.240.
18. Ресми – іскери тіл: Қазақша – орысша тіркесімдер сөздігі. Алматы.Арман ПВ. 2005,-376 б.
19. Рогов Е.И. Настольная книга практиического психолога. М.: Издательство ВЛАДОС-ПРЕСС,2006. – 383с..
2. Бектаев Қ. Сөздік/Қ. Бектайұлы. Алматы.2001. 704бет
3. Безруких М.М. Ефимова С.П. Знаетели вы своего ченика?/М.Просвещение .1991.С.176
4. Битянова М.Р.Организация психологической работы в школе.Моква,издательство Совершенство.,1997.с298
5. Большой толковый психологический словарь/Сост.А.Вебер.-м.:Вече,2000.-597с.
6. ГуревичК.М. Что такое психодиагностика/ К.М.Гуревич.-М.: 1985.-80с.
7. Диагностика самоактуализации личности (А.В.Лазукин в адаптации Н.Ф.Калина) / Фетискин Н.П., Козлов В.В., Мануйлов Г.М. Социально-психологическая диагностика развития личности и малых групп. - М., 2002. C.426-433.
8. Дубовицкая Т.Д. Методика диагностики направленности учебной мотивации // Психологическая наука и образование. –2002. –№2. –C. 42 - 45
9. Жарықбаев Қ.Табылдиев Ә. Әдеп және жантану. Атамұра-Қазақстан, 1994.144бет.
10. Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, «Білім», 1993.272
11. Крысько В.Г. Этнопсихологическии словарь./В.Г.Крысько.М.1999. С.342
12. Қазақша – орысша сөздік. Алматы, «Атамұра» баспасы, 2000 ж.
13. Немов Р.С., «Психология» пособие для учащихся 10-11классов.
14. Немов Р.С. Практическая психология./Немов Р.С. М.1998.С.320.
15. Романова Н. Этнопсихологические процессы в Республике Казахстан/Вопросы психологии №5. 2002.
16. Руководство практического психолога. Готовность к школе:развивающие программы.под.ред.И.В.Дубровиной, Москва.,Аcadem A.,1998.
17. Тихомирова Л.Ф. Басов Л.В. Развитие логического мышления детей. Ярославль. 1998.С.240.
18. Ресми – іскери тіл: Қазақша – орысша тіркесімдер сөздігі. Алматы.Арман ПВ. 2005,-376 б.
19. Рогов Е.И. Настольная книга практиического психолога. М.: Издательство ВЛАДОС-ПРЕСС,2006. – 383с..
МАЗМҰНЫ
1. Алғы
сөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..2
2. Алты жастағы балалардың мектепке дайындық деңгейін анықтау
әдістемелерінің
топтамасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3. Бастауыш сынып оқушыларының ортаңғы буынға өту кезеңіндегі даму
деңгейін анықтауға арналған әдістемелер
топтамасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..13
4. Глосарии -
сөздік ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...18
Алғысөз
Әдістемелік, диагностикалық құралдар жинақтарын негіздеу.
Мақсаты: Ұлттық, аймақтық терминалогия ерекшеліктерін ескере отырып,
мемлекеттік тілде қолдануда болған, икемделген әдістемелік, диагностикалық
құралдарды жинақтау, қорын көбейту.
Міндеттері:
1. Диагностикалық әдістемелерді мемлекеттік тілде пайдаланудың
қажеттілігін айқындау.
2. Тәжіребиемізден өткізілген құралдардың кемшіліктерін түзете келе
икемдеп, қолдануға ұсыну.
Қазақстан Республикасының 2010-жылға дейінгі білімді дамыту жоспарының
мақсаты білімді беру ғана емес, өздігінен жұмыс жасап, өзін-өзі дамытуға
ұмтылатын оқушыны тәрбиелеу. Сондықтанда білім беру саласындағы мамандар
осындай болашақ ұрпақты тәрбиелеуде шама шарқынша өз үлесін қосуға міндетті
деп ойлаймыз
Қазіргі күнде көптеген оқу тәрбие жұмысының әдістемелік, диагностикалық,
тағы да басқа құралдарының аудармалары арнаулы саланың мамандары емес,
басқа сала аудармашыларының тура аудармасымен басылып жатқандары аз емес.
Сондықтан, бүгінде аудармалардың саны емес, сапасына көңіл аударатын уақыт
жетті деп шеше отырып, осы бағыттағы өз тәжірбиемізден біраз әдістемелерді
сіздердің назарларыңызға ұсынып отырмыз. Психолгия саласында төл
тіліміздегі кітап, құралдар жоқтың қасы, ендеше осы сала мамандарының өз
тәжірбиесінен жинақталған жұмыстары бұл мәселені оң шешілуіне көмегін
тигізер деген ниеттеміз.
Аталған бағытта жұмыс жасай отырып нені түйіндеуге болады?
Біріншіден психология саласы өте жас. Ғылымның бұл саласы тек қана біздің
егеменді елімізде ғана емес, бүкіл кеңес одағында болған елдерде дамымай
қалғандығы баршамызға аян. Психология бүгінде көптеген өндіріс, өнеркәсіп
салаларына енуде. Оның бүгінгі күні қажеттілігі ешкімгеде құпия емес.
Ендеше егеменді Қазақстан елінің осы ғылым саласына өз тәжірибғмізден
екшелеп өткізген диагностикалық құралдар мен әдістемелер өз үлесін қосары
сөзсіз.
Екіншіден Заман талап етіп отырған болашақ ұрпақ азаматтарының тек қана
білімді ғана емес тәрбиелі, саналы болуы үшін психологияны игеріп оқытпай,
өзін-өзі дамыта алатын азамат тәртбиелеу мүмкін еместігі.
Үшіншіден психология ғылымының этнопсихология саласы ұлттық ерекшеліктерді,
ұлттық сана сезімдерді ескерудің, қай салада болсын керек екендігін, оның
жеке бастың даму ерекшеліктерінде негізгі орындардың бірін алатындығын
ескертетіндігі.
