Электрлік ток магнит өрісін тудырады

Жоспар
Кіріспе

1 Электромагниттік индукция
2 Жердің жалпы ерекшеліктері
3 Жердің пішіні мен өлшемі

Ампер заңы – бір-бірінен белгілі бір қашықтықта орналасқан өткізгіштердің шағыш кесіндісі бойымен өтетін екі токтың өзара механикалық әсерлесу заңы. 1820 жылы франсуз физигі А.М. Ампер (1775-1836) ашқан. Ампер заңынан параллель екі өткізгіш бойымен ток бір бағытта жүрсе, олардың бір-біріне тартылатындығы, қарама-қарсы бағытта жүрсе, бір-бірінен тебілетіндігі шығады. Ампер заңы бойынша тогы бар өткізгіштің шағын кесіндісіне (Δl) магнит өрісі тарапынан әсер етуші механикалық күштің (F) шамасы мына өрнек арқылы табылады:
F=kIΔlBsinα,
мұндағы α – Δl мен B (магнит индукциясының векторы) бағытының арасындағы бұрыш, k – пропорционалдық коэффициент (Гаусс жүйесінде k=1/c, Бірліктердің халықаралық жүйесінде k=1), I - өткізгіштегі ток күші.
Электромагниттік индукция
Тоқтардың магниттік әсерлесуі , электр тоғының магнит өрісінтудыру қабілеті ашылғаннан кейін көп ғалымдар кері процес – магнит өрісі әсерінен электр тогын тудыру мүмкіншілігін іздестірді . Осы мәселені 1831 жылы М.Фарадей алғашқы болып шешті . Ол өткізгіштен жасалған катушканың ішіндегі магнит өрісі өзгергенде , катушкада ток пайда болатынын анықтады.
Бұл құбылыс электромагниттік индукция деп аталады .

Пән: Электротехника
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Электрлік ток магнит өрісін тудырады.
Ампер заңы – бір-бірінен белгілі бір қашықтықта орналасқан өткізгіштердің
шағыш кесіндісі бойымен өтетін екі токтың өзара механикалық әсерлесу заңы.
1820 жылы франсуз физигі А.М. Ампер (1775-1836) ашқан. Ампер заңынан
параллель екі өткізгіш бойымен ток бір бағытта жүрсе, олардың бір-біріне
тартылатындығы, қарама-қарсы бағытта жүрсе, бір-бірінен тебілетіндігі
шығады. Ампер заңы бойынша тогы бар өткізгіштің шағын кесіндісіне (Δl)
магнит өрісі тарапынан әсер етуші механикалық күштің (F) шамасы мына өрнек
арқылы табылады:
F=kIΔlBsinα,
мұндағы α – Δl мен B (магнит индукциясының векторы) бағытының арасындағы
бұрыш, k – пропорционалдық коэффициент (Гаусс жүйесінде k=1c, Бірліктердің
халықаралық жүйесінде k=1), I - өткізгіштегі ток күші.

Электромагниттік индукция

Тоқтардың магниттік әсерлесуі , электр тоғының магнит өрісінтудыру
қабілеті ашылғаннан кейін көп ғалымдар кері процес – магнит өрісі әсерінен
электр тогын тудыру мүмкіншілігін іздестірді . Осы мәселені 1831 жылы
М.Фарадей алғашқы болып шешті . Ол өткізгіштен жасалған катушканың ішіндегі
магнит өрісі өзгергенде , катушкада ток пайда болатынын анықтады.
Бұл құбылыс электромагниттік индукция деп аталады .
Электромагниттік индукция нәтижесінде пайда болатын электр тогын
индукциялық ток деп атайды .
Тәжірибелер катушкадағы индукциялық токты әр түрлі әдістермен тудыруға
болатынын көрсетті: катушкаға магнитті кіргізуге немесе одан шығаруға
болады , катушканы магнитке кигізуге немесе магниттен суырып алуға болады .
Индукциялық токтың ешқандай механикалық қозғалыс болмағанда да туындауы
мүмкін . Ол үшін жақын тұрған екі катушканың біреуін ток көзімен қосу керек
. Егер бірінші катушкадағы токтың магнит өрісі екінші катушканың орамдарын
олардың жазықтарынан перпендикулярлы өтетін болса , онда кез келген
бірінші катушкадағы ток өзгерісі екінші катушкада индукциялық ток тудырады
.
Кез келген тұйық контурда электростатистикалық күштердің жұмысы нөлге
тең .
Бірақ катушканың тұйық тізбегінен өтетін магнит өрісінің кез келген
өзгерісі индукциялық токты тудырады , бұл магнит өрісі өзгергенде ,
катушканың сымдарындағы электр зарядтарына табиғаты элекростатикалық емес
күштер әсер ететіндігін көрсетеді . Осы бөгде күштердің жұмысы индукцияның
электроқозғау-шы күші (ЭҚК) арқылы сипатталады .
Тәжірибенің көрсетуінше индукциялық токтың бағытын ылғи Ленц ережесі
аталатын жалпы ереже анықтайды : индукциялық токтың магнит өрісі осы
индукциялық токты тудыратын магнит өрісінің өзгерісін компенсациялауға
тырысады .
Мысалы , катушкаға магнитті енгізгенде , катушкадағы магнит өрісі өсе
бастағанда , катушкадағы туындаған индукциялық токтың магнит өрісінің
бағыты кері болады және ол катушкадағы магнит өрісінің өсуін бөгейді . Оған
қоса пайда болған индукциялық ток өзінің магнит өрісінің әсерімен магниттің
катушкаға енуіне кедергі істейді , сондықтан индукциялық токты тудыру үшін
бөгде күштер жұмыс істеу керек .Сонымен Ленц ережесі энергияның сақталу
және айналу заңымен байланысты . Индукциялық электр тогының энергиясы өз
бетімен пайда болуы мүмкін емес , ол мөлшері тең басқа энергиясының
түрленуі арқылы пайда болады .
Индукцияның ЭҚК мәнін έ і тауып алу үшін келесі мысалды қарастырайық
. біртекті магнит өрісінде индукция В векторына перпендикулярлы жазықтықта
екі параллель металдық стерженьді l қашықтыққа орналасып , бір жақтағы екі
ұшын байланыстырайық . Стержньге перпендикулярлы жылжымалы түзу өткізгіш
олармен жанасып тұрсын .
Осы өткізгіш солдан оңға бір қалыпты жылдамдықпен қозғалғанда ,
өткізгіштегі әрбір электронға өткізгіш бойымен магнит өрісі жағынан Лоренц
күші әсер етеді: FM = eυB

Лоренц күші әсерінен қозғалған өткізгіштегі барлық еркін электрондар
қозғала бастайды және қозғалған AB өткізгіштер , екі BC мен DA стерженьнен
оларды байланыстыратын тыныштықтағы CD өткізгіштен құралатын тұйық электр
тізбегінде индукциялық ток пайда болады . Бір электронның B нүктеден A
нүктеге орын ауыстыруында Лоренц күшінің істеген жұмысы: AAB =FM l = eυB
l
Тізбектің BC , CD және DA бөліктерінде электрондардың қозғалыс
бағыты Лоренц күші векторына перпендикулярлы болғандықтан , бұл бөліктерде
Лоренц күшінің жұмысы нөлге тең .
Жердің жалпы ерекшеліктері

Жер күн жүйесінің басқа планеталары сияқты әр түрлі жұлдыздардың шаңы мен
газдарынан құрылған. Жердің геологиялық жасы 4,5-5 млрд жыл деп есептеледі
. Алғашқы геологиялық сатыдан бастап жер беті материктік көтерулер мен
мұхиттық ойпандарға бөлінген.
Жер қыртысыныңда ерекше граниттік-метоморфты қабат қалыптасқан. Мантиядан
бөлінген газдар арқылы алғашқы атмосфера мен гидросфера пайда болған. Жер
бетінде табиғи алғашқы жағдайлардың қолайлы болғаны сонша, планеталар
қалыптасқан соң миллиардтаған жылдардан кейін өмір, тіршілік пайда болды.
Жер бетінде өмірдің пайда болуы тек қанажер планетасының болу ерекшелігімен
ғана емес, сонымен бірге Күн көзінен қолайлы арақашықтықтың дамаңызы бар.
Себебі Күн көзіне планеталар жақын орналасса, онда жылу мен жарық мөлшері
көп болады да, кез келген жамылғы (жер беті) судың қайнау температураснан
жоғары болады. Ал жылуды аз қабылдайды да, өте қатты суынып кетеді.
Көптеген планеталар массаларының Жерге қарағанда азырақ болуына
байланысты, тартылыс күші де кем болады да, тығыз даәлді атмосфера қабатын
ұстап тұруды қамтамассыз ете алмайды. Планета өмір сүру уақытында оның
табиғаты бірнеше рет өзгеріске ұшыраған. Әр кезеңдерде тектоникалық іс-
әрекет белсенді көріністер берген: құрлықтар мен мұхиттардың көлемі мен
келбеті өзгерген, Жер планетасына космостық денелер құлаған, бірнеше рет
мұз жамылғылары пайда болып, жоғалып кетіп отырған. Бұл өзгерістер
органикалық дүниенің дамуына түпкілікті әсер ете қоймаған.
Географиялық қабықтың құрамына: литосфера, гидросфера, атмосфера және
биосфера кіреді. Бақылауға мүмкін, космостық кеңістікте Жерге ұқсайтын
басқа аспан денелерідәл қазірге дейін байқалмайды.

Жердің пішіні мен өлшемі

Күн жүйесінің ішінде Жер планетасы да шар тәріздес пішінге ие. Жердің шар
тәріздес екендігі туралы алғаш айтқандар қатарында грек ойшылы Пифагор
болды. Ал Аристотель Айдың тұтылуына бақылау жасау арқылы Жер көлеңкесінің
Айға түсуінен қорытынды шығарған, яғни Жер шар тәріздес деп айтқан. Келе-
келе бұл ойлар, болжамдар, есептеулер арқылы да дәлелдәнген. XVII ғасырда
И.Ньютон мынадай жобалау жасаған : Жер өз білігінен айналуына байланысты
полюсте арақашықтық кішірейіп, сығылады. Сөйтіп, ғалым Жер шар тәріздес
пішінде деп қорытынды шығарған. XVІІІ ғасырдың ортасында полюс пен
экваторға жақын жатқанмеридиандарды өлшеуде бірдей еместігін дәлелдеген.
Онда экваторлық радиус полюстік радиустан 21 км-ге ұзын екендігі
анықталған. Бұдан біздің Жер дәл шарға емес, эллипстік түрге ие екендігін
көреміз. Ертедегі саяхатшылар да Жер шарын айналу саяхаттарында Жер шар
тәріздес ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.