Мүсірепов, Ғабит Махмұтұлы туралы ақпарат
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1 Балалық шағы
2 Шығармашылығы
ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
ІІ. Негізгі бөлім
1 Балалық шағы
2 Шығармашылығы
ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Мүсірепов, Ғабит Махмұтұлы (1902-1985) – қазақтың әйгілі жазушысы, қоғам қайраткері, Қазақ КСР Ғылым академиясының академигі, Социалистік Еңбек Ері.
Балалық шағы
Туған жері қазіргі Солтүстік Қазақстан облысының Жамбыл ауданы.
Алғашқыда ауыл молдасынан арабша хат таныған Ғабит жастайынан әуелі екі жылдық ауылдық орыс мектебін, кейін төрт жылдық жоғары басқыш орыс мектебін бітіріп, Қазан төңкерісінен кейін үстемдік алған Кеңес өкіметінің жұмысына әжептеуір орысша сауаты бар адам ретінде араласып, түрлі қызмет атқарады.
Орыс мектебінде жүргенде орыстың атақты ақын жазушыларының шығармаларын оқып білуі, ауыл мектебінде өзін оқытқан әдебиетші мұғалім Бекет Өтетілеуовтың әсер ықпалы болашақ жазушының әдебиетке ерекше ықылас аударуына септігін тигізеді. Орынбордағы рабфакта оқып жүргенде ол әдеби білімін, эстетикалық сезімін одан сайын жетілдіре түседі. Осы кезде өзінің тырнақалды туындысы «Тулаған толқында» повесін жазады. Содан былай қарай баспа орындарында, партия, кеңес мекемелерінде жауапты қызмет атқара жүріп, шығармашылық жұмысын толассыз дамыта береді. Соның нәтижесіндей болып, «Қос шалқар», «Көк үйдегі көршілер», «Шұғыла», «Талпақ танау» әңгімелері мен «Бір адым кейін, екі адым ілгері» повесі жыл аралатып барып, бірінен кейін бірі жарық көреді. Оның бұл шығармалары қазақ әдебиетіне жазу стилі қалыптасқан, көркемдік шеберлігі ерекше жаңа суреткердің келгенін жария еткен еді.
Шығармашылық жолының бір белесін аналар туралы әңгімелер топтамасымен түйіндеген жазушы енді кең тынысты туынды жазуға кіріседі. Екінші дүниежүзілік соғыстың аяғын ала ол өзінің тұлғалы туындысы «Қазақ солдаты» романын жазады. Роман тың тақырыбымен, образдарының көркем бейнеленуімен, сюжет құру шеберлігімен, тартымды тамаша тілімен таңдаулы қазақ романдарының қатарына қосылады. Бұдан кейін ол араға біраз уақыт салып барып, өзінің ең ірі салалы да салиқалы шығармасы «Оянған өлке» романын жариялайды.
Қазақ прозасының шоқтығы биік туындысы саналған осы романынан кейін жазушы қайтадан шағын жанрға ойысады. Сөйтіп әңгіме жанрында зергер суреткерлігімен танылған ізденімпаз жазушы, көркемдік шеберлігін барған сайын шыңдап, әр әңгіме, повесі сайын жаңа бір белеске көтеріліп отырады. 1968 жылы «Кездеспей кеткен бір бейне» кітабы үшін Абай атындағы республикалық сыйлық алады. Араға бес алты жыл салып барып, прозадағы соңғы елеулі туындыларының бірі «Ұлпан» повесін жариялайды.
Балалық шағы
Туған жері қазіргі Солтүстік Қазақстан облысының Жамбыл ауданы.
Алғашқыда ауыл молдасынан арабша хат таныған Ғабит жастайынан әуелі екі жылдық ауылдық орыс мектебін, кейін төрт жылдық жоғары басқыш орыс мектебін бітіріп, Қазан төңкерісінен кейін үстемдік алған Кеңес өкіметінің жұмысына әжептеуір орысша сауаты бар адам ретінде араласып, түрлі қызмет атқарады.
Орыс мектебінде жүргенде орыстың атақты ақын жазушыларының шығармаларын оқып білуі, ауыл мектебінде өзін оқытқан әдебиетші мұғалім Бекет Өтетілеуовтың әсер ықпалы болашақ жазушының әдебиетке ерекше ықылас аударуына септігін тигізеді. Орынбордағы рабфакта оқып жүргенде ол әдеби білімін, эстетикалық сезімін одан сайын жетілдіре түседі. Осы кезде өзінің тырнақалды туындысы «Тулаған толқында» повесін жазады. Содан былай қарай баспа орындарында, партия, кеңес мекемелерінде жауапты қызмет атқара жүріп, шығармашылық жұмысын толассыз дамыта береді. Соның нәтижесіндей болып, «Қос шалқар», «Көк үйдегі көршілер», «Шұғыла», «Талпақ танау» әңгімелері мен «Бір адым кейін, екі адым ілгері» повесі жыл аралатып барып, бірінен кейін бірі жарық көреді. Оның бұл шығармалары қазақ әдебиетіне жазу стилі қалыптасқан, көркемдік шеберлігі ерекше жаңа суреткердің келгенін жария еткен еді.
Шығармашылық жолының бір белесін аналар туралы әңгімелер топтамасымен түйіндеген жазушы енді кең тынысты туынды жазуға кіріседі. Екінші дүниежүзілік соғыстың аяғын ала ол өзінің тұлғалы туындысы «Қазақ солдаты» романын жазады. Роман тың тақырыбымен, образдарының көркем бейнеленуімен, сюжет құру шеберлігімен, тартымды тамаша тілімен таңдаулы қазақ романдарының қатарына қосылады. Бұдан кейін ол араға біраз уақыт салып барып, өзінің ең ірі салалы да салиқалы шығармасы «Оянған өлке» романын жариялайды.
Қазақ прозасының шоқтығы биік туындысы саналған осы романынан кейін жазушы қайтадан шағын жанрға ойысады. Сөйтіп әңгіме жанрында зергер суреткерлігімен танылған ізденімпаз жазушы, көркемдік шеберлігін барған сайын шыңдап, әр әңгіме, повесі сайын жаңа бір белеске көтеріліп отырады. 1968 жылы «Кездеспей кеткен бір бейне» кітабы үшін Абай атындағы республикалық сыйлық алады. Араға бес алты жыл салып барып, прозадағы соңғы елеулі туындыларының бірі «Ұлпан» повесін жариялайды.
1. “Қазақ Энциклопедиясы”, II-том
2. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық.
3. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005
2. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық.
3. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005
Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1 Балалық шағы
2 Шығармашылығы
ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Мүсірепов, Ғабит Махмұтұлы (1902-1985) – қазақтың әйгілі
жазушысы, қоғам қайраткері, Қазақ КСР Ғылым академиясының
академигі, Социалистік Еңбек Ері.
Балалық шағы
Туған жері қазіргі Солтүстік Қазақстан облысының Жамбыл
ауданы.
Алғашқыда ауыл молдасынан арабша хат таныған Ғабит
жастайынан әуелі екі жылдық ауылдық орыс мектебін, кейін т өрт
жылдық жоғары басқыш орыс мектебін бітіріп, Қазан төңкерісінен
кейін үстемдік алған Кеңес өкіметінің жұмысына әжептеуір орысша
сауаты бар адам ретінде араласып, түрлі қызмет атқарады.
Орыс мектебінде жүргенде орыстың атақты ақын
жазушыларының шығармаларын оқып білуі, ауыл мектебінде өзін
оқытқан әдебиетші мұғалім Бекет Өтетілеуовтың әсер ықпалы
болашақ жазушының әдебиетке ерекше ықылас аударуына септігін
тигізеді. Орынбордағы рабфакта оқып жүргенде ол әдеби білімін,
эстетикалық сезімін одан сайын жетілдіре түседі. Осы кезде өзінің
тырнақалды туындысы Тулаған толқында повесін жазады. Содан
былай қарай баспа орындарында, партия, кеңес мекемелерінде
жауапты қызмет атқара жүріп, шығармашылық жұмысын толассыз
дамыта береді. Соның нәтижесіндей болып, Қос шалқар, Көк
үйдегі көршілер, Шұғыла, Талпақ танау әңгімелері мен Бір
адым кейін, екі адым ілгері повесі жыл аралатып барып, бірінен
кейін бірі жарық көреді. Оның бұл шығармалары қазақ әдебиетіне
жазу стилі қалыптасқан, көркемдік шеберлігі ерекше жаңа
суреткердің келгенін жария еткен еді.
Шығармашылық жолының бір белесін аналар туралы
әңгімелер топтамасымен түйіндеген жазушы енді кең тынысты
туынды жазуға кіріседі. Екінші дүниежүзілік соғыстың аяғын ала
ол өзінің тұлғалы туындысы Қазақ солдаты романын жазады.
