Сыртқы жыныс мүшелерінің бейспецификалық қабыну аурулары
1 Кіші жамбас мүшелерінің қабыну аурулары
2 Пельвиоперитонит. Лапароскопия.
3 Әйел жыныс мүшелерінің спецификалық қабыну аурулары
4 Әйелдің несеп жыныс аппаратының төменгі бөлімінің гонореясы.
5 Әйел жыныс жүйесінің жоғарғы бөлімінің 6 Әйел жыныс мүшелерінің туберкулезі.
7 Қынаптық трихомонада.
2 Пельвиоперитонит. Лапароскопия.
3 Әйел жыныс мүшелерінің спецификалық қабыну аурулары
4 Әйелдің несеп жыныс аппаратының төменгі бөлімінің гонореясы.
5 Әйел жыныс жүйесінің жоғарғы бөлімінің 6 Әйел жыныс мүшелерінің туберкулезі.
7 Қынаптық трихомонада.
Гинекологиялық аурулардың ішінде ең жиі кездесетіндері қабыну процестері. Госпитализацияны қажет ететін, барлық гинекологиялық аурулардың 20-30%-ы әйелдердің жыныс мүшелерінің қабыну процестері болып табылады. әйелдер кеңес орнына көрінетін, гинекологиялық аурулардың арасынан 60-65%-ы қабыну процесі екенін анықтауға болады.
Қабыну процестері әйелдердің репродуктивті мүмкіншіліктерін төмендетеді және жұмысқа қабілетін нашарлатып, кәсібіне сай жұмыс істеуге мүмкіншіліктерін шектегендіктен еңбек жұмыс күндерін жояды, сондықтан бұл процесс көп экономикалық және әлеуметтік зиян келтіреді. Қабыну процестері бедеуліктің ең негізгі себептерінің бірі болып келеді.
Этиологиясы және патогенезі. Әйелдердің жыныс мүшелерінің қабыну процестерінің негізгі себебі – инфекция болып табылады. Сирек кездесетін себептері: механикалық, термиялық және химиялық факторлар. Инфекцияны қоздырушылардың ішінде жиі кездесетіндері: стафилококктар, стрептококктар, гонококктар, ішек таяқшалары, вирустар, туберкулез микобактериялары, саңырауқұлақтар, трихомонадтар, хламидиялар.
Жыныс аппаратына инфекцияның түсіп және таралуына қорғаныш ретінде биологиялық тосқауылдың мәні зор. Олардың келесідей түрлері бар:
Бірінші тосқауыл – жыныс саңылауының жабық жағдайы, қынаппен сыртқы ортаны бөледі.
Екінші тосқауыл – қынаптың өзін-өзі тазартуға қабілеттілігі, ол қасиет аналық бездердің функционалдық белсенділігіне тәуелді. Эстрогенді гормондардың әсерінен қынаптың көп қабатты жалпақ эпителийінде гликоген пайда болады. Қынаптың қалыпты микробтық флорасы – сүт қышқылы ашуының таяқшасы – гликогенді сүт қышқылына дейін ыдырауына ықпал жасайды. Қынап бөліндісі осы деңгейдегі қышқылдығы оның қалыпты микрофлорасының тіршілігіне ең қолайлы болып, патогендік микробтардың дамуын тежейді. Балалық шақ пен жас ұлғайған уақытта аналық бездердің функционалды жағдайына сай гликогеннің синтез мөлшері және қынаптың өзін-өзі тазарту қабілеті төмендейді. Сондықтан жыныстық жетілу кезеңінен гөрі, қыздардың бала кезі мен жасы ұлғайған әйелдерде қынапқа патогендік микробтардың түсуіне сай қынаптың қабынуының пайда болуы жиі кездеседі.
Үшінші биологиялық тосқауыл – жатырдың мойны болып табылады. Жатырға микробтардың түсуі жатыр мойнының физиологиялық және анатомиялық ерекшеліктерінің жиынтығымен тежеледі. Бұл ерекшеліктері болып жатыр мойнының ішкі және сыртқы ернеуінің тарлығы, мойын жолында сұйық секреттің болуы. Жатыр мойны бездерінің секреті сілтілі реакцияда болып, бактериоцидті қасиетке ие.
Төртінші тосқауыл – жатырдың шырышты қабатының ай сайын бөлінуі. Егер жатыр қуысына микробтар өтетін болса, ол микробтармен зақымдалған функционалды қабаттың етеккір кезінде бөлініп шығуы қабыну процесін ықшамдап тежейді.
Бесінші тосқауыл – түтіктің интерстициалды бөлігінде сфинктердің болуы, сосын түтіктер фимбрийлерінің жабысу қабілеттілігі.
Қабыну процестері әйелдердің репродуктивті мүмкіншіліктерін төмендетеді және жұмысқа қабілетін нашарлатып, кәсібіне сай жұмыс істеуге мүмкіншіліктерін шектегендіктен еңбек жұмыс күндерін жояды, сондықтан бұл процесс көп экономикалық және әлеуметтік зиян келтіреді. Қабыну процестері бедеуліктің ең негізгі себептерінің бірі болып келеді.
Этиологиясы және патогенезі. Әйелдердің жыныс мүшелерінің қабыну процестерінің негізгі себебі – инфекция болып табылады. Сирек кездесетін себептері: механикалық, термиялық және химиялық факторлар. Инфекцияны қоздырушылардың ішінде жиі кездесетіндері: стафилококктар, стрептококктар, гонококктар, ішек таяқшалары, вирустар, туберкулез микобактериялары, саңырауқұлақтар, трихомонадтар, хламидиялар.
Жыныс аппаратына инфекцияның түсіп және таралуына қорғаныш ретінде биологиялық тосқауылдың мәні зор. Олардың келесідей түрлері бар:
Бірінші тосқауыл – жыныс саңылауының жабық жағдайы, қынаппен сыртқы ортаны бөледі.
Екінші тосқауыл – қынаптың өзін-өзі тазартуға қабілеттілігі, ол қасиет аналық бездердің функционалдық белсенділігіне тәуелді. Эстрогенді гормондардың әсерінен қынаптың көп қабатты жалпақ эпителийінде гликоген пайда болады. Қынаптың қалыпты микробтық флорасы – сүт қышқылы ашуының таяқшасы – гликогенді сүт қышқылына дейін ыдырауына ықпал жасайды. Қынап бөліндісі осы деңгейдегі қышқылдығы оның қалыпты микрофлорасының тіршілігіне ең қолайлы болып, патогендік микробтардың дамуын тежейді. Балалық шақ пен жас ұлғайған уақытта аналық бездердің функционалды жағдайына сай гликогеннің синтез мөлшері және қынаптың өзін-өзі тазарту қабілеті төмендейді. Сондықтан жыныстық жетілу кезеңінен гөрі, қыздардың бала кезі мен жасы ұлғайған әйелдерде қынапқа патогендік микробтардың түсуіне сай қынаптың қабынуының пайда болуы жиі кездеседі.
Үшінші биологиялық тосқауыл – жатырдың мойны болып табылады. Жатырға микробтардың түсуі жатыр мойнының физиологиялық және анатомиялық ерекшеліктерінің жиынтығымен тежеледі. Бұл ерекшеліктері болып жатыр мойнының ішкі және сыртқы ернеуінің тарлығы, мойын жолында сұйық секреттің болуы. Жатыр мойны бездерінің секреті сілтілі реакцияда болып, бактериоцидті қасиетке ие.
Төртінші тосқауыл – жатырдың шырышты қабатының ай сайын бөлінуі. Егер жатыр қуысына микробтар өтетін болса, ол микробтармен зақымдалған функционалды қабаттың етеккір кезінде бөлініп шығуы қабыну процесін ықшамдап тежейді.
Бесінші тосқауыл – түтіктің интерстициалды бөлігінде сфинктердің болуы, сосын түтіктер фимбрийлерінің жабысу қабілеттілігі.
Сыртқы жыныс мүшелерінің бейспецификалық қабыну аурулары.
Кіші жамбас мүшелерінің қабыну аурулары.
Гинекологиялық аурулардың ішінде ең жиі кездесетіндері қабыну
процестері. Госпитализацияны қажет ететін, барлық гинекологиялық аурулардың
20-30%-ы әйелдердің жыныс мүшелерінің қабыну процестері болып табылады.
әйелдер кеңес орнына көрінетін, гинекологиялық аурулардың арасынан 60-65%-ы
қабыну процесі екенін анықтауға болады.
Қабыну процестері әйелдердің репродуктивті мүмкіншіліктерін
төмендетеді және жұмысқа қабілетін нашарлатып, кәсібіне сай жұмыс істеуге
мүмкіншіліктерін шектегендіктен еңбек жұмыс күндерін жояды, сондықтан бұл
процесс көп экономикалық және әлеуметтік зиян келтіреді. Қабыну процестері
бедеуліктің ең негізгі себептерінің бірі болып келеді.
Этиологиясы және патогенезі. Әйелдердің жыныс мүшелерінің қабыну
процестерінің негізгі себебі – инфекция болып табылады. Сирек кездесетін
себептері: механикалық, термиялық және химиялық факторлар. Инфекцияны
қоздырушылардың ішінде жиі кездесетіндері: стафилококктар, стрептококктар,
гонококктар, ішек таяқшалары, вирустар, туберкулез микобактериялары,
саңырауқұлақтар, трихомонадтар, хламидиялар.
Жыныс аппаратына инфекцияның түсіп және таралуына қорғаныш ретінде
биологиялық тосқауылдың мәні зор. Олардың келесідей түрлері бар:
Бірінші тосқауыл – жыныс саңылауының жабық жағдайы, қынаппен сыртқы
ортаны бөледі.
Екінші тосқауыл – қынаптың өзін-өзі тазартуға қабілеттілігі, ол
қасиет аналық бездердің функционалдық белсенділігіне тәуелді. Эстрогенді
гормондардың әсерінен қынаптың көп қабатты жалпақ эпителийінде гликоген
пайда болады. Қынаптың қалыпты микробтық флорасы – сүт қышқылы ашуының
таяқшасы – гликогенді сүт қышқылына дейін ыдырауына ықпал жасайды. Қынап
бөліндісі осы деңгейдегі қышқылдығы оның қалыпты микрофлорасының
тіршілігіне ең қолайлы болып, патогендік микробтардың дамуын тежейді.
Балалық шақ пен жас ұлғайған уақытта аналық бездердің функционалды
жағдайына сай гликогеннің синтез мөлшері және қынаптың өзін-өзі тазарту
қабілеті төмендейді. Сондықтан жыныстық жетілу кезеңінен гөрі, қыздардың
бала кезі мен жасы ұлғайған әйелдерде қынапқа патогендік микробтардың
түсуіне сай қынаптың қабынуының пайда болуы жиі кездеседі.
Үшінші биологиялық тосқауыл – жатырдың мойны болып табылады. Жатырға
микробтардың түсуі жатыр мойнының физиологиялық және анатомиялық
ерекшеліктерінің жиынтығымен тежеледі. Бұл ерекшеліктері болып жатыр
мойнының ішкі және сыртқы ернеуінің тарлығы, мойын жолында сұйық секреттің
болуы. Жатыр мойны бездерінің секреті сілтілі реакцияда болып,
бактериоцидті қасиетке ие.
Төртінші тосқауыл – жатырдың шырышты қабатының ай сайын бөлінуі. Егер
жатыр қуысына микробтар өтетін болса, ол микробтармен зақымдалған
функционалды қабаттың етеккір кезінде бөлініп шығуы қабыну процесін
ықшамдап тежейді.
Бесінші тосқауыл – түтіктің интерстициалды бөлігінде сфинктердің
болуы, сосын түтіктер фимбрийлерінің жабысу қабілеттілігі.
Қоздырушының сипаттамасына қарай қабыну процестері спецификалық емес
және спецификалық болып бөлінеді. Спецификалық емес түріне стафилококктар,
стрептококктар, ішек таяқшаларының әсерінен болатын қабыну процестері
жатады. Спецификалық қабыну процестеріне гонококктар, туберкулез
микобактериялары, трихомонадтар, хламидиялар, кандидалар, вирустардың
әсерінен пайда болған түрлері жатады.
Қабыну процестері орналасқан орнына қарай екіге бөлінеді:
1. Жыныс аппаратының төменгі бөлімінің қабыну процестерімен (сыртқы жыныс
мүшелері, қынап және жатыр мойны).
2. Жыныс аппаратының жоғарғы бөлімінің қабыну процестеріне (жатырдың
шырышты және бұлшықет қабаты, жатыр маңындағы клетчаткалар, жатыр
қосалқылары, кіші жамбастың іш пердесі немесе барлық іш перденің
зақымдануы.
Қабыну процестерінің этиологиялық факторларына қарай жіктелуі.
Спецификалық емес
қоздырушылар:
1. Стафилококктар.
2. Стрептококктар.
3. Ішек таяқшалары.
4. Микробтардың ассоциациясы.
Спецификалық қоздырушылар:
1. Гонококктар.
2. Туберкулез микобактериясы.
3. Трихомонадтар.
4. Кандидалар.
5. Вирустар.
6. Микоплазмалар.
7. Хламидиялар.
Қабыну процестерінің орналасқан орнына қарай жіктелуі.
Жыныс аппаратының төменгі бөлімінің қабыну процестері:
1. Сыртқы жыныс мүшелерінің қабыну процестері (вульвит, бартолинит, үшкір
кондиломалар).
2. Қынаптың қабыну процестері (коль-питтер).
3. Жатыр мойнының қабыну процес-тері (жатыр мойнының эрозиясы,
эндоцервициттер).
Жыныс аппаратының жоғарғы бөлімінің қабыну процестері:
1. Эндометрит.
2. Метроэндометрит.
3. Сальпингит.
4. Сальпингоофорит.
5. Параметрит.
6. Периметрит.
7. Пельвиоперитонит.
8. Перитонит.
Вульвит - сыртқы жыныс ағзаларының қабыну аурулары. Кей жағдайда
қынаптың шырышты қабатының қабынуымен бірге пайда болады. Оны вульвовагинит
деп атайды.
Этиологиясы: организмнің жалпы ауруы, мысалы, қант диабеті,
инфекциялық қоздырғыштар, механикалық, химиялық, термиялық факторлар. Жиі
қыз балаларда кездеседі. Кейде үлкен жаста кәрілік шақтада байқалады.
Жыныстық жетілу кезеңінде аналық бездің гипофункциясынан пайда болуы да
мүмкін.
Клиникасы: Сыртқы жыныс ағзаларында ауру сезімі, ашу, қышу, жүргенде
және кіші дәретке шыққанда күшейеді. Бөліністер бөлінеді.
Диагнозы:
1. анамнез жинау, сұрастыру.
2. сыртқы жыныс ағзаларын қарау кезінде қызару, ісіну, майда іріңді
ошақтарды көруге болады.
3. бактериологиялық және бактериоскопиялық зерттеулер.
Емі:
1. жеке бастың гигиенасын сақтау.
2. сыртқы жыныс ағзаларын жуу, 3% бор қышқылы, түймедақ ерітінідісіне
отырықшы ванночкаларын жасау. Теріні жұмсақ салфеткамен құрғату.
3. анестезин мазын жағу.
4. валерианка, пустырник, димедрол қабылдауға да болады.
Бартолинит - бартолин безінің қабынуы. Стафилококк, стрептококк, ішек
таяқшасы, гонококктармен қоздырылады. Бартолин безінің каналы ісінудің,
секреттің іркіліп қалуы салдарынан, іріңдеуден, өзегі жабылып абсцесске
айналуыда мүмкін.
Клиникасы: үлкен жыныс ернеулері аймағында отырғанда, жүргенде
ауырғандық сезімі, дене температурасы жоғары, мазасының кетуі байқалады.
Диагнозы:
1. анамнез жинау, шағымдарына қарау.
2. сыртқы жыныс ағзаларын қарау, ісіну, қызару, іріңді анықтауға болады.
3. бартолин безін пальпациялау, іріңді ошақтың жұмсаруын, флюктуацияны
анықтау.
4. жағынды алу.
Емі: іріңді процесс болмаса төсектік режим, мұзды мұйық қою,
антибиотиктер, сульфаниламидтер тағайындау. Егер іріңді ошақ анықталса,
хирургиялық ем жүргізіледі. Тілу, іріңді сыртқа шығару қажет. Асептикалық
ерітінділермен жуу, дәкелі дренаж орнату керек. Антибиотиктермен таңғыш
қойылады. Жалпы антибактериалды ем: витаминдер беріледі.
Сыртқы жыныс ағзаларының қышуы. Қант диабеті, гепатит, аллергияның
пайда болуы кезінде байқалады. Ұзақ уақыт антибиотиктер қабылдаған жағдайда
туындайды. Посткастрациялық және климактериялық синдромда кездеседі.
Емі:
1. негізгі себептерін тауып соны жою.
2. гормоналды бұзылыс болса орын басушы ем.
3. жергілікті эстроген гормоны бар маздарды тағайындау.
4. седативті дәрілер.
Кольпит - қынаптың шырышты қабатының қабынуы. Қалыпты жағдайда қынап
іші қынаптық бациллалар арқылы тазаланып тұрады. Гормоналдық бұзылыстар
аналық бездің гипофункциясында кездеседі де, аналық безді алып тастауға
пайда болатын мүмкіндік. Эстроген гормонының өндірілуі төмендегенде
қынаптың эпителий қабатында гликоген азаяды. Бұл қынаптық бациллалар үшін
қажет. Соның әсерінен организмнің патогенезі микрофлораға қарсы тұруы
төмендейді. Жеке бастың гигиенасы және жыныстық қатынас гигиенасы
сақталмаса ұзақ уақыт антибиотиктерді қолданғанда пайда болады. Жиі
стафилококк, стрептококк, гонококк, трихомонада, саңырауқұлақтар қоздырады.
Клиникасы: көп мөлшерде іріңді сарғыш немесе жасыл түсті жағымсыз
иісті бөлініс бөлінеді. Сыртқы жыныс ағзаларында, қынапта қышу, ашу сезімі
болады, саңырауқұлақты этиологиялы қабынуда ірімшік тәрізді ақ түсті
бөлінділер бөлінеді.
Диагностика:
1. анамнез жинау, шағымы.
2. қынаптық айналармен тексеру кезінде қынаптың қызару, ісіну, майда ашық
қызыл түсті ошақтар, дәкелі тампонмен сүрткенде тез қанағыш, кәрілік шақта
аналық бездің қызыметінің төмендеуінен атрофиялық кольпитті анықтауға
болады.
3. бактериологиялық және бактериоскопиялық зерттеулер.
Емі: Жалпы және жергілікті емнен тұрады. Саңырауқұлақты этиологияда
нистатин, леварин таблеткасын қабылдау - 1 таб күніне 3 рет тағайындалады.
Нистатин мазын жағу, 1 шәй қасық натрий гидрокарбонатын 1 л суға дайындап
қынапты жуу қажет.
Қынап жуу үшін: фурациллин, түймедақ ерітіндісін қолдануға болады.
Трихомонадты этиологияда трихопол, метронидазол таблеткаларын ішу - 1 таб
күніне 2 рет. Қынапқа балауыз енгізуге болады: тержинан, клион,
клотримазол. Қынапқа мазды тампондар енгізу, жеке бастың гигиенасын сақтау
керек.
Эндоцервицит- цервикалды каналдың шырышты қабатының қабынуы. Бұл
патология стафилококк, стрептококк, гонококк, ішек таяқшалары арқылы
қоздырылып немесе түсік жасату, жатырдың шырышты қабатының диагностикалық
қыру нәтижесінде пайда болады.
Клиникасы: іштің төменгі жағында ауырсыну сезімі, дене
температурасының жоғарылауы, көп мөлшерде қою, іріңді бөліністің бөлінуі
пайда болады. Эндоцервициттен кейін екіншілік вульвит, вульваның қышуы
пайда болуы мүмкін.
Диагностикасы:
1. анамнез жинау, шағымдары.
2. қынаптық айналармен тексеру кезінде жатыр мойнының сыртқы өзегінің
шырышты қабаты қызарған, ісінген, іріңді бөлініс бөлініп тұрады.
3. бактериоскопиялық зерттеу.
4. кольпоскопиялық зерттеу.
5. цитологиялық зерттеу.
Емі:
1. антибиотиктер, сульфаниламидтер.
2. ауырсыздандыру.
3. жеделдеу және созылмалы сатысында қынапты жуу.
4. жатыр мойнына мазды тампон енгізу.
Эндометрит - жатырдың шырышты қабатының қабынуы. Қоздырғыштары жиі:
стафилококк, стрептококк, гонококк, ішек таяқшалары. Эндометрит аборттан
кейін, босанғаннан кейінгі кезеңде жатыр қуысына емдік және диагностикалық
мақсатта манипуляциялар жасалғанда асептика шаралары сақталмағанда дамиды.
Клиникасы:
Жедел сатыда іштің төменгі жағы үнемі ауырып тұрады. Ол бел аймағына
беріледі. Дене температурасы жоғарылауы мүмкін. Іріңді бөліністер бөлінеді.
Созылмалы сатыда симптомдар айқын емес, ациклды қан кетулер байқалады.
Диагностикасы:
1. Анамнез сұрастыру, шағымдары.
2. Бимануальды зерттеуде жатырдың көлемінің ұлғаюы, консистенциясының
жұмсаруы, ауырсыну сезімі анықталады. Жағымсыз иісті, іріңді бөлініс
болады.
3. Бактериологиялық, бактериоскопиялық зерттеулер.
4. Жалпы қан анализінде ЭТЖ-ның жоғарылауы, лейкоцитоз болады.
5. УДЗ.
Емі:
1. Комплексті. Төсектік режим, іштің төменгі жағына мұзды мұйық қою.
2. Қоздырғыштарына қарай антибиотиктер, сульфаниламидтер тағайындалады,
жедел сатыда 2-3 түрлі антибиотиктер қолдануға болады.
3. Дезинтоксикациялық ем: реополиглюкин, полиглюкин, физиологиялық
ерітінді.
4. Десенсебилизациялық ем - антигистаминдер: тавегил, супрастин, димедрол.
5. В, С тобының витаминдері.
6. Жедел сатысы басылған соң созылмалы сатысында физиоем тағайындау керек.
Сальпингоофорит (аднексит)- жатыр қосалқыларының қабынуы (жатыр
түтіктері мен аналық бездің қабынуы). Қабынуды спецификалық емес
(стафилококк, стрептококк, ішек тяқшасы) және спецификалық (гонококк,
туберкулез микобактериялары) қоздырғыштар туындатады. Сальпингоофорит жатыр
жақтан немесе іш пердеден лимфогенді жолмен тік ішек, сигма тәрізді ішек,
құрт тәрізді өсіндінің қабынуынан кейін гематогенді жолмен пайда болады.
Қабынудың әсерінен тін ісініп оның қуысы жабылады, сұйықтық жиналады. Оны
сактосалпинкс, ірің жиналғанда пиосальпинкс, аналық безде ісіну, іріңдеу
болса пиовар пайда болады. Кей жағдайда қабынудың салдарынан аналық безде,
жатыр түтікшелерінде іріңді процесс тіннің бүтіндігін бұзып, бір-біріне
жабысып қалады. Оны тубоовариалды түзіліс деп атайды. Инфекцияның таралуы
аборттан соң гидротубация, пертубация, гистеросальпингографиялық
зерттеулерден, диагностикалық қырудан кейін пайда болады.
Пиосальпинкс. Лапароскопия. Гидросальпинкс.
Лапароскопия.
Пиовар. Лапароскопия. Тубоовариалды абсцесс.
Лапароскопия.
Клиникасы: аурудың сатысына, қабынудың таралу дәрежесіне байланысты
және қоздырғыштың түріне, жалпы науқастың организмінің реактивтілігіне де
байланысты болады. Іштің төменгі жағында, мықын аймағында ауырсыну сезімі,
бөліністің бөлінуі, етеккір циклінде бұзылыстар, қан кетулер, бедеулік,
іріңді қапшық жарылғанда пышақ сұққандай ауырсыну сезімі, оның мықын
аймағына және сегізкөз аймағына берілуі болады. Кейде тік ішекке, қуыққа
қарай беріледі. Созылмалы сатысында үнемі тұйық ауырсыну сезімі болады, ол
етеккір кезінде күшейеді. Жыныстық қатынастағы, гинекологиялық зерттеу
кезіндегі ауырсынуға шағымданады. Сыртқы жыныс мүшелерінде екіншілік
вульвит, қышу, етеккір аз мөлшерлі, бірақ ұзақ уақыт келуі болады.
Созылмалы сатысында меноррагия байқалады. Аналық бездің гормоналды
бұзылыстары бедеуліктің дамуына алып келеді. Дене қызуының жоғарылауы,
қалтырау, бас ауру, лоқсу, құсу, ауыз қуысының құрғауы байқалады.
Диагностикасы:
1. Анамнез жинау, сұрастыру, шағымдары.
2. Бимануальды зерттеу. Зерттеуде жатыр мойны және жатыр пальпацияда
ауырсынады. Жатырдың бүйіріне ұлғаюы, ауырсыну сезімі, яғни қосалқылар
аймағынан анықталады. Кейде ұлғайған, жұмсақ, қалыңдаған ісік тәріздес
конгламерат (тубоовариалды түзіліс) анықтауға болады.
3. Жалпы қан анализінде ЭТЖ-ң жоғарылауы, лейкоцитоз, С-реактивті белок
анықталады.
4. Бактериоскопиялық және бактериологиялық зерттеу.
5. Іріңді қабынуда қынаптың артқы күмбезін пункциялау.
6. УДЗ.
Сальпингоофоритті міндетті түрде аппендицитпен, тубоовариалды
түзілісті аналық бездің ісігінен ажырату үшін лапароскопиялық зерттеу
жасауға болады.
Емі:
1. Консервативті ем. Антибиотиктер, сульфаниламидтер.
2. Дезинтоксикациялық ем.
3. Десенсибилизациялық ем.
4. Сорылушы (рассасывающий) ем: алоэ, ФиБС, стекловидное тело. Ферменттер:
трипсин, химотрипсин.
5. Витаминдер.
6. Физиоем.
7. Сактосальпинкс, пиосальпинкс, пиовар, тубоовариалды түзіліс кезінде
хирургиялық ем жасалады.
Пельвиоперитонит. Пельвиоперитонит – кіші жамбас іш пердесінің
қабынуы – стафилококктармен, ішек таяқшасымен, стрептококтармен,
гонококктармен және басқа аэробты және анаэробты микробтармен немесе аралас
инфекциямен қоздырылуы мүмкін. Пельвиоперитониттің пайда болуына
организмнің қорғану қызметі бейімдейді. Кіші жамбас іш пердесінің қабынуы –
жатыр және қосалқылардың қабынуынан, пиосальпинкс, пиовардан кейінгі асқыну
ретінде екіншілік қабыну процесі ретінде дамиды. Экссудаттың түріне
байланысты серозды-фиброзды және іріңді жамбастық перитонитті ажыратады.
Серозды-фиброзды түріне жабысқақ процесі дамуы және ол қабынудың
салыстырмалы шектелуі тән. Іріңді пельвиоперитонитте ірің жатырдың артқы
бұрышында жиналады.
Пельвиоперитонит. Лапароскопия. Диффузды перитонит. Лапароскопия.
Клиникасы. Ауру жедел басталады, дене қызуы 390С-қа дейін көтеріледі,
пульстің жиілейді, іштің төменгі бөлігіндегі қатты ауырсыну пайда болады,
Щеткин-Блюмберг симптомы оң мәнді болады. Жиі жүрек айну, құсу, зәрге
шыққанда және дефекацияда ауырсыну пайда болады. Қанда лейкоцитоз,
лейкоцитарлы формула солға ығысады, ЭТЖ жоғарылайды. Қынап арқылы
зерттегенде қатты ауырсынуға байланысты және алдыңғы іш перденің
кернелуінен зерттеу қиындық тудырады. Қынаптың артқы күмбезі арқылы
томпайып шығып тұратын кіші жамбастағы жатыр артында инфильтрат анықталады.
Диагностикасы. Аурудың клиникалық көріністеріне және қынаптың артқы
күмбезін томпайтып тұратын жатыр артындағы инфильтраттың болуына
негізделеді. Пельвиоперитониттің қоздырғышын анықтау үшін қынаптың артық
күмбезі арқылы жасалған іш қуысының пункциясы арқылы алынған сұйықтықты
микроскопиялық зерттейді.
Емі. Уақытында және дұрыс жүргізілген емде жоғарыдағы симптомдар тез
арада бәсеңдейді немесе біртіндеп жойылады. Процесс үдегенде жалпы жағдайы
нашарлайды да, перитонит дамуы мүмкін.
Болжамы: көп жағдайда пельвиоперитонит сауығумен аяқталады. Сирек
жағдайда инфекция вирулентті болғанда және организмнің қорғаныштық қасиеті
төмендегенде диффузды перитонит дамуы мүмкін. Пельвиоперитониттің ерекше
түрі пиосальпинкс, пиовар тесілгенде, ауруханалық емес аборт кезіндегі
жатыр перфорациясы кезінде, түтіктік жүктілік кезінде гематома іріңдеуінен
дамитын іш перденің тік ішек-жатырлық қалтасының абсцессі болып табылады.
Параметрит. Параметрит – жатыр маңындағы клетчатканың қабынуы.
Параметрит қоздырғышы стафилококктар, ішек таяқшалары, анаэробты инфекция
болып табылады. Параметрит дамуына бейімдеуші факторға (жүктіліктен тыс)
жатыр мойнын диагностикалық қыру, жатыр мойнына операциялар, жатыр ішілік
спираль енгізу, жатыр қабырғасының зақымдалуы мен асқынуы,
интралигаментарлы орналасқан ісікті алып тастаудың барлығы инфекцияның
параметральды клетчаткаға өтуіне қолайлы жағдай туғызады. Микробтар оған
әртүрлі жолдармен енуі мүмкін, бірақ ең жиі жатырдан лимфа тамырлары арқылы
енеді.
Клиникасы. Параметриттің ерте клиникалық белгісі іштің төменгі
бөлігіндегі ауырсыну, инфильтрат пайда болғаннан кейін: ауырсыну тұрақты
түрде болып, сегізкөзбен белге тарайды. Кейін дене қызуы 38-390 С-қа дейін
көтеріледі, пульстің жиілеуі, бас ауруы, шөлдеу, ауыз қуысының құрғауы
анықталады. Қынап арқылы тексергенде жатырдың қатты ауырсынуы анықталады. 3-
4-ші күні жатырдың солға немесе жоғарыға көтерілуі анықталады. Жатырды
инфильтраттан ажырату мүмкін емес. Ол тығыз, қозғалмайтын болады, сегізкөз-
жатырлық байлам анықталмайды. Процесс таралған кезде науқас мәжбүр қалыпта
болады.
Параметральды клетчатка іріңдегенде жалпы жағдайы нашарлайды, дене
қызуы септикалық сипатта, қалтырау пайда болады. Қанда лейкоцитоз,
нейтрофильдердің солға ығысуы, ЭТЖ-ң бірден жоғарылауы болады.
Параметральды инфильтраттың іріңдеуі және іріңдіктің қуыққа тесілуі зәрді
зерттеу мен цистоскопия көмегімен диагностикаланады. Іріңдіктің тік ішекке
жарылуында нәжісте ірің анықталуы мен ректоскопия мәліметтеріне сүйеніп
қойылады.
Диагностикасы. Анамнез мәліметтеріне (түсіктің болуы, босануы, жатыр
ішілік араласу, гинекологиялық операциялар) және ректовагинальды
зерттеулерге негізделеді. Жиі параметритті экссудативті пельвиоперитониттен
ажырату қажет.
Емі. Инфильтрат іріңдегенде іріңдіктің ең төменгі тесігінен қынап
күмбезі арқылы пункция жасалады. Іріңнің шығуы абсцессті ашуға және
параметрийді дренаждауға көрсеткіш болады.
Болжамы. Қолайлы.
Қабыну процестерін емдеу. Пельвиоперитонит пен параметриттің емі
комплексті және индивидуальды болуы тиіс. Ем негізгі жалпы әлдендіргіш,
антибактериалды, десенсибилизациялық, дезинтоксикациялық және
симптоматикалық заттар, сонымен қатар, физиотерапиялық процедуралардан
тұрады; кейде хирургиялық операциялар жасалады. Емді стационарлық жағдайда
жүргізеді, аурудың басында ем қабыну процессін тез тұрақтандыруға, пульсін,
артериялық қан қысымын, ішек қызметін қалыпқа келтіруге бағытталады. Ішек
перистальтикасын қоздыруға гипертониялық клизмалар, прозерин және басқа
заттар қолданылады. Ішек парезін тоқтатқаннан кейін бөлшек дозадағы жоғары
калориялы тағамдар (тәулігіне 5-6 рет), қышқыл сусындар (клюквалық морс,
лимонмен шай), бауыр қызметі бұзылғанда творог тағайындалады. Ауыз қуысын
санациялап тұру қажет. Анемия кезінде темір препараттарын қолданады.
Антибактериалды терапия. Қоздырғышқа әсер ету мақсатында
антибиотиктер, сульфаниламидтер, нитрофурандар қолданылады. Тәуліктік және
курстық дозалар процесс ауырлығына, препараттарды көтере алушылығына
антибиотикограммаға қаралып тағайындалады. Алғашында кең спектрлі
антибиотиктер қолданылады, кейін микробтық флораның антибиотиктерге
сезімталдығын анықтағаннан кейін ең эффективті препарат тағайындалады. Ем
эффективті болмаған кезде немесе 5-7 күн ішінде эффект болмаса,
антибиотикті ауыстырады. Аурудың ауыр түрінде аэробты және анаэробты
инфекцияларға әсер ететін антибактериалды перпараттар қолданған тиімді
(гентамицинді пенициллинмен немесе метронидазолмен бірге, ұзақтығы 15-20
күндей). Дисбактериоз бен кандидоздың алдын алу үшін нистатин тағайындалады
(250000 Б-тен тәулігіне 4 рет) немесе леворин (200000 Б-тен тәулігіне 4
рет).
Десенсибилизациялаушы заттар. Қабыну процесі ұзаққа созылса,
антигистаминді препараттар тағайындалады: димедрол (0,05 г-нан тәулігіне 2
рет), супрастин (0,025 г-нан тәулігіне 2-3 рет).
Дезинтоксикациялық терапия. Интоксикациямен күресу үшін интоксикация
айқындылығын, диурезін, ісіктер болуын қандағы электролиттер (калий,
натрий) бақылауымен 2-3 литр көлемде сұйықтық құю (гемодез, реополиглюкин,
глюкозоновокаин қосындысы, глюкоза, натрий хлоридінің изотониялық
ерітіндісі) тағайындалады.
Симптоматикалық ем. Ауырсыну болған кезде белладонна мен анальгин
балауызын тағайындайды. Қабынудың жедел сатысында және іш перденің
тітіркену белгілері болған кезде іштің төменгі бөлігіне мұзды мұйық
қойылады (3 күн бойы, тәулігіне 2 сағаттан 1 сағаттық үзіліспен).
Физиотерапиялық ем. Аурудың жеделдеу сатысында қолданылады (мыс,
мырыш, калиймен электрофорез). Созылмалы сатысында парафин, озокерит,
балшықтар және бальнеотерапия тағайындалады.
Хирургиялық ем. Экссудат түрін және кейінгі оперативтік араласуды
шешу үшін қынаптың артқы күмбезінің пункциясын жүргізеді. Ірің анықталғанда
оны шприцпен сорып алғаннан кейін антибиотиктер жібереді. Мұндай емдер
жатыр артындағы абсцессте және артқы параметрит іріңдегенде жүзеге
асырылады. Артқы күмбездің, кейде қынаптың артқы қабырғасының ығысып
тұруында шұғыл түрде артқы күмбезді ашып, дренаж қою керек. Бұл әдіс жақсы
нәтиже береді. Процесс жеделдеу сатыға өткенде физикалық факторлармен әсер
етуді бастайды (УФ сәуле, УВЧ). Созылмалы сатыда мыспен мырышпен
электрофорез, балшықпен емдеу қолданылады. Пиосальпикс, пиовар,
тубовариалды іріңді қабынудың тесілуі нәтижесінде дамитын перитонитте,
сонымен қатар жиі өршитін, консервативті емге көнбейтін қабыну процессінде
хирургиялық емге көрсеткіш болады. Оперативтік араласудың (зақымдалған
қосалқыларды, жатырды қосалқыларымен алып тастау) аурудың сатысына
байланысты.
Қабыну ауруларының профилактикасы. Күресу кезінде ауруханадан тыс
аборттармен күресу жатыр. әйелдер арасындағы күнделікті санитарлы-ағарту
жұмысын жүргізудің маңызы зор. Сыртқы жыныс мүшелерінің және қынаптың
қабыну процестерінде жедел белгілер толық жойылғанша жұмыстан босату қажет,
бірақ емді толық жазылғанша амбулаторлық жағдайда жүргізу қажет.
Әйел жыныс мүшелерінің спецификалық қабыну аурулары
Гонорея (соз) – спецификалық қоздырғышпен (гонококк) шақырылатын және
көбінесе зәр-жыныс жүйесінің шырышты қабатының зақымдалуымен сипатталатын
венериялық ауру. Көбінесе жыныс жолымен, кейде (балаларда) жыныстан тыс
жолмен іш киімдер, губкалар, сүлгілер арқылы беріледі.
Гонококктар диплококктар тобына жатады (кокктар жұптарымен
орналасады), формасы ас бұршақ тәрізді болады, клетка ішінде (лейкоцит
ішінде) орналасады және грам теріс, яғни Грам әдісімен қызғыш түске
боялады.
Сыртқы орта жағдайының, дәрілік заттардың, аурудың созылмалы ағымының
әсерінен гонококктардың морфологиялық және биологиялық қасиеттері өзгеруі
мүмкін. Олар кей жағдайларда шар тәрізді формалы, әртүрлі өлшемді болады,
дегенмен бұл формаларда адам үшін патогенді болады.
Гонококкқа тұрақты иммунитет болмайды.
Гонореяның инкубациялық кезеңі 2-7 күн, кейде 10-15 күн. Гонореяның
дамуы үшін гонококктың шырышты қабатқа түсуі жеткілікті. Гонококктар әдетте
цилиндрлі эпителийі бар жерде: жатыр мойнында, жатыр түтікшесінде, тік
ішекте және уретрада көбейеді. Дегенмен, гонококк қынап қабырғасында
(босанушы әйелдерде, қыздарда) зақымдауы мүмкін.
Гонореяның жіктелуі процестің ұзақтығына және аурудың клиникалық
ағымына негізделеді. Гонореяның жаңа (свежий) – (ауру 2 айға созылады) және
созылмалы формаларын ажыратады.
Жаңа гонорея жедел, жеделдеу және торпидті түрлеріне бөлінеді.
Жаңа торпидті гонорея – аз симптомды түрі, клиникалық белгілері аз
болады немесе болмайды. Жаңа гонорея кезінде жағындыда гонококктарды
анықтауға болады.
Созылмалы гонорея кезінде белгілері аз, ауру 2 ай немесе басталу
белгілерінсіз болады. Созылмалы процесс өршуі мүмкін.
Қазіргі уақытта гонореяның клиникалық ағымының ерекшеліктері
байқалады, яғни субъективті симптомсыз гонорея жиілігі жоғарылауда, ол
кезде жағындыдан гонококктар анықталады, көп ошақты қабыну процестері
болады, дегенмен шағымдары болмайды. Бұл түрі гонококк тасымалдаушы деп
аталады.
Гонореяның торпидті және субъективті симптомсыз формалары бар
әйелдер, әдетте өзінің ауруын білмей жыныстық өмірді жалғастыра береді және
инфекцияны таратады. Сондықтан бактериоскопиялық зерттеу, сонымен қатар
әртүрлі қабыну ауруларына байланысты акушерлік-гинекологиялық мекемелерде
ем алып жүрген әйелдердің күйеуін (жыныстық серігін) зерттеу үлкен маңызға
ие.
Гонорея көбінесе трихомониазбен, стафилококкты және колибациллярлы
инфекциямен қосарланып, аралас инфекция түрінде жүреді.
Процестің орналасуына байланысты несеп жыныс аппаратының төменгі
бөлігінің гонореясын және жыныс аппаратының жоғарғы бөлімінің (өрлеуші)
гонореясын ажыратады. Алғашқы формасына уретраның, парауретралды жолдардың,
бартолин безінің, жатыр мойнының гонореясы жатады, ал екінші формасына –
жатыр денесінің, түтікшелерінің, аналық бездің және ішперденің гонореясы
жатады. Бұл екі форманың белгілері және клиникалық ағымы әртүрлі болады.
Әйелдің несеп жыныс аппаратының төменгі бөлімінің гонореясы.
Гонореяның бұл клиникалық формасы өрлеуші гонореяға қарағанда жиі
кездеседі (60-65℅). Бұл жерде орналасқан гонореяның жаңа формасы көбінесе
торпидті болып жүреді және өрлеуші гонореяға өту кезінде айқын клиникалық
белгілермен көрінеді. Несеп жыныс жүйесінің төменгі бөлімінің гонореясы
кезінде көбінесе уретра және жатыр мойнының шырышты қабаты зақымдалады.
Гонореялық уретрит. Жедел уретрит – гонореяның жиі алғашқы белгілері
болады (90℅-ке дейін). Бастапқыда симптомдар онша айқын болмайды және зәр
шығару кезіндегі шамалы ауырсынудың және аурудың болуымен шектеледі. Бұл
симптомдардың айқын болуы сирек болады.
Уретраның сыртқы тесігін қарау кезінде гиперемия, шырышты қабаттың
ісінуі және уретрада іріңді экссудаттың пайда болуы анықталады. Қынаптың
алдыңғы қабырғасы арқылы пальпациялау ауырсынулы болады.
Созылмалы уретрит кезінде симптомдар айқын болмайды, кейде зәр
шығарудың жиілеуі пайда болады.
Гонореялық эндоцервицит. Жаңа гонореясы бар науқастардың 82-90℅-да
кездеседі. Жедел сатысында іштің төменгі бөлігінде ауырсыну, қынаптан
шырышты және іріңді бөліністер байқалады. Гонококктар цилиндрлік эпителийге
түскеннен кейін эпителий қабатының астына өтіп, жатыр мойнының тінінде
инфильтраттың, гиперемияның және экссудацияның түзілуіне әкеледі. Жедел
кезеңінде жатыр мойны айқын гиперемияланған, ісінген, сыртқы тесігінің
айналасында эрозия пайда болады, кейде іріңді жабындымен жабылып, мойын
каналынан ірің бөлінеді.
Гонореялық эндоцервициттің созылмалы формасында қынаптан шырышты –
іріңді бөлініс, кейде іштің төменгі бөлімінде ауырсыну байқалады.
Гонореялық бартолинит. Бартолин безі және оның шығарушы өзектері
кейде гонореялық инфекцияның ошағы болып табылады. Шығарушы өзектерінің
инфекциялануы кезінде оның қызаруы, тығыздалуы және ауырсынуы пайда болады.
Клиникалық көрінісі септикалық этиологиялы бартолиниттен аз
ерекшеленеді.
Гонореялық вульвит. Ересек әйелдерде сыртқы жыныс мүшелерінің және
қынап сағасының айналасындағы көп қабатты жалпақ эпителий кейде гонококктың
ену орны болып табылады. Дегенмен гонореялық уретрит немесе эндоцервицит
кезінде сыртқы жыныс мүшелерінің аймағында көп мөлшерлі іріңді
бөліністердің тері жамылғысын және шырышты қабаттарды тітіркендіруіне
байланысты гиперемия және ісіну байқалады (екіншілік вульвит).
Гонореялық проктит. Гонореялық проктит көбінесе қынаптан немесе
уретрадан бөлінген бөліндінің тік ішекке ағуының нәтижесінде екіншілік
дамиды және уретритке немесе эндоцервицитке қосарлануы мүмкін. Гонококк тек
тік ішектің шырышты қабатын ғана зақымдайды, сонымен қатар инфильтрат,
абсцесс дамитын оның қабырғасының терең қабаттарында зақымдайды. Науқастар
тік ішек аймағындағы ауырсынуға және ашуға, тенезмге шағымданады. Созылмалы
кезеңі симптомсыз өтуі мүмкін.
Диагностикасы. Әйелдің несеп жыныс жүйесінің төменгі бөлімінің
гонореясын анықтауда анамнез, объективті және лабораториялық зерттеу
мәліметтеріне сүйенеді. Анамнезінде аурудың дамуын жыныстық өмірді
бастаумен немесе кездейсоқ жыныстық қатынаста болуымен байланысты
дамығандығына, сонымен қатар, қабыну процесінің өршуінің жиі болуына көңіл
бөлу керек. Етеккір қызметінің бұзылысы және бедеуліктің (біріншілік немесе
екіншілік) диагностикалық маңызы зор.
Зақымдау көзін анықтау үшін конфронтация әдісін қолданады – аурудың
күйеуінде де (жыныстық серігінде) болуын анықтайды.
Сыртқы жыныс мүшелерін қарау кезінде жарылулар, сырылулар, гиперемия,
іріңді жабындылар байқалады.
Уретрадан жағынды алудан бұрын науқас 3-5 сағат бойы кіші дәретке
шықпауы керек. Сол қолмен жыныс ернеулерін ашып, дәкелі шарикпен уретраның
сыртқы тесігінің айналасын сүртеді. Оң қолдың саусағын қынапқа енгізіп,
уретраны басып, жеңіл массаж (жоғарыдан төменге) жасайды. Бұл кезде
уретрадан ірің тамшысы пайда болады, оны арнайы қасықшамен алып, екі заттық
шыныға жағады. Зерттеуге жібереді.
Гонореялық эндоцервицитті диагностикалау үшін қынапқа айна енгізіп,
жатыр мойнының қынаптық бөлігін ашады. Жатыр мойнын және қынап қабырғасын
құрғақ дәкелі тампонмен сүртеді, содан соң Фолькман қасықшасымен мойын
каналынан секрет тамшысын алады. Жағынды алған құралды жатыр мойнының ішкі
ернеуіне дейін жеткізбеу керек, себебі жоғарыда орналасқан бөлімге инфекция
өтуі мүмкін.
Бартолин безінің қабынуын анықтау үшін келесі тәсілді қолданады: сол
қолдың І-ІІ саусақтарымен жыныс ернеулерін ашып, оң қолдың ІІ-ші саусағын
қынапқа енгізеді, І-ші саусағын үлкен жыныс ернеуінің төменгі үштен бір
бөлігінің сыртқы бетіне қояды. Осылайша, бартолин безі І және ІІ саусақ
арасында болады. Оны қысып, кіші жыныс ернінің ішкі беткейіне ашылатын
шығарушы өзектен бөлінетін секреттің тамшысын алуға болады. Секретті
зерттеуге арналған стерильді қасықпен алады.
Гонореялық проктитті диагностикалау үшін тік ішектің сыртқы тесігі
аймағын қарап болғаннан кейін 60-80мл натрий хлоридінің жылы изотоникалық
ерітіндісімен жуады. Жуылған сұйықтықты лотокқа жинайды. Осы сұйықтықтан
пинцетпен іріңді немесе шырышты жіпшелерді жинайды да, заттық шыныға
жағады.
Әйел жыныс жүйесінің жоғарғы бөлімінің гонореясы.
Өрлеуші гонорея деп жатыр мойнының ішкі ернеуінен жоғары орналасқан
ішкі жыныс мүшелерінің (жатыр денесі, жатыр түтікшелері, аналық бездер,
жамбас ішпердесі) спецификалық қабынуын айтады.
Инфекцияның таралуына, әсіресе, етеккір кезіндегі гигиеналық
ережелерді сақтамау (мысалы, етеккір кезінде жыныстық қатынаста болу),
босанудан кейінгі және түсіктен кейінгі кезең, несеп жыныс жүйесінің
төменгі бөлігінің анықталмаған гонореясы бар кезінде жасалған жатырішілік
манипуляциялар, сонымен қатар салқындау, физикалық күш түсуден және т. б.
организмнің қорғаныс күшінің әлсізденуі әсер етеді.
Гонореялық эндометрит. Гонококктар жатыр қуысына енгеннен кейін, оның
шырышты қабатына жайылады, кейбір аймақтарда эпителийдің десквамациясы
басталады да, гонококктар лейкоцитарлы инфильтрация жүретін эпителиальды
қабат астына өтеді. Етеккір мезгілінде эндометрий бөлінген кезде оның
өзіндік жазылуы болмайды, гонококктар эндометрийдің базальды қабатын
зақымдайды және онда тез көбейеді. Егер гонореяны жұқтыру етеккір кезінде
болса, гонококктар бірден эпителийдің базальды қабатына түседі.
Клиникасы. Жедел гонореялық эндометрий қалтыраумен, дене қызуының
жоғарылауымен, делсалдылықпен, іштің төменгі бөлігінің қатты ауырсынуымен
және жатырдан іріңді бөліністің бөлінуімен жүреді.
Етеккір циклінің бұзылысы байқалады (етеккірдің кешігуі, ациклді қан
кетулер).
Интоксикацияның жалпы белгілері: тілі құрғақ, тахикардия анықталады.
Гинекологиялық зерттеуде жатырдың ұлғаюы және жұмсаруы, оның
пальпация кезінде ауырсынуы, шырышты-іріңді немесе іріңді-қанды бөліністер
анықталады.
3-4 етеккір циклінен кейін эндометрийдегі қабынулы өзгерістер тоқтауы
мүмкін. Кейде жедел эндометрит эндо және миометрий стромасының тұрақты
зақымдалуымен созылмалы түріне өтеді, ол іштің төменгі бөлімінің тұрақты
сыздап ауырсынуымен, көп мөлшерлі сулы немесе шырышты-іріңді бөлініспен,
альгоменореямен, менометроррагиямен, жатырдың ұлғаюымен және тығыздалуымен
көрінеді.
Диагностикасы. Диагноз аталған клиникалық белгілерге негізделеді.
Зерттеу кезінде анамнез мәліметтерін, сонымен қатар несеп жыныс жүйесінің
төменгі бөлімінің инфекция ошақтарының болуын есепке алу керек. Қорытынды
диагноз лабораториялық әдістер көмегімен қойылады.
Гонореялық сальпингоофорит. Әдетте гонореялық инфекция жатыр қуысынан
жатыр түтікшелерінің шыршты қабатына жайылады, ал содан соң аналық безге
және ішпердеге өтеді.
Гонореялық сальпингитте бастапқыда түтікшенің ішкі (шырышты) қабаты
зақымдалады: гиперемия, инфильтрация, эпителийдің қабыршақтануы болады.
Түтікше қуысында іріңді экссудат пайда болады. Түтікше қабырғалары жабысады
да, экссудат оның қуысында жиналады, сактосальпинкс (пиосальпинкс) дамиды.
Қабыну процесі шырышты қабаттан бұлшықетті және серозды қабаттарға жайылуы
мүмкін. Бұл жағдайда жатыр түтікшелерінің көрші мүшелермен жабысуы,
тарылуы, иілуі, қуысының жабылуы болады.
Гонореялық сальпингоофарит айығумен аяқталуы мүмкін. Дегенмен, кей
жағдайларда түтікшеде айқын құрылымдық өзгерістер болуы мүмкін және олар
сұйық құрамға толтырылғын (ірің, серозды сұйықтық) бірнеше қоршалған
қуыстардан тұратын қапшық тәрізді құрылымға айналады.
Гонореялық оофарит әдетте сальпингит басталғаннан кейін бірден дамиды
және клиникалық тәжірибеде сальпингоофарит туралы айтады.
Гонококк аналық безге түтікше арқылы, кейде лимфогенді жолмен өтеді.
Инфекция фолликулаға немесе сары денеге түсіп, ол жерде абсцесс дамытуы
мүмкін және абсцесс кей жағдайда бүкіл аналық безге жайылуы мүмкін
(пиовар).
Клиникасы. Гонореялық сальпингоофориттің жедел сатысында іштің
төменгі жағында ауырсыну, қалтырау, дене қызуының жоғарылауы, жүрек айну
және құсу, газдың және нәжістің кідіруі байқалады.
Интоксикация белгілері анықталады: тілі құрғақ, тахикардия және т. б.
Іші кебіңкі, пальпация және перкуссияда бірден ауырсынулы, төменгі
бөлімдерінде кернеулі, Щеткин-Блюмберг симптомы бірден айқын болады.
Перкуссияда тимпанит анықталады. Мұндай белгілер 4-5 күн ішінде байқалады
да, содан соң жағдайы жақсарады.
Сальпингоофориттің созылмалы түріне өтуі делсалдылықпен, іштің
төменгі бөлімінің тұйық ауырсынуымен, етеккір циклінің бұзылысымен
(альгодисменорея, менометроррагия), бедеулікпен, қуықтың және ішектердің
қызметінің бұзылысымен жүреді.
Созылмалы сальпингоофарит ұзақ жүреді, салқындауымен, физикалық күш
түсумен немесе қосалқы аурулармен байланысты жиі өршиді. Түсіктен,
босанудан кейінде өршуі мүмкін. Жиі өршитін созылмалы сальпингоофориттің
ұзақ ағымы кезінде науқастар тітіркенгіш, жылауық болады, ұйқысы бұзылады.
Созылмалы сальпингоофориттің өршуі кезінде ауырсыну күшейеді, дене
қызуы жоғарылайды, әсірісе іріңді қабынуда интоксикация белгілері пайда
болады. Науқастардың еңбекке қабілеті төмендейді.
Диагностикасы. Диагноз клиникалық көрінісіне негізделеді.
Гинекологиялық зерттеуде уретрит, эндоцервицит белгілерін анықтауға болады.
Екі қолмен қынаптық зерттеуде жедел сальпингоофорит жағдайында бірден
ауырсынудың және құрсақ қабырғасының кернеулігінің нәтижесінде аналық безді
және жатыр түтікшелерін пальпациялау қиын. Артқы және бүйір қынап
күмбездерінің салбырауы байқалады. Жедел белгілердің басылуы кезінде екі
жақтан да ұлғайған, ісінген, жұмсақтау консистенциялы, ауырсынулы жатыр
қосалқылары анықталады.
Процестің этиологиясын нақты анықтауға уретрадан, жатыр мойын
каналынан, қынаптан алынған жағындының бактериоскопиялық зерттеуі
көмектеседі.
Гонореялық пельвиоперитонит. Гонококктар жатыр түтікшелерінің шырышты
қабатына жайыла отырып, фимбриялық бөлігі арқылы іш қуысына түседі. Бұл
кезде ішпердеде экссудативті қабыну процесі дамиды.
Жайылған гонореялық перитонит сирек кездеседі, себебі ішперденің
мұндай этиологиялы қабынуы айқын өнімдік белгілерімен жүреді, ішкі жыныс
мүшелерінің шарбымен, ішек ілмектерімен жабысқағы пайда болады да,
процестің шектелуіне әсер етеді.
Клиникасы. Жамбастық гонореялық перитонит өте айқын жүреді және
метеоризммен, нәжістің кідіруімен, зәр шығарудың қиындауымен, дене қызуының
жоғарылауымен, қалтыраумен жүреді. Дегенмен интоксикация белгілері
септикалық этиологиялы пельвиоперитонит кезіндегіден төмен дәрежеде
айқындалады. Объективті тахикардия, тілінің құрғауы, іштің кебуі және
кернелуі, пальпацияда және перкуссияда қатты ауырсынулы болуы, Щеткин-
Блюмберг симптомының оң мәнді болуы байқалады.
Гинекологиялық зерттеуде уретрит, эндоцервицит белгілері, қынап
күмбездерінің салбырауы, жатыр мойнын ығыстыру қатты ауырсынуы, жатыр және
оның қосалқыларының шектерінің анықталмауы мүмкін.
Аурудың жедел кезеңі шамамен бір аптаға созылады да, содан кейін тағы
3-6 аптаға созылатын жеделдеу сатысына өтеді. Бұл кезеңде қайталамалы өршу
пайда болуы мүмкін.
Гонореялық этиологиялы процесті диагностикалау анамнез, объективті
және лабораториялық зерттеу мәліметтеріне негізделеді.
Гонореяның диагностикасында бактериоскопиялық әдіс кеңінен
қолданылады. Жыныс мүшелерінен бөлінетін бөлінді жағындысының
бактериоскопиясы жағындыдан гонококктарды анықтауға негізделген. Жағынды
алу кезінде техникалық ережелерді сақтау керек. Зақымдау көп ошақты
болатындығын ескере отырып, жағындыны уретрадан, мойын каналынан, бартолин
бездерінің шығарушы өзектерінен, қынаптың артқы күмбезінен және тік ішектен
алады. Сонымен қатар, зәрдегі шырышты жіпшелерді зерттеуге болады.
Жүктілердегі гонорея жиі симптомсыз өтеді. Ол жүктіліктің, босанудың
және босанғаннан кейінгі кезеңнің асқынуына әкеліп, ұрықпен нәресте үшін
қауіпті фактор болып табылады. Әйелде хорионамнионит, жатыр субинволюциясы,
эндометрит, ал ұрықта анофтальмия, жатырішілік сепсис, шала туылу және
шетінеу сияқты асқынулар болуы мүмкін.
Гонореялық инфекцияның қазіргі таңдағы ерекшеліктері: капсