Химиялық байланыс жэне молекуладағы атомдардың өзара әсері

1. Органикалық химия пәні.
2. А.М.Бутлеровтың органикалық қосылыстардың құрылысы туралы теориясы.
3. Органикалық қосылыстар молекулаларындағы химиялық байланыс.
4. Органикалық қосылыстар молекулаларындағы атомдардың өзара әсері.Индуктивті және мезомерлі эффектілер туралы түсінік.

А.М.Бутлеровтың химиялық құрылыс теориясы (1861ж.) бойынша:
• Органикалық қосылыстар молекуласындағы атомдар бір-бірімен белгілі бір тәртіппен, валенттілігіне тәуелді орналасқан. Атомдардың белгілі бір тәртіппен орналсуының бұзылуы, жаңа затгың түзілуіне алып келеді. Мысалы, С2НбО формуласына екі эртүрлі қосылыс сәйкес келеді: диэтилэфирі (СН3-О-СН3) және этил спирті (С2Н5ОН).
• Заттардың қасиетгері молекула құрылысына, яғни атомдардың қосылу ретіне және байланыс сипатына тэуедці.
Органикалъқ молекулалардың құрылысы - оның құрамындағы атомдардың химиялық байланыстардың көмегімен бегілі бір ретпен байланысып орналасуы. Органикалық қосылыстарға коваленттік δ - және π-байланыстар тән.
Коваленттік байланыс - электрондар жұптасуы арқылы тузілетін байланыс.
δ-Байланыс- атом орбитальдарының тура ось бойында қабысу арқылы түзілген байланыс.

1. Патсаев Ә.Қ., Жайлауов С.Ж. «Органикалық химия негіздері». Шымкент, 2005, 1-кітап. – 359 б. 2005, 11-кітап. -441б., 2005, 111-кітап. 232б.
2. Патсаев Ә.Қ., Сейтімбетов Т.С, Шитыбаев С.А, Дәуренбеков Қ.Н. «Биоорганикалық химия». Шымкент, 2005,-443б.
Қосымша:
1. Қуатбеков Ә.У., Патсаев Ә.К., Бақтыбаев У.Б. «Биоорганикалық химия практикумы», Шымкент, 2006,-582б.
2. Патсаев Ә.Қ., Дәуренбеков Қ.Н. «Биоорганикалық химияның тәжірибелік-зертханалық сабақтарына қолданба» Шымкент, 2005-318 б

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:
1. Органикалық химия пәні.
2. А.М.Бутлеровтың органикалық қосылыстардың құрылысы туралы теориясы.
3. Органикалық қосылыстар молекулаларындағы химиялық байланыс.
4. Органикалық қосылыстар молекулаларындағы атомдардың өзара
әсері.Индуктивті және мезомерлі эффектілер туралы түсінік.

Химиялық байланыс жэне молекуладағы атомдардың өзара әсері

А.М.Бутлеровтың химиялық құрылыс теориясы (1861ж.) бойынша:
* Органикалық қосылыстар молекуласындағы атомдар бір-бірімен белгілі бір
тәртіппен, валенттілігіне тәуелді орналасқан. Атомдардың белгілі бір
тәртіппен орналсуының бұзылуы, жаңа затгың түзілуіне алып келеді.
Мысалы, С2НбО формуласына екі эртүрлі қосылыс сәйкес келеді:
диэтилэфирі (СН3-О-СН3) және этил спирті (С2Н5ОН).
* Заттардың қасиетгері молекула құрылысына, яғни атомдардың қосылу
ретіне және байланыс сипатына тэуедці.
Органикалъқ молекулалардың құрылысы - оның құрамындағы атомдардың
химиялық байланыстардың көмегімен бегілі бір ретпен байланысып орналасуы.
Органикалық қосылыстарға коваленттік δ - және π-байланыстар тән.
Коваленттік байланыс - электрондар жұптасуы арқылы тузілетін байланыс.
δ-Байланыс- атом орбитальдарының тура ось бойында қабысу арқылы түзілген
байланыс.

π -Байланыс- гидридтелмеген р- орбитальдардың жазықтықтың бетінде және
астында бүйірлей қабысу арқылы түзілген байланыс.

Ковалентті байланысты сипаттайтын көрсеткіштер:
Байланыс энергиясы- өзара байланысқан екі атомның түзілуіне немесе
үзілуіне қажет энергия. Атомдар арасында байланыс түзілгенде неғүрлым
энергия көп бөлінсе, соғырлым байланыс мықты болады
Байланыс ұзьндығы - байланысқан атомдар орталықтарының арасындағы
қашықтық.
Валенттік бұрышы - ортақ атомнан тұратын екі байланыстың арасындағы
бұрыш. Органикалық қосылыстардагы Х-С-Ү ядро аралық байланыстардың бұрышы
көміртек атомының гибридтелу түріне сәйкес, ягни sp3-, sp2- және sp-
гибридтік күйге сәйкес 109,5; 120 және 180 тең болады.
Байланыс полюстілігі - электрон тығыздығьның әркелкі таралуы.
Электртерістілік - молекуладағы атомның химиялық байланысқа
қатысатын валенттік электрондарды өзіне тарту қабілеті (күші).
Ығысудың электрондық теориясы. Бұл теорияның екі мәні электрондық әсері
жайлы мазмұндалған ілімде болатын: индуктивті және мезомерлі.
Оның біріншісін – индуктивті әсер арқылы таңбалайды және ол оң (+Ј) не
теріс (-Ј) таңбалы болады. Индуктивті әсер (І-әсер)- орынбасарлардың
электрондық әсерінің δ-байланыс бойында таралуы. Индуктивті әсер

Кейбір элементтердің Полинг(1932) шкаласы бойынша

Электртерістілігі әртүрлі атомдар арасындагы пайда болған байланыс
полюсті болады.

Молекулада полюсті а-байланыстың болуы, көршілес екі-үш ст-
байланыстардьщ полюстігін өзгертеді де, көршілес атомдарда жартылай
зарядтар (5+, 5") пайда болады. 8+- Электрон бүлтының жетіспеушілігін, ал
8" электрон бұлтының артқанын көрсетеді.
Индуктивті эффект (І-эффект)- орынбасарлардың электрондық әсерінің ст-
байланыс бойында таралуы.
Индуктивті эффектің әсері 8-байланыс бойында біртіндеп сөнеді.

Реакция орталығының электрон бүлтын кемітетін орынбасарлар
электроноакцепторлы (-1- эффект), ал реакция орталығының электрон бүлтын
арттыратын орынбасарлар электронодонорлы (+1- эффект) деп аталады

Кейбір орынбасарлардың электрондық әсері

Алкил топтары +1 - Электронодонор
(R)
-О" +1 +M
-NH2,-NHR,-NR2-I +M
-OH,-OR -I +M
-NH3+,-NH3- -I -
-(F,Cl,Br,I) -I +M

^с=о -I -M Электроноакцеп
тор
-COOH,-COOR -I -M
-N02 -I -M
-I -M
-SO3H -I M

Мезомерлі эффект немесе қабысу - орынбасарлардың электрондық әсерінің л-
байланыс бойында таралуы.
Қабысқан жүйе - гибридтелмеген 7-орбитальдардың қосарлануы нәтижесінде
түзілген біріңғай электрон булты.
Біріңғай электрон бүлты кезектесіп орналасқан екі немесе одан да көп п
байланыс (л,л- қабысу) пен көршілес атомның р-орбиталі мен я-байланыс (р,л-
қабысу) арасында түзіледі.

Бутадиен-1,3 мен бензол молекуласындағы қабысқан жүйенің түзілуі

р,тс- Қабысқан жүйе р - элементтің бөлінбеген электрон жүбы мен қос
немесе үш байланьістың л- электрон бұлтарьшың қабысуы нәтижесінде түзіледі.

Мезомерлі эффект М әріпімен белгіленеді. Индуктивті эффект сияқгы
мезомерлі эффект оң ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.