Қосалқы тарихи пәндер пәнінен оқу-әдістемелік нұсқау

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

Қ. А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ТАРИХ-ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ

«ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ» КАФЕДРАСЫ

ҚОСАЛҚЫ ТАРИХИ ПӘНДЕР пәнінен

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Мамандық аты, шифры: 5В041900 - Мұражай ісі және ескерткіштерді қорғау

Түркістан, 2012

ДӘРІС САБАҚТАРЫ

Кіріспе.

Дәріс 1-2. «Тарихи қосалқы пәндердiң тарих ғылымындағы орны». 2 сағат. 1-апта.

1. Тарихи қосалқы пәндердiң түрлерi, өзара байланысы, тарих ғылымын дамытудағы ролi.

2. Тарихи қосалқы пәндердiң теориялық, методологиялық мәселелерi. Зерттеу деңгейi.

3. Тарихи қосалқы пәндердiң дерек көздерi.

МОДУЛЬ № 1. ПАЛЕОГРАФИЯ ЖӘНЕ АРХЕОГРАФИЯ

Дәріс 3-4. Палеографияның міндеттері мен мақсаты. 2 сағат, 2-апта

1. Тарихи қосалқы пән ретiндегi палеографияның маңызы. Негiзгi мiндеттерi. Зерттеу әдiсi. Ғылым ретінде қалыптасуы мен дамуы.

2. Көне жазба ескерткіштерді зерттеудегі полеографияның қызметі.

3. Жазу құралдары мен материалдары. Қағаз жасау ісі.

Палеография - (гректің көне + жазамын) жазу деректерінің сыртқы бейнесін, сонымен қатар жазудың графикасын, материалын, қағаздағы бедерлерді, форматын, жазбаның көркемделуін зерттейтін ғылым. Алғашында палеография көне жазбаларды зерттеумен айналысса, қазір жаңа қолжазбаларды да зерттейді, соған байланысты «неография» деген термин пайда болды. Палеография ғылыми сала ретінде ХVІІІ ғасырда Францияда пайда болды. Қолжазба пергаментте, қағазда, берестада . . . жазылуы мүмкін. Пергаментті жас малдың терісінен жасайды, қымбат болуына байланысты оны қайта пайдалануы мүмкін, оны - «палимпсеста» деп атайды. Оның тағы бір бағалы жағы бар, ескі өшірілген жазуларды жаңа технологиялық әдістермен қайтадан оқуға болады. Қағаз жасағанда фабриканттар оған «водяной знак», «филигрань» деп аталатын белгілер қалдырып отырған. Ғалымдар ХVІІІ ғасырдан бастап осындай белгілердің альбомдарын жасаумен айналысып келеді. Сол арқылы қағаздың жылы мен жасалған жерін нақты білуге болады.

Қолжазбаларды ХІІІ ғасырдан бастап «тиснение» жасайтын болды, ХVІІ ғасырдан бастап алтыннан жасалған кездеседі, кітап бүлінбес үшін аяқ та жасап қоятын. «Заставки» - бөлімдердің бас жағындағы ою-өрнек, парақтың біраз жерін ол алып жатса, қалған жағын үлкен әшекеленген басты әріп - «инициал» болатын. Сөз жолдарының арасында да әшкейлер орын алатын - «полевые цветки», сонымен қатар кітаптың аяғында сондай әшекейлер бар. ХVІІ ғасырдан бастап барокко, ХVІІІ ғасырдан рококо, ал ХІХ ғасырдың басынан бастап кітап баспаларында ампира стильдеріне еліктеу болды. Сонымен қатар оқиғаны «миниатюралар» толықтырып тұратын болды. ХVІ- ХVІІ ғасырдың бірінші жартысында портреттік бейнелеу «парсунное письмо» кең жайылды, оның дамуы Симон Ушаков атымен байланысты. ХVІ- ХVІІ ғасырда грамоталарды «столпец» деп аталатын лента секілді даярлайтын, мысалы 1649-шы жылғы Соборное уложение 959 біріне-бірін желімдеген қағаздардан тұрады, оның ұзындығы 300 м. -ден асады. Кейін оларды дәптер секілді бір жерге тіге бастайды, бір іс қағаздарын бөлек буып қоятын. Оларды ХVІІІ-ХІХ ғасырларды мұрағат кеңселерінде сақтайтын. Қолжазбаларды әсерлеу, әшекейлеу үшін «вязь» деген жазудың түрін пайдаланды, ол қызы бояумен немесе сонда қанық бояумен жазылды. Мұндай жазудың түрі ХІV-ші ғасырдың аяғынан бастап кездеседі.

«Криптография», «құпия жазу»: 1) кириллицаны өзге алфавиттердің әріптерімен алмастыру - глаголицамен, грек, латын т. б. ; 2) әріптердің орнына шартты белггілерді пайдалану; 3) литорейді пайдалану, немесе «тарабар грамотасын» пайдалану, барлық дауыссыздар (кейде дауысты) екі қатарға бөлініп, бірін-бірі алмастыратын; 4) пермдік әріптерді пайдалану; 5) әріптің бөлшегін ғана бейнелеу; 6) әр сөздегі әріпті кері тәртіппен қолдану; 7) әріп орнына ерте орыс тіліндегі соған сәйкес санды пайдалану. (Л. В. Черепнин. Русская палеография. М., 1956, с. 261-266, 389-397. ) .

Қосалқы тарихи пәндер қатарындағы палеографияның мақсаты мен міндеттері. Палеографияның қосымша тарихи пән ретінде қальштасуы. Жазу мсн санау жүйесінің пайда болу тарихы. Палеографияның тарих және филология ғылымдарымен байланысы. Көне жазба ескерткіштерін зерттеудегі палеографияның қызметі.

Месопотамия (клинописі) ойма-жазу. Көне Египеттегі иероглифтер, «Розеттасы» және иероглифтердік шешудегі Франсуа Шампольонның рөлі. Қытай әріптері. Көне Египет. Шумер, көне Қытайдағы, Ежелгі Грециядағы сан жазуы, латын нумерациясы, араб сандары. Алфавиттер тарихы: солтүстік семит, финикий, этрус, грек алфавитгері. Латын алфавиті. Көне түрік руникалық жазуы. Диакриттік белгілер (таңбалар) . Жылдам жазу.

Әлемдегі казіргі алфавиттің әралуандығы: араб, армян, бирма, глагомиза, грузин, деванагари, иврит, корей, руно, кириллица, тай және т. б.

Жазу құралы және материалдары. Папирус, пергамент, қайың қабығы, қағаз. Қолжазбаларды белгілеудегі филиграндар. Қолжазбалардағы әшекейлер: кондырылуы, аты-жөні, әдіптелуі (аякталуы) . Орыс кириллица жазбасының дамуы: жарғы, жартылай жарғы, жылдам жазу. Ресейдегі кириллица реформалары. Қазакстанда латын әріптерінің енгізілуі. Қазақстанда кириллицаньщ енгізілуі.

Дәріс 5-6. Мұрағаттану және эпиграфика. 2 сағат. 3 апта

1. Мұрағаттанудың даму тарихы.

2. Жазба деректер түрлері

3. Эпиграфика пәні. Мақсаты мен міндеттері.

Көне түркі жазба ескерткіштері.

Графикалық лингвистика - тіл танудың жаңа бөлімі, ол жазбаны, оның белгісін, тілін зерттейді. Графикалық лингвистика жалпы жазба ғылымы ретінде - эпиграфика, палеографика, графика, орфография, графемика жатады.

Түркі әлемінің көне алфавиттік жазбасы.

Монғолиядағы «Селенгі тасындағы» (VІІІ ғ. ) руна жазбасында ұйғыр ханы Моюн-Чур өз жазбасын, таңбасын «Мың жылдық және мәңгілік жазба мен белгілерді мен тасқа қашап жазуға бұйырдым» - деп әсірелеп айтады.

Оңтүстік Сібір мен Қазақстан көшпелі тайпаларында жазбаның болғандығын екі көне түркі руна жазбасы дәлелдейді - б. з. д. V-ІV ғғ. («Еще раз об иртышской рунической надписи», №9, 1967; «Руноподобная надпись из сакского захоронения близ Алма-Аты», №12, 1971. Вестник АН КазССР. ) .

Сыртқы түрі скандинавия руналарына ұқсас Енисей тас жазулары ғалымдарды ХVІІ-ХVІІІ ғғ. -ақ назарларын аударған болатын. Олардың саны жыл өткен сайын өсе түсті, бірақ тек ХІХ ғ. Аяғында ғана енисей жазбалары көне түрікше екені анықталды.

1889 ж. Орыс этнографы Н. М. Ядринцев Монғолияда, Орхон өзені бойынан екі таста жазылған: Білге қағанға (735 ж. ) және Күл тегінге (732 ж. ) арналған ескерткішті ашты. Н. М. Ядринцев В. В. Радлов басшылығымен екі жылдан кейін, 1891 жылы орыс ғылыми экспедициясында жүріп үшінші ескерткішті тапты - Онгин ескерткіші (VІІІ ғ. басы. ) . Ондағы қытай жазбалары түрік сөздерін тез оқуға мүмкіндік жасады. (Васильев В. П. Китайские надписи на орхонских памятниках в Кошо-Цайдаме и Карабалгасуне. Сб. Трудов Орхонской экспедиции, ІІІ. СПб., 1897. ) . Фин, орыс ғалымдарының күшімен енисей, орхон жазбаларының атластарының, фотосуреттерінің жинағы жарыққа шықты.

Ал, 1893 жылғы 25 қарашада дат ғалымы В. Томсен орхон-енисей жазбаларын, руникалық алфавитті оқи алды. Осыдан бастап түркологтар бірлесе отырып көптеген жазбаларды оқи алды.

Білге қаған (Могилян - хан) және Күл тегінге арналған ескерткіштерді алғаш рет оқып, неміс тіліне аударған В. В. Радлов болды. Оны немісшеден орысшаға П. М. Мелиоранский болды.

Мұндаға дейін Монғолиядан (Селенгі, Толы-Орхонның саласы, Моңғол Алтайында, Гоби), Сібірден (Енисейдің жоғарғы жағы, Минисинскіде, Таулы Алтайда, Байкал жанында, Ленада) және Жетісудан (Талас бойынан, Ыстықкөлден) көптеген ескерткіштер табылып, зерттеліп олар баспадан да шықты.

Түрік руналары Хакасия мен Алтайдың алтын, күміс заттарында, Минусинскінің мұражайының қола айналары мен теңгелерінде кездеседі.

VІІІ-Х ғғ. түрік руналары шамандар, манихей, буддистердің және юридикалық мазмұндағы жазбалар қағаздарда кездесті - негізінен Шығыс Түркістанда.

Түркі рунасының ерте түріне, Талас бойынан табылған таяқ жазбалары жатуы мүмкін.

Заравшанның жоғарғы жағынан, Муг тауында соғды құжаттарының арасынан теріге тушпен жазылған руна тектес жазу табылды. (Бернштам А. Н. Древнетюркский документ из Согда (предварительное сообщения) . «Эпиграфика Востока», Х, 1951. ) .

Ферғанада, Қой-қырылған қала қалашығында (б. з. д. ІV-ІІІ ғ. ) Амударияда Хума ыдыстарында (құмыра) қысқа руна жазулары табылды.

Руна жазулары Европаға солт. Кавказдан Дунайға дейін түркі тілді ғұндармен (ІV-V ғғ. ), бұлғарлардың көшуімен (VІІ ғ. ) байланысты деуге болатынын айтады. Бұған «ғұн», «бұлғар» руналары ғана емес (көбісі әлі ашылмаған) - грек алфвитіндегі түрік жазбалары да дәлел болады (ІV-VІІ ғғ. Византиялық ереже (уставное) жазулары) - Болгариядан, Венгриядан, Румыниядан табылған. Кейін осы Византиялық уставтан ІХ ғасырда - славяндық «кириллица» келіп шығады. VІІІ-ІХ ғғ. Болгар патшалары түрік сөздерін грек алфавитімен бергенін . . . В. А. Истрин де жазған.

Булгар аты Балкандағы гагауздарда (түркі тілді) да сақталған (Аспарух булгарларының тұқымы) . Олар славян тілді болгарларды - «тукан» деп атайды.

Сонымен славян ағартушыларынан бұрын ақ түрік әлемі грек графикалық жазбасын өзінің рунасымен қатар пайдаланған.

1799 жылы Венгрияда (Надь-Сент-Миклош селосында (Трансильвания, Румынияның солтүстігі) ) табылған «Аттила қоймасындағы» алтын ыдыстарда (аң аулау, қанатты арыстанға мінген аттылар, кентаврде, ат үстіндегілер . . . жайлы бедерлі суреттері бар) - 14 руна, руна тектес жазулар, және грек әрпімен түрік тіліндегі жазбалар (үшеу) . Христиандық крест айналасында (№21 ыдыста - І V- V ғғ. византиялық устав, №9, 10 ыдыстарда VІІ-VІІІ ғғ. визант. устав) . В. Томсен (Малов С. Е. Болгарская золотая чаша с турецкой надписью. «Казанский музейный вестник», 1921, № 1-2. ) - булгар жазбасы деп санады. ( . . . ал, грек графикасы кейінірек жазылған деп ойлайды) - ыдыс V ғ. жасалған болуы тиіс.

Ю. Немет Венгрия белгілерін талас, енисей ескерткіштерімен ұқсата отырып руна жазуларын - печенегтерге жатқызады (Х ғ. ) .

Дон, Кубань (Солт. Кавказ) руна тектес жазулары әлі толық ашылмай отыр. Бұлар тек сыртқы түрімен ғана Орталық, Орта Азия жазбаларына ұқсас. А. М. Щербак, М. А. Хабичев, Г. Ф. Турчанинов аударма жұмыстары әлі толықтыруды қажет етеді. А. М. Щербак - түріктермен, М. А. Хабичев - түркі тілдес алан, Г. Ф. Турчанинов - иран тілід алан, касог (черкес) - тілдеріне жатқызады.

С. Я. Байчоров солт. Кавказ руналарына ұйғыр графикасының жазбалары қосымшаланып отыратынынпайдаланып (северокавказские биллингвы) - өзінің аудару тәсілін ұсында. Ол солт. кавказ, волгодон, дунай руна жазбаларының ерекшелігін батыс түрік руна алфавитімен салыстыру кестесін жасап (орхон-енисеймен де), осы үш Европа регионының жазбаларын булгар тіл тобына жататыныдығын айтты. (Байчоров С. Я. Древнетюркские рунические памятники Европы. Отношение северокавказского ареала древнетюркской рунической письменности к волгодонскому и дунайскому ареалам. Ставрополь, 1989. ) . (Дегенмен, солтүстік Добруждегі Мурфаталар руна жазбасын оқу күмән келтіреді) . Волга-Кама регионында (Башкирия) Еділ Булгарларына қатысты құпия руна жазуы оқылмай отыр.

С. Я. Байчоров « . . . Азияттық және европейлік көне түрік жазулары әр түрлі алфвитте, олар өз ара қатты әсер берген, ортақ әріптері бар, белгілі жазба принципі бар»- екенін айтады.

Жалпы Қазақстан территориясында 30-ға тарта түрік руна жазбалары табылған. Бірақ, олардың барлығы жарияланбаған. Мыс: Талс өзенінен табылған 4 руна жазбасының екеуі әлі оқылмаған. І-сі Чагар-Могол, Талас Алатауындағы (Оңт. Қаз. обл. ) . Оны 1958 ж. А. Н. Бернштам «Эпиграфика Востока»-да ХІІ вып. Жариялаған. ІІ-сі Тас плита жазуы (Жамб. обл. ) . 1976 ж. Екі түркі жазбасы табылып оқылды (Жамб. обл. - Атлах қалашығы) . А) билеушінің тас мөрі. Б) тас дискінің жартысында жазылған жазу.

Сыр бойы қалаларынан қыш ыдыс жазулары (оңт. Қаз. обл. ) . Іле өзені (Алм. обл. Ұйғыр ауданы) бойынан үш жазу 1964 ж. Мазмұны аң аулауда қолданатын магия.

1969 ж. К. М. Байпақов тапқан қола сақинадағы жазу оқылды (Алм. обл. Іле ауданы. ) .

Екі қола айнасы түрік жазуымен Ш. Қаз. обл. табылды. Оны 1935 ж. Кездейсоқ тапқан, ол Мем. Эрмитажда сақтаулы. Екіншісін 1969 ж. Ф. Х. Арсланова бастаған археологтар тапқан.

Мұрағаттану. Қоғам өмірінде соңғы жылдары орын алған бетбұрыстар өткен тарихымыз бен сан жылдар бойы сомдалған рухани мұраларымыздың бүгінгі көзқарас тұрғысынан зерделеп, ой елегінен өткізу талабын алға тартып отыр. Қазақстан тәуелсіз мемлекет болғаннан бері қоғамымыздың әлеуметтік-экономикалық саяси өмірінде жасалған бетбұрыстармен бірге, мұрағат саласында да елеулі өзгерістер болды.

Қандай да бір мемлекеттің өзіндік ұлттық болмысын, мәдениетін, тарихын жаңғыртып отыратын құндылықтардың сол мемлекеттің өткенін бағамдап, болашағын болжаудағы маңызы жыл өткен сайын артып отыр. Мұрағат құжаттарының Қазақстанның әлеуметтік, экономикалық және саяси дамуына тигізер әсері өте зор. Өйткені өткен тарихымызды білу үшін мұрағат құжаттарына жүгінеміз. Мәселе қоғам өміріне қатысты құжаттарды тиімді пайдалану болып табылады. Ұлттық энциклопедияға сүйенетін болсақ, архив (мұрағат) (лат. archivum) дегеніміз - тарихи маңызы бар құжаттар сақталатын мемлекеттік арнаулы мекеме. Мекемелердің ескі құжаттарын сақтайтын бөлімі немесе жеке тұлғаның өмірі мен қызметіне байланысты жинақталған жәдігерлер жиынтығы да мұрағат делінеді.

Бүгінде Қазақ мұрағат ісінің өткен тарихына жүгіне отырып, жылдар бойы сомдалған ізгі істерді, ұлт мүддесіне еңбек етер жақсы үрдістерді қайта жаңғырту, осы негізде бүгінгі күннің мақсат-міндетін айқындап алып, жаңа бағытта жұмыла қызмет ету уақыт үдесінен шыға білу жолындағы жарқын іс болмақ.

Жазба деректерді жинастырып сақтау ісі тұңғыш рет Мысырда, Қытайда, Ежелгі Грекияда, Римде т. б. елдерде мемлекеттік дәрежеде қолға алынды. Қазақстанда дербес мұрағаттың пайда болуы Бөкей ордасы мұрағатымен байланысты (ХVІІІ ғасыр) . Қазақстандағы мұрағат жүйесі (республикалық, салалық, аймақтық, т. с. с. ) негізінен ХХ ғасырдың 20-30-жылдары қалыптасты. Ұлттық мұрағат ісінің бастауында А. Байтұрсынов, С. Сейфуллин, М. Жолдыбаев сынды мәдениет қайраткерлері тұрды. Мемлекеттік мұрағат 1921-1938 жылдары Қазақ АКСР Халық ағарту халкоматының, 1938-1958 жылдары Қазақ КСР Ішкі істер халкоматының қарамағында болды, 1958 жылдан Министрлер кеңесіне бағындырылды. Облыстық, аудандық мұрағаттар жергілікті әкімшіліктерге қарады.

КСРО дәуірінде мұрағат социализмді дәріптеудің идеологиялық құралы болды. Республикадағы барлық құжаттар айнымалының 10%-ға жуығы коммунистік құндылықтар тұрғысынан мұқият сұрыпталып, мемлекеттік сақтауға - мұрағатқа жинақталады. Құжаттардың біржақты іріктелуінің салдарынан Қазақстанның шынайы тарихын бейнелейтін аса бағалы деректер мұрағатқа түспей, біржола жойылып отырды. Ал мұрағат қорындағы құжаттардың басым бөлігі түрлі жасанды шектеулер қою арқылы зерттеушілерге берілмеді. Қазіргі мұрағаттарда дәстүрлі қағаз құжаттардың түпнұсқаларымен және көшірмелерімен қатар фото-киноматериалдар, дыбыстық және бейнежазбалар, ақпараттың барлық жәдігерлер түрлері сақталады. Мұрағаттарда мәңгілік мерзімге сақталып, қорғалатын тарихи деректер мемлекеттің ішкі-сыртқы жағдайы, экономикалық, саяси-идеологиялық қатынастары туралы құжаттар Ұлттық байлықтың бір бөлігі болып табылады. Осы рухани байлықтың сапалы сақталып, орынды қолданылуы үшін қызмет ететін орындар - мұрағаттар еліміздің ең басты тарихи құндылықтарының бірі болып табылады.

Міне, осындай қоғамдық маңызы бар шаралардың негізі болатын мұрағат ісінің бұл бағыттағы еңбегі ұдайы жаңарып әрі жетілдіріп отырады.

Мұрағат қызметінің басты бағыттарын: қор жинақтау, құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету, қор құрамын зерттеп, жүйелеу, ғылыми анықтамалар мен көрсекіштер жасау; құжаттарды пайдалануды ұйымдастыру және жария ету ғылыми тұрғыда талдау арқылы оның болашақтағы негізгі бағыт-бағдарлары да анықтала түспек. Мұрағат ісін тарихи тұрғыдан саралау барысында біз олардың мол тәжірибесінің қыр-сырын ашуға күш салдық. Мұның өзі бүгінгі мұрағат ісінің ерекшеліктерін тануда маңызды рөл атқарады.

Мұрағаттардың жан-жақты өркендеп, зерттеуші ғалымдар, ізденушілер еңбегіне сүбелі үлес қоса беруі үшін мұрағаттану ісін нақты жолға қоюдың қажеттілігі айдан-анық. Мұрағаттану - мұрағаттарға байланысты білімдердің кешенді жиынтығы. Оған мұрағат ісінің теориясы мен практикасы, мұрағаттардың құрылымы, қызметі мен тарихы, ғылыми мәні бар құжаттардың іріктеліп алынып, сақталуын қамтамасыз етудің әдістері мен жолдарының, құжаттардың ғылыми-анықтамалық аппаратын жасаудың, мұрағат қорларын пайдалануды ұйымдастырудың негізгі принциптері жатады. Мұрағат тарих пен мемлекеттік-құқықтық практиканың ұштасқан тұсында пайда болып, қосалқы тарихи пән ретінде қалыптасып, кейін тарих ғылымының қосымша саласына айналды. Мұрағат құжаттарын пайдаланудың түбірлі өзгерістерге ұшырауы, мемлекеттік, салалық және жеке адамдар мұрағаттарын қалыптастыру қызметі ауқымының кеңейе түсуі, тарихи мұралардың мемлекеттік істерді жүргізуде, идеологияда, әлеуметтік басқару мүддесіне қолданылуы, ғылыми және шығармашылық жұмыста алатын орнының барған сайын артуы мұрағаттардың аясын кеңейте түсумен қатар оның маңызын да өсірді.

Мұрағат қызметінің басты бағыттары туралы бізге дейінгі зерттеушілер еңбектерінде сөз болып келе жатса да, оның жалпы даму тарихы, қоғам дамуының әр кезеңіндегі алға қойған мақсат-міндеттерді толық қарастыруды қажет етеді. Ал ең бастысы мұрағат ісін ұйымдастырудың мол тәжірибесін теориялық негізде тұжырымдап, ұстанған негізгі бағытын, мақсат-мүддесін зерттеу зәрулігі арта түседі. Сонымен қатар ҚРОММ әр кезеңдегі құжаттарын топтастырып, жинақтап зерттеу, олардың сақталу әдістерін айқындау қажеттігі де алға қойылар мәселелердің бірі.

Ұлттық тарихымызды бүгінгідей жаңа талғам-талап тұрғысынан екшеп жатқан тұста, еліміздің тарихын тануда өзіндік орны бар мұрағаттың даму тарихына ой жүгірте отырып, қазіргі қоғам дамуына орай жаңаша көзқарас тұрғысынан бағамдаудың уақыты келген сияқты.

Халықтың рухани деңгейінің өсуіне өзіндік үлес қосатын мұрағаттардың қолда бар материалдарды сақтау, халық қажетіне жаратудағы мол тәжірибесін саралай келе, ол қорлардың өз уақытысында ғалымдар мен жалпы оқырмандар сұранысынан туған келеі де өзекті мәселелердің арқауы болғанына көңіл қоюға тиіспіз. Ең бастысы, ҚРОММ тұтынушылар талғамын, ой-өрісін биіктетуге арналған жұмыстар ұйымдастыруға күш салғанына көзіміз жетеді.

Республикамыз мұрағаттарының көпжылдық тәжірибесі мұрағаттың шығармашылық, деректанушылық мүмкіндіктерінің сан қырлылығын танытты, сондықтан да мұрағат қызметкерлерінің жылдар бойы жинақтаған тәжірибесі бүгінгі мұрағат ісін ұйымдастырудың негізгі үйрену мектебі болмақ.

Ұлттық мұрағаттар бүгінгі күнде де ұлттық дүниетанымды қалыптастыру жолында талай жақсы бастамалардың көшбасшысы болып отыр. Тарихымыз жайлы салмақты қоғамдық пікірлер қалыптасуына, келелі істердің дұрыс шешімін табуына көпшілікті тарту бағытында аянбай еңбек етіп келеді.

Сақтауға тиісті құжаттарды ұйымдастырумен және іріктеу әдістерін, сақтау тәсілдерін, құжаттардың мазмұнындағы ақпараттық жүйесін, құжаттарды жан-жақты пайдаланудағы қағидаларын жетілдіре, мұрағат мекемелерінің жұмыстарын ұйымдастырады.

Материалдарды тез меңгеру үшін бағдарлама, мұрағатта сақтауға тиісті құжаттармен жүргізілетін жұмыстардың логикалық жүйесіне негізделген. Студенттер мемлекеттік сақтауға іріктелген құжаттар қағидалармен, бағалау белгілерімен, құжаттардың құндылығын сараптау туралы кешенді нормативтік-әдістемелік құралдармен мемлекеттік сақтауға іріктелғен құжаттардың әдістемелерімен, мемлекеттік мұрағатта құжаттардың құндылығын сараптау жүмыстарын ұйымдастыруымен танысады. Содан кейін мұрағатта құжаттардың сақталуы және есепке алу теориясы, негізгі есепке алынатын құжаттар, ерекше құнды құжаттармен жүмыс жүргізудің ерекшелігі, мұрағатта сақтандыру қорын құру туралы айтылады.

Мұрағаттардың негізгі маңызды функциялардың бірі- қоғам мұқтаждығын ретроспективті мәліметтермен қамтамасыз ету болғандықтан, курста- мұрағат құжаттарынын ғылыми- анықтамалық аппарат жүйесіне үлкен назар аударуда, негізгі міндеттерінің бірі - құжаттарды жедел іздеумен пайдалануы. Мұнда тек мұрағат анықтамаларының типтері және түрлерімен танысу ғана емес, сонымен қатар анықтамалар құру әдістемесіне де көңіл бөлінеді. Лекция материалдарын баяндауда, мысалы, мұрағаттарды ақпараттау концепциялары, мұрағат ақпараты негізінде мәліметтерді алу, негізгі мұрағат жұмыстарының компьютерлік техника және бағдарламалармен жабдықтау т. б. сияқты мәселелерге көңіл бөлінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.