Қарақалпақ халқы мен жері

І.кіріспе
Қарақалпақтардың халық ретінде қалыптасуы
Географиясы
Халқы
ІІ.негізгі бөлім
Табиғи байлықтары
Энергетикасы
Табиғаты
Тарихы
Халық ағарту және мәдени ағарту мекемелері
Баспа сөзі, радиохабары, телевизиясы
Архитектурасы мен бейнелеу өнері
ІІІ.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет

Қарақалпақ халық өнерінің даму тарихы ұзақ ғасырлардан бері қарай белгілі. Соған байланысты сонау жылдардан бері Орта Азия және Шығыс Европада жасап жатқан қарақалпал халқы дүние мәдениетінде өзінің белгілі орны бар. Қарақалпақ көркем өнері және мәдениетінде ертедегі Қаңлы соңғы Хорезм мемлекеті және Қыпшақ дәуірінен басқа Орталық Азия, Оңтүстік Сібір, Еділ, Жайық бойлары, Солтүстік Кавказ, Шығыс Европа елдері болды. Жақын Шығыс халықтары мен ежелден келе жатқан әртүрлі қатынасықтардың ізі сақталған. Көне замандарда Арал жағалаулары арқылы бірнеше рет Шығыстан Батысқа қарай халықтардың жаппай көшіп отырған. Арал жағалауларының Ұлы Жібек жолында болуы мәдени байланыстарды әлі де дамытып отырған. Профессор С.П. Толстов [24] қарақалпақ халқының жергілікті өмір сүруі және көшіп қонуы арқылы да өзінің этникалық және мәдени жәдігерлерінің құылымын жаңалап отырғанын өз шығармаларында сөз етеді. Бүгінгі күнге дейінгі сақталып келген жәдігерлерге қарағанда ерте заманда және орта ғасырларда жасаған халықтармен қарақалпақтардың өз ара қарым қатынасын күшейтіп тарихқа өз таңбасын қалғандығын көреміз.
Қарақалпақтар киімдерді мақта және жіп тоқымаларынан даярлаған. Қарақалпақ киімнің барша сымбаты мен ою өрнегінде, әрбір әшекейінде Қарақалпақ халқының тарихының, ой-дүниесінің қайталанбас көрінісі бар. Ол - ұлттық мәдениет болып есептеледі.

1.Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқына Жолдауы. Астана: «Елорда», 2012. – 14 б.

2.Қазақстан Республикасының “Білім туралы” заңы. Астана: «Елорда», 1999.- 17б

3.Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 7 желтоқсандағы № 1118 Жарлығымен БЕКІТІЛГЕН

4.“Қазақ Совет Энциклопедиясы”, VІ том

5.Очерки истории Каракалпакской АССР, т.1-2, Таш., 1964

6.Народное хозяйство Каракалпакской АССР. Статистический сб., Нукус, 1967

7.Нурмухамедов М., Краткий очерк истории каракалпакской советской литературы, Таш., 1959

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
І-кіріспе
Қарақалпақтардың халық ретінде қалыптасуы
Географиясы
Халқы
ІІ-негізгі бөлім
Табиғи байлықтары
Энергетикасы
Табиғаты
Тарихы
Халық ағарту және мәдени ағарту мекемелері
Баспа сөзі, радиохабары, телевизиясы
Архитектурасы мен бейнелеу өнері
ІІІ-Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет

Кіріспе
Қарақалпақ халық өнерінің даму тарихы ұзақ ғасырлардан бері қарай белгілі. Соған байланысты сонау жылдардан бері Орта Азия және Шығыс Европада жасап жатқан қарақалпал халқы дүние мәдениетінде өзінің белгілі орны бар. Қарақалпақ көркем өнері және мәдениетінде ертедегі Қаңлы соңғы Хорезм мемлекеті және Қыпшақ дәуірінен басқа Орталық Азия, Оңтүстік Сібір, Еділ, Жайық бойлары, Солтүстік Кавказ, Шығыс Европа елдері болды. Жақын Шығыс халықтары мен ежелден келе жатқан әртүрлі қатынасықтардың ізі сақталған. Көне замандарда Арал жағалаулары арқылы бірнеше рет Шығыстан Батысқа қарай халықтардың жаппай көшіп отырған. Арал жағалауларының Ұлы Жібек жолында болуы мәдени байланыстарды әлі де дамытып отырған. Профессор С.П. Толстов [24] қарақалпақ халқының жергілікті өмір сүруі және көшіп қонуы арқылы да өзінің этникалық және мәдени жәдігерлерінің құылымын жаңалап отырғанын өз шығармаларында сөз етеді. Бүгінгі күнге дейінгі сақталып келген жәдігерлерге қарағанда ерте заманда және орта ғасырларда жасаған халықтармен қарақалпақтардың өз ара қарым қатынасын күшейтіп тарихқа өз таңбасын қалғандығын көреміз.
Қарақалпақтар киімдерді мақта және жіп тоқымаларынан даярлаған. Қарақалпақ киімнің барша сымбаты мен ою өрнегінде, әрбір әшекейінде Қарақалпақ халқының тарихының, ой-дүниесінің қайталанбас көрінісі бар. Ол - ұлттық мәдениет болып есептеледі.

Қарақалпақтардың халық ретінде қалыптасуы
Қарақалпақтардың халық ретінде қалыптасуы ұзақ жылдар бойы жалғасқан. Зерттеуші ғалымдардың зерттеуінше қарақалпақтардың ең бірінші халық болып қалыптасуы оң түстік Арал бойларында б.э.д. І ғасырларда жасалған Сақ-массагет қауымы апасиаклар болған. Апасиаклар иран тілдес қауым болып, бұл иран тілдес уру және қауымдарға І ғасырдан бастап Орта Азиядан келген Сақ-массагет мәдениеті мен Ғұндар мәдениеті араласты. ҮІ ғасырдабатыс түрік қағанаты құрылуы менен Орта Азияға соның ішінде Арал маңында түркі тілдес уру және қауым көптеп араласты.
Қарақалпақ этнонимінің келіп шығуы жайлы ғалымдар толық ғылыми жақтан әр түрлі нұсқада және тілдерде жазылған ХІІ-ХІҮ ғасырлардағы жазба деректерінде негізделіп және Огуз-Печенег қауымдарының негізгі киген бас киімдеріне негіздене отырып пайда болған деп есептиді. Себебі қарақалпақтар жайлы ХІІ ғасырдағы орыс жылнамаларында Черные клобуки деп жазып қалдырса, манғол жылнамаларында қара малақайлы түрінде иран тілінде келтіріледі. Бұдан басқа шығыс саяхатшылары қара бөрікті деп аталған уру жайында жазып қалдырады. Бұлардан басқа қарақалпақ этнонимінің келіп шығуын шаш, бұрым, айдар менен байланыстырады. Кейбір ғалымдар бұндай пікір бойынша қарақалпақ этнонимі қара шаш, қара айдар мағынасын беруші қарағұлпақ сөзінен пайда болған. Ғулпақ сөзі ескі қарақалпақ тілінде шаш, айдар мағынасын береді. Ғулпақ сөзі соңына қарай қалпақ сөзімен ауысып, қара ғулпақ сөзінің орнына қарақалпақ сөзі пайда болған болуы мүмкін деп есептиді.
Қарақалпақтардың тарихын және этнографиясын зерттеуші ғалымдар қарақалпақтардың халық ретінде қалыптасуында ел болған аймақтарды анықтау жайында да зерттеу жұмыстарын алып барған. Нәтижесінде бүгінгі күні қарақалпақтардың негізгі отаны оң түстік Арал маңын мекендегені анықталды. Қарақалпақтар ғасырлар дауамында Хорезімнің сол түстік бөлігінде, Арал маңында жасап келуімен қатар орта ғасырларда олардың көп бөлігі Арал маңын тастап көшіп кетуге мәжбүр болған. Бұл қарақалпақ халқының тарихында үлкен қайғылы оқиға болған, себебі бұл оқиғадан соң қарақалпақтар бірнеше бөлікке бөлініп кеткен. Бөлініп кету себебі 1221-жылы Шыңғысхан әскерлері Хорезм шахтар мемлекетінің астанасы болған Үргеніш қаласын бес ай барысында қамал жасап, қаланы басып алуы, Әмударьяның бөгетін бұзуы үлкен қайғыға әкелді.
Қарақалпақтардың тарихы Арал маңы менен тығыз байланысты болғанымен олардың ХҮІ ғасырда Арал маңынан сыртта яғни басқа аймақтарда да жасағаны жайлы мәліметтер бар.
ХҮІ ғасырда қарақалпақтар Арал маңында, Волга және Урал жағаларында, Сырдаря бойларында болған Түркістанда, Өзбекстанның сұрхандаря маңын мекендеген. Осы мәліметтерге сүйене отырып қарақалпақтарды Аралды қарақалпақтар, Волга бойындағы қарақалпақтар, Түркістан қарақалпақтары, Байсын қарақалпақтары деп аталуы мүмкін.
Қарақалпақстан (өзбекше: Qoraqalpog`iston Respublikasi немесе Қорақалпоғистон Республикаси) - Қазақстан Республикасының оңтүстік-батысында орналасқан, Өзбекстан республикасының құрамындағы егеменді республика. Қарақалпақстан Республикасының астанасы -- Нүкіс қаласында 236 700 адам жасайды. Басқа ірі қалалары -- Хожейлі, Қоңырат, Шымбай және Тахияташ.
Республика 14 ауданға бөлінген. Мазмұны [жасыру] 1 Географиясы 2 Халқы 3 Табиғи байлықтары 4 Ауыл аруашылығы 5 Энергетика 6 Дереккөздер
Географиясы. Тәуелсіз демократиялық Қарақалпақстан Республикасы Өзбекстан Республикасының солтүстік-батысында орналасқан.
Республика шығысынан Өзбекстанмен, солтүстігінде және солтүстік-шығысында Қазақстанмен, оңтүстігінде және оңтүстік-батысынан Түрікменстанмен шектеседі. Жалпы жер көлемі -- 165 600 шаршы шақырым.
Халқы. Қарақалпақстанның халқы 1,4 миллион адамды құрайды, солардың 48%-ы ауылдарда, 52%-ы қалаларда тұрады.
Қарақалпақстан халқының 32,1%-ын -- қарақалпақтар, 32,8%-ын -- өзбектер, 30,0%-ын -- қазақтар, 8,0%-ын -- түрікмендер, қалған 2,5%-ын басқа халықтар құрайды.
Табиғи байлықтары. Қарақалпақстан Республикасында табиғи газ, гранит, мұнай, бетонит, каолин, мәрмәр және тағы басқа қазба байлық көздері бар. Арал теңізі атырабында газ бен мұнай шығады, бірақ бұл қорлар әлі игерілмеген, сондықтан пайдаланылмайды. Қаратау немесе Сұлтан Уәйіс баба жотасында алтын көздері бар.
Ауыл шаруашылығы. Мақта мен күріш -- ең көп егілетін дақылдар. Республикада мүйізді ірі қара, түйе, ұсақ мал, оның ішінде қаракөл қойын өсіру кең тараған.
Энергетика. Тахияташ электр станциясы және Түйемойын электр станциясы жұмыс істейді.
Елордасы Нүкіс
Ресми тілдері қарақалпақша, өзбекше
Халық атауы Қарақалпақтар
Үкімет түрі Өзбекстан құрамындағы автономиялық республика
-- Республика президенті Мұса Ерниязов
Елордасы Нүкіс. Қарақалпақ Автономиялы Советтік Социалистік Республикасы, Қарақалпақстан - 1932 ж. 20 наурызда құрылған.[1] 1936 жылғы 5 желтоқсаннан бастап Өзбек СССР-інің құрамына кірді. Өзбек ССР-інің солтүстік-батыс бөлігіне орналасқан. Жері 165,6 мың км² (Өзбекстан жерінің 37%-ы). Халқы 744 мың. Әкімшілігі жағынан 12 ауданға бөлінеді; 8 қаласы, 9 қ.т. поселкесі бар. Астанасы - Нүкіс қаласы.Мазмұны [жасыру]
Табиғаты. Қарақалпақстан Қызылқұмның солтүстік-батыс бөлігінде Үстірттің оңтүстік-шығыс жағы мен Амударияның сағасын ала жайласқан. Арал теңізінің оңтүстік бөлігі Қарақалпал территориясында. Жері негізінен жазық; тек оңтүстік-шығыс жағы ғана дөңестеу, Амударияның сағасы батпақты, көлді, тоғайлы-бұталы келеді. Пайдалы қазындылары: ас және глаубер тұздары, құрылыс материалдары.
Тарихы. Қарақалпақ жерін адам баласы неолит дәуірінде (б.з.б. 4 мың жылдықтың аяғы - 2 мың жылдықтың басы) мекендей бастаған.[2] Б.з.б. 2-мың жылдықтың аяғында мұнда суармалы егіншілік пайда болады. Қой Қырылған Қала діни құрылыстарын қазғанда Өзбекстан жеріндегі ең ертедегі жазба ескерткіштер табылды (б.з.б. 4 ғ.). Топырақ Қала сарайы (3ғ. - 4ғасырдың басы) - кейінгі антика дәуірінің үздік ескерткіші. Қарақалпақ халқының этногенезі Сырдарияның сағасы мен Арал жағалауы даласын мекендеген тайпаларға тығыз байланысты. Қарақалпақтардың көпшілігі 17 ғасырда және 18 ғасырдың орта кезінде Сырдарияның ортаңғы ағысы мен сағасындағы алапты мекендеген. Олар жартылай көшпелі болған, мал шаруашылығын, егіншілікті, балық аулауды кәсіп еткен. Елдің билігі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.