Саяси ойлар тарихы

І. Кіріспе
Саяси ойлар тарихы
ІІ. Негізгі бөлім
1 Бірінші кезең — ежелгі дүние.
2 Орта ғасырлар.
3 Жаңа заман
Пайдаланған әдебиет

Саяси ойлар тарихы адамзат санасындағы мемлекет пен биліктің пайда болуы мен қызмет етуінің саяси тәжірибесі мен осы процеске адамдардың катысуының көрінісі болып табылады.
Саяси ойлар тарихы осы процесі тарихи және саяси салдарға ие тұстары мен сәттерін қарастырады. Ол фактілерді, оқиғаларды жай ғана анықтаумен айналыспайды, керісінше саяси тәжірибені нақты саяси білімдердің категорияларыңда, ұғымдарымен ойларында белгілейді, саяси ілімнің мектептері мен бағыттарының арасындағы даму мен сабақтастық байланыстардың анықтаушы ағымдарын ашып көрсету арқылы саяси өткенді бірізді және жүйелі тұрғыда зерттейді.
Сондықтан саяси ойлар тарихының ғылыми құндылығын мынадан көруге болады:
 Біріншіден, ол мемлекет, билік және қоғамдық басқаруды орнатудағы тәжірибені сүзгіден өткізе отырып халықтар
мен елдердіңі саяси тәжірибесін көрсетеді.
 Екіншіден, ол бұл тәжірибені адамзат санасында, саяси
білімдер жүйесінің категорияларында, ұғымдарында, түсініктерінде белгілейді.
 Үшіншіден, адамзаттың саяси дамуындағы бірізділікті,
саяси ойлардың ортақтығын қадағалайды және саяси дамуды айқындайтын үрдістердің бар екендігін анықтайды
Саяси ойлар тарихының ежелгі кезеңінен біздің заманымызға дейінгі объектісі биліктің пайда болуы мен қызмет етуінің саяси проблемалары болып қала береді. Ол саяси ойлар дамуының бастапқы кезеңдерінде қарапайымдылығы мен нақты өмірдің негізімен астасып кеткендігіне орай қарапайым және шектеулі болды, ерекше функция ретінде жеке көрініске ие бола қоймады. Бірақ өркениеттің дамуымен, мемлекеттік биліқтің қалыптасуы мен қызмет етуінің күрделенуімен саяси ойдың мазмұны байи түсті. Яғни, саяси ой мемлекеттік-биліктік функцияның орындалуымен, қоғамның құрылымдық күрделенуімен және оның даму проблемасымен байланысты. Алайда, қоғамдағы билік құру проблемасы қанша күрделене түскенімен де саяси ойдың базалық негізі ретінде сақталып қалған өз ядросы болады. Бұл:
биліктің, мемлекеттік биліктің әлеуметтік қажеттілігі,
биліктің заңды болуы; биліктің негізгі функциялары;
билік құрушы субъектінің, оның өкілеттілігінің анықталуы, биліктің шектелуі;
саясаттың, қоғамның саяси өмірінің нормативті негіздері:
билік пен оған бағыныштылардың өзара қарым-қатынасы.
Қоғамды басқаруды ұйымдастырумен байланысты осы және басқа да мөселелер саяси ойдың тұрақты мазмұны болды. Сонымен қатар, саяси ойдың өмір мазмұнына қарай салмақтала түсетіндігін, оны саяси шынайылық пен оның проблемаларының үнемі өзекті етіп отыратындығын ескеру қажет. Саяси ойлардың тарихы туралы мейлінше толық түсінік алу үшін жалпы түрде қысқаша тарихи шолу жасап өтелік. Саяси ойдың даму кезендері адамзаттың әлеуметтік-мәдени дамуының сатмларымен байланысты.

1. Теориялық саясаттану. Оқулық. — Алматы: Издательский центр ОФППИ «Интерлигал», 2005.

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе

Саяси ойлар тарихы

ІІ. Негізгі бөлім

1 Бірінші кезең — ежелгі дүние.
2 Орта ғасырлар.
3 Жаңа заман
Пайдаланған әдебиет

Саяси ойлар тарихы

Саяси ойлар тарихы адамзат санасындағы мемлекет пен биліктің пайда
болуы мен қызмет етуінің саяси тәжірибесі мен осы процеске адамдардың
катысуының көрінісі болып табылады.
Саяси ойлар тарихы осы процесі тарихи және саяси салдарға ие тұстары мен
сәттерін қарастырады. Ол фактілерді, оқиғаларды жай ғана анықтаумен
айналыспайды, керісінше саяси тәжірибені нақты саяси білімдердің
категорияларыңда, ұғымдарымен ойларында белгілейді, саяси ілімнің
мектептері мен бағыттарының арасындағы даму мен сабақтастық байланыстардың
анықтаушы ағымдарын ашып көрсету арқылы саяси өткенді бірізді және жүйелі
тұрғыда зерттейді.
Сондықтан саяси ойлар тарихының ғылыми құндылығын мынадан көруге болады:

▪ Біріншіден, ол мемлекет, билік және қоғамдық басқаруды орнатудағы
тәжірибені сүзгіден өткізе отырып халықтар
мен елдердіңі саяси тәжірибесін көрсетеді.

▪ Екіншіден, ол бұл тәжірибені адамзат санасында, саяси
білімдер жүйесінің категорияларында, ұғымдарында, түсініктерінде
белгілейді.

▪ Үшіншіден, адамзаттың саяси дамуындағы бірізділікті,
саяси ойлардың ортақтығын қадағалайды және саяси дамуды айқындайтын
үрдістердің бар екендігін анықтайды
Саяси ойлар тарихының ежелгі кезеңінен біздің заманымызға дейінгі объектісі
биліктің пайда болуы мен қызмет етуінің саяси проблемалары болып қала
береді. Ол саяси ойлар дамуының бастапқы кезеңдерінде қарапайымдылығы мен
нақты өмірдің негізімен астасып кеткендігіне орай қарапайым және шектеулі
болды, ерекше функция ретінде жеке көрініске ие бола қоймады. Бірақ
өркениеттің дамуымен, мемлекеттік биліқтің қалыптасуы мен қызмет етуінің
күрделенуімен саяси ойдың мазмұны байи түсті. Яғни, саяси ой мемлекеттік-
биліктік функцияның орындалуымен, қоғамның құрылымдық күрделенуімен және
оның даму проблемасымен байланысты. Алайда, қоғамдағы билік құру проблемасы
қанша күрделене түскенімен де саяси ойдың базалық негізі ретінде сақталып
қалған өз ядросы болады. Бұл:

▪ биліктің, мемлекеттік биліктің әлеуметтік қажеттілігі,
биліктің заңды болуы; биліктің негізгі функциялары;

▪ билік құрушы субъектінің, оның өкілеттілігінің анықталуы, биліктің
шектелуі;
▪ саясаттың, қоғамның саяси өмірінің нормативті негіздері:
▪ билік пен оған бағыныштылардың өзара қарым-қатынасы.
Қоғамды басқаруды ұйымдастырумен байланысты осы және басқа да мөселелер
саяси ойдың тұрақты мазмұны болды. Сонымен қатар, саяси ойдың өмір
мазмұнына қарай салмақтала түсетіндігін, оны саяси шынайылық пен оның
проблемаларының үнемі өзекті етіп отыратындығын ескеру қажет. Саяси
ойлардың тарихы туралы мейлінше толық түсінік алу үшін жалпы түрде қысқаша
тарихи шолу жасап өтелік. Саяси ойдың даму кезендері адамзаттың әлеуметтік-
мәдени дамуының сатмларымен байланысты.

Бірінші кезең — ежелгі дүние.

Ежелгі дүние өз бастауын ғасырлардың терең қойнауы- нан алады. Осы
ретте ежелгі дүниеде адамдар қалай өмір сүрді, онда билік, адамдарды
басқару болды ма — деген бірінші сауалымызға жауап беріп көрелік.
(Адамзаттың жасаған өркениеті бастапқы табиғи, хайуандық жағдайдан шықты
деген концепцияға сүйенер болсақ, осы табиғи жағдайға және одан кейінгі
даму барысына алғашкы қауымдағы адамдардың тіршілік әрекеттері үшін қажетті
тәртіптілікті ендірген басқарудың тән болғандығын мойындауға тура келеді.
Гректер мемлекетке дейінгі баскарудың бұл түрін белгілеу үшін "архия"
(билік, баскару) терминін пайдаланды. Бұдан
— анархия (биліксіздік),монархия (б ір адамның билігі) келіп шықты.Бірақ
анархия кемелденген саяси мазмұнда болмады, ол алғашқы қауымдық адамдардың
шынайы өмірімен араласын кеткен болатын және адамдардың бір тобының басқа
топка үстемдік ету формасы бола алмады.
Бірақ басқарудың бұл түрі өзінің осы қарапайым формасында адамзат
қауымдастығына бастапқыдан-ақ тән екендігімен қызық ал баскарудың
мемлекеттік формасы, мемлекеттік билік қоғам дамуының бұдан гөрі
кемелденген сатысында пайда болды, олардың пайда болуы билік функциясының,
басқару проблемаларының мазмұнының күшеюімен байланысты болды.

Алғашқы мемлекеттер ежелгі Шығыс елдерінде (Мысыр, Үндістан, Қытай)
пайда болдыуОлар ірі жер иеленуші өркениеттер еді. Жер және су ең негізгі
ресурстар болғандықтан, осы ресурстарға кім иелік етер болса, сол шешуші
әлеуметтік-экономикалық және саяси позицияға ие болатын. ірі ирригациялық
құрылыстар (бөгендер, каналдар) салу үшін құлдардың күші кеңінен
пайдаланылды. Қоғам сословиелерге бөлінді. Ресурстарға иелік етіп отырған
жоғары сословие өкілдері өздерінің арасынан жоғары билеушіні бөліп шығарып
оның шыкқан тегі мен іс-әрекеті жеткілікті дәрежеде мифологияландырылды.

Билік деспоттық сипатта әрі шексіз болды және әдет-ғұрып, дөстүрмен
шектелді. Абсолютті билік жоғары билеушінің мақсаты — ортақ игілік, өйткені
ол — қол астына қарайтындардың әкесі, оның бұйрықтарының бәрі мүлтіксіз
орындалуға тиіс деген патерналистік түсініктегі идеологиямен түғырланды.
Абсолютті биліктің қысымын- дағы әдет-ғүрып және дәстүрлермен шырмалған
адам сыртқы жағдайларға толық тәуелді және еріксіз еді. Ол билікке
бағынышты және оған толықтай тәуелді болды.
Ежелгі дүниеде ежелгігректік қоғам мен саяси ойдың ежелгігректік үрдісі
ерекше орын алады. Ежелгігректік өркениет қолөнер мен сауда орталықтары
бола отырын өзін-өзі экономикалық түрғыдан кдмтамасыз ете алатындықтан
саяси тәуелсіздікке ие қалалардың айналасында пайда болды? Бұл калал р
полистер (кала-мемлекеттер) деп аталды. Оларда басты саяси рөлді ерікті
азаматтар ойнады. Патша билігі, тирания, құл иеленуші аристократия
мемлекеттік бііліктің формалары болды және мемлекеттік билік формасының
өзгеруі саяси күштердің аракдтынасына тәуелді еді. Аталған күштердің
күресі, қатаң бәсекелестік, өсіресе Афиныға тән болды.
Ежелгігректік саяси ойда мифологиядан теорияның қалыптасуына өту бастау
алды, себебі саяси өмірдің әр түрлі қүрылысы, бәсекелестік күрес, оның
толыққандынығы саяси ойдың жандануына, саяси проблемалар туралы рационалды-
философиялық рефлексияның дамуына септігін тигізді. функциясының, басқару
проблемаларының мазмұнының күшеюімен байланысты болды.

Апғашқы мемлекеттер ежелгі Шығыс елдерінде (Мысыр, Үндістан, Қытай)
пайда болды. Олар ірі жер иеленуші өркениеттер еді. Жер және су ең негізгі
ресурстар болғандықтан, осы ресурстарға кім иелік етер болса, сол шешуші
әлеуметтік-экономикалық және саяси позицияға ие болатын. ірі ирригациялық
құрылыстар (бөгендер, каналдар) салу үшін қүлдардың күші кеңінен
пайдаланылды. Қоғам сословиелерге бөлінді. Ресурстарға иелік етіп отырған
жоғары сословие өкілдері өздерінің арасынан жоғары билеушіні бөліп шығарып
оның шыкқан тегі мен іс-әрекеті жеткілікті дәрежеде мифологияландырылды.

Билік деспоттық сипатта әрі шексіз болды және әдет- ғұрып, дәстүрмен
шектелді. Абсолютті билік жоғары билеушінің мақсаты — ортақ игілік, өйткені
ол — қол астына қарайтындардың әкесі, оның бұйрықтарының бәрі мүлтіксіз
орындалуға тиіс деген патерналистік түсініктегі идеологиямен тұғырланды.
Абсолютті биліктің қысымын- дағы әдет-ғұрып және дәстүрлермен шырмалған
адам сыртқы жағдайларға толық тәуелді және еріксіз еді. Ол билікке
бағынышты және оған толықтай тәуелді болды.
Ежелгі дүниеде ежелгігректік қоғам мен саяси ойдың ежелгігректік үрдісі
ерекше орын алады. Ежелгігректік өркениет қолөнер мен сауда орталықтары
бола отырын өзін-өзі экономикалық тұрғыдан кдмтамасыз ете алатындықтан
саяси төуелсіздікке ие қалалардың айналасында пайда болды. Бұл
калалар полистер (кала-мемлекеттер) деп аталды. Оларда басты саяси рөлді
ерікті азаматтар ойнады. Патша билігі, тирания, құл
иеленуші аристократия мемлекеттік бйліктің формалары болды және мемлекеттік
билік формасының өзгеруі саяси күштердің аракдтынасына тәуелді еді. Аталған
күштердің күресі, қатаң бәсекелестік, өсіресе Афиныға тән болды.

Ежелгігректік саяси ойда мифологиядан теорияның қалыптасуына өту бастау
алды, себебі саяси өмірдің әр түрлі қүрылысы, бәсекелестік күрес, оның
толыққандынығы саяси ойдың жандануына, саяси проблемалар туралы рационалды-
философиялық рефлексияның дамуына септігін тигізді.
Мәдениетінің негізі болған — римдік құқық римдіктердің ең жоғары жетістігі
болып саналады. Рим ежелгі дүниенің ірі сауда империясы болғандықтан Римнің
ерікті азаматтары үшін жеке меншік, экономика лық мүдде, баламалы айырбас,
пайда сияқты тұсініктер абстрактілі категориялар емес, керісінше олар
щіынайы өмірлік мазмұнға ие болды.

Орта ғасырлар.

Бұл кезенде тарихи процесс бірте-бірте Жерорта теңізі жағалауьшан
еуропалық қүрлықгың ішкері аймақгарына қарай көше бастады. Бұл процесс
еуропалық қүрлықтағы варварлық тайпаларды қарқынды әлеуметтік өмірге
араластырған римдік жаулап алулардан бастау алады. Варварлар аяғына тұрып,
өркениеттенген соң, өзінің бар күшін Римге төгіп оны құлатты және осының
нәтижесінде бұрынғы күл иеленуші алып империяның қираған орнында көптеген
жаңа мемлекеттер пайда болды. Еуропаның ортағасырлық тарихы осылай
қалыптаса бастады. Бұл кезең діни соғыстар, мұра үшін күрестер, таққа
талас, крест жорықтары, еретиктерді қудалау, шаруалар көтерілістері секілді
оқиғаларға толы болды ( Орта ғасырларда озық ойлы элитаның негізгі қаруы,
оның "ғылыми матрицасы" діни ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.