Төртіншіден егеменді еліміздегі болып жатқан көшу-қону мәселесінің көптеген
түйіндерін шешуде, және оның жайлы өтуіне ықпал жасауғада маңызы зор.
Бесіншіден мемлекеттік тілдің жаппай дамуына өз саласындағы мамандардың
ықпал ету міндетін орындау.
Алтыншыдан жоғарыда айтылған ерекшеліктердің барлығын, ұлттық және
жергілікті менталитетті ескере отырып осы саладағы практикалық әдістемелер
жинақтаудың қажеттігін қанағаттандыру.
Қазіргі кездегі этнопсихологиялық, этносаясаттық мәселелерді зерттеу
жұмыстарының жүргізілуі ұлттық сана сезімнің, ұлттық психологияның
қарқынды дамуымен байланысты.
Әр ұлт өзіндік өнегелік, адамгершілік, тарихи потенциал жинақтайды. Онысыз
ұлттық қызығушылық басқа ұлтттармен бірлікке, ынтымақтастыққа келе
алмайды. Болашақта ұлттық психология жайлы және өзіндік сана сезім,
төлтумалық (өзіншілік, ерекшелік) ұлттық мінез туралы көбірек айтылатын
болады. Онысыз жеке тұлғаның қалыптасуы үшін керекті өзек – адамгершілік
жоғалады.
Мемлекеттің егемендігі ұлттық психологияның қалыптасуымен тығыз байланысты
екендігін тарихи тәжірбиелер дәлелдеп отыр. Өйткені ол саясатқа, қоғамның
бірлігіне үлкен әсер етеді. Әр этностық қоғам мүшелерінің тең праволық
қызығушылығын қамтамасыз ететін саясатына әсерлі.
Ұлттық психологияның дамуына әсер етуші факторлар көп: этногеография,
этномәдениет, әлеуметтік-экономикалық айырмашылықтар т.с.с. Жалпы
этногеографиялық мәліметтерге сүйенсек, америкалық зерттеушілер Р.Бенедикт
мынандай шешімге келеді: баланың дамуы қоғамның балаға қоятын талабымен
ересектерге қоятын талабының арасындағы айырмашылықтың алшақтығына
байланысты. Алшақтық аз болса, даму жайлы болып бала ересектер статусына
біртіндеп жетеді. Ал алшақтық көп болса, баланың ересектер ролін игеруін
қйындатады.
Ал этномәдениет айырмашылықтары өте көп түрлі. Соның бірі қоғамның тарихи
дамуының әр сатыда тұруында: біреулері ортағасырлық Еуропаның қоғамына
ұқсас болса, екіншілері халықтың ұлттық ерекшеліктерін көрсетеді. Мысалы,
американдық және даттық жасөспірімдердің дамуын салыстырып қарағанда ол
елдер әлеуметтік-экономикалық дамудың бір сатысында тұрсадағы
жасөспірімдердің айырмашылықтары байқалған. Американың жасөспірімдері және
олардың ата-аналары жеке бастарының жетістіктеріне бағдарланса, даттықтар
қоршаған адамдармен мейірімді қатынасты жоғары бағалаған. Жас
датчандықтардың достық қатынастары американдық жасөспірімдерге қарағанда
өте ыстық әрі жақын.
Бұрынғы Советтер Одағындағы бір әлеуметті-экономикалық жағдайда тұрып
бірдей құқықпен пайдаланған Солтүстіктің халқымен Өзбектердің немесе
Ресейдің ортаңғы бөлігіндегі тұрғындардың баланы тәрбиелеу әдістері
әртүрлі. Мысалы Орта Азия республикаларында үлкенге сыйластық қатынас
қалыптасса есесіне әйелдерге деген шонжар-феодалдық көзқарасты кездестіруге
болады. Бұл бала психологиясына өзінің ізін қалдырады.
Ал зертеу жұмыстары болса жеке бастың даму деңгейлерін бағалайды. Ендеше
зертеу жұмысында пайдаланатын әдістемелерді ұлттық ерекшеліктер, ұлттық
сана мен ұлттық танымды ескере отырып икемдеуіміз керек. Өйткені жоғарыда
айтылып өтілген факторлар өз әсерін зерттеу нәтижелеріне тигізеді. Мысал
үшін орта буын оқушыларының қарым-қатынастарын анықтау үшін пайдаланылатын
Ракета социометриясында орыс сыныбының қыз балары мен қазақ сынып
оқушыларының қыз баларын салыстыратын болсақ, қазақ сынып қыздары
ракетаның командирі ретінде тек қана ұл балаларды сайлауы жиі кездеседі
ал орыс сынып қыздары өз топтарындағы жағымды достарын (қыздардан) сайлай
береді. Бұл жерде ұлттық тәрбиенің ерекшеліктері бірден көзге түседі.
Сол сияқты сөйлемдердің терминологиялық ерекшеліктерінде ескеру қажет.
Мысалы: дайындық тобымен Банковтың әңгімелесу әдістемесін қолданғанда
орысшасында Когда завтракаешь утром, в обед или вечером? деген сұрақ бар.
Сөздік терминологиясында ондай атаулар, біздің аймақта сәресі, ауыз ашу
сияқты ораза кезіндегі бөліну болмаса басқа ауыстыруға ыңғайлы сөздер
таңертеңгі ас, түскі ас, кешкі ас деп қолданылады. Сен таңертеңгілік
асты қай уақытта ішесің, түскілік асты ше? деген сұрақтың өзінде тәулік
мезгілі аталып тұрғандықтан бұл сұрақты қоюдың маңызы болмайды. Сондықтан
бұл сұрақ төмендегі диагностикалық құралда алынып тасталып, оның
қорытындыдағы балыда алынып тасталып икемделді.
Тест адаптациясы яғни тестің бейімделуі- бұл көптеген психологтардың
ойы бойынша зерттеу жұмысы барысында эмприкалық валидтілікті жоғарлату үшін
қолданылатын психометрикалық техникалар кешені. Басқа зерттеуші
психологтардың айтуы бойынша тестің бейімделуі әлеуметтік-тарихи, ұлттық,
жас ерекшеліктеріне, автордың идеясына т.с.с. байланысты себептерді
негізіне ала отырып жаңаша құрастырылған стимулдық материалдың және алынған
қорытындының итерпритация әдістемелерінің норма деңгейі.
Төмендегі ұсынылып отырылған диагностикалық зерттеу құралдары тәжірибелік
апробациядан өткен. Құралдардың алдыңғыларымен он жыл, соңғыларымен үш-төрт
жыл жұмыс жасалған.
Психодиагностикалық терминдерде валидность деген сөз өлшеніп отырылған
ерекшеліктің кешенді мінездемесі. Оның тура аудармасы: жарамды,
толыққұнды, сайма-сай келетін әдістеме. Яғни өлшенгелі отырған
ерекшеліктерімізді өлшей алдықпа? Көрсете алды ма? Қаншама анық көрсете
алды? Соған байланысты бағалануы. Бұл тұрғыдан ұсынып отырған құралдардың
көрсеткіштерінің бақылау, талдау арқылы да салыстыра отырып оларды
оқушылардың психикалық ерекшеліктерінің даму деңгейлерін анықтауда
пайдалануға болатындығын дәлелдедік.
Зертеулердің нәтижесі бойынша көрсеткіштері төмен немесе басқада себептері
бар балалар анықталып, олармен ары қарай түзету, дамыту жұмыстары
жоспарланып, жүргізіліп отырылды.
Тәжірибеде пайдаланып, үйлестіруден өткен бұл жинақтарды пайдалануға
ұсына отырып практик – психологтардың уақытын үнемдеп, түзету, дамыту
жұмыстарын екпінді жүргізуге көмектесер және ұлттық ғылыми практикалық
психология саласының дамуына аз да болса әсерін тигізер деген үміттеміз.
Құралдарды жинақтап дайындаған Өскемен қаласының Ахмер аралас, орта
мектебінің ұстаз - психологы Құмаржанова К.А.
Дайындық тобының балаларымен жүргізілетін диагностикалық байқаулар.
Мақсаты Мектептегі өмірге яғни оқуға психофизиологиялық және психолого-
педагогикалық дайындық дәрежесін анықтау.
Мынандай жақтарын бағалауға болады:
- балалардың психоәлеуметтік даму деңгейін (С.А.Банковтың ұсынған тестік
әңгімелесуі арқылы);
- интеллект деңгейін және мектепке пысқандығын (Керн-Йрасек тесті
бойынша);
- қабылдау деңгейлерін;
- ойлау деңгейлерін;
- есте сақтау қабілет деңгейлерін;
- сөз байлықтарын;
- дамудың өзекті деңгейін, жеке бастарының ерекшеліктерін, кейбір
оқушылардың қыйындықтарын, проблемаларын анықтау;
Жүргізетін байқауды үшке бөліп өткіземіз.
Бірінші бөлімде төрт тапсырма беріледі, Венгер әдістемесі бойынша және
Керн - Йрасек әдістемелері бойынша:
1. Графикалық диктант.
2. Жеке дайындалған карточкалар арқылы бір тармақ сөйлемді көшіріп салу.
3. Он нүктелерді бірінің астына бірін, тік және көлденең баған етіп, дәл
өзіндей орналастырып көшіріп салу.
4. Ер адамның суретін салу тапсырылады.
Екінші бөлімде балалармен жеке әңгімелесу: С.А.Банковтың ұсынған тестік
әңгімелесуі арқылы, үшінші бөлімде қабылдау, ойлау және есте сақтау
қабілеттерін (жадын) зерттеу өткізіледі.
Бірінші бөлімді жүргізерде, алдын ала жеке-жеке тор көзді дәптер, сөйлем
тармағы жазылған карточкалар (7 де 13), он нүкте салынған карточкаларды
(нүктелердің арасы 1см), баланың аты жөні жазылған, бетінде сызығы жоқ
қағазды дайындап аламыз.
Тестілеуді жеке-жеке немесе топпен де жүргізуге болады. Әр балаға тор көзді
дәптер таратылады.
Бірінші бөлім.
1.Графикалық диктант. Венгер әдістемесі бойынша
Бірінші тапсырманы орындарда төмендегідей дайындық жұмысын жүргіземіз:
- Қазір біз әдемі ою-өрнек салып үйренеміз. Дайындалыңдар - қаламды
жазу жазатын қолдарыңа ұстаңдар, оң жағымызбен сол жағымызды есімізге
түсіреміз, менімен бірге ауада қолымызбен мынандай қимыл жасаймыз:
оңға, солға, жоғары, төмен. Тағыда қайталаймыз: оңға, солға, жоғары,
төмен.
- Ал енді дұрыстап тыңдаңдар, мен сендерге сызықты қай бағытта жүргізу
керегін ғана айтып қоймай ұзындығы неше шаршы (клетка) екенінде айтып
отырамын – бір шаршы , екі шаршы деп. Енді дәптердің үстіңгі
жағынан төрт, сол жағынанда төрт шаршы (клетка) тастаймыз, шаршының
бұрышына нүкте қоямыз. Енді нүктеге қолдарыңды қойып менімен бірге
сызып отырыңдар (шаршыланған тақтада көрсету): оңға бір шаршы, жоғары
бір шаршы, , оңға бір шаршы, төмен бір шаршы, оңға бір, жоғары бір
шаршы, оңға бір шаршы, төмен бір шаршы. Сонда мынандай ою-өрнек шығуы
тиісті (1-сурет). Ары қарай өздерің жалғастырыңдар.
Балалар қалай орындады қарап шығамыз, олардың жұмыс принципін дұрыс
түсінгендігін байқаймызда әрі қарай жалғастырамыз. Тапсырма аздап
күрделенеді.
- Барлығымыз дұрыстап тыңдаймыз және менімен бірге орындаймыз: тағыда төрт
шаршы төмен түсеміз, нүкте белгілейміз. Оңғат қарай екі шаршы, екі шаршы
жоғары, бір шаршы оңға, бір шаршы жоғары, бір шаршы оңға,төмен біреу,
оңға біреу, төмен екеу, оңға екеу, жоғары екеу оңға біреу, жоғары біреу,
оңға біреу, төмен біреу, оңға біреу, төмен екеу, оңға екеу, ары қарай
өздерің жалғастырыңдар (2-сурет).
- Келесі тапсырма : екі шаршы оңға, екі шаршы жоғары, екі шаршы оңға, бір
шаршы төмен, бір шаршы солға, бір шаршы төмен, екеу оңға, екеу жоғары,
екеу оңға, біреу төмен, біреу солға, біреу төмен, екеу оңға. Қараңдар,
қандай өрнек салынды (3-сурет), ары қарай өздерің жалғастырыңдар.
- Келесі өрнек. Тағыда төрт шаршы төмен түсеміз, қолымызды қоямыз.Үш шаршы
оңға, екі шаршы жоғары, бір шаршы солға, бір шаршы жоғары, үш шаршы
оңға, бір шаршы төмен, бір шаршы солға, екі шаршы төмен, үш шаршы оңға,
екеу жоғары,біреу солға, біреу жоғары, үшеу оңға, біреу төмен, біреу
солға, екеу төмен, үшеу оңға. Қараңдар қандай өрнек шықты, ары қарай
өздерің жалғастырыңдар.
- Ал саусағымыз шаршаса дем алдырып алайық.
Мектепке пысып жетілуін және ақыл-ойдың даму деңгейін зерттеу.
Керн-Йраcек әдістемесі.
2.Екінші тапсырманы орындайық: ол алдарыңдағы таза беттің сызықпен
бөлінген жағында орындалады. Онда сызықтың жоғарғы жағына алдымызда жатқан
карточкамен (5-сурет) жұмыс жасаймыз. Бұл карточкада бір тармақ сөйлем
жазылған, сендер әлі жазып үйренген жоқсыңдар, бірақ сурет сияқты көшіріп
сала аласыңдар, мына тармақты көшіріп дәл осындай етіп салыңдар.
3. Орындап болып қойғандарға үшінші тапсырма (6-сурет) таратылып
түсіндіріледі: мына нүктелерді дәл осындай қалпында көшіріп сала қой.
4. Болып қойғандарына төртінші тапсырма беріледі: ер адамның суретін
салу. Балалар әр түрлі сұрақтар қоюы мүмкін: мен сала алмаймын, мамамды
салайыншы т.с.с. Оларға : Қалай сала аласың солай салағой, Барлығымыз
тек қана ер адамның суретін саламыз деп жауап қайтарған жөн.
Бағалау: Бірінші тапсырманың әр қайсысы жеке жеке бағаланады. Қатесіз
орындалған өрнек 4 балмен бағаланады, екі-үш қатесі бар өрнекке – 3 балл,
одан көбірек қателері болса – 2 балл. Яғни, үш тапсырмаға, жинақтап
келгенде, ең жоғарғы баға 12 балл. Мектепке келерде бала 7 баллдан төмен
алмау керек деп есептеледі.
Бұл тапсырманы нашар орындаған балалар жазуға үйретуде қиындық
туғызатындар. Қиналған балалардың қол буындарының дамымағандығы, кеңістікте
нашар бағдарлайтындығы, қозғалыс бағыттарының нашар дамығандығы, көзбен
қимылды қабылдауының төмендігін көрсетеді.
Осы тапсырманы орындау барысында баланың мұғалімді (жүргізуші, үлкен
адамды) тыңдап, оның тапсырмаларын орындай алу ерекшеліктері байқалады.
Яғни баланың зейінді еркін көндіруі мүмкіншіліктерін байқауға болады.
Екінші, үшінші, төртінші тапсырмалар 5 балдық жүйемен бағаланады.
Мұндағы ең жоғарғы баға 1, ал 5 – төменгі баға. Мектепке пысып жетілгендер
болып қорытындысында 3-5 балл алғандар (дайындығы жоғары), орта пысқандар
болып – 6-9 балл, пыспағандар10 балл және одан жоғары алғандар (дайындығы
төменгі деңгей) есептелінеді.
1-сурет
2-сурет
3-сурет
4-сурет
екі шаршы екі шаршы
5-сурет.
Екінші бөлім.
Психоәлеуметтік даму деңгейін бақылау. С.А.Банковтың тестік әңгімесі.
1. Аты жөніңді, тегіңді (фамилияңды) айта қой.
2. Әке шешеңнің аты жөнін білесің бе?
3. Сен ұлсыңба, әлде қызсыңба? Өскенде апай боласыңба, әлде ағай
боласыңба?
4. Сенің туған аға-інің, әпке-сіңлің (қарындасың) барма?
5. Сенің жасың нешеде? Бір жылдан кейін нешеге келесің? Екі жылдан кейін
ше?
6. Қазір таңғы (күндізгі) уақытпа әлде кешкі уақытпа?
7. Сен қайда тұрасың? Мекен жайыңды айта қойшы?
8. Әкең, шешең кім болып істейді?
9. Сен сурет салуды жақсы көресіңбе? Мына (қарындаш, көйлек т.с.с) заттың
түсін айта қойшы?
10. Қазір жылдың қай мезгілі-қыспа, көктембе, жазба әлде күзбе?
Неге солай деп ойлайсың?
11. Қол шананы қашан тебуге болады – қыстама әлде жаздама?
12. Қар неге қыста болады, жазда неге болмайды?
13. Дәрігер, мұғалім, почтальон не істейді?
14. Мектепте қоңырау, парта не үшін керек?
15. Сен өзің мектепке келгің келеме?
16. Оң жақ көзіңді, сол жақ құлағыңды көрсетші?
Көз, құлақ не үшін керек?
