Қазақстанда жаңа экономикалық саясатқа көшу және оның барысы

1. Қазақстанда экономикалық және әлеуметтік.саяси жағдай
2. Қазақстанның өнеркәсібінің құлдырауы
3. Жеті жылға созылған соғыста жүздеген мың адам қырылды
4. «Әскери комунизм» саясаты
5. Қазақстанда жаңа экономикалық саясатты іске асыру
6. Кооперациялық құрылысты жүргізудегі маңызды рөлі

Қазақстанда азамат соғысы аяқталғаннан кейін экономикалық және әлеуметтік – саяси жағдай Ресейдің орталық аудандарымен салыстырғанда ауыр болды. Бейбіт құрылысқа көшудің шаруашылық және саяси қиындықтары мұнда бұрынғы федолдық дәуірден мұра болып келген экономикалық және мәдени артта қалушылықпен байлансты еді.
1920 жылдың аяғында Қазақстанда 4,7 миллион адам тұрды. Оның ішінде қазақтары-50,3, орыстары -31,1, украиындары -14,4 пайыз. Халықтың басым көпшілігі ауыл шаруашылығында еңбек етті. Ал, ауыл шаруашылығы мешеу жете дамыған еді. Егінщілікте жердіь біраз тыңайтып алып қайта жырту жүйесі, мал шаруашылығында көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылық басым болатын. Егістің көлемі азамат соғысы жылдарында едәуір кеміп астықтың жалпы көлемі мен түсімі 3 есеге жуық азайды. Егер егістік көлемі 1914 жылы 3 ,6 миллион десятина болса, 1922 жылы 1,6 миллион десятинаға қысқарды. Мал шаруашылығы да ауыр халге ұшырады. 1914-1922 жылдың аяғына дейін ірі қара мал саны -2,1 миллионға, жылықы-2 миллионға, қой ешкі – 6,5 миллондай, түйе- 0,3 миллионға азйды. Жалпы алғанда осы жылдары мал түрі 10,8 миллион басқа кеміді.

Қазақстанның өнеркәсібі де құлдырап кетті. Азамат соғысы жылдарында ірі кәсіпорындар түгелдей дерлік қирап бүлінді, істен шықты. Қазақстан халық шаруашылығы жалпы өнімде өнеркәсіптің үлесі бар болғаны 6,5 пайыз құрады. Өнеркәсіп халық қажеттерін қанағаттандыра алмады. Еңбек өнімділігі төмен, шикізат пен отын жетіспеді.
Бұл кезде Қазақстанда да Ресейдегі сияқты экономикалық бірнеше түрі:париархалдық, ұсақ тауарлық, капиталистік жекеменшік, мемлекеттік капиталистік, социолистік меншіктер орын алды. Бірақ олардың экономикалық көлемі әр түрлі еді. Қазақстан экономикасында социолистік үлестің меншік салмағы тіпті төмендеді.

Қазақ ауылында капитализмге дейінгі қатынастар таза күйінде болған жоқ. Олар капиталистік қатынастармен тоғысып немесе ұшатысып жатты. Қазақстан халқын таптық құрылымының елдегі орталық аудандарынан айырмашылығы болды. Мұнда ұлттық буржуазияның тап ретінде қалыптасу процесі аяқталмаған еді.

Жеті жылға созылған жүздеген мың адам қырылды. Кейбір уездерде аштық басталды. Кеңес елінің басқада аудандары сияқты Қазақстанда да азық-түлік салғырты жүргізілді. Ол бойынша шаруалардың күн көрісінен артылған азық-түлік үшін әскер мен өндіс орындарындағы жұмысшыларды асырау үшін ешбір өтеусіз алынды. Бұл жағдай шауалардың табиғи наразылығын туғызды.

1. Қазақстан тарихы. Авторы: Ч . Мусин