Шеміршекті балықтар класына қысқаша сипаттама
І Балықтар кластан жоғарғы тобы
1 Шеміршекті балықтардың зәр.жыныс
2 органдырының құрылысы
3 Акуланың орталық нерв жүйесі
ІІ ШЕМІРШЕКТІ БАЛЫҚТАРДЫҢ ҚАҢҚАСЫ
ШЕМІРШЕКТІ БАЛЫҚТАРДЫҢ ІШКІ ҚАҢҚАСЫНЫҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ
2.1 Акуланың иық және жамбас белдеулері мен жұп және дара жүзу қанаттарының қаңқасы
1 Шеміршекті балықтардың зәр.жыныс
2 органдырының құрылысы
3 Акуланың орталық нерв жүйесі
ІІ ШЕМІРШЕКТІ БАЛЫҚТАРДЫҢ ҚАҢҚАСЫ
ШЕМІРШЕКТІ БАЛЫҚТАРДЫҢ ІШКІ ҚАҢҚАСЫНЫҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ
2.1 Акуланың иық және жамбас белдеулері мен жұп және дара жүзу қанаттарының қаңқасы
Балықтар кластан жоғарғы тобы, алғашқы су жақ сүйекті омыртқалылар ретінде жер шары суларына кең таралған жануарлар. Бұл топқа 20 мыңнан астам түр ұйымдасқан. Балықтардың табиғатта және адам өмірінде үлкен маңызы бар. Балықтар кластан жоғары тобы ұйымдасуына қарай екі класқа бөлінеді. (С.П.Наумов).
Класс Шеміршекті балықтар – Chondrichthyes
Класс Сүйекті балықтар – Osteichthyes
Шеміршектілер қазіргі балықтардың ішіндегі қарапайым ұйымдасқан тобы. Олар, Арал және Каспий теңіздерінен басқа теңіздер мен мұхиттардың барлығына тегістей таралған.
Шеміршекті балықтардың ұйымдасуында, дөңгелек ауыздылармен салыстырғанда бірқатар прогрессивті белгілері бар екендігі белгілі. Атап айтқанда алдыңғы ми мен мишықтың көлемдері үлкейген, алдыңғы мидың үстіңгі қабығында ми тканьдері, ал мишық бетінде күрделі иірімдері бар. Шеміршекті балықтардың қозғалысы жұп жүзу қанаттарының (кеуде, құрсақ) пайда болуына байланысты – күрделенген. Желбезек қаңқасы жеке доғаларға жіктелген және оның алдынғы жұбынан ұстағыш типті жақ сүйектері пайда болған. Хорда сегменттелген шеміршекті омыртқа жотасымен алмасқан, оның алдынғы ұшында біртұтас ми қорабы пайда болған.
Шеміршекті балықтарға бірқатар қарапайымдылық белгіперде тән. Мысапы,терісінінің сырты плакоидты қабыршақпен жабылған, ішкі қаңқасы шеміршекті, түп түзу қанаттарының түбі денеге горизанталь бағытта орналасқан, құйрық жүзу қанаты гетероцеркальды, әрбір жұп желбезек саңылаулары сыртқы ортаға өз алдына ашылған, саны көп (5-7 жұп) және бір желбезек саңылаулары мен екіншісінің арасында желбезек аралық перде бар.
Класс Шеміршекті балықтар – Chondrichthyes
Класс Сүйекті балықтар – Osteichthyes
Шеміршектілер қазіргі балықтардың ішіндегі қарапайым ұйымдасқан тобы. Олар, Арал және Каспий теңіздерінен басқа теңіздер мен мұхиттардың барлығына тегістей таралған.
Шеміршекті балықтардың ұйымдасуында, дөңгелек ауыздылармен салыстырғанда бірқатар прогрессивті белгілері бар екендігі белгілі. Атап айтқанда алдыңғы ми мен мишықтың көлемдері үлкейген, алдыңғы мидың үстіңгі қабығында ми тканьдері, ал мишық бетінде күрделі иірімдері бар. Шеміршекті балықтардың қозғалысы жұп жүзу қанаттарының (кеуде, құрсақ) пайда болуына байланысты – күрделенген. Желбезек қаңқасы жеке доғаларға жіктелген және оның алдынғы жұбынан ұстағыш типті жақ сүйектері пайда болған. Хорда сегменттелген шеміршекті омыртқа жотасымен алмасқан, оның алдынғы ұшында біртұтас ми қорабы пайда болған.
Шеміршекті балықтарға бірқатар қарапайымдылық белгіперде тән. Мысапы,терісінінің сырты плакоидты қабыршақпен жабылған, ішкі қаңқасы шеміршекті, түп түзу қанаттарының түбі денеге горизанталь бағытта орналасқан, құйрық жүзу қанаты гетероцеркальды, әрбір жұп желбезек саңылаулары сыртқы ортаға өз алдына ашылған, саны көп (5-7 жұп) және бір желбезек саңылаулары мен екіншісінің арасында желбезек аралық перде бар.
ШЕМІРШЕКТІ БАЛЫҚТАР КЛАСЫНА ҚЫСҚАША СИПАТТАМА
Балықтар кластан жоғарғы тобы, алғашқы су жақ сүйекті омыртқалылар
ретінде жер шары суларына кең таралған жануарлар. Бұл топқа 20 мыңнан астам
түр ұйымдасқан. Балықтардың табиғатта және адам өмірінде үлкен маңызы бар.
Балықтар кластан жоғары тобы ұйымдасуына қарай екі класқа бөлінеді.
(С.П.Наумов).
Класс Шеміршекті балықтар – Chondrichthyes
Класс Сүйекті балықтар – Osteichthyes
Шеміршектілер қазіргі балықтардың ішіндегі қарапайым ұйымдасқан тобы.
Олар, Арал және Каспий теңіздерінен басқа теңіздер мен мұхиттардың
барлығына тегістей таралған.
Шеміршекті балықтардың ұйымдасуында, дөңгелек ауыздылармен
салыстырғанда бірқатар прогрессивті белгілері бар екендігі белгілі. Атап
айтқанда алдыңғы ми мен мишықтың көлемдері үлкейген, алдыңғы мидың үстіңгі
қабығында ми тканьдері, ал мишық бетінде күрделі иірімдері бар. Шеміршекті
балықтардың қозғалысы жұп жүзу қанаттарының (кеуде, құрсақ) пайда болуына
байланысты – күрделенген. Желбезек қаңқасы жеке доғаларға жіктелген және
оның алдынғы жұбынан ұстағыш типті жақ сүйектері пайда болған. Хорда
сегменттелген шеміршекті омыртқа жотасымен алмасқан, оның алдынғы ұшында
біртұтас ми қорабы пайда болған.
Шеміршекті балықтарға бірқатар қарапайымдылық белгіперде тән.
Мысапы,терісінінің сырты плакоидты қабыршақпен жабылған, ішкі қаңқасы
шеміршекті, түп түзу қанаттарының түбі денеге горизанталь бағытта
орналасқан, құйрық жүзу қанаты гетероцеркальды, әрбір жұп желбезек
саңылаулары сыртқы ортаға өз алдына ашылған, саны көп (5-7 жұп) және бір
желбезек саңылаулары мен екіншісінің арасында желбезек аралық перде бар.
Тікенекті акуланы лабораториялық жұмыс мақсаты үшін сол әдістермен
танысу және сою. Сойып-ашылған акуланың ішкі органдарының орналасу
реттілігі.
Шеміршекті балықтардың ішкі құрылысымен толығырақ танысу үшін көбіне
тікенекті акуланы сойып ашады. Ол үшін акуланы сол қолмен құрсағын жоғары
қаратып ұстайды да, қайшымен клоака тесігінен бастап кеуде жұп жүзу
қанаттарының түбіне дейін құрсақты ұзынынан кеседі. Содан кейін осы
кесіндінің екі ұшынан, көлденеңінен кесінділер жүргізіп, терінің босаған
кесіндісін кесіп алып тастауға болады.Акуланың құрсақ жағынан скальпельдің
көмегімен иық белдеуінің оң және сол бөліктерге ажыратып, терісін сылып
және бұлшық етінен ажыратып, иық белдеуін көруге болады.
Сойып-ашылған акуланың құрсақ және жүрек қасы қуыстарындағы орналасқан
органдармен танысу керек. Құрсақ қуысындағы шажырқай арасында ас қорыту
органдары орналасқан. Акуланың үш тілімді үлкен бауырының астыңғы дағында
қарын орналасқан. Қарыннан ішек тақтасы басталады. Ол бөлімдерге жіктелген.
Клоакаға жақын жерде, тік ішектің тұйық өсіндісі ретінде ректаль безі анық
көрінеді. Ас қорыту органдарын ығыстырып, омыртқа жотасының екі жанын
қуалай орналасқан қара-күрең түсті бүйректі көруге болады.
Акуланың жүрек қасы қуысы құрсақ қуысынан перде арқылы білінген. Жүрек
қасы қуысында жүрек және жұтқыншаққа ашылатын ішкі желбезек саңылаулары
бар.
Шеміршекті балықтардың зәр-жыныс органдырының құрылысы
Г) Шеміршекті балықтардың зәр-жыныс органдырының құрылысы дөңгелек
ауыздылармен салыстырғанда күрделірек деуге болады. (Сурет 15). Акуланың
зәр шығару органы жұп денелік немесе мезонефроздық бүйрек (1). Олар омыртқа
жотасының екі жақ жанын қуалай орналасқан, шамамен кеуде жұп жүзу қанатынан
бастап клоакаға дейін созылып жатыр. Әрбір бүйрек екі бөлімнен тұрады. Оның
артқы бөлімінің астыңғы қабырғасында, нашарлау байқалатын жұқа қабырғалы
несеп түтігі (2) бар. Аталығында бүйректің алдыңғы бөлімінің жыныстық
әрекеттерге қатысуына байланысты, вольфов каналының түп жағымен қосылып зәр-
жыныс синусы (5) түзеді, оның тесігі зәр-жыныс өсіндісінің (13) қуысына
ашылады. Аталықтарында бүйрек жыныс әрекеттеріне қатыспайды, сондықтан
вольфов каналы (6) тек несеп ағардың қызметін атқарады. Оның тесігі зәр
шығару өсіндісініің қуысына (13) ашылады.
Сурет 15. Акуланың зәр-жыныс органдарының құрылысы.
Аналық особьтің көбею органы жұмыртқа безі, шеміршекті балықтардың
басым көпшілігінде жұп болады. Бұл бездер құрсақ қуысында, бүйректен сәл
төменірек, шажырқай арасында орналасқан түйіршікті дене (7). Бүйректің
құрсақ жағында жұмыртқа жолы бар (8). Оның бойындағы кеңейген жердің
жоғарғысын скорлупа безі (9), ал төменгісін жатыр (10) деп атайды. Жатырдың
тесігі клоака қуысына (11) өз алдына ашылады. Оң жіне сол жұмыртқа
жолдарының жоғарғы ұштары бірігіп жұмыртқа жолының шұнқырын (12) түзеді.
Көбею кезінде, аналық особьтің жыныс безінде жетілген жұмыртқа, без
қабырғасының жыртылуы нәтижесінде дене қуысына шығады да, кейін жұмыртқа
жолының шұнқырына (воронкаға) түседі. Одан әрі канал бойымен жүре отырып
клоакақуысына шығады. Жұмыртқа мюллеров каналының жоғарғы ұшына жақын
жерлерде ұрыұтанады. Акуланың аталық особтарында жұп тұқым безі (14) бар.
Тұқым безі бүйректің алдыңғы бөлімінен кішкене каналдар (15) жүйесі арқылы
жалғасады. Сондықтан бүйректің алдыңғы бөлімі жыныс қосалқысының қызметін
атқарады. Бүйрек ішіне енген ұсақ каналдар бірігіп вольфов (6) каналын
түзеді. Оның төменгі жағындағы кеңейген жерін тұқым қапшығы (16) деп
атайды. Ол зәр-жыныс синусына (5) ұласады, ол синус клоака (11) ішіндегі
зәр-жыныс өсіндісінің (13) қуысына ашылады. Аталық особьтарда құрсақ жұп
түзу қанаттарының ішкі жақ базальдық шеміршегі шағылыс органына (18)
айналады.
Акуланың орталық нерв жүйесі
Д) Акуланың орталық нерв жүйесі бас миы мен жұлынға жақсы жіктелген
(сурет 16).
Акуланың бас миы дөңгелек ауыздылардікімен салыстырғанда жақсы
жетілген. Ол бас омыртқалылардағыдай бес бөлімнен тұрады. Алдыңғы ми (1)
көлемі үлкейген. Аралық ми (2), бас миының үстінен қарағанда онша
көрінбейді, тек қана оның эпифиз түсі ғана көрінеді (3).
Ортаңғы миы (4)-көлемі үлкен және оның екі көру аймағы жақсы жетілген.
Акуланың мишығы (5) өте жақсы жетілген, дөңгелек пішіндес, көлемі үлкен
және беткі қабығында бірнеше иірімдері бар. Сопақша ми (6) пішіні ұзынша
келген, бас миының соңғы бөлімі. Сопақша мидың артқы шеті жіңішкере барып
жұлынға айналады (7). Жұлын омыртқа жотасының ішіндегі каналмен дененің
артына қарай созылып жатыр.
Акуланың бас миынан 10 жұп аймақтың нервтері таралады. Олар негізінен
сезім органдарының қызметін реттеп отырады.
1. Иіс сезу нервісі -I жұп
2. Көру нервісі - II жұп
3. Көз қимылы нервісі –III жұп
4. Шығыр нерв -IY жұп
5. Үшкіл ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Балықтар кластан жоғарғы тобы, алғашқы су жақ сүйекті омыртқалылар
ретінде жер шары суларына кең таралған жануарлар. Бұл топқа 20 мыңнан астам
түр ұйымдасқан. Балықтардың табиғатта және адам өмірінде үлкен маңызы бар.
Балықтар кластан жоғары тобы ұйымдасуына қарай екі класқа бөлінеді.
(С.П.Наумов).
Класс Шеміршекті балықтар – Chondrichthyes
Класс Сүйекті балықтар – Osteichthyes
Шеміршектілер қазіргі балықтардың ішіндегі қарапайым ұйымдасқан тобы.
Олар, Арал және Каспий теңіздерінен басқа теңіздер мен мұхиттардың
барлығына тегістей таралған.
Шеміршекті балықтардың ұйымдасуында, дөңгелек ауыздылармен
салыстырғанда бірқатар прогрессивті белгілері бар екендігі белгілі. Атап
айтқанда алдыңғы ми мен мишықтың көлемдері үлкейген, алдыңғы мидың үстіңгі
қабығында ми тканьдері, ал мишық бетінде күрделі иірімдері бар. Шеміршекті
балықтардың қозғалысы жұп жүзу қанаттарының (кеуде, құрсақ) пайда болуына
байланысты – күрделенген. Желбезек қаңқасы жеке доғаларға жіктелген және
оның алдынғы жұбынан ұстағыш типті жақ сүйектері пайда болған. Хорда
сегменттелген шеміршекті омыртқа жотасымен алмасқан, оның алдынғы ұшында
біртұтас ми қорабы пайда болған.
Шеміршекті балықтарға бірқатар қарапайымдылық белгіперде тән.
Мысапы,терісінінің сырты плакоидты қабыршақпен жабылған, ішкі қаңқасы
шеміршекті, түп түзу қанаттарының түбі денеге горизанталь бағытта
орналасқан, құйрық жүзу қанаты гетероцеркальды, әрбір жұп желбезек
саңылаулары сыртқы ортаға өз алдына ашылған, саны көп (5-7 жұп) және бір
желбезек саңылаулары мен екіншісінің арасында желбезек аралық перде бар.
Тікенекті акуланы лабораториялық жұмыс мақсаты үшін сол әдістермен
танысу және сою. Сойып-ашылған акуланың ішкі органдарының орналасу
реттілігі.
Шеміршекті балықтардың ішкі құрылысымен толығырақ танысу үшін көбіне
тікенекті акуланы сойып ашады. Ол үшін акуланы сол қолмен құрсағын жоғары
қаратып ұстайды да, қайшымен клоака тесігінен бастап кеуде жұп жүзу
қанаттарының түбіне дейін құрсақты ұзынынан кеседі. Содан кейін осы
кесіндінің екі ұшынан, көлденеңінен кесінділер жүргізіп, терінің босаған
кесіндісін кесіп алып тастауға болады.Акуланың құрсақ жағынан скальпельдің
көмегімен иық белдеуінің оң және сол бөліктерге ажыратып, терісін сылып
және бұлшық етінен ажыратып, иық белдеуін көруге болады.
Сойып-ашылған акуланың құрсақ және жүрек қасы қуыстарындағы орналасқан
органдармен танысу керек. Құрсақ қуысындағы шажырқай арасында ас қорыту
органдары орналасқан. Акуланың үш тілімді үлкен бауырының астыңғы дағында
қарын орналасқан. Қарыннан ішек тақтасы басталады. Ол бөлімдерге жіктелген.
Клоакаға жақын жерде, тік ішектің тұйық өсіндісі ретінде ректаль безі анық
көрінеді. Ас қорыту органдарын ығыстырып, омыртқа жотасының екі жанын
қуалай орналасқан қара-күрең түсті бүйректі көруге болады.
Акуланың жүрек қасы қуысы құрсақ қуысынан перде арқылы білінген. Жүрек
қасы қуысында жүрек және жұтқыншаққа ашылатын ішкі желбезек саңылаулары
бар.
Шеміршекті балықтардың зәр-жыныс органдырының құрылысы
Г) Шеміршекті балықтардың зәр-жыныс органдырының құрылысы дөңгелек
ауыздылармен салыстырғанда күрделірек деуге болады. (Сурет 15). Акуланың
зәр шығару органы жұп денелік немесе мезонефроздық бүйрек (1). Олар омыртқа
жотасының екі жақ жанын қуалай орналасқан, шамамен кеуде жұп жүзу қанатынан
бастап клоакаға дейін созылып жатыр. Әрбір бүйрек екі бөлімнен тұрады. Оның
артқы бөлімінің астыңғы қабырғасында, нашарлау байқалатын жұқа қабырғалы
несеп түтігі (2) бар. Аталығында бүйректің алдыңғы бөлімінің жыныстық
әрекеттерге қатысуына байланысты, вольфов каналының түп жағымен қосылып зәр-
жыныс синусы (5) түзеді, оның тесігі зәр-жыныс өсіндісінің (13) қуысына
ашылады. Аталықтарында бүйрек жыныс әрекеттеріне қатыспайды, сондықтан
вольфов каналы (6) тек несеп ағардың қызметін атқарады. Оның тесігі зәр
шығару өсіндісініің қуысына (13) ашылады.
Сурет 15. Акуланың зәр-жыныс органдарының құрылысы.
Аналық особьтің көбею органы жұмыртқа безі, шеміршекті балықтардың
басым көпшілігінде жұп болады. Бұл бездер құрсақ қуысында, бүйректен сәл
төменірек, шажырқай арасында орналасқан түйіршікті дене (7). Бүйректің
құрсақ жағында жұмыртқа жолы бар (8). Оның бойындағы кеңейген жердің
жоғарғысын скорлупа безі (9), ал төменгісін жатыр (10) деп атайды. Жатырдың
тесігі клоака қуысына (11) өз алдына ашылады. Оң жіне сол жұмыртқа
жолдарының жоғарғы ұштары бірігіп жұмыртқа жолының шұнқырын (12) түзеді.
Көбею кезінде, аналық особьтің жыныс безінде жетілген жұмыртқа, без
қабырғасының жыртылуы нәтижесінде дене қуысына шығады да, кейін жұмыртқа
жолының шұнқырына (воронкаға) түседі. Одан әрі канал бойымен жүре отырып
клоакақуысына шығады. Жұмыртқа мюллеров каналының жоғарғы ұшына жақын
жерлерде ұрыұтанады. Акуланың аталық особтарында жұп тұқым безі (14) бар.
Тұқым безі бүйректің алдыңғы бөлімінен кішкене каналдар (15) жүйесі арқылы
жалғасады. Сондықтан бүйректің алдыңғы бөлімі жыныс қосалқысының қызметін
атқарады. Бүйрек ішіне енген ұсақ каналдар бірігіп вольфов (6) каналын
түзеді. Оның төменгі жағындағы кеңейген жерін тұқым қапшығы (16) деп
атайды. Ол зәр-жыныс синусына (5) ұласады, ол синус клоака (11) ішіндегі
зәр-жыныс өсіндісінің (13) қуысына ашылады. Аталық особьтарда құрсақ жұп
түзу қанаттарының ішкі жақ базальдық шеміршегі шағылыс органына (18)
айналады.
Акуланың орталық нерв жүйесі
Д) Акуланың орталық нерв жүйесі бас миы мен жұлынға жақсы жіктелген
(сурет 16).
Акуланың бас миы дөңгелек ауыздылардікімен салыстырғанда жақсы
жетілген. Ол бас омыртқалылардағыдай бес бөлімнен тұрады. Алдыңғы ми (1)
көлемі үлкейген. Аралық ми (2), бас миының үстінен қарағанда онша
көрінбейді, тек қана оның эпифиз түсі ғана көрінеді (3).
Ортаңғы миы (4)-көлемі үлкен және оның екі көру аймағы жақсы жетілген.
Акуланың мишығы (5) өте жақсы жетілген, дөңгелек пішіндес, көлемі үлкен
және беткі қабығында бірнеше иірімдері бар. Сопақша ми (6) пішіні ұзынша
келген, бас миының соңғы бөлімі. Сопақша мидың артқы шеті жіңішкере барып
жұлынға айналады (7). Жұлын омыртқа жотасының ішіндегі каналмен дененің
артына қарай созылып жатыр.
Акуланың бас миынан 10 жұп аймақтың нервтері таралады. Олар негізінен
сезім органдарының қызметін реттеп отырады.
1. Иіс сезу нервісі -I жұп
2. Көру нервісі - II жұп
3. Көз қимылы нервісі –III жұп
4. Шығыр нерв -IY жұп
5. Үшкіл ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz