Оқушы шығармашылығын дамытуда оқушыны жеке тұлға ретінде қалыптастырып, ізденімпаздылыққа баулу

Кіріспе

1. Болашақ мұғалімдердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру негіздері.
1.1. Негізгі ұғымдар: шығармашылық, танымдық ізденімпаздық, танымдық мотив (әдебиеттерге шолу)
1.2 Танымдық ізденімпаздықты құраушы компоненттер
1.3. Студенттердің танымдық әрекет құрылымы

2. «ТЕХНОЛОГИЯ» сабақтарында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту жолдары.
2.1 ТЕХНОЛОГИЯ пәнін оқытуда шығармашылық еңбек дағдыларын қалыптастыруды субъектілік басқару
2.2. Оқушылардың шығармашылық қабілеттері тоқыма және графика өнері негізінде дамыту
2.3. Оқушылардың шығармашылық потенциал деңгейін анықтау
2.4 ТЕХНОЛОГИЯ сабақтарында шығармашылық жобалау
әдісі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Ел президенті Н. Назарбаевтың «Қазақстан халқына арналған жолдауында» «Біздің болашақтағы жоғары технологиялық және ғылыми өндірістері үшін кадрлар қорын жасақтауымыз қажет» деген сөздері бар. Демек, оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту, қазіргі техниканы тиімді пайдалану мәдениетіне тәрбиелеу – технология ғылымы саласындағы басты бағыттардың бірі делінген.
Қазіргі «Технология» білім саласының басты мақсаты – оқушылардың өздігінен еңбек етуіне ықпал ету, оларды әртүрлі материалды өңдеудің қазіргі заманғы технологиялық мәдениетіне және бұйымдарды көркем жобалауды орындауына қатыстыру болып табылады. Бұл:
- жастардың политехникалық дамуын, оларды қазіргі заманғы және болашақ технологиялармен таныстыруды, жалпы еңбек біліктіліктері мен дағдыларын игеруді;
- оқушылардың шығармашылық және эстетикалық дамуын;
- оқушылардың өзін-өзі анықтауына мүмкіндік туғызуды, техника мен технология әлемін зерделеуді, өзіндік анықталу мақсатында кәсіптік іс-әрекет элементтерінен практикалық тәжірибе алуды ескереді және оқушылардың жобалау мен конструкциялау мәселелерін шешу бойынша ізденімпаздығы мен қабілеттілігін дамыту мәселесін қарастырады.
Елбасының 2010 жылғы «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстаннның жаңа мүмкіндіктері» атты жолдауында: «Егер біз табысқа жеткіміз келсе, онда мына төрт қағидатты басшылыққа алуға міндеттіміз:
Біріншіден, біздің ең басты құндылығымыз – ол Отанымыз, Тәуелсіз Қазақстан!
Екіншіден, мемлекет және оның әрбір азаматы қай жерде де қоғамның тұрақтылығы мен елдің әл-ауқатына кері әсерін тигізуі мүмкін кез келген қадамға бармауы тиіс.
Үшіншіден, экономикалық өрлеу – әрқайсымызға қатысты бүкілхалықтық іс. Бұл – қоғамның әлеуметтік мәселелерін шешудің және баршамызды табысқа бастаудың кілті.

1. ҚР Президентінің 2010 жылғы «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстаннның жаңа мүмкіндіктері» жолдауы
2. Әбілқасымова А.Е., Омарова Р.С. Мұғалімдердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру негіздері. Алматы, 2003.
3. Дәулетбекова Ж.Т. Оқушылардың оқу мотивтері – сапалы білім негізі. Алматы, 2001.
4. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М., Педагогика. Оқу құралы. Астана, 1998
5. Есипов Б.П., Самостоятельная работа учащихся на уроке, М, 1961.
6. Омарова Р.С. Оқу процесінде танымдық ізденімпаздықты дамыту. Ақтөбе, 1998.
7. Жумабаева А.Т., Матаева С.Р. «Оқушылардың шығармашылығына графика өнері негізінде дамытудың маңызы». «Технология» журналы, №2, 2009, 5-7 бет.
8. Коккозова С. Т., «Тоқыма өнерін қолдана отырып оқушылардың шығармашылығын дамыту»
9. Кашкимбаев М.С. «Технология пәнін оқытуда шығармашылық еңбек дағдыларын қалыптастыруды субъектілік басқару»
10. Набиева Ш.К. «Проектная деятельность на уроках технологии», «Технология» журналы, №9-2009, 33-34 бет.
11. Фомина С.А., «Творческий проект. Этапы выполнения творческого проекта» «Технология» журналы, №9-2009, 41-42 бет.
12. Түрікпенұлы Ж. Кәсіптік бағдар. Алматы, 1995
13. Качество педагогического образования: проблемы и перспективы развития. Материалы Международной научно-практической конференции 18-19 мая 2004 г. Алматы, 2004.
14. http://www.bsh.kz/news/1272562930.html

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1. Болашақ мұғалімдердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру негіздері.
1.1. Негізгі ұғымдар: шығармашылық, танымдық ізденімпаздық, танымдық
мотив (әдебиеттерге шолу) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Танымдық ізденімпаздықты құраушы
компоненттер ... ... ... ... ... ... 8
1.3. Студенттердің танымдық әрекет құрылымы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

2. ТЕХНОЛОГИЯ сабақтарында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту
жолдары.
2.1 ТЕХНОЛОГИЯ пәнін оқытуда шығармашылық еңбек дағдыларын
қалыптастыруды субъектілік
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2. Оқушылардың шығармашылық қабілеттері тоқыма және графика өнері
негізінде
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .26
2.3. Оқушылардың шығармашылық потенциал деңгейін анықтау ... ... .31
2.4 ТЕХНОЛОГИЯ сабақтарында шығармашылық жобалау
әдісі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 34

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 42

Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43

Кіріспе
Бала мейлі жақсы, мейлі жаман іс болсын,
әйтеуір бірдеме істеуі керек. Ештеңемен айналыспаған
адамның жан дүниесі жөнді жетілмейді.
Ж. Аймауытов

Тақырыптың өзектілігі:
Ел президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған жолдауында
Біздің болашақтағы жоғары технологиялық және ғылыми өндірістері үшін
кадрлар қорын жасақтауымыз қажет деген сөздері бар. Демек, оқушылардың
шығармашылық қабілетін дамыту, қазіргі техниканы тиімді пайдалану
мәдениетіне тәрбиелеу – технология ғылымы саласындағы басты бағыттардың
бірі делінген.
Қазіргі Технология білім саласының басты мақсаты – оқушылардың
өздігінен еңбек етуіне ықпал ету, оларды әртүрлі материалды өңдеудің
қазіргі заманғы технологиялық мәдениетіне және бұйымдарды көркем жобалауды
орындауына қатыстыру болып табылады. Бұл:
- жастардың политехникалық дамуын, оларды қазіргі заманғы және болашақ
технологиялармен таныстыруды, жалпы еңбек біліктіліктері мен
дағдыларын игеруді;
- оқушылардың шығармашылық және эстетикалық дамуын;
- оқушылардың өзін-өзі анықтауына мүмкіндік туғызуды, техника мен
технология әлемін зерделеуді, өзіндік анықталу мақсатында кәсіптік іс-
әрекет элементтерінен практикалық тәжірибе алуды ескереді және
оқушылардың жобалау мен конструкциялау мәселелерін шешу бойынша
ізденімпаздығы мен қабілеттілігін дамыту мәселесін қарастырады.
Елбасының 2010 жылғы Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу –
Қазақстаннның жаңа мүмкіндіктері атты жолдауында: Егер біз табысқа
жеткіміз келсе, онда мына төрт қағидатты басшылыққа алуға міндеттіміз:
Біріншіден, біздің ең басты құндылығымыз – ол Отанымыз, Тәуелсіз Қазақстан!
Екіншіден, мемлекет және оның әрбір азаматы қай жерде де қоғамның
тұрақтылығы мен елдің әл-ауқатына кері әсерін тигізуі мүмкін кез келген
қадамға бармауы тиіс.
Үшіншіден, экономикалық өрлеу – әрқайсымызға қатысты бүкілхалықтық іс. Бұл
– қоғамның әлеуметтік мәселелерін шешудің және баршамызды табысқа бастаудың
кілті.
Төртіншіден, өңірлік және әлемдік нарықпен интеграциялану – дамудың аса
маңызды шарты делінген.
12 жылдық білім беру жүйесінде білім берудің басты мақсаты – әлемдік
білім беру стандартына сәйкес келетін білім берудің жоғарғы сапасын
қамтамасыз ету, өзін-өзі тәрбиелеуге, өздігінен білім алуға, өзін-өзі іске
асыруға және кәсіптік білім беру бағдарламаларын меңгеруге дайын, жеке және
қоғамдық мүдделерді үйлестіре білетін жан –жақты мәдениетті, шығармашыл
тұлғаны қалыптастыру. Сондықтан да алып отырған тақырып өзекті деп
ойлаймыз.
Зерттеу объектісі: : оқушылардың шығармашылық қабілеттері.

Зерттеу пәні: Технология сабақтарында оқушылардың шығармашылық
қабілеттерін дамыту

Зерттеу мақсаты:
Оқушы шығармашылығын дамытуда оқушыны жеке тұлға ретінде
қалыптастырып, ізденімпаздылыққа баулу.
Субъектілік басқару арқылы оқушылардың технология пәні бойынша
шығармашылық еңбек дағдыларын қазіргі заман талабына сай қалыптастырып,
олардың болашақтағы даму сатыларына жол ашуына ықпал ету.
Осыдан төмендегідей зерттеу міндеттері туындайды:
- шығармашылық еңбек дағдысын зерттеу
- әр оқушының жеке-дара танымдық қабілеттерін дамыту;
- оқушының дербес субъектілік тәжірибесін мәдениеттендіру, қолдану,
барынша айқындау;
- дара тұлғаның қабілеттерінің сыртқа шығып, іс-жүзінде өзін-өзі жүзеге
асыруына көмектесу.

Зерттеу барысында қолданылатын әдістер:
• оқу әдебиеттерге шолу жасау;
• Технология сабақтарында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту
тақырыбына байланысты барлық ғылыми-көпшілік әдебиеттерді,
анықтамаларды, сөздіктерді талдау, оның ішіндегі материалдарды
сараптау.

Зерттеудің ғылыми болжамы:
✓ Заман талабына сай кезде бұрынғы еңбек пәні технология пәні
деп аталып, жаңаша әр түрлі әдістермен оқытуды талап етеді;
✓ Әрбір оқушылардың мұғалім оқушылардың шығармашылық потенциал
деңгейін анықтап, шығармашылықпен жаңашыл әдістерді қолданса, онда
оқушылардың білімі тереңдеп, бәсекеге қабілетті, шығармашыл, өмірде
өз орнын таба алатын тұлға қалыптасар еді;
✓ Егер болашақ мұғалімдер танымдық ізденімпаздықтарын
қалыптастырса, мектеп оқушылары да:
- шығармашылық потенциал деңгейлерін арттырып;
- ойлау қабілеттерін дамытып;
- нәтижеге жетуге ынталы болар еді.
✓ Болашақ мұғалімдердің танымдық ізденімпаздықтары ілгері басса,
студенттердің біліктері:
- ақыл-парасат
- оқу еңбегі
- арнаулы пәндік біліктері дамыса,
Кәсіптік дайындығы мол шығарымпаз жеке тұлғаның қалыптасуының негізі
болар еді. Шығармашылық қабілеттері жоғары деңгейде қалыптасқан тұлға
қоғамның кез-келген аймағында өз орнын алары сөзсіз.

1. Болашақ мұғалімдердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру негіздері.
1.1. Негізгі ұғымдар: шығармашылық, танымдық ізденімпаздық, танымдық мотив
(әдебиеттерге шолу)
Қазақстанда шығармашылықтың дамуы жөнінде арнайы зерттеу жұмысын
жүргізген психолог – ғалымдар Т. Тәжібаев, Ж. Аймауытов, В. К. Шабельников,
Н. Палагина, Қ. Р. Рахымбаев, М. О. Резванцева, С. Қ.
Бердібаева, Б. Тұрғынбаева еңбектерін атап өтуге болады.
Бала мейлі жақсы, мейлі жаман іс болсын, әйтеуір бірдеме істеуі керек.
Ештеңемен айналыспаған адамның жан дүниесі жөнді жетілмейді. Ж.
Аймауытовтың бұл пікірі белгілі психолог А. Н. Леонтьевтің адам
психологиясы тек іс - әрекет үстінде дамып отырады дейтін қағидасына жақын
тұжырым деп есептейміз.
Ғылыми зерттеулерге сүйенетін болсақ, оқушы шығармашылығын дамытуда
шығармашылық тапсырмалар үлкен рөл атқарады. Шығармашылық тапсырмалар
атауы педагогикада белгілі, екі құрамдас бөліктен тұрады. Шығармашылықты,
- біріншіден, оқушылар дербес, өз бетімен ойдан жаңаны құрастырады
- екіншіден, жағдай тудырушы материалдар даярлап, шығармашылыққа икемдейтін
ересек адамның қатысуы қарастырылады.
Педагогикалық энциклопедияда: “Шығармашылық дегеніміз адамның
белсенділігі мен дербес іс-әректінің ең жоғарғы формасы”—деп анықтама
берілген. Педагогке жауапкершілік жүктеледі, жұмыс нәтижесі оның
іскерлігіне байланысты. Шығармашылықты қалыптастыру жолдарын зерттеу
тапсырмаларды күрделендірудің үш кезеңін анықтауға мүмкіндік туғызады.
Мектеп оқушылары мен студенттердің танымдық ізденімпаздығын
қалыптастыру мәселесіне педагогтардың, психологтардың, әдіскерлердің
көптеген еңбектері арналған. Зерттеулер авторлары танымдық ізденімпаздықты
жеке тұлғаның қасиеті, екіншілері қабілеті, ал үшіншілері оны қажетсінуі
мен бейімділігі және т.б деп түсіндіреді. Мысалы, М.И.Махмутов танымдық
ізденімпаздық ұғымын жеке адамның өз бетімен оқуына септігін тигізетін
интеллектуалды қабілеті мен қасиеті ретінде түсіндіреді.
Н.А.Половникованың пікір бойынша, танымдық ізденімпаздық – оқушының
өз күшімен білімді игеруге ұмтылысы мен қабілеттілігі.
И.Я.Лернер танымдық ізденімпаздықты жеке жеке тұлғаның бітімі,
индивидтің өз қабілеті арқылы өзінің танымдық белсенділігін ұйымдастыруда
және жаңа танымдық мәселені шешуде қолдануы ретінде түсіндіреді.
Т.И.Шамова танымдық ізденімпаздықты жеке адамның білім мен іс-әрекет
тәсілдерін біреудің көмегінсіз игеруге, қоршаған өмір шындығын одан әрі
өзгерту және жетілдіру мақсатымен танымдық міндеттерді шешуге ұмтылысымен
және белсенділігімен сипатталатын қасиеті ретінде қарастырылады.
Оқушылар мен студенттердің танымдық ізденімпаздық ұғымын
ізденімпаздықтың неғұрлым кең ұғымынан тыс қарастыруға болмайтыны анық,
соңғысы жеке тұлғаның белсенділігі атты оған жақын ұғымға қатыстылығы
тұрғысынан ғана ой елегінен өткізілуі мүмкін.
Жоғары мектеп дидактикасында авторлар танымдық ізденімпаздық ұғымын
студенттердің жеке тұлғасы қасиеті ретінде, ықпалды кәсіби дайындығымен
тығыз байланыстырады.
Е.Б.Ястребова танымдық ізденімпаздық ұғымын жеке тұлғаның қасиеті,
яғни адамның кәсіби дайындығы барысында өз күшімен білім мен іс-әрекет
тәсілдерін игеру және оны оқу, зерттеу, практикалық әрекеттерде қолдану деп
түсіндіреді.
С.И.Марченко кәсіптік-педагогикалық қабілеті арқылы болашақ мұғалімдердің
танымдық ізденімпаздығы мазмұнын анықтауды ұсынады. Болашақ мұғалімнің
танымдық ізденімпаздығы – жеке тұлға қасиеті, ол
- психологиялық-педагогикалық және арнайы пәндік білімдері мен іс-әрекет
тәсілдерін игеруі;
- оқытудың ғылымилығы мен оқу тиімділігі бірлігін жүйелеуі;
- сабақ барысында оқыту мен оқудың дидактикалық өзара әрекетін
ұйымдастыруы;
- мұғалім мен оқушылардың бірігіп жасаған әрекетіне педагогикалық талдау
жасауы, - деп түсіндіреді.
Г.Н.Кулагинаның көзқарасы неғұрлым соңғы көзқарас болып табылады:
Мұғалімнің танымдық ізденімпаздығын тек қажетсінуді, іс-әрекетті жүзеге
асыруды және оны ретке келтіруді ғана біріктіретін тек кәсіптік
біліктілікті игеруге саю дұрыс емес, себебі бұл ұғымның мазмұнын тым
тарылтады, - дейді ол.
60-жылдарға дейінгі кезеңде танымдық ізденімпаздық пен танымдық
белсенділік ұқсас ұғымдар ретінде қарастырылып келді.
Ғалым-педогогтар И.Я.Лернер, Р.А.Низамов, Н.А.Половникова,
М.И.Махмутов, Т.И.Шамова және т.б зерттеулерінде танымдық белсенділік
әлеуметтік мәдениет тәжірибесін игеруде және жеке тұлға қасиеттерін
дамытуға бағытталған танымдық нысан мен оқытудың дидактикалық өзара әрекеті
ретінде қарастырылады. Бұл педагогтардың анықтамаларында жеке тұлғаның
оқудағы іс-әрекет жағдайына және бұл жағдайды анықтайтын педагогикалық
шарттарға көңіл бөлінеді.

1.2 Танымдық ізденімпаздықты құраушы компоненттер
Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерге шолу жасай отырып,
зерттеулерде танымдық ізденімпаздықтың мотивтік, мазмұнды-операциялық,
еріктік компоненттерінің мазмұнын ашуға, талдау жасауға ұмтылыс жасалды.
Т.И.Шамова бойынша да танымдық ізденімпаздықты
• мотивтік;
• мазмұнды-операциялық;
• еріктік
компоненттеріне бөледі және олар бір-бірімен байланысты және тұтас
біріккен, оны күнделікті оқуда жіктеуге болмайды, тек қана тереңдетіп оқыту
кезінде ғана ажыратуға болады деп түсіндіреді.

Танымдық ізденімпаздық компоненттерінің құрамы

Танымдық ізденімпаздық компоненттерін жеке-жеке қарастырайық.
Мотивтік компонент. Мотив – адамның объективті қажеттігі мен ынтасын
бейнелейтін әрекетіне ішкі талаптануы.
Оқыту практикасында оқудың әр түрлі мотивтері болады. Олардың бірі –
тікелей талаптандыру мотиві – бұл шәкірттің ұстазын ұнатуы, оған
сүйіспеншілігі. Өйткені мұғалім оларға қызықты, тартымды сабақ береді,
түрлі көрнекі және техникалық құралдарды, үйрету машиналарын шеберлікпен
қолдануды, лингафон, компьютер кабинеттерінде қызықты сабақтар өткізеді.
Осылардың бәрі оларды терең білім алуға қызықтырады, талаптандырады.
Перспективті талаптандыру мотиві – шәкірттің өз көздеген мақсатына
ұмтылушылығына, оның іс-әрекетін болашаққа бағыштауына байланысты. Бұған
мотивтер:
✓ мамандықты таңдап алуға байланысты шәкірттің пәнге қызығушылығы;
✓ келешек мамандыққа байланысы жоқ белгілі іс-әрекеттеріне қызығушылық
(ән, сурет, әдебиет, спорт, т.б). Бұл жерде мұғалім оқушыны белгілі
мақсатқа ынталандыру қажет.
Түрлі психологиялық-педагогикалық зерттеу деректеріне сүйеніп,
мотивтерді екі топқа ажыратуға болады:
1) Танымдық мотив:
• оқушыны жаңа білімді игеруге және ұғу тәсілдеріне бағыттау;
• өз бетімен білім алу, оны іс-әрекетінде қолдана білу;

2) Әлеуметтік мотив:
▪ кең мағынадағы әлеуметтік мотивтер (оқуда белсенділік, ынталылық,
жауапкершілік және борышын сезу);
▪ тар мағынадағы әлеуметтік мотивтер (отбасы, ұжым және
жолдастарының, құрбы-құрдастарының арасындағы бедел т.б);
▪ ынтымақтастық-әлеуметтік мотив оқу-тәрбие жұмысында өзара қарым-
қатынасқа ұмтылу және үнемі жетілдіру.
Психология мен педагогикада оқыту мәселесі терең зерттелген (Л.И.Божович,
А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейн, Г.И.Щукина, П.М.Якобсон және т.б).
А.Н.Маркова танымдық мотивті үш топқа бөлген:
• жаңа білімдерді игеруге бағыттаумен сипатталатын ауқымды оқу
мотиві;
• білімдерге қол жеткізу тәсілдерін игеруге бағытталған оқу-
танымдық мотиві;
• білімге қол жеткізу тәсілдерін ұдайы жетілдіруге бағытталуымен
ерекшеленетін өз бетінше білім алу мотиві.
В.А.Сластениннің еңбектерінде мотив студенттердің оқу-танымдық іс-
әрекетінде мынадай маңызға ие деп атап көрсетеді:
➢ жеке тұлғаның қалыптасыу негізі, ол студенттің әрі қарай дамуының
факторы ретінде көрінеді;
➢ ойлау жүйесін реттеуге әсер етіп, интеллектуалды белсенділігінің
көзі болады;
➢ танымдық тапсырмаларды шешуге, ізденуге шығармашылық күш беріп,
білім сапасына, оның тереңдеуіне әсер етеді;
➢ өздігінен білім алуға ұмтылушылық дамуының ішкі шарты болып
табылады.
➢ диагноздық мағынасы бар, ол жеке тұлғаның көптеген қасиеттерінің
даму көрсеткіші болып табылады, яғни мақсаткерлік, саналылық,
еңбекқорлық, танымдық қызығушылық ауқымы мен тұрақтылығы.
Оқу процесінде көзқарасты анықтау үшін зерттеудің түрлі әдістері
пайдаланылады, олар;
• сабаққа қатысу мен үлгерімді талдау;
• сауалнама;
• жеке-жеке немесе топ-тобымен сұхбаттасу;
• оқушылармен әңгімелесу т.б.
Алынған деректер студенттердің көпшілігінде (92%) өздерінің оқу
міндеттемелері туралы дұрыс түсінік бар екенін дәлелдейді. Әдетте,
университетке түсуге олардың белгілі бір пәнге деген қызығушылығы, оны оқып-
үйренуге деген ынтасы жетелегенін айтады; оқу қызметінде біліктілігі жоғары
маман болуға ұмтылушылықты мақсат тұтады, 60%-і мұғалім болғысы келеді.
Студенттердің тек 38%-і ғана дәріске үзбей қатысатыны, ал 32%-і практикалық
сабақтарға дайындалатыны, 10%-і күн сайын ізденімпаздық жұмыспен
шұғылданатыны анықталады. Бұл деректер студенттердің танымдық қызығушылығын
қалыптастыру қажеттігін дәлелдейді. Пәндік курстардың кәсіптік бағытталуы
мұғалімдік кәсіпке қызығушылықты дамытудың маңызды құралдарының бірі болып
табылады. Сонымен бірге студенттердің танымдық қызығушылығы даму үстінде
болатынын, қабылдау неғұрлым терең де тиянақты қабылдауға айналатынын,
зейін мен абстрактілі ойлау қабілеті кемелденетінін, дүниетану көзқарасының
қалыптасатынын еске сақтау керек. Сабақ беру нысандарын таңдау кезінде
студенттердің танымдық мүмкіндіктерін ескеру қажет. Дәстүрлі әдістерден
гөрі ізденімпаздық жұмысты неғұрлым кеңірек пайдалану да танымдық
қызығушылықты қалыптастыруғы септігін тигізеді.
Кәсіпке ертерек бейімделу кәсіптік танымдық мотивті дамытудың қуатты
түрткісі болып табылады, ал оқу барысында студенттердің ақыл-парасаты мен
ерік күштерінің жоғары деңгейде болуын айқындайды.
Мұндай мотив тек оқу үлгерімінің ғана емес, сонымен бірге кәсіптік
дайындығы мол шығарымпаз жеке тұлғаның қалыптасуының де негізі болмақ, ал
танымдық ізденімпаздық осындай тұлғаның ажырағысыз сапасы болып табылады.
Төменгі курстардан бастап оқу-тәрбие процесінің кәсіптік бағытталуын іске
асыру – оқуды бастаған студенттер кездесетін қарама-қайшылықты (кәсіпке
тезірек араласу ықыласы мен іргелі пәндерді төзімділікпен оқып үйрену
қажеттігі арасындағы қарама-қайшылықты) шешу үшін қажет. Кейбір
студенттерге жекелеген пәндер кәсіби жетілу үшін қажетсіз болып көрінеді,
сондықтан оқытушының міндеті – төменгі курстарда оқылатын пәндердің
таңдалған кәсіппен байланысын ашу. Бұл байланыстарды ашу жолдары нақты
пәндердің ерекшеліктеріне қарай түрліше болып келуі мүмкін. Кәсіпті игеруге
негіз жасайтын мазмұнды анықтауды басты бағыт деп есептеуге болады.
Университет жағдайында мұғалім кәсібіне бағдарлау төменгі курстарда
оқылатын іргелі ғылымдардың негіздік мазмұнын және мұғалімнің практикалық
қызметіне даярлауға тікелей жәрдемдесетін жұмыстың әдістері мен нысандарын
іріктеу арқылы іске асырылады.
Мазмұнды-операциялық компонент. Студенттердің танымдық
ізенімпаздығының екінші компонентінде жетекші білімдердің және оқу – қызмет
тәсілдерінің жүйесі қамтылады, бұл тәсілдер жаңа білімдер мен әрекет
тәсілдерін өз бетінше игеру біліктілігін айқындайды. Бұл компоненттің
ерекшелігін айқындау үшін жоғары оқу орны студенттері білімдерінің және
олардың оқу-танымдық қызмет тәсілдері жүйесінің ерекшеліктерін анықтау
қажет. С.И.Архангельский жоғары білімнің мазмұнына үш компонент кіруге тиіс
деп есептейді:
• ғылымның қазіргі жай-күйі;
• даму процесіндегі ғылым мен техниканың жаңа
мазмұнын айқындалуы;
• ғылым мен техниканың болжамды дамуының көрсетілуі.

Бірінші компонент ғылымда тұжырымдалған және практикада қабылданған
нәрседен тұрады. Ол ең алдымен, төменгі курстарда оқылатын іргелі
ғылымдардың мазмұнын құрайды. Жоғары курстарда екінші компоненттің және
біраз дәрежеде үшінші компоненттің ролі арта түседі. Сөйтіп, студенттің
жетекші білімдерінің жүйесіне жоғары оқу орнында ғылыми-техникалық
даярлаудың негізін құрайтын іргелі ғылымдардан алған білімдер және ғылым
мен практикада тексеруден өткен жаңа білімдер – даму үстіндегі ғылым мен
техниканың жетістіктері кіреді. Жоғары білім мазмұнына студенттің болашақ
кәсіптік қызметіне практикалық даярлығының мазмұны да кіретінін ескеру
керек.
Танымдық ізденімпаздық компоненттерінің ішінде мазмұнды-операциялық
компонент маңызды роль атқарады. Бұл студенттердің танымдық
ізденімпаздығының екінші компонентінде жетекші білімдердің және оқу-
танымдық қызмет тәсілдерінің жүйесі қамтылады, бұл тәсілдер жаңа білімдер
мен әрекет тәсілдерін өз бетінше игеру біліктілігін айқындайды.
Мазмұнды-операциялық компонент жетекші білім жүйесі оқыту тәсілдерін
қамтиды. Студенттердің жетекші білім жүйесі орта мектеп қабырғасында
қалыптаса бастайды. Бұған жүйеленген, кеңейтілген дидактикалық мақсаттағы
ғылым негіздері кіреді. Осы білім ғылыми білімдердің негізі болып табылады,
бұд дәлелдемелер, ұсынымдар, заңдар, теориялар мен әдістер.
Студенттердің жетекші білім жүйесі жалпы алғанда жоғары оқу
орындарындағы білім беру мазмұны негізінде қалыптасады.
С.И.Архангельскийдің анықтамасы бойынша, іргелі және арнайы теориялық
білімдер жүйесі студенттердің теориялық алған білімдері мен практикасында,
яғни болашақ кәсіптік іс-әрекетінде пайдалануына септігін тигізеді.
Студенттердің жетекші білім жүйесі негізінде танымдық ізденімпаздықтың
операциялық жақтары қалыптасады, оқыту тәсілдері жетіледі. Біліктер үш
топқа бөлінеді, олар:
• ақыл-парасат,
• оқу еңбегі
• арнаулы пәндік біліктер.

Осы біліктерді меңгерудің белгілі бір деңгейі танымдық
ізденімпаздықтың ілгері басуын қамтамасыз етуі тиіс. Сөз жоқ, ақпарат алып,
оны зерделеуді қамтамасыз ететін ақыл-парасат білігі жетекші білік болып
табылады. Оның қалыптасу деңгейінің жалпы танымдық ізденімпаздықты дамыту
үшін зор маңызы бар.

Оқу процесінде оқытушы мен студент іс-әрекетінің өзара байланысы

Психологтар мен дидактиктердің атап көрсеткеніндей, оқу еңбегінің
жалпы дағдыларына:
▪ мақсат қоя білу;
▪ жұмысты алдын-ала жоспарлау;
▪ оны тиімді ұйымдастыру;
▪ белгілі бір қарқында жұмыс істей білуді жатқызуға болады.
Студенттің ең басты нәрсені ажырата білу біліктілігі студент жасының
ерекшелігімен және жоғары оқу орындарындағы оқу танымдық қызметтің
ерекшеліктерімен айқындалады, ол студенттің жас ерекшелігіне, ақыл-
парасаттың және арнаулы қабілеттердің қарқынды дамуына байланысты болады.
Ғылым саласына сәйкес құралған және теориялық, әдіснамалық білімдерді
қамтитын жоғары оқу орнының пәндерін оқып үйрену студенттің ақыл-
парасатының дамуына септігін тигізеді. Бұл өз кезегінде білімдерді
жинақтауды әлі де неғұрлым жоғары деңгейде игеруге, теориялық және
қолданбалы мәселелерді шешуге негіз жасайды, ал теориялық және қолданбалы
мәселелерді шешу барысында ең басты нәрсені ажырата білу біліктілігі одан
әрі дамытылады. Осының нәтижесінде студенттердің бойындағы осы біліктілік
терең де ауқымды бола түсуімен ерекшеленеді.
Жалпы алғанда студенттің танымдық ізденімпаздығының операциялық жағы
басқа сапалық деңгейімен (тереңдей түсуімен ауысуға бейімділігімен және
оған жататын оқу-танымдық қызмет тәсілдерінің тұрақтылығымен) ерекшеленеді,
бұл ақыл-парасат дамуының аса жоғары деңгейіне және студенттің ой-танымдық
қызметінің ерекшелігіне байланысты болады.
Ең басты нәрсені ажырата білу біліктілігі оқу-танымдық қызметтің осы
тәсілдерінде жетекші роль атқарады, бұл білікті танымдық ізденімпаздықтың
операциялық жағы үшін жүйе құрайтын фактор деп есептеуге болады. Ол
хабардың ең басты идеясын қабылдап жаңғыртуда, алдағы оқу-танымдық
қызметтегі ең басты нәрсені айқындауды және осы негізде, осы қызметтің
мақсатын қоя білуде көрініс табады. Оқу-танымдық қызметтің алға қойылған
мақсатына сәйкес жұмысты жоспарлай білу және жұмыстың мақсатымен оқылатын
материалдың ерекшелігін ескере отырып, өзін-өзі бақылау біліктілігі
операциялық сипаттағы танымдық ізденімпаздықтың қалыптасуының қосымша
көрсекіштері болып табылады.
Еріктік компонент.
Егер жеке тұлға белгілі бір ерік күшін жұмсамаса, білімді және әрекет
тәсілдерін игеруге талаптанғынымен білімдердің бір жүйесі болғанымен және
біліктілік қалыптасқанымен, танымда ізденімпаздық пен ілгерілеушіліктің
болуы мүмкін емес. Сондықтан еріктік компонент танымдық ізденімпаздықтың
ажырамас бөлігі болып табылады, бұл компоненттің негізінде таным
барысындағы қиындықтарды жеңу жөнінде ерік күшін жұмсауға дайын тұрушылық
және оны әрекетте іске асырушылық жатыр.
Танымдық ізденімпаздықтың еріктік компоненті алдыңғы екі компонентпен
тығыз байланысты, өйткені олардың негізінде адам белсенділігінің басты
қайнар көзі – қажетсіну жатыр. Ерік дағдылары адамды әрекетке итермелеуші
бастапқы себепкер ретіндегі қажетсінуге байланысты қалыптасады. Мұнда осы
жалпы негіз-қажетсіну мотивтік және еріктік компоненттерінің сезіммен
байланысын айқындайтын көруге болады, өйткені сезімде қажетсінудің белсенді
жағы бейнеленеді.
Таным процесі түрлі қиындықтарды жеңумен байланысты. Таным барымындағы
қиындықтарды жеңу, ол үшін қажетті ерік күшін жұмсау жеке тұлғаның өзінің
танымдық әрекетін нысаналы түрде және саналылықпен реттеуін талап етеді.
Еріктің болуы жеке тұлға үшін елеулі, маңызды мақсаттар мен міндеттердің
болуымен байланысты.
Мақсаткерлік – адамның ерік, мінез-құлқының негізгі нысандарының бірі,
жеке адамның ерік күшін іске асыру үшін маңызы бар. Алға мақсат қою және
оны қабылдау жеке тұлғаның мақсатқа жету жөніндегі бұдан былайғы ерік күшін
айқындайтын кезең болып табылады.
В.И.Селиванов оқу-танымдық әрекеттің мақсатын белгілеудің үш нұсқасын
бөліп көрсетеді, олар ерік күшінің түрлі сипатын айқындайды:
❖ оқу-танымдық әрекет мақсатын оқытушы белгілейді (студенттермен
бірге қоюы мүмкін). Студент бұл мақсатты жеңіл-желпі қабылдайды,
мұның өзі ерік күшінің төмен деңгейде болуына байланысты;
❖ оқытушы тапсырманы немесе тақырыпты хабарлайды, осыған сәйкес оқу-
танымдық әрекетті жүзеге асыруға тиіс, сөйтіп осы негізде студент
оның мақсатын өзі немесе оқытушымен бірге айқындайды, мақсаттың
қойылуында ізденімпаздық үлесінің көп болуы ерік күшінің неғұрлым
жоғары деңгейде болуын айқындайды;
❖ студент өзінің оқу-танымдық әрекетінің мақсатын өз бетінше
айқындайды, бұл - өз бастамасымен өз бетінше жұмыс істеу (мысалы,
өз бетінше білім алуы). Мұндай жағдайда ерік күшінің деңгейі
неғұрлым жоғары.
Біздің зерттеу жұмысымызда студенттің танымдық ізденімпаздық құрамы
болашақ мұғалімге қажетті элементтер жиынтығы түрінде көрсетілді.
Педагогикалық жоғары оқу орнында оқитын студенттің тұлғалық қасиеттері
былай анықталады:
- студенттің білімді игеру мен кеңейтуіне іштей дайындығы;
- белсенді танымдық әрекет процесінде игерген кәсіпті ғылыми-
теориялық білімдердің жиынтығы, оқу тәсілдерінің қалыптасуы;
- кәсіби даярлық кезеңінде алған білімін және оқу тәсілдерін
пайдалана білуі.
Студенттің кәсіптік білімді игеруге, кеңейтуге іштей дайындығына:
алынған ақпаратқа студенттің көзқарасы және танымдық әрекет процесі туралы
пікірі; жеке тұлғаның белгілі бір қасиет деңгейіне, дәлірек айтсақ,
жауапкершілік сезімі, орындаушылық және ұйымдастырушылығы, мақсаткерлігі
және талап қойғыштығы, еңбекқорлығы мен тәртіптілігін жатқызамыз.
Кәсіптік білімі мен дағдысы қалыптасты деп мына жағдайда айтамыз:
студент кәсіптік білім мен дағдыны қажетсінуі; оны игеруге ұмтылуы; оқу
процесіне қызығушылығы; кез-келген оқу-танымдық іс-әрекеттерді орындауға
белсенді болуы.
Қазіргі практика көрсетіп отырғандай, оқу орныны бітірген жас
маманның өз ісін заман талабына сай ұйымдастыра алатындай дәрежеде болуы,
оның теориялық және практикалық даярлығына емес, сол сияқты оның жеке
басының белсенділік, бейімделгіштік, ізденімпаздық қасиеттеріне де
байланысты.
Белгілі психолог Л.С.Рубинштейн, ... қандай болмасын бейімділікті
қалыптастыру үшін, іс-әрекеттің белгілі бір түріне байланысты өмірлік
қажеттілік туғызу керек..., - деп жазды өз зерттеулерінде.
Студенттің танымдық ізденімпаздығы – күрделі құбылыс. Оған мынадай
құрамды бөліктерді қамтуға болады: іс-әрекет мақсаты, мазмұны мен
қорытындысы, іс-әрекет түрлері және әдістері, мотивтері мен қарым-
қатынасы, сондай-ақ танымдық әрекет деңгейлері: репродуктивті,
репродуктивті-шағармашылық, шығармашылық.
Репродуктивті танымдық әрекетке – дайын ғылыми жұмыстар, оқу дағдылары
мен әдіс-тәсілдері, таным жаттығулары жатады.
Шығармашылық танымдық әрекетке студенттердің өзіндік жұмысы, бақылауы
мен тәжірибесі, ойлау операциялары нәтижесінде алған білімі, дағдысы,
танымы мен ғылыми түсініктері, білімі жатады.
Сондай-ақ студенттердің танымдық әрекетінің аралық формалары да
болады. Оны репродуктивтілікке де, шығармашылыққа да жатқызуға болмайды.
Кей жағдайда студент берілген тапсырманы орындай алмайды. Оған өзінің алған
білімі бойынша қандай әдістәсіл пайдаланса да, тапсырманы орындап шығуы
талап етіледі. Мұндай жағдайда жаңалық ашылмағандықтан, бұл әрекетті
шығармашылық танымдық әрекетке жатқызуға мүлдем болмайды. Бірақ оның оқу
процесінде маңызы ерекше, өйтткені ол репродуктивті және шығармашылық
танымдық әрекеттерді байланыстырып, өзіндік өнімді әрекет негізін құрайды.

1.3. Студенттердің оқу-танымдық әрекет құрылымы

Студент қоғам өмірінде маңызды кәсіптік қызметке дайындалып
жатқандықтан, оның оқу-танымдық әрекеті болашақ кәсіби әрекетінің
дидактикалық бейнесі болуы керек. Сондықтан студенттің іс-әрекеті кәсіби
бағытталған, ал оның әлеуметтік және танымдық белсенділігі оның өмірлік
жолын анықтаудағы ұмтылысы болып табылады.
• Студенттердің іс-әрекет ерекшелігіне мынаны жатқызуға болады: өзіндік
мақсаты мен нәтиженің болуы (кәсіби даярлығы, кәсіптік білім, білік
және дағдыны игеру, жеке қасиеттерінің дамуы);
• жоғары білімді маман ретіндегі жеке қасиеті;
• оқу нысананың ерекше сипаты (ғылыми білім, болашақ қызметі туралы
ақпарат және т.б.);
• студент іс-әрекетінің жоспарлы жағдайда өтуі (бағдарлама, оқыту
мерзімі);
• оқыту құралдарының болуы – кітаптар, лабораториялық құрал-жабдықтар,
болашақ кәсіптік еңбектегі модельдер, техникалық құралдар және т.б.;
• жоғары интеллектуалды жүктеме (емтихан, сынақ тапсыру, дипломдық жұмыс
қорғау т.б).
Оқу әрекеті – студенттердің негізгі іс-әрекеті болып табылады. Ол өте
күрделі құбылыс. Оқу әрекетінде оқу міндеттері шешіліп, мақсаткерлік,
мотив, танымдық процесс ақпаратты қабылдаудан бастап, күрделі шығармашылық
процестің қалыптасуымен аяқталатын түрлі сезімдік көріністермен және т.б
сипатталады.
Студенттердің танымдық әрекеті құрылымы: танымдық қызығушылықтан,
танымдық белсенділік, танымдық ізденімпаздық және шығармашылық әрекеттен
тұрады.
Танымдық әрекеттегі жағымды мотивтердің қалыптасуына қатысты кейбір
жағдайларды көрсетсек:
1) оқытудың қажетті және перспективалық мақсаттарын түсінуі;
2) игерген білімнің теориялық және практикалық маңыздылығын түсінуі;
3) ғылыми ақпаратты сезімдік формада жеткізуі;
4) оқу материалдарының мазмұны мен жаңалығын енгізу;
5) оқу әрекетінің кәсіптік бағытта жүзеге асырылуы;
6) оқу әрекеті жүйесінде танымдық ақпаратты қайшылықтарды тудыратын
міндеттерді таңдау;
7) оқу тобында білуге құмарлық және танымдық-психологиялық ахуал орнату.

Студенттердің танымдық әрекет құрылымы

2. Технология сабақтарында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту
2.1 Технология пәнін оқытуда шығармашылық еңбек дағдыларын
қалыптастыруды субъектілік басқару

Іс-әрекеттердің барлық компоненттерінің қозғаушы күші –шығармашылық.
Шығармашылық – бұл, нәтижесінде жаңа материалдық және рухани құндылық
қалыптасатын іс-әрекет. Шығармашылық педагогикалық энциклопедияда адамның
белсенділігі мен өзіндік қабілетінің жоғарғы формасы ретінде көрінеді.
Ғылымдағы жаңашылдық пен функционалдық қасиеттеріне байланысты
шығармашылық еңбек авторларының көпшілігі шығармашылықты келесі түрде
топтастырады:
- комбинациялық
- инновациялық (А.И. Кочетов)
- дидактикалық
- техникалық
- ұйымдастырушылық (В.С. Безрукова)
В.С. Безрукова күрделілік дәрежесі мен маңыздылығына қарай
шығармашылық дағдыларын инженерлік-техникалық ғылымға байланыстылығына
орай үш деңгейге бөледі:
1. орынды ұсыныс (рациональное предложение)
2. ойлап табу
3. ашып жарыққа шығару
А.И. Кочетов айқындаған инновациялық шығармашылық адамның іс-әрекет
негізіне бұрын белгісіз болған жаңа элементтерді енгізу болып табылады.
Технология пәнін оқытуда шығармашылық еңбек дағдыларын
қалыптастыруды субъектілік басқаруды қарастырайық.
Субъектілік басқару критерийлері мына ережелерге негізделеді:
1. Оқытуды мұғалім мен оқушының өзара шығармашылық қарым-қатынасы ретінде
қабылдау.
2. Күрделі мақсат идеясы (оқушының алдына барынша күрделі мақсат қойылып,
оны орындай алатындығына сенімін нығайту).
3. Өзіндік талдау (оқушының жұмыс нәтижелерін жеке және ұжымдық талдау).
4. Ерікті таңдау (мұғалімнің оқу материалының жақсы меңгерілуі мақсатында
сабақ уақытын өз бетінше пайдалануы).
5. Оқушыладың өзін-өзі шығармашылық басқаруына бағыт беру.
Субъектілік басқаруда мұғалімнің біліміне қойылатын талаптар:
- өзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары
деңгейде білу;
- оқушы дарындылығының моделін білу;
- қазіргі заманға сай оқытудың жаңа технологияларын білу;
- шығармашылықпен жұмыс жасайтын оқушыны оқыту, тәрбиелеу үрдісінде
үлгерімге ғана көңіл бөлмей, оның басқа да көрсеткіштерімен
байланысына да көңіл бөлу;
- дарынды оқушылардың ерекшелігін ескере отырып, оларға шығармашылықпен
жұмыс жасайтын тапсырмалар дайындай білуі.
Субъектілік басқарудағы мұғалімнің іскерлігіне қойылатын
талаптар:
1. Оқушының ерекше қабілеттерін анықтау әдістерімен жұмыс жасай алуы.
2. Қабілеті жоғары оқушыларды (жекелей және топпен) оқытуға арналған
бағдарлама құрастырып, сонымен тұрақты жұмыс істей білуі.
3. Оқушы шығармашылығын дамытуға қажетті зерттеу жұмыстарын жүргізе алуы.
4. Шығармашылықпен жасалған жұмыстардың нәтижесін нақты бағалай білуі.
5. Қабілеті бар оқушының ғылыми ізденіс жұмыстарымен айналысуына жетекшілік
етуі.
6. Оқушыларды әр түрлі байқаулар мен сайыстарға дайындауда жетістікке жете
алатындай деңгейде жұмыс жасауы. .
Субъектілік басқару ұғымы дәстүрлі емес сабақ жүргізу формасымен
тікелей байланысты. Төменде дәстүрлі және дәстүрлі емес сабақ формаларының
кейбір салыстырмалы мысалдары көрсетілген:

Элементтер Мұғалімнің дәстүрлі басқаруыСубъектілік басқаруы
Концептуалды Кемшіліктер: Жетістіктер:
негіз мұғалім-оқушы жүйесіндегі мұғалім-оқушы жүйесінде
субъект-объектілік өзара оқушылар арасында
іс-әрекеті, оқушылардың коммуникативті
бір-бірімен өзара (интерактивті) байланыс
коммуникативті байланысы жасауда субъектілік
көзқарас орнау
Мақсат Жетістігі: Жетістіктер:
Білім, шеберлілік және дағдыОқушының шығармашылық
қалыптасуы көзқарасының дамуы
Оқушылардың Даяр білімді жеткізу, үлгі Сабақ тәсілі:
оқудағы бойынша оқыту, механикалық Сабақ–оқу ойыны, зерттеу,
әдістері мен еске сақтау, ауызша түрде модельдеу, конструкциялау
тәсілдері жеткізу т.б.
Оқу Оқытылатын материал оқулық Оқулық аясынан тыс
материалының мазмұнымен сәйкес келеді, мазмұндау, өзектілік
мазмұны хабарлардың жеткізілуі фактікритерийлеріне мазмұнның
негізінде беріледі сәйкестігі, сын тұрғысының
белсенділігі
Материалды Басымдылық, билік мұғалімде,Оқу нәтижесін бағалауда,
түсіндірудегі басқару мен бақылау соның жоспарлауда, мақсат
мұғалімнің қолында құруда, шешім қабылдау
іс-әрекеті істерінде мұғалім мен
оқушының бірлесіп жұмыс
істеуі

Технология пәнінің ерекшелігі мұғалім оқушымен өзара субъект-
субъектілік қарым-қатынас жасай отырып оқушының еңбек дағдыларын сабақ
үстінде дамытады. Ерекше қабілетті, еңбек дағдысына икемі жоғары
оқушылармен жекелей үйірмеде жұмыс жүргізіледі.
Мектептегі оқушылардың ізденімпаздық белсенділігін арттыру және
белсенділік танытуды талап ету үшін – ерекше қабілетті, еңбек дағдысына
икемі жоғары оқушылармен өткізілген Жас шебер қолдар үйірмесінің жұмысын
қарастырайық.
Мектепте Жас шебер қолдар үйірмесіне 5-8 сынып оқушылары арасынан 15
оқушы қатысады. Жасалынған шығармашылық жұмыстарымен әр жыл сайын 5-7 сынып
оқушылары бойынша қалалық байқауларда, қалалық бұйымдар көрмесінде
шығармашылық жұмыстарының нәтижесін көрсетіп, ағаш, металл өңдеп бұйымдар
жасау, қыларамен (лобзикпен) әр түрлі сувенир ойыншықтар дайындауда өз
шеберліктерін шыңдауда. 5-8 сынып аралығындағы дарынды оқушылар технология
сабағынан шығармашылық жоба жұмыстарымен айналысады.
Шығармашылық жұмыстар негізінде оқушылар бағдарлама материалын тез
және жақсы қабылдай алады. 5-6 сыныптарда бағдарламадағы тарауды қайталау
мақсатында тарауда кездесетін технологиялық терминдерді Ғажайыптар алаңы
ойын-сабағын жүргізу нәтижесінде оқушылар өзіндік басқару шарасын
жүргізеді. 7-8 сыныптарда Казсельхозтехника бөліміне саяхат-сабағын
өткізіп, ауыл шаруашылық машиналарымен танысып қайтады. Бұдан басқа да
технология терминдері бойынша сөзжұмбақ, сөзтізбек, әр түрлі тесттік
тапсырмалар жүргізіледі.
Оқушылардың шығармашылық қабілетін арттырып, ынталандыру үшін сабақтардың
әр түрлі
• тесттік тапсырмалар жинағы;
• ребустар;
• кроссвордтар жинақтары;
• киіз үй жабдықтары дидактикалық нұсқаулар жинақтары жасалды.
Оқушылардың әр түрлі бейімділік ерекшеліктерін, шығармашылығын, кәсіби
бағдар типі мен зейінін, мінез-құлық ерекшеліктерін анықтауға әр түрлі
зерттеу жұмыстары 7 сыныптың 18 оқушысы мен үйірменің 15 оқушысына
жүргізілді. Нәтижесінде төмендегідей белгілер анықталды.

Оқушылардың бейімділік
қабілетін анықтау
1. Әдеби тілдік бейімділік – 2оқушы
2. Шығармашылық белсенділік – 4
3. математикалық бейімділік – 3
4. техникалық бейімділік – 9

Е. Климов. Кәсіби бағдар типі
бойынша мамандықты жіктеу:
- адам-адам (А) – 2оқушы
- адам-техника (Т) – 10
- адам-табиғат – 1
- адам-белгілік жүйе – 3
- адам суреттік бейне – 2

Оқушылардың зейінін анықтау нәтижесінде:
Зейіні тұрақты-15
Зейіні тұрақсыз-3
Технология пәні негізінде ұйымдастырылған Жас шебер үйірмесіне 7
сынып оқушыларынан 18 оқушы қатысады. Осы оқушылардың шығармашылық еңбек
дағдыларын зерттеу барысында дарындылығы жағынан :
-5 оқушы экстерналды болып анықталып, оқушылардың 27% құрады.
- 8 оқушы интерналды болып, 50% құрайды.
- 3 анықталмаған тип болып анықталып, 33 % құрады
Осы зерттеулер барысында үйірме оқушыларының көпшілігі интерналды болып
табылады. Бұл құбылыс болып жатқан барлық маңызды оқиғалар олардың өз іс-
әрекеттерінің нәтижесі екендігін білдіреді. Оларда ізденімпаздық
белсенділігі артады және белсенділік танытуды талап ететін кез –келген істі
өздеріне сенімділікпен жақсы атқарып шығады.
Осы зерттеулердің барысында алдағы уақытқа іс- шаралар белгіленіп,
жүйелі жоспар құрылады.

1. Оқушылардың шығармашылық деңгейін анықтап отыру Жылына 1 рет ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.