Роман тың тақырыбымен, образдарының көркем бейнеленуімен,
сюжет құру шеберлігімен, тартымды тамаша тілімен таңдаулы қазақ
романдарының қатарына қосылады. Бұдан кейін ол араға біраз
уақыт салып барып, өзінің ең ірі салалы да сали қалы шы ғармасы
Оянған өлке романын жариялайды.
Қазақ прозасының шоқтығы биік туындысы саналған осы
романынан кейін жазушы қайтадан шағын жанрға ойысады. С өйтіп
әңгіме жанрында зергер суреткерлігімен танылған ізденімпаз
жазушы, көркемдік шеберлігін барған сайын шыңдап, әр әңгіме,
повесі сайын жаңа бір белеске көтеріліп отырады. 1968 жылы
Кездеспей кеткен бір бейне кітабы үшін Абай атындағы
республикалық сыйлық алады. Араға бес алты жыл салып барып,
прозадағы соңғы елеулі туындыларының бірі Ұлпан повесін
жариялайды.
Сонау отызыншы жылдарда ақ үлкен драматург екенін
танытып, Қыз Жібек операсының либреттосын, Қозы Көрпеш
Баян сұлу пьесасын берген Ғ.Мүсірепов кейінгі жылдарда да бүкіл
қазақ драматургиясының тамаша туындысы болып табылған
Амангелді, Ақан сері Ақтоқты пьесаларын жазады. Оның
шығармаларының негізінде кинофильмдер түсіріледі.
Ғабит Мүсірепов өзінің қоғамдық, публицистік, журналистік,
сыншылдық қызметімен де туған халқының мәдениетінің дамуына
зор еңбек сіңірді. Алайда қазақ халқы оны үлкен суреткер жазушы
деп таниды, көркем сөздің хас шебері деп біледі, құрмет тұтады.
Ол бірнеше мәрте Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің, бір рет
КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты және Қазақ КСР Жоғарғы
Кеңесінің төрағасы болып сайланды. Екі мәрте Ленин орденімен
және Еңбек Қызыл Ту ордендерімен марапатталды.
Шығармашылығы
Алғаш 1925 жылы Едіге әңгімесі Еңбекші қазақ газетінде
жарияланды.
1928 – 38 жылдары Қазақстан баспасында, Социалистік
Қазақстан, Қазақ әдебиеті газеттерінде редактор, Қазақ АКСР
Халық ағарту комиссариаты өнер секторының меңгерушісі, Қазақ
өлкелік комитеті баспасөз бөлімі меңгерушісінің орынбасары,
Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің саяси-ағарту
бөлімінің меңгерушісі
1938 – 55 жылдары шығармашылық жұмыстармен айналысқан,
Қазақстан Жазушылар одағы төралқасының мүшесі
1956 – 57 жылдары Ара – Шмель журналының редакторы
1957 – 62 жылдары Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының 1хатшысы
1974 – 75 жылдары ҚазКСР Жоғары Кеңесінің төрағасы
1959 жылдан КСРО Жазушылар одағы басқармасының хатшысы
қызметтерін атқарған. Алғашқы Тулаған толқын (1928) повесінде
1918 – 1920 жылдардағы азамат соғысы жайы суреттелсе, Қос
шалқар (1928), Көк үйдегі көршілер (1929), Туннель (1930),
Шұғыла (1935), Алғашқы адымдар (1932) әңгімелері қазақ
ауылындағы таптық күресті көрсетеді. 1934 жылы Ананың
арашасы новеллалар циклын жариялады. Оянған өлке
романында (1953, 1984) революцияға дейінгі Қарағандыдағы қазақ
жұмысшыларының қалыптасу процесі суреттелген.
1967 жылы Кездеспей кеткен бір бейне повесі жарияланды.
Мүсіреповтің драмалық шығармалары – Қыз Жібек операсыны ң
либреттосы (1934), Амангелді (1939), Қозы Көрпеш – Баян
сұлу (1939), Ақан сері – Ақтоқты (1942) пьесалары. КОКП 22съезінің, Қазақстан Компартиясы 10 – 15-съездерінің делегаты.
КСРО Жоғары Кеңесі 5-шақырылымының, ҚазКСР Жоғары Кеңесі
6 – 11 шақырылымдарының депутаты. ҚазКСР Мемлекеттік сыйл.
(1970), Ш.Уәлиханов атындағы сыйлықтың (1976) лауреаты. 3
мәрте Ленин, 2 мәрте Еңбек Қызыл Ту, Халықтаралық Достығы
ордендерімен, медальдармен марапатталған.
Жазушы,
ҚазақстанАкадемиясының
академигі
(1958),
Социолистік Еңбек Ері (1974), Қазақстанның халық жазушысы
(1984). 1908 – 10 жылы ауыл мектебінде дәріс алып, діни сауат
ашқан. Оқуын Қостанай уезднің Обаған болысындағы 2 кластық
орыс мектебінде жалғастырған (1916 – 18). Пресногорьков жоғары
бастауыш мектебінде оқыған (1921). Ауыл мектебіндегі әдебиет
пәнінің мұғалімі Бекет Өтетілеуовтың әсер-ықпалымен әдебиетке
ықыласы ауды. 1923 – 26 жылы Орынбордағы жұмысшы
факултетінде С.Мұқановпен бірге оқыды, онда С.Сейфуллинмен
танысты. Омбы а. ш. интернатын бітірген (1927). 1927 – 28 жылы
Бурабай орман шарушылық техникумында оқытушы, Қазақ
мемлекеттік баспасының бас редакторы (1928 – 32), Қазақ АКСР
Халық ағарту комиссариаты өнер секторының меңгерушісі (1933),
“Қазақ әдебиеті” (1934), “Социалистік Қазақстан” (қазіргі “ Егемен
Қазақстан”) (1935) газеттерінде бас редактор, Қазақ Өлкелік
комитетінде баспасөз бөлімі меңгерушісінің орынбасары (1936),
Қазақстан Компартиясы саяси-ағарту бөлімінің меңгерушісі (1937)
қызметтерін атқарды. 1938 – 55 жылдары бірыңғай шығармашылық
жұмыстармен айналысқан. “Ара – Шмель” журналының бас
редакторы (1956 – 57), Қазақстан Жазушылар одағы
басқармасының 1-хатшысы (1956 – 61, 1964 – 66), КСРО
Жазушылар одағы басқармасының хатшысы (1959 – 85)
қызметтерін атқарды. 1958 жылдан КСРО Министрлер Кеңесі
жанындағы әдебиет, өнер және архитектура салалары бойынша
Лениндік және Мемлекеттік сыйлық жөніндегі комитеттің мүшесі
болды. Мүсіреповтің тұңғыш повестерінің қатарына 1928 жылы
Қызылорда қаласында жарық көрген “Тулаған толқында” мен
“Американ бидайығы” атты шығармалары жатады. Жас
жазушының болашағынан үміт күттірген бұл туындылар азаматты қ
тақырыпты толғайды. “Тулаған толқында” повесі сюжеттік
құрылысының босаңдығына қарамастан, жас қаламгердің
пейзаждық, юморлық, диалог жасағыштық шеберліктерін
байқатып, суреткерлік қырын танытқан шығармасы болды. М.
әңгіме жанрының өркендеуіне үлкен үлес қосты. Алғашқы
шығармаларынан-ақ жазушылық шеберлігімен танылды. “Қос
шалқар” (1928), “Көк үйдегі көршілер” (1929), “Өмір ертегісі”
(1930), “Алғашқы адымдар” (1932), “Шұғыла” (1934), “Үздіксіз
өсу” (1934), “Жайлау жолында” (1936), “Тұтқын қыз” (1938),
“Жеңілген Есрафил” (1939), тағы басқа әңгіме, повестерінде еңбек
адамдарының қиындыққа толы қажырлы өмірі мен азамат соғысы,
ұжымдастыру кезіндегі дүрбелең оқиғалар легі суреттеледі.
Мүсірепов
әр
кезеңде
жазылған
ана
тақырыбындағы
туындыларында қазақ әйелінің жиынтық бейнесін жасады.
Көптеген әңгіме, новеллаларында Әйел – Ананың бейнесін
асқақтатып, әлем әдебиетіндегі Әйел – Ана тұлғаларының
галереясын байыта түсті. Ол “Ананың анасы” (1933), “Өлімді
жеңген ана” (1933), “Ашынған ана”, “Ананың арашасы” (1934), “Ер
ана” (1942), “Ақлима” (1944), “Әмина”, “Ана жыры”, “Ана”
шығармалары арқылы сөз өнеріне жаңа көркемдік өрнек әкелді.
Ана жайында жазылған алғашқы әңгімелері М.Горький сарынында
алынғанымен, ана бейнесі қазақы қасиеттерімен көркем
өрнектелген. Мүсірепов қаламынан туған Қапия, Ақлима секілді
ана образдары арқылы қазақ өмірінің шынайы көріністері
сипатталады. Мүсіреповтің алғашқы романы – “Қазақ солдаты”.
1945 ж. “Қазақ батыры” деген атпен жарық көрген повесін жазушы
өңдеп, толықтырып, 1950 ж. қайта жариялады. Бұл шы ғарма бүкіл
қазақ әдебиетінің проза саласында 2-дүниежүзілік соғыс
тақырыбына арналған тұңғыш туынды және қазақ әдебиетіндегі
соғыс тақырыбында жазылған таңдаулы шығармалардың санатынан
лайықты орнын алған аса елеулі еңбек болды. Романны ң басты
кейіпкері – Қайрош Сарталиевтің прототипі Қайырғали Смағұлов
1941 – 45 жылдардағы соғысқа бастан-аяқ қатысып, Кеңес
Одағының батыры атағына ие болған адам. Соғыс кезіндегі
халықтың басқыншыларға қарсы патриоттық сезімі мен к үресін
шынайы бейнелеген романда жазушы өзіндік шығармашылық
өрнекпен отты жылдардың көркем шежіресін жасады. Нақтылы
кейіпкерлердің жинақталған бейнесі арқылы бүкіл халы қты ң, елдің
ерлік бітімін көрсетті. “Оянған өлке” (1953) тарихи романында
қазақ халқының 19 ғасырдағы өмірі үлкен суреткерлікпен
өрнектелген, қазақ жеріне өндіріс орындарының орнай бастауы
шынайы сипатталған. Шығармада жазушы ескілікті әдетғұрыптарды сынап, кейбір кертартпа дәстүрлердің қазақ даласында
азая бастағандығын көрсетті. Қазақ топырағындағы Қарағанды
шахтасы мен Ақбұйрат мыс қорыту зауытының құрылуы мен жаңа
өмірге ұмтылған адамдар тағдыры, характер шиеленістері, түрлі
қақтығыстар – барлығы романда көрініс тапты. Үш томға
лайықталған еңбектің алғашқы кітабы Жұман мен Игілік секілді
қазақ байларының, орыс байлары мен жұмысшы тобының тартысты
қатынастарын жан-жақты көрсету арқылы қазақ даласының бүкіл
бір дәуірін суреттейді. Көркем филос. толғауы басым роман қазақ
прозасының шоқтығы биік туындысы ретінде танылды. “Оянған
өлкенің” заңды жалғасы болып табылатын “Жат қолында” (1984)
романы 30 жылдан соң жарық көрді. Бұл кітапты өз алдына дербес
шығарма деуге де болады. Өйткені романда суреттелген өмір кезеңі
де жаңа, кейіпкерлері де соны. Роман өндіріс ошақтарын
ағылшындар мен француздардың билеп-төстеуі мен сол тұстағы (19
ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басы) халық тұрмысын тарихи
тұрғыдан терең бейнелеуімен, Орталық Қазақстан өңіріндегі әлеум.
өмірдің шындығын кең ауқымда байыпты түрде суреттеуімен
құнды. Жазушы бейнелеп отырған дүбірлі оқиғаларға толы тарихи
мезгіл сол тұста өмір сүрген жекелеген адамдардың сомдалған
тұлғалары, сан алуан әрекеттері, тағдырлары арқылы оқырманны ң
көңіл айнасынан өтіп, көз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1 Балалық шағы
2 Шығармашылығы
ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Мүсірепов, Ғабит Махмұтұлы (1902-1985) – қазақтың әйгілі
жазушысы, қоғам қайраткері, Қазақ КСР Ғылым академиясының
академигі, Социалистік Еңбек Ері.
Балалық шағы
Туған жері қазіргі Солтүстік Қазақстан облысының Жамбыл
ауданы.
Алғашқыда ауыл молдасынан арабша хат таныған Ғабит
жастайынан әуелі екі жылдық ауылдық орыс мектебін, кейін т өрт
жылдық жоғары басқыш орыс мектебін бітіріп, Қазан төңкерісінен
кейін үстемдік алған Кеңес өкіметінің жұмысына әжептеуір орысша
сауаты бар адам ретінде араласып, түрлі қызмет атқарады.
Орыс мектебінде жүргенде орыстың атақты ақын
жазушыларының шығармаларын оқып білуі, ауыл мектебінде өзін
оқытқан әдебиетші мұғалім Бекет Өтетілеуовтың әсер ықпалы
болашақ жазушының әдебиетке ерекше ықылас аударуына септігін
тигізеді. Орынбордағы рабфакта оқып жүргенде ол әдеби білімін,
эстетикалық сезімін одан сайын жетілдіре түседі. Осы кезде өзінің
тырнақалды туындысы Тулаған толқында повесін жазады. Содан
былай қарай баспа орындарында, партия, кеңес мекемелерінде
жауапты қызмет атқара жүріп, шығармашылық жұмысын толассыз
дамыта береді. Соның нәтижесіндей болып, Қос шалқар, Көк
үйдегі көршілер, Шұғыла, Талпақ танау әңгімелері мен Бір
адым кейін, екі адым ілгері повесі жыл аралатып барып, бірінен
кейін бірі жарық көреді. Оның бұл шығармалары қазақ әдебиетіне
жазу стилі қалыптасқан, көркемдік шеберлігі ерекше жаңа
суреткердің келгенін жария еткен еді.
Шығармашылық жолының бір белесін аналар туралы
әңгімелер топтамасымен түйіндеген жазушы енді кең тынысты
туынды жазуға кіріседі. Екінші дүниежүзілік соғыстың аяғын ала
ол өзінің тұлғалы туындысы Қазақ солдаты романын жазады.
Роман тың тақырыбымен, образдарының көркем бейнеленуімен,
сюжет құру шеберлігімен, тартымды тамаша тілімен таңдаулы қазақ
романдарының қатарына қосылады. Бұдан кейін ол араға біраз
уақыт салып барып, өзінің ең ірі салалы да сали қалы шы ғармасы
Оянған өлке романын жариялайды.
Қазақ прозасының шоқтығы биік туындысы саналған осы
романынан кейін жазушы қайтадан шағын жанрға ойысады. С өйтіп
әңгіме жанрында зергер суреткерлігімен танылған ізденімпаз
жазушы, көркемдік шеберлігін барған сайын шыңдап, әр әңгіме,
повесі сайын жаңа бір белеске көтеріліп отырады. 1968 жылы
Кездеспей кеткен бір бейне кітабы үшін Абай атындағы
республикалық сыйлық алады. Араға бес алты жыл салып барып,
прозадағы соңғы елеулі туындыларының бірі Ұлпан повесін
жариялайды.
Сонау отызыншы жылдарда ақ үлкен драматург екенін
танытып, Қыз Жібек операсының либреттосын, Қозы Көрпеш
Баян сұлу пьесасын берген Ғ.Мүсірепов кейінгі жылдарда да бүкіл
қазақ драматургиясының тамаша туындысы болып табылған
Амангелді, Ақан сері Ақтоқты пьесаларын жазады. Оның
шығармаларының негізінде кинофильмдер түсіріледі.
Ғабит Мүсірепов өзінің қоғамдық, публицистік, журналистік,
сыншылдық қызметімен де туған халқының мәдениетінің дамуына
зор еңбек сіңірді. Алайда қазақ халқы оны үлкен суреткер жазушы
деп таниды, көркем сөздің хас шебері деп біледі, құрмет тұтады.
Ол бірнеше мәрте Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің, бір рет
КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты және Қазақ КСР Жоғарғы
Кеңесінің төрағасы болып сайланды. Екі мәрте Ленин орденімен
және Еңбек Қызыл Ту ордендерімен марапатталды.
Шығармашылығы
Алғаш 1925 жылы Едіге әңгімесі Еңбекші қазақ газетінде
жарияланды.
1928 – 38 жылдары Қазақстан баспасында, Социалистік
Қазақстан, Қазақ әдебиеті газеттерінде редактор, Қазақ АКСР
Халық ағарту комиссариаты өнер секторының меңгерушісі, Қазақ
өлкелік комитеті баспасөз бөлімі меңгерушісінің орынбасары,
Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің саяси-ағарту
бөлімінің меңгерушісі
1938 – 55 жылдары шығармашылық жұмыстармен айналысқан,
Қазақстан Жазушылар одағы төралқасының мүшесі
1956 – 57 жылдары Ара – Шмель журналының редакторы
1957 – 62 жылдары Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының 1хатшысы
1974 – 75 жылдары ҚазКСР Жоғары Кеңесінің төрағасы
1959 жылдан КСРО Жазушылар одағы басқармасының хатшысы
қызметтерін атқарған. Алғашқы Тулаған толқын (1928) повесінде
1918 – 1920 жылдардағы азамат соғысы жайы суреттелсе, Қос
шалқар (1928), Көк үйдегі көршілер (1929), Туннель (1930),
Шұғыла (1935), Алғашқы адымдар (1932) әңгімелері қазақ
ауылындағы таптық күресті көрсетеді. 1934 жылы Ананың
арашасы новеллалар циклын жариялады. Оянған өлке
романында (1953, 1984) революцияға дейінгі Қарағандыдағы қазақ
жұмысшыларының қалыптасу процесі суреттелген.
1967 жылы Кездеспей кеткен бір бейне повесі жарияланды.
Мүсіреповтің драмалық шығармалары – Қыз Жібек операсыны ң
либреттосы (1934), Амангелді (1939), Қозы Көрпеш – Баян
сұлу (1939), Ақан сері – Ақтоқты (1942) пьесалары. КОКП 22съезінің, Қазақстан Компартиясы 10 – 15-съездерінің делегаты.
КСРО Жоғары Кеңесі 5-шақырылымының, ҚазКСР Жоғары Кеңесі
6 – 11 шақырылымдарының депутаты. ҚазКСР Мемлекеттік сыйл.
(1970), Ш.Уәлиханов атындағы сыйлықтың (1976) лауреаты. 3
мәрте Ленин, 2 мәрте Еңбек Қызыл Ту, Халықтаралық Достығы
ордендерімен, медальдармен марапатталған.
Жазушы,
ҚазақстанАкадемиясының
академигі
(1958),
Социолистік Еңбек Ері (1974), Қазақстанның халық жазушысы
(1984). 1908 – 10 жылы ауыл мектебінде дәріс алып, діни сауат
ашқан. Оқуын Қостанай уезднің Обаған болысындағы 2 кластық
орыс мектебінде жалғастырған (1916 – 18). Пресногорьков жоғары
бастауыш мектебінде оқыған (1921). Ауыл мектебіндегі әдебиет
пәнінің мұғалімі Бекет Өтетілеуовтың әсер-ықпалымен әдебиетке
ықыласы ауды. 1923 – 26 жылы Орынбордағы жұмысшы
факултетінде С.Мұқановпен бірге оқыды, онда С.Сейфуллинмен
танысты. Омбы а. ш. интернатын бітірген (1927). 1927 – 28 жылы
Бурабай орман шарушылық техникумында оқытушы, Қазақ
мемлекеттік баспасының бас редакторы (1928 – 32), Қазақ АКСР
Халық ағарту комиссариаты өнер секторының меңгерушісі (1933),
“Қазақ әдебиеті” (1934), “Социалистік Қазақстан” (қазіргі “ Егемен
Қазақстан”) (1935) газеттерінде бас редактор, Қазақ Өлкелік
комитетінде баспасөз бөлімі меңгерушісінің орынбасары (1936),
Қазақстан Компартиясы саяси-ағарту бөлімінің меңгерушісі (1937)
қызметтерін атқарды. 1938 – 55 жылдары бірыңғай шығармашылық
жұмыстармен айналысқан. “Ара – Шмель” журналының бас
редакторы (1956 – 57), Қазақстан Жазушылар одағы
басқармасының 1-хатшысы (1956 – 61, 1964 – 66), КСРО
Жазушылар одағы басқармасының хатшысы (1959 – 85)
қызметтерін атқарды. 1958 жылдан КСРО Министрлер Кеңесі
жанындағы әдебиет, өнер және архитектура салалары бойынша
Лениндік және Мемлекеттік сыйлық жөніндегі комитеттің мүшесі
болды. Мүсіреповтің тұңғыш повестерінің қатарына 1928 жылы
Қызылорда қаласында жарық көрген “Тулаған толқында” мен
“Американ бидайығы” атты шығармалары жатады. Жас
жазушының болашағынан үміт күттірген бұл туындылар азаматты қ
тақырыпты толғайды. “Тулаған толқында” повесі сюжеттік
құрылысының босаңдығына қарамастан, жас қаламгердің
пейзаждық, юморлық, диалог жасағыштық шеберліктерін
байқатып, суреткерлік қырын танытқан шығармасы болды. М.
әңгіме жанрының өркендеуіне үлкен үлес қосты. Алғашқы
шығармаларынан-ақ жазушылық шеберлігімен танылды. “Қос
шалқар” (1928), “Көк үйдегі көршілер” (1929), “Өмір ертегісі”
(1930), “Алғашқы адымдар” (1932), “Шұғыла” (1934), “Үздіксіз
өсу” (1934), “Жайлау жолында” (1936), “Тұтқын қыз” (1938),
“Жеңілген Есрафил” (1939), тағы басқа әңгіме, повестерінде еңбек
адамдарының қиындыққа толы қажырлы өмірі мен азамат соғысы,
ұжымдастыру кезіндегі дүрбелең оқиғалар легі суреттеледі.
Мүсірепов
әр
кезеңде
жазылған
ана
тақырыбындағы
туындыларында қазақ әйелінің жиынтық бейнесін жасады.
Көптеген әңгіме, новеллаларында Әйел – Ананың бейнесін
асқақтатып, әлем әдебиетіндегі Әйел – Ана тұлғаларының
галереясын байыта түсті. Ол “Ананың анасы” (1933), “Өлімді
жеңген ана” (1933), “Ашынған ана”, “Ананың арашасы” (1934), “Ер
ана” (1942), “Ақлима” (1944), “Әмина”, “Ана жыры”, “Ана”
шығармалары арқылы сөз өнеріне жаңа көркемдік өрнек әкелді.
Ана жайында жазылған алғашқы әңгімелері М.Горький сарынында
алынғанымен, ана бейнесі қазақы қасиеттерімен көркем
өрнектелген. Мүсірепов қаламынан туған Қапия, Ақлима секілді
ана образдары арқылы қазақ өмірінің шынайы көріністері
сипатталады. Мүсіреповтің алғашқы романы – “Қазақ солдаты”.
1945 ж. “Қазақ батыры” деген атпен жарық көрген повесін жазушы
өңдеп, толықтырып, 1950 ж. қайта жариялады. Бұл шы ғарма бүкіл
қазақ әдебиетінің проза саласында 2-дүниежүзілік соғыс
тақырыбына арналған тұңғыш туынды және қазақ әдебиетіндегі
соғыс тақырыбында жазылған таңдаулы шығармалардың санатынан
лайықты орнын алған аса елеулі еңбек болды. Романны ң басты
кейіпкері – Қайрош Сарталиевтің прототипі Қайырғали Смағұлов
1941 – 45 жылдардағы соғысқа бастан-аяқ қатысып, Кеңес
Одағының батыры атағына ие болған адам. Соғыс кезіндегі
халықтың басқыншыларға қарсы патриоттық сезімі мен к үресін
шынайы бейнелеген романда жазушы өзіндік шығармашылық
өрнекпен отты жылдардың көркем шежіресін жасады. Нақтылы
кейіпкерлердің жинақталған бейнесі арқылы бүкіл халы қты ң, елдің
ерлік бітімін көрсетті. “Оянған өлке” (1953) тарихи романында
қазақ халқының 19 ғасырдағы өмірі үлкен суреткерлікпен
өрнектелген, қазақ жеріне өндіріс орындарының орнай бастауы
шынайы сипатталған. Шығармада жазушы ескілікті әдетғұрыптарды сынап, кейбір кертартпа дәстүрлердің қазақ даласында
азая бастағандығын көрсетті. Қазақ топырағындағы Қарағанды
шахтасы мен Ақбұйрат мыс қорыту зауытының құрылуы мен жаңа
өмірге ұмтылған адамдар тағдыры, характер шиеленістері, түрлі
қақтығыстар – барлығы романда көрініс тапты. Үш томға
лайықталған еңбектің алғашқы кітабы Жұман мен Игілік секілді
қазақ байларының, орыс байлары мен жұмысшы тобының тартысты
қатынастарын жан-жақты көрсету арқылы қазақ даласының бүкіл
бір дәуірін суреттейді. Көркем филос. толғауы басым роман қазақ
прозасының шоқтығы биік туындысы ретінде танылды. “Оянған
өлкенің” заңды жалғасы болып табылатын “Жат қолында” (1984)
романы 30 жылдан соң жарық көрді. Бұл кітапты өз алдына дербес
шығарма деуге де болады. Өйткені романда суреттелген өмір кезеңі
де жаңа, кейіпкерлері де соны. Роман өндіріс ошақтарын
ағылшындар мен француздардың билеп-төстеуі мен сол тұстағы (19
ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басы) халық тұрмысын тарихи
тұрғыдан терең бейнелеуімен, Орталық Қазақстан өңіріндегі әлеум.
өмірдің шындығын кең ауқымда байыпты түрде суреттеуімен
құнды. Жазушы бейнелеп отырған дүбірлі оқиғаларға толы тарихи
мезгіл сол тұста өмір сүрген жекелеген адамдардың сомдалған
тұлғалары, сан алуан әрекеттері, тағдырлары арқылы оқырманны ң
көңіл айнасынан өтіп, көз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz