ПОЛИКАРБОН ҚЫШҚЫЛДАРЫ МЕН БЕНТОНИТ САЗЫ КОМПОЗИЦИЯЛЫҚ ГЕЛЬДЕРІНІҢ БЕТТІК БЕЛСЕНДІ ЗАТТАРМЕН ӘРЕКЕТТЕСУІ

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Қорғауға жіберілді:

Органикалық химия және табиғи

қосылыстар химиясы кафедрасының

меңгерушісі, х. ғ. д., профессор Әбілов Ж. Ә.

“__” 2011

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

ПОЛИКАРБОН ҚЫШҚЫЛДАРЫ МЕН БЕНТОНИТ САЗЫ КОМПОЗИЦИЯЛЫҚ ГЕЛЬДЕРІНІҢ БЕТТІК БЕЛСЕНДІ ЗАТТАРМЕН ӘРЕКЕТТЕСУІ

Орындаған 4 курс студенті Тансыкбаева К. К

Ғылыми жетекші,

х. ғ. к., доцент Жұмағалиева Ш. Н.

Норма бақылаушы

х. ғ. к. Бұтабаева Қ. Ж.

Алматы, 2011

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСҚА ҚОЙЫЛАТЫН ТАПСЫРМАЛАР

Зерттеу нысандары: катионды беттік активті зат - цетилпиридиний бромид, тасымалдаушылар - бентонит сазы және поликарбон қышқылдары негізіндегі композициялық гельдер.

Жұмыстың мақсаты: бентонит сазы-поликарбон қышқылдары (акрил және метакрил қышқылдары) негізінде композициялық гельдерді синтездеу және физика-химиялық қасиеттерін зерттеу. Композициялық тасымалдаушыларды ағын судың құрамындағы катионды БАЗ-дан тазалауда қолдану мүмкіндігін зерттеу.

Дипломдық жұмысқа қойылған міндеттер:

Бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары (акрил және метакрил қышқылдары) негізінде химиялық тігілген композициялық гельдер алу. Синтездің оңтайлы шарттарын, гельдердің физика-химиялық көрсеткіштерін анықтау.
Физика-химиялық зерттеу әдістері көмегімен композициялық гель құрамдастарының бір-бірімен байланысу табиғатын анықтау. Композициялық гельдердің ЦПБ ерітіндісінде ісіну қабілетіне композиция құрамы, интеркаляциялау шарты, рН, температура, иондық күш сияқты факторлардың әсерін анықтау.
Алынған БС-ПКҚ композициялық гельдеріне ЦПБ-дін сорбциялық әдіспен енгізу. Композиттердің ЦПБ-ді бойынша сорбциялау және сорбция мөлшеріне әр түрлі ішкі және сыртқы факторларды өзгерте отырып гельдерге ЦПБ-нің сорбциялану қабілетін анықтау.
Композициялық гель матрицасынан ЦПБ-нің десорбциялануын зерттеу. Алынған композициялық материалдардың десорбциялық көрсеткішіне ішкі және сыртқы факторлардың көмегімен ЦПБ-нің шығарылу қабілетін зерттеу.

МАЗМҰНЫ

МАЗМҰНЫ: НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

МАЗМҰНЫ: АНЫҚТАМАЛАР

МАЗМҰНЫ: БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

МАЗМҰНЫ: КІРІСПЕ

МАЗМҰНЫ: 1 ӘДЕБИ ШОЛУ

МАЗМҰНЫ: 1. 1 ББЗ және оларды қолдану аймақтары

МАЗМҰНЫ: 1. 2 Ағын суларды ластағыш заттардан тазалау әдістері

МАЗМҰНЫ: 1. 3 Бентонит саздарының қасиеттері

МАЗМҰНЫ: 1. 4 Полимерлік композициялық материалдар, алу әдістері

МАЗМҰНЫ: 2 ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ

МАЗМҰНЫ: 2. 1 Бастапқы заттарды тазалау

МАЗМҰНЫ: 2. 2 ПАҚ және ПМАҚ гельдерін синтездеу

МАЗМҰНЫ: 2. 3 Бентонит сазы мен поликарбон қышқылдарының композициялық гельдерін синтездеу

МАЗМҰНЫ: 2. 4 Зерттеу әдістері

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 1 Потенциометрлік титрлеу

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 2 Гельдің ісіну дәрежесін анықтау

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 3 Композициялық гельдердің гель-фракция және золь-фракция шығымын анықтау

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 4 Диффузия коэффицентін анықтау

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 5 Сканерлі электрондық микроскопиялық зерттеулер

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 6 ИҚ - спектроскапиялық зерттеулер

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 7 Цетилпиридиний бромидін сандық анықтау

МАЗМҰНЫ: 3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ

МАЗМҰНЫ: 3. 1 Бентонит сазы - поликарбон қышқылдары композициялық гельдерінің физика-химиялық қасиеттері

МАЗМҰНЫ: 3. 2 Бентонит сазы-поликарбон қышқылы негізіндегі композициялық гельдеріне цетилпиридиний бромидін имобилизациялау

МАЗМҰНЫ:

3. 2. 1 Бентонит сазы -поликарбон қышқылы негізіндегі композициялық гельдеріне цитилпиридиний бромид ерітіндісінде ісіну кинетикасын зерттеу

3. 2. 2 БС-ПКҚ композициялық гельдеріне цитилпиридиний бромидін сорбциялау мөлшері

3. 3 БС-ПКҚ композитінен ЦПБ-нің бөлініп шығуы

МАЗМҰНЫ: ҚОРЫТЫНДЫ

МАЗМҰНЫ:

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМША А

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл дипломдық жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер келтірілген:

ГОСТ 6709-72 Вода дистиллированная.

ГОСТ 1770-74 Посуда мерная лабораторная стеклянная. Цилиндры, мензурки, колбы, пробирки. Общие технические условия.

ГОСТ 4207-77 Реактивы. Кислота серная. Технические условия.

ГОСТ 4237-77 Реактивы. Натрий хлористый.

ГОСТ 17299-78 Спирт этиловый. Технические условия.

ГОСТ (ТУ) 25-11-34-80 Магнитная мешалка ММ-5.

ГОСТ 8. 417-81 Государственная система обеспечения единства измерений. Единицы физических величин.

ГОСТ 7. 1-84 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Реферат и аннотация. Общие требования.

ГОСТ 25-2021-003-88 Термометры ртутные стеклянные лабораторные.

ГОСТ 6. 38-90 Унифицированные системы документации. Система организационно-распорядительной документации. Требования к оформлению документов.

ГОСТ 7. 12-93 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Библиографическая запись. Сокращения слов на русском языке. Общие требования и правила.

ГОСТ 21283-93 Глина бентонитовая. Методы определения показателя адсорбции и емкости, катионного обмена.

ГОСТ Р 50579-93 Материалы композиционные полимерные. Классификация.

ГОСТ Р 50583-93 Материалы композиционные полимерные. Номенклатура показателей.

ГОСТ 7. 32-2001 Система стандартов по информации библиотечному и издательскому делу. Отчет по научно-исследовательский работе. Структура и правила оформления.

АНЫҚТАМАЛАР

Полимерлік комплекс - полимерлердің жоғары және кіші молекулалы қосылыстармен бейковалентті байланыстар (иондық, сутектік, гидрофобты, вандерваальс күштері) арқылы түзетін өнімдері

Комплементарлық - екі макромолекуланың бір-бірімен құрылымдық сәйкестігі, соның нәтижесінде олардың әрекеттесуі. Мысалы, ДНҚ-ның екі тізбегінің қосақтасуы, ферменттің субстратпен, антигеннің антиденемен байланысуы.

Коллапс - сыртқы орта факторларының әсерінен гель көлемінің күрт кішіреюі

Конформация - полимер макромолекуласының ерітінділердегі кеңістіктік орналасуы

иммобилизация - бекіту, байланыстыру

Иондық күш - сулы ерітінділерде күшті электролиттер иондарының болуы нәтижесінде байқалатын құбылыс

Ісіну дәрежесі - 1 г гель сіңіретін еріткіш мөлшері.

Тігілу дәрежесі - полимерлік тізбектегі көлденең тігістердің мөлшері, әдетте, мольдік үлеспен белгіленеді.

Полимерлік гель - бір-бірімен химиялық немесе физикалық байланысқан ұзын тізбекті макромолекулалардан тұратын, үш өлшемді кеңістік құрылымды жоғары молекулалы қосылысытар, еріткіштің өте көп мөлшерін сіңіріп алуға қабілетті. Еріткіш су болса -гидрогельдер деп аталады.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

А - гельде сорбцияланған дәрілік зат мөлшері, моль/г немесе %

АҚ - акрил қышқылы

АҚД - азо-бис-изомай қышқылының динитрилі

АК-29 - 2, 5диметилпиперидол-4 бензой эфирінің сукцинаты

БС - бентонит сазы

БАЗ - беттік активті зат

ББЗ - беттік белсенді зат

ДАҚ - динитрил азо-бис-май қышқылы

ин-лы - интеркаляциялы

ин-сыз - интеркаляциясыз

In situ - бір сатылы полимерлеу

ИҚ-спектр - инфрақызыл спектр

МБАА - метилен-бис-акрил-амид

МАҚ - метакрил қышқылы

ММТ - монтмориллонит

ПКМ - полимерлік композициялық материалдар

ПП - полипропилен

ПЭ - полиэтилен

ПҚ - полиқышқыл

ПАҚ - полиакрил қышқылы

ПАҚГ - полиакрил қышқылының гелі

ПМАҚ - полиметакрил қышқылы

ПАА - полиакриламид

ПВХ - поливинил хлориді

ПМАҚГ - полиметакрил қышқылының гелі

ПКҚ - поликарбон қышқылы

ПЭО - полиэтилен оксид

ПВП - поливинилпиролидон

ПВС - поливинил спирт

РХ - рихлокаин

рН - сутектік көрсеткіш

САС - сорбциялық алмасу сыйымдылығы

СЭМ - сканерлеуші электондық микроскоп

ТА - тігуші агент

ЦПБ - цетилпиридиний бромид

ЦТАБ - цетилтримитиламмоний бромид

ЦПХ - цетилпиридиний хлорид

W - полимерлік негізден (полимер ББЗ комплексінен) бөлініп шыққан зат мөлшері, моль немесе %

α - гельдің тепе-теңдік ісіну дәрежесі

n _д ²⁰ - сыну көрсеткіші

τ - уақыт

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Бұл жұмыста табиғи бейорганикалық полимер - Маңырақ кен орнының бентонит сазы мен полиакрил және полиметакрил қышқылдары негізіндегі ағын суларды тазалауға және дәрілік заттарды тасымалдауға арналған химиялық тігілген композициялық гельдерді алу жағдайлары зерттелді.

Жұмыстың өзектілігі. Қазіргі кезде көл, өзен, теңіздердің, тіпті мұхиттардың ластануы үлкен жылдамдықпен артуда. Табиғи сулардың ластануының негізгі көздері - ауадан сіңіріліп алынған өндірістік ластағыштарды тасымалдайтын атмосфералық сулар, сонымен қатар қалалық және өндірістік ағынды сулар. Өндірістік ағынды сулар өндірістің әртүрлі салаларында түзіледі. Өндірістің дамуы және суды қолдану артқан сайын сұйық қалдықтар да өсуде. Негізгі өндірістердің ағынды суларында әртүрлі ластағыштар бар: мұнай өнімдері, БАЗ-дар, фенол және басқа да органикалық қосылыстар, ауыр металдар, цианидтер, т. б.

Соңғы он жылдықта интенсивті антропогенді әсердің нәтижесінде жер бетіндегі және жерасты суларының химиялық құрамы айтарлықтай өзгерді. Ластанаған жерасты суларының жер бетіндегі суларымен салыстырғанда жақсы қорғалғанына қарамастан БАЗ және металл тұздары судың құрамынан табылған. Әрине, үлкен қалалар мен өндірістік орталықтардың территориясына жақын жерлердегі судағы БАЗ мен металл тұздарының коцентрациясы жоғарылауда.

Аталған өзекті мәселелерді шешу мақсатында ағын суларды тазалаудың әр түрлі әдістері қолданылады. Соның ішінде сорбциялық әдістердің алатын орны ерекше. Соңғы кездері бұл мақсатта органикалық және бейорганикалық полимерлерді үйлестіру арқылы механикалық, физика-химиялық және сорбциялық қасиеттері анағұрлым жақсарған композициялық материалдарды қолданудың маңызы артып келеді.

Белгілі талаптарға сай композициялық материал алу, оның қасиеттерін алдын ала болжау үшін композициялық материал құрамдастарының өзара әрекеттесу заңдылықтарын білу қажет.

Осыған орай, соңғы бірнеше жыл көлемінде органикалық және бейорганикалық полимерлер негізінде композициялық ағынды суларды тазарту және зерттеу жұмыстары жүргізілді. Композициялық материалдар өздерінің құрамдастарының артық қасиеттерін сақтап, кемшіліктерін азайтады деген жалпы заңдылық бар. Бұл дипломдық жұмыста осы зерттеулердің бір бөлігі болып табылатын поликарбон (полиакрил, полиметакрил) қышқылдары мен бейорганикалық полимер - Маңырақ (Шығыс Қазақстан облысы) бентонит сазы негізінде химиялық тігілген органо-минералды композициялық материалдарды синтездеу, олардың ағынды суларды тазалау қабілетін зерттеуге арналды.

Ғылыми мәселенің қазіргі жағдайын бағалау. Қәзіргі кезде ағынды суларды тазартуға арналған біршама ғылыми жұмыстар жүргізілуде атап айтсақ, ағынды суларды беттік активті заттардан тазарту үшін: кремнии оксиді (Т. В. Харитонова, Н. И. Иванова, Б. Д. Сумм), полиэлектролиттік гель - амфолиттік дендример (О. А. Новаскольцева, J. Brackman), Na ⁺ монтмориллонит (В. А. Герасин, Е. М. Антипов ) сияқты сорбенттердің сорбциялау қабілеттері зерттеліп жұр. Ал өзіміздің мемлекетімізде активтелген бентонит (Акимбаев А. М., Ерғожин Е. Е. ), иондық қорғасын, модифицирленген базальт (Кондратюк Е. В., Комарова Л. Ф. ), целлюлозалық сорбенттер (Никифарова Т. Е., Гагина А. Н) алынып, сорбциялық қабілеттерін анықтау мақсатында көптеген жұмыстар атқарылуда. Сонымен қатар бентонит сазы-поликарбон қышқылдары негізінде композициялық тасымалдаушыларды ағын судың құрамындағы катионды БАЗ-дан тазалауда қолдану мүмкіндігі зерттелуде.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері.

Бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары (акрил және метакрил қышқылдары) негізінде химиялық тігілген композициялық гельдер алу. Синтездің оңтайлы шарттарын, гельдердің физика-химиялық көрсеткіштерін анықтау.
Физика-химиялық зерттеу әдістері көмегімен композициялық гель құрамдастарының бір-бірімен байланысу жүйесін анықтау. Композициялық гельдердің ЦПБ ерітіндісінде ісіну қабілетіне композиция құрамы, интеркаляциялау шартын, рН, температура, иондық күш сияқты факторлардың әсерін анықтау.
Алынған БС-ПКҚ композициялық гельдеріне ЦПБ-дін сорбциялық әдіспен енгізу. Композиттердің ЦПБ-ді бойынша сорбциялау және сорбция мөлшеріне әр түрлі ішкі және сыртқы факторларды өзгерте отырып гельдерге ЦПБ-нің сорбциялану қабілетін анықтау.
Композициялық гель матрицасынан ЦПБ-нің десорбциялануын зерттеу. Алынған композициялық материалдардың десорбциялық көрсеткішіне ішкі және сыртқы факторлардың көмегімен ЦПБ-нің шығарылу қабілетін зерттеу.

Зерттеу нысандары . Катионды беттік активті зат - цетилпиридиний бромид, тасымалдаушылар - бентонит сазы және поликарбон қышқылдары негізіндегі композициялық гельдер.

Ғылыми-зерттеу жұмысының ғылыми техникалық деңгейі мен метрологиялық жабдықталуы. Ғылыми зерттеулерде элементтік анализ, сканерлеуші электрондық микроскопия, тепе-теңдік ісіну, сорбция-десорбция, және фармакологиялық зерттеу әдістері қолданылды. Бұл зерттеулер сканерлеуші электрондық микроскоп JEOL JSM-6380A (Жапон), ‘Satelitte’ FTIR Mattson ИҚ-спектроскопия (АҚШ), жүйелі түрде мемлекеттік тексерістен өтіп тұратын «СФ-26» спектрофотометрі (Ресей), ЭВ-74 иономері көмегімен жүргізілді.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы және практикалық құндылығы . Зерттеулер нәтижесінде келесі заңдылықтар анықталды:

Бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары (акрил және метакрил қышқылдары) негізінде химиялық тігілген композициялық гельдер алынды. Синтездің оңтайлы шарттары, гельдердің физика-химиялық көрсеткіштері анықталды: гельдердің шығымы тігуші агент мөлшері артқан сайын жоғарылайды. Бұл композиттің тігілу торы жиілеуімен, нәтижесінде, композит құрамындағы бентонит сазы бөлшектерінің полимерлік тор ішіне толығырақ енуіне байланысты. Интеркаляциялау жолымен синтезделген композиттердің интеркаляциясыз композиттермен салыстырғанда ісінгіштік, сорбция-десорбция т. б. қасиеттерінің жоғары болуы саздың пакетаралық кеңістігінде мономер молекулаларының бірқалыпты таралуымен түсіндірілді.
Физика-химиялық зерттеу әдістері көмегімен композициялық гель құрамдастары бір-бірімен сутектік байланыстар жүйесі арқылы органикалық полимер тізбегінің гидрофобтық әрекеттесулерімен тұрақтанған комплекс түзе өзара кіріккен, үйлесімді, біртекті, ЦПБ ерітіндісінде ісінгіш полиэлектролиттік гель түзетіні көрсетілді. Композициялық гельдердің ЦПБ ерітіндісінде ісіну қабілетін композиция құрамын, интеркаляциялау шартын, рН, температура, иондық күш сияқты факторларды өзгерте отырып реттеу мүмкіндігі анықталды.
Алынған БС-ПКҚ композициялық гельдеріне ЦПБ-ді сорбциялық әдіспен енгізілді. Композиттердің ЦПБ-ді бойынша сорбциялық қабілеті (60 %-ға дейін), 1 тәулікте орнайтын сорбция мөлшерін әр түрлі ішкі және сыртқы факторларды құбылта отырып өзгертуге болады: интеркаляциялау, температура мен рН-тың жоғарылауы сорбцияны күшейтсе, тігуші агент мөлшері, гидрофобтылықтың, иондық күштің артуы сорбция мөлшерін азайтады.
Композициялық гель матрицасынан ЦПБ-нің десорбциялануын зерттеу арқылы алынған гельдің шағару қабілеті бағаланды. Алынған композициялық материалдардың десорбциялық көрсеткіші (1 тәулікте 10-12 % ЦПБ бөлінді) және оны ішкі-сыртқы факторлардың көмегімен реттеу жолдары анықталды.

Зерттеу нәтижелері ағын суларды беттік активті заттардан тазалауда жаңа әдіс ретінде қолданылуы мүмкін.

Жұмыстың сынақтан өтуі. Зерттеу нәтижелері жас ғалымдардың азаматтық қоғамның жарқын қалыптасуына Қазақстан Республикасының тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған ‹‹Ғалым әлемі›› атты Халықаралық конференциясында (Алматы, 2011) баяндалды.

Жарияланымдар. Дипломдық жұмыс материалдары бойынша 1 баяндама тезисі басылып шықты.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс құрамына кіріспе, 4 бөлімшеден тұратын әдеби шолу, тәжірибелік бөлім, 5 бөлімшеден құралған нәтижелерді талқылау, тұжырым, 57 әдеби көзден тұратын пайдаланылған әдебиет тізімі және қосымшалар кіреді. Жұмыстың мәтіні 64 бетке басылған және оның құрамында 2 кесте мен 24 сурет бар.

1 ӘДЕБИ ШОЛУ

1. 1 ББЗ және оларды қолдану аймақтары

Ағын сулар - тұрмыстық, өндірістік немесе ауылшаруашылық пайдалануында болған, ластанған аймақтар арқылы өткен сулар. Ағынды суды тазалау - оның құрамындағы ластағыш заттарды ыдыратуға немесе жоюға негізделген өңдеу болып табылады. Бұл үрдісті іске асыру өте күрделі мәселе, себебі оның құрамында табиғаты мен қасиеті жағынан әртекті қоспалар кездеседі.

Жалпы түрде химиялық ластағыштардың классификациясы:

1) биологиялық тұрақсыз органикалық қосылыстар;

2) аз уытты бейорганикалық тұздар;

3) мұнай өнімдері;

4) биогенді қосылыстар;

5) спецификалық уытты қасиеті бар заттар, соның ішінде ауыр металдар, қатты синтетикалық биологиялық ыдырамайтын органикалық қосылыстар.

Ағын суларды катиондық БАЗ-дан тазалаудың ең тиімді жолдарының бірі болып қатты адсорбенттермен адсорбциялау болып табылады. Адсорбенттер ретінде химиялық таза кремний қос тотықтарын, әр түрлі кеніштердің бентонит саздарын және марганец ферроцианидін қолдануға болады. Аталған адсорбенттердің екі негізгі артықшылығы бар, оның бірі беттік қабатының теріс зарядының жеткілікті мөлшердегіден жоғары дәрежеде болуы, яғни катиондық БАЗ-ды сорбциялауда аса тиімді болып табылатын болса, екіншісі меншікті бетінің (БЭТ бойынша) мөлшерінің қолайлылығы. Қазіргі уақытта беттік активті заттарды (БАЗ), соның ішінде катиондық БАЗ-дар өндірісі мен қолдану аумағы қарқынды түрде өсуде. Сонымен бірге, олардың қоршаған ортаға қауіптілігі, атап айтқанда ағынды суларды ластауы да күннен-күнге артуда. Өндірісте және үй шаруашылығында кең көлемде қолданылатын БАЗ-дар қатарына хлоридін (C ₂₁ H ₄₆ NCl), цетилпиридиний бромидін (C ₂₁ H ₃₈ NBr), n-(N, N’-динонил) -дипиридиний дибромидін (C ₂₈ H ₄₆ N ₂ Br ₂ ) және тағы да басқа жатқызуға болады [1] .

Беттік белсенді заттар халық шаруашылығының сан түрлі салаларында жуғыш, ылғалдағыш, эмульсиялағыш, флотациялық агенттер, коррозия тежегіштері, көпірткіш, солюбилизациялағыш, т. б. заттар ретінде кеңінен қолданылады. Өте күшті бактерицидтік қасиеттеріне байланысты ББЗ медицинада да қолданылады. Олардың ішінде медициналық практика үшін, әсіресе, антисептикалық қасиеттері бар ББЗ маңызды. Сабындар, фенолдардың дезинфекциялық қасиеттері, өт қышқылдары, лецитиндер, гликозидтер, қанықпаған май қышқылдары тәрізді көптеген табиғи ББЗ медицинада бұрыннан қолданылып келеді.

Зерттеулер бойынша, катиондық ББЗ-дың жіті улылығы LД ₅₀ (тәжірибелік жануарлардың 50 %- ы өлетін доза) 50-500 мг/кг, аниондық ББЗ - дыкі - 2-8 г/кг, бейионогенді ББЗ үшін - 5-50 г/кг аралығында.

Міне, осы айтылған жайларға байланысты медицинада қолданылатын ББЗ-дың улылығын кеміту, тиімділігін арттыру қазіргі заманғы ғылымның алдында тұрған міндеттердің бірі. Бұл тұрғыда олардың полимерлік туындыларын алудың болашағы үлкен. Бұл мәселенің маңызы, әсіресе, соңғы кезде антибиотиктердің әсеріне бейімделген микроорганизмдердің көбеюуіне байланысты антибиотиктердің беделі біршама төмендегелі арта түсті.

Молекулаішілік мицеллаларда ББЗ иондарына полярлы топтарымен сыртқы су ерітіндісіне, ал гидрофобты көмірсутек бөлігімен мицелланың ішіне бағытталғаны энергетикалық тиімді (1 сурет) .

1 сурет. ББЗ-тың полиэлектролит тізбегімен молекулаішілік мицелла түзу сызбанұсқасы. 1 - полиэлектролит тізбегі; 2 - ББЗ молеклалары.

Полимерлер мен ББЗ-дың комбинациялары және ББЗ-дың полимерлік туындылары негізіндегі хирургтің қолын және дененің операция жасалатын жерін өңдеуге арналған антисептик препараттары - церигель, дегмин, дегмицид алынды. Олардың практикалық ыңғайлылығы, күшті бактерицидтік қаиеттері аталады.

Ион амастырғыш шайыр толтырылған бағанадан төртіншілік аммони тұзын өткізу арқылы алынған қосылыстың антисептикалық қаситтері сыналды. Алынған қосылыс ішек таяқшаларына қарсы өте жоғары бактерицидтік активтілік көрсетті, бір маңызды ерекшелігі, бірнеше дүркін пайдаланғанда оның белсенділігі азаймаған. Бұл қосылыс ауыз суды зарарсыздандыру үшін қолайлы деп есептейді.

Ең күшті бактерицидті қасиеттерге катионактивті БАЗ-дар - төртіншілік аммонийлі негіздердің тұздары - цетилтриметил аммоний бромиді және цетил пиридиний хлорид ие болатыны белгілі. Олар граммо оң және граммо теріс бактерияларға, патогенді қотырға және қотыр спораларына әсер етеді. [2] . Анионактивті БАЗ-дар әлсіз антисептиктер болып табылады, ал ионогенді еместері бактерицидті әсерге мүлдем ие болмайды, алайда жоғары концентрацияларында олар кейбір дәрілік заттардың бактерицидті әсерін күшейтеді.

Катионды БАЗ-дар хирургияда операция жасайтын және жараны таңатын бөлмелерде жарлар мен едендерді дезинфекциялаушы зат ретінде кеңінен қолданылады. Жұмыстарда тәжірибеден өткен төртіншілк аммонийлі қсылыстар қаптамаларға арналған материалдарды өңдеу кезінде (боялған ағаш, винилді плиталар, терразо, линолеум және тот баспайтын темір) Staph. Aureus және Salmonella Typhy бактерияларына қатысты жақсы дизинфекциялаушы әсерді көрсетті [3] .

Катионды БАЗ - дар іріңді процестерді емдеу кезінде инфекциямен күресу үшін қолданылатын заттар арасында маңызды орын алады. Бензалконий хлориді және ЦПХ концентрациясы 1:3000 және одан да төмен болғанда жаралардың емделуін тездетеді.

Антибиотиктердің БАЗ-мен комбинациясы синергетикалық әсер көрсетеді, антибиотиктің тканьдерге терең өтуіне үлесін қосады. Бұған қоса мұндай комбинациялар ірннің таралуына үлесін қосады және қабынуды тудыратын некротикалық массалардың бөлінуін жеңілдетеді [4] .

Катиондық беттік активті заттарды бентонит сазымен адсорбциялау - физикалық сипатта болса, кремний қос тотығымен адсорбциялау - химиялық сипатта болып табылады (яғни, температураның жоғарылауына байланысты адсорбция коэффициенті бірінші жағдайда кемісе, екіншісінде артады) . Ал марганец ферроцианидімен катиондық беттік активті адсорбциялау БАЗ-тардың қасиетіне байланысты. Мысалы, егер БАЗ ретінде цетилпиридиний бромиді (ЦПБ) қолданылса, адсорбент пен адсорбат арасындағы байланыс - химиялық сипатта болады, ал хлориді болса - физикалық сипатта. Сонымен қатар, кеуекті адсорбенттермен қарама-қарсы зарядталған БАЗ-дарды адсорбциялаған кезде адсорбент-адсорбат жүйесіндегі негізігі әрекеттесу энергиясы электростатикалық тартылыс күштерімен сипатталатынын атап өту керек. Осы негізгі байланыс күші катиондық БАЗ-дарды сорбциялау заңдылығын айқындаушы болып есептеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.