17. Қандай аңдарды білесің?
18. Қандай құстарды білесің?
19. Сиыр үлкенбе, ешкі үлкенбе?Қайсысы үлкен?
Құс үлкен бе, ара үлкен бе?
Кімнің аяғы көп: иттің бе әтештің бе?
20. Қайсысы үлкен: 8 саныма, әлдә 5 пе, 7 ме әлде 3 пе?
3тен 6ға дейін санап берші. 9дан 2ге дейінше.
21. Біреудің затын байқаусызда сындырып алсаң не істеу керек?
Бағалау:
1. Бір бөлімдегі әр сұраққа берген дұрыс жауап 1 балдан есептеледі (бақылау
сұрақтарынан басқа).
2. Бір бөлімдегі әр сұраққа толық емес, бірақта дұрыс жауап берілсе 0,5
баллдан беруге болады.
3. Дұрыс жауап деп, қойылған сұраққа байланысты берілген жауапты
есептейміз: Әкем инженер болып істейді. Иттің аяғы әтештің аяғынан көп.
Дұрыс емес деп мына типтес жауаптарды айтамыз: Әкем жұмыста жұмыс
істейді. Шешем мама Айша.
Бақылау сұрақтарына 5,7, 14, 21 жатады. Олар былай ... жалғасы
1. Алғы
сөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..2
2. Алты жастағы балалардың мектепке дайындық деңгейін анықтау
әдістемелерінің
топтамасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3. Бастауыш сынып оқушыларының ортаңғы буынға өту кезеңіндегі даму
деңгейін анықтауға арналған әдістемелер
топтамасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..13
4. Глосарии -
сөздік ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...18
Алғысөз
Әдістемелік, диагностикалық құралдар жинақтарын негіздеу.
Мақсаты: Ұлттық, аймақтық терминалогия ерекшеліктерін ескере отырып,
мемлекеттік тілде қолдануда болған, икемделген әдістемелік, диагностикалық
құралдарды жинақтау, қорын көбейту.
Міндеттері:
1. Диагностикалық әдістемелерді мемлекеттік тілде пайдаланудың
қажеттілігін айқындау.
2. Тәжіребиемізден өткізілген құралдардың кемшіліктерін түзете келе
икемдеп, қолдануға ұсыну.
Қазақстан Республикасының 2010-жылға дейінгі білімді дамыту жоспарының
мақсаты білімді беру ғана емес, өздігінен жұмыс жасап, өзін-өзі дамытуға
ұмтылатын оқушыны тәрбиелеу. Сондықтанда білім беру саласындағы мамандар
осындай болашақ ұрпақты тәрбиелеуде шама шарқынша өз үлесін қосуға міндетті
деп ойлаймыз
Қазіргі күнде көптеген оқу тәрбие жұмысының әдістемелік, диагностикалық,
тағы да басқа құралдарының аудармалары арнаулы саланың мамандары емес,
басқа сала аудармашыларының тура аудармасымен басылып жатқандары аз емес.
Сондықтан, бүгінде аудармалардың саны емес, сапасына көңіл аударатын уақыт
жетті деп шеше отырып, осы бағыттағы өз тәжірбиемізден біраз әдістемелерді
сіздердің назарларыңызға ұсынып отырмыз. Психолгия саласында төл
тіліміздегі кітап, құралдар жоқтың қасы, ендеше осы сала мамандарының өз
тәжірбиесінен жинақталған жұмыстары бұл мәселені оң шешілуіне көмегін
тигізер деген ниеттеміз.
Аталған бағытта жұмыс жасай отырып нені түйіндеуге болады?
Біріншіден психология саласы өте жас. Ғылымның бұл саласы тек қана біздің
егеменді елімізде ғана емес, бүкіл кеңес одағында болған елдерде дамымай
қалғандығы баршамызға аян. Психология бүгінде көптеген өндіріс, өнеркәсіп
салаларына енуде. Оның бүгінгі күні қажеттілігі ешкімгеде құпия емес.
Ендеше егеменді Қазақстан елінің осы ғылым саласына өз тәжірибғмізден
екшелеп өткізген диагностикалық құралдар мен әдістемелер өз үлесін қосары
сөзсіз.
Екіншіден Заман талап етіп отырған болашақ ұрпақ азаматтарының тек қана
білімді ғана емес тәрбиелі, саналы болуы үшін психологияны игеріп оқытпай,
өзін-өзі дамыта алатын азамат тәртбиелеу мүмкін еместігі.
Үшіншіден психология ғылымының этнопсихология саласы ұлттық ерекшеліктерді,
ұлттық сана сезімдерді ескерудің, қай салада болсын керек екендігін, оның
жеке бастың даму ерекшеліктерінде негізгі орындардың бірін алатындығын
ескертетіндігі.
Төртіншіден егеменді еліміздегі болып жатқан көшу-қону мәселесінің көптеген
түйіндерін шешуде, және оның жайлы өтуіне ықпал жасауғада маңызы зор.
Бесіншіден мемлекеттік тілдің жаппай дамуына өз саласындағы мамандардың
ықпал ету міндетін орындау.
Алтыншыдан жоғарыда айтылған ерекшеліктердің барлығын, ұлттық және
жергілікті менталитетті ескере отырып осы саладағы практикалық әдістемелер
жинақтаудың қажеттігін қанағаттандыру.
Қазіргі кездегі этнопсихологиялық, этносаясаттық мәселелерді зерттеу
жұмыстарының жүргізілуі ұлттық сана сезімнің, ұлттық психологияның
қарқынды дамуымен байланысты.
Әр ұлт өзіндік өнегелік, адамгершілік, тарихи потенциал жинақтайды. Онысыз
ұлттық қызығушылық басқа ұлтттармен бірлікке, ынтымақтастыққа келе
алмайды. Болашақта ұлттық психология жайлы және өзіндік сана сезім,
төлтумалық (өзіншілік, ерекшелік) ұлттық мінез туралы көбірек айтылатын
болады. Онысыз жеке тұлғаның қалыптасуы үшін керекті өзек – адамгершілік
жоғалады.
Мемлекеттің егемендігі ұлттық психологияның қалыптасуымен тығыз байланысты
екендігін тарихи тәжірбиелер дәлелдеп отыр. Өйткені ол саясатқа, қоғамның
бірлігіне үлкен әсер етеді. Әр этностық қоғам мүшелерінің тең праволық
қызығушылығын қамтамасыз ететін саясатына әсерлі.
Ұлттық психологияның дамуына әсер етуші факторлар көп: этногеография,
этномәдениет, әлеуметтік-экономикалық айырмашылықтар т.с.с. Жалпы
этногеографиялық мәліметтерге сүйенсек, америкалық зерттеушілер Р.Бенедикт
мынандай шешімге келеді: баланың дамуы қоғамның балаға қоятын талабымен
ересектерге қоятын талабының арасындағы айырмашылықтың алшақтығына
байланысты. Алшақтық аз болса, даму жайлы болып бала ересектер статусына
біртіндеп жетеді. Ал алшақтық көп болса, баланың ересектер ролін игеруін
қйындатады.
Ал этномәдениет айырмашылықтары өте көп түрлі. Соның бірі қоғамның тарихи
дамуының әр сатыда тұруында: біреулері ортағасырлық Еуропаның қоғамына
ұқсас болса, екіншілері халықтың ұлттық ерекшеліктерін көрсетеді. Мысалы,
американдық және даттық жасөспірімдердің дамуын салыстырып қарағанда ол
елдер әлеуметтік-экономикалық дамудың бір сатысында тұрсадағы
жасөспірімдердің айырмашылықтары байқалған. Американың жасөспірімдері және
олардың ата-аналары жеке бастарының жетістіктеріне бағдарланса, даттықтар
қоршаған адамдармен мейірімді қатынасты жоғары бағалаған. Жас
датчандықтардың достық қатынастары американдық жасөспірімдерге қарағанда
өте ыстық әрі жақын.
Бұрынғы Советтер Одағындағы бір әлеуметті-экономикалық жағдайда тұрып
бірдей құқықпен пайдаланған Солтүстіктің халқымен Өзбектердің немесе
Ресейдің ортаңғы бөлігіндегі тұрғындардың баланы тәрбиелеу әдістері
әртүрлі. Мысалы Орта Азия республикаларында үлкенге сыйластық қатынас
қалыптасса есесіне әйелдерге деген шонжар-феодалдық көзқарасты кездестіруге
болады. Бұл бала психологиясына өзінің ізін қалдырады.
Ал зертеу жұмыстары болса жеке бастың даму деңгейлерін бағалайды. Ендеше
зертеу жұмысында пайдаланатын әдістемелерді ұлттық ерекшеліктер, ұлттық
сана мен ұлттық танымды ескере отырып икемдеуіміз керек. Өйткені жоғарыда
айтылып өтілген факторлар өз әсерін зерттеу нәтижелеріне тигізеді. Мысал
үшін орта буын оқушыларының қарым-қатынастарын анықтау үшін пайдаланылатын
Ракета социометриясында орыс сыныбының қыз балары мен қазақ сынып
оқушыларының қыз баларын салыстыратын болсақ, қазақ сынып қыздары
ракетаның командирі ретінде тек қана ұл балаларды сайлауы жиі кездеседі
ал орыс сынып қыздары өз топтарындағы жағымды достарын (қыздардан) сайлай
береді. Бұл жерде ұлттық тәрбиенің ерекшеліктері бірден көзге түседі.
Сол сияқты сөйлемдердің терминологиялық ерекшеліктерінде ескеру қажет.
Мысалы: дайындық тобымен Банковтың әңгімелесу әдістемесін қолданғанда
орысшасында Когда завтракаешь утром, в обед или вечером? деген сұрақ бар.
Сөздік терминологиясында ондай атаулар, біздің аймақта сәресі, ауыз ашу
сияқты ораза кезіндегі бөліну болмаса басқа ауыстыруға ыңғайлы сөздер
таңертеңгі ас, түскі ас, кешкі ас деп қолданылады. Сен таңертеңгілік
асты қай уақытта ішесің, түскілік асты ше? деген сұрақтың өзінде тәулік
мезгілі аталып тұрғандықтан бұл сұрақты қоюдың маңызы болмайды. Сондықтан
бұл сұрақ төмендегі диагностикалық құралда алынып тасталып, оның
қорытындыдағы балыда алынып тасталып икемделді.
Тест адаптациясы яғни тестің бейімделуі- бұл көптеген психологтардың
ойы бойынша зерттеу жұмысы барысында эмприкалық валидтілікті жоғарлату үшін
қолданылатын психометрикалық техникалар кешені. Басқа зерттеуші
психологтардың айтуы бойынша тестің бейімделуі әлеуметтік-тарихи, ұлттық,
жас ерекшеліктеріне, автордың идеясына т.с.с. байланысты себептерді
негізіне ала отырып жаңаша құрастырылған стимулдық материалдың және алынған
қорытындының итерпритация әдістемелерінің норма деңгейі.
Төмендегі ұсынылып отырылған диагностикалық зерттеу құралдары тәжірибелік
апробациядан өткен. Құралдардың алдыңғыларымен он жыл, соңғыларымен үш-төрт
жыл жұмыс жасалған.
Психодиагностикалық терминдерде валидность деген сөз өлшеніп отырылған
ерекшеліктің кешенді мінездемесі. Оның тура аудармасы: жарамды,
толыққұнды, сайма-сай келетін әдістеме. Яғни өлшенгелі отырған
ерекшеліктерімізді өлшей алдықпа? Көрсете алды ма? Қаншама анық көрсете
алды? Соған байланысты бағалануы. Бұл тұрғыдан ұсынып отырған құралдардың
көрсеткіштерінің бақылау, талдау арқылы да салыстыра отырып оларды
оқушылардың психикалық ерекшеліктерінің даму деңгейлерін анықтауда
пайдалануға болатындығын дәлелдедік.
Зертеулердің нәтижесі бойынша көрсеткіштері төмен немесе басқада себептері
бар балалар анықталып, олармен ары қарай түзету, дамыту жұмыстары
жоспарланып, жүргізіліп отырылды.
Тәжірибеде пайдаланып, үйлестіруден өткен бұл жинақтарды пайдалануға
ұсына отырып практик – психологтардың уақытын үнемдеп, түзету, дамыту
жұмыстарын екпінді жүргізуге көмектесер және ұлттық ғылыми практикалық
психология саласының дамуына аз да болса әсерін тигізер деген үміттеміз.
Құралдарды жинақтап дайындаған Өскемен қаласының Ахмер аралас, орта
мектебінің ұстаз - психологы Құмаржанова К.А.
Дайындық тобының балаларымен жүргізілетін диагностикалық байқаулар.
Мақсаты Мектептегі өмірге яғни оқуға психофизиологиялық және психолого-
педагогикалық дайындық дәрежесін анықтау.
Мынандай жақтарын бағалауға болады:
- балалардың психоәлеуметтік даму деңгейін (С.А.Банковтың ұсынған тестік
әңгімелесуі арқылы);
- интеллект деңгейін және мектепке пысқандығын (Керн-Йрасек тесті
бойынша);
- қабылдау деңгейлерін;
- ойлау деңгейлерін;
- есте сақтау қабілет деңгейлерін;
- сөз байлықтарын;
- дамудың өзекті деңгейін, жеке бастарының ерекшеліктерін, кейбір
оқушылардың қыйындықтарын, проблемаларын анықтау;
Жүргізетін байқауды үшке бөліп өткіземіз.
Бірінші бөлімде төрт тапсырма беріледі, Венгер әдістемесі бойынша және
Керн - Йрасек әдістемелері бойынша:
1. Графикалық диктант.
2. Жеке дайындалған карточкалар арқылы бір тармақ сөйлемді көшіріп салу.
3. Он нүктелерді бірінің астына бірін, тік және көлденең баған етіп, дәл
өзіндей орналастырып көшіріп салу.
4. Ер адамның суретін салу тапсырылады.
Екінші бөлімде балалармен жеке әңгімелесу: С.А.Банковтың ұсынған тестік
әңгімелесуі арқылы, үшінші бөлімде қабылдау, ойлау және есте сақтау
қабілеттерін (жадын) зерттеу өткізіледі.
Бірінші бөлімді жүргізерде, алдын ала жеке-жеке тор көзді дәптер, сөйлем
тармағы жазылған карточкалар (7 де 13), он нүкте салынған карточкаларды
(нүктелердің арасы 1см), баланың аты жөні жазылған, бетінде сызығы жоқ
қағазды дайындап аламыз.
Тестілеуді жеке-жеке немесе топпен де жүргізуге болады. Әр балаға тор көзді
дәптер таратылады.
Бірінші бөлім.
1.Графикалық диктант. Венгер әдістемесі бойынша
Бірінші тапсырманы орындарда төмендегідей дайындық жұмысын жүргіземіз:
- Қазір біз әдемі ою-өрнек салып үйренеміз. Дайындалыңдар - қаламды
жазу жазатын қолдарыңа ұстаңдар, оң жағымызбен сол жағымызды есімізге
түсіреміз, менімен бірге ауада қолымызбен мынандай қимыл жасаймыз:
оңға, солға, жоғары, төмен. Тағыда қайталаймыз: оңға, солға, жоғары,
төмен.
- Ал енді дұрыстап тыңдаңдар, мен сендерге сызықты қай бағытта жүргізу
керегін ғана айтып қоймай ұзындығы неше шаршы (клетка) екенінде айтып
отырамын – бір шаршы , екі шаршы деп. Енді дәптердің үстіңгі
жағынан төрт, сол жағынанда төрт шаршы (клетка) тастаймыз, шаршының
бұрышына нүкте қоямыз. Енді нүктеге қолдарыңды қойып менімен бірге
сызып отырыңдар (шаршыланған тақтада көрсету): оңға бір шаршы, жоғары
бір шаршы, , оңға бір шаршы, төмен бір шаршы, оңға бір, жоғары бір
шаршы, оңға бір шаршы, төмен бір шаршы. Сонда мынандай ою-өрнек шығуы
тиісті (1-сурет). Ары қарай өздерің жалғастырыңдар.
Балалар қалай орындады қарап шығамыз, олардың жұмыс принципін дұрыс
түсінгендігін байқаймызда әрі қарай жалғастырамыз. Тапсырма аздап
күрделенеді.
- Барлығымыз дұрыстап тыңдаймыз және менімен бірге орындаймыз: тағыда төрт
шаршы төмен түсеміз, нүкте белгілейміз. Оңғат қарай екі шаршы, екі шаршы
жоғары, бір шаршы оңға, бір шаршы жоғары, бір шаршы оңға,төмен біреу,
оңға біреу, төмен екеу, оңға екеу, жоғары екеу оңға біреу, жоғары біреу,
оңға біреу, төмен біреу, оңға біреу, төмен екеу, оңға екеу, ары қарай
өздерің жалғастырыңдар (2-сурет).
- Келесі тапсырма : екі шаршы оңға, екі шаршы жоғары, екі шаршы оңға, бір
шаршы төмен, бір шаршы солға, бір шаршы төмен, екеу оңға, екеу жоғары,
екеу оңға, біреу төмен, біреу солға, біреу төмен, екеу оңға. Қараңдар,
қандай өрнек салынды (3-сурет), ары қарай өздерің жалғастырыңдар.
- Келесі өрнек. Тағыда төрт шаршы төмен түсеміз, қолымызды қоямыз.Үш шаршы
оңға, екі шаршы жоғары, бір шаршы солға, бір шаршы жоғары, үш шаршы
оңға, бір шаршы төмен, бір шаршы солға, екі шаршы төмен, үш шаршы оңға,
екеу жоғары,біреу солға, біреу жоғары, үшеу оңға, біреу төмен, біреу
солға, екеу төмен, үшеу оңға. Қараңдар қандай өрнек шықты, ары қарай
өздерің жалғастырыңдар.
- Ал саусағымыз шаршаса дем алдырып алайық.
Мектепке пысып жетілуін және ақыл-ойдың даму деңгейін зерттеу.
Керн-Йраcек әдістемесі.
2.Екінші тапсырманы орындайық: ол алдарыңдағы таза беттің сызықпен
бөлінген жағында орындалады. Онда сызықтың жоғарғы жағына алдымызда жатқан
карточкамен (5-сурет) жұмыс жасаймыз. Бұл карточкада бір тармақ сөйлем
жазылған, сендер әлі жазып үйренген жоқсыңдар, бірақ сурет сияқты көшіріп
сала аласыңдар, мына тармақты көшіріп дәл осындай етіп салыңдар.
3. Орындап болып қойғандарға үшінші тапсырма (6-сурет) таратылып
түсіндіріледі: мына нүктелерді дәл осындай қалпында көшіріп сала қой.
4. Болып қойғандарына төртінші тапсырма беріледі: ер адамның суретін
салу. Балалар әр түрлі сұрақтар қоюы мүмкін: мен сала алмаймын, мамамды
салайыншы т.с.с. Оларға : Қалай сала аласың солай салағой, Барлығымыз
тек қана ер адамның суретін саламыз деп жауап қайтарған жөн.
Бағалау: Бірінші тапсырманың әр қайсысы жеке жеке бағаланады. Қатесіз
орындалған өрнек 4 балмен бағаланады, екі-үш қатесі бар өрнекке – 3 балл,
одан көбірек қателері болса – 2 балл. Яғни, үш тапсырмаға, жинақтап
келгенде, ең жоғарғы баға 12 балл. Мектепке келерде бала 7 баллдан төмен
алмау керек деп есептеледі.
Бұл тапсырманы нашар орындаған балалар жазуға үйретуде қиындық
туғызатындар. Қиналған балалардың қол буындарының дамымағандығы, кеңістікте
нашар бағдарлайтындығы, қозғалыс бағыттарының нашар дамығандығы, көзбен
қимылды қабылдауының төмендігін көрсетеді.
Осы тапсырманы орындау барысында баланың мұғалімді (жүргізуші, үлкен
адамды) тыңдап, оның тапсырмаларын орындай алу ерекшеліктері байқалады.
Яғни баланың зейінді еркін көндіруі мүмкіншіліктерін байқауға болады.
Екінші, үшінші, төртінші тапсырмалар 5 балдық жүйемен бағаланады.
Мұндағы ең жоғарғы баға 1, ал 5 – төменгі баға. Мектепке пысып жетілгендер
болып қорытындысында 3-5 балл алғандар (дайындығы жоғары), орта пысқандар
болып – 6-9 балл, пыспағандар10 балл және одан жоғары алғандар (дайындығы
төменгі деңгей) есептелінеді.
1-сурет
2-сурет
3-сурет
4-сурет
екі шаршы екі шаршы
5-сурет.
Екінші бөлім.
Психоәлеуметтік даму деңгейін бақылау. С.А.Банковтың тестік әңгімесі.
1. Аты жөніңді, тегіңді (фамилияңды) айта қой.
2. Әке шешеңнің аты жөнін білесің бе?
3. Сен ұлсыңба, әлде қызсыңба? Өскенде апай боласыңба, әлде ағай
боласыңба?
4. Сенің туған аға-інің, әпке-сіңлің (қарындасың) барма?
5. Сенің жасың нешеде? Бір жылдан кейін нешеге келесің? Екі жылдан кейін
ше?
6. Қазір таңғы (күндізгі) уақытпа әлде кешкі уақытпа?
7. Сен қайда тұрасың? Мекен жайыңды айта қойшы?
8. Әкең, шешең кім болып істейді?
9. Сен сурет салуды жақсы көресіңбе? Мына (қарындаш, көйлек т.с.с) заттың
түсін айта қойшы?
10. Қазір жылдың қай мезгілі-қыспа, көктембе, жазба әлде күзбе?
Неге солай деп ойлайсың?
11. Қол шананы қашан тебуге болады – қыстама әлде жаздама?
12. Қар неге қыста болады, жазда неге болмайды?
13. Дәрігер, мұғалім, почтальон не істейді?
14. Мектепте қоңырау, парта не үшін керек?
15. Сен өзің мектепке келгің келеме?
16. Оң жақ көзіңді, сол жақ құлағыңды көрсетші?
Көз, құлақ не үшін керек?
17. Қандай аңдарды білесің?
18. Қандай құстарды білесің?
19. Сиыр үлкенбе, ешкі үлкенбе?Қайсысы үлкен?
Құс үлкен бе, ара үлкен бе?
Кімнің аяғы көп: иттің бе әтештің бе?
20. Қайсысы үлкен: 8 саныма, әлдә 5 пе, 7 ме әлде 3 пе?
3тен 6ға дейін санап берші. 9дан 2ге дейінше.
21. Біреудің затын байқаусызда сындырып алсаң не істеу керек?
Бағалау:
1. Бір бөлімдегі әр сұраққа берген дұрыс жауап 1 балдан есептеледі (бақылау
сұрақтарынан басқа).
2. Бір бөлімдегі әр сұраққа толық емес, бірақта дұрыс жауап берілсе 0,5
баллдан беруге болады.
3. Дұрыс жауап деп, қойылған сұраққа байланысты берілген жауапты
есептейміз: Әкем инженер болып істейді. Иттің аяғы әтештің аяғынан көп.
Дұрыс емес деп мына типтес жауаптарды айтамыз: Әкем жұмыста жұмыс
істейді. Шешем мама Айша.
Бақылау сұрақтарына 5,7, 14, 21 жатады. Олар былай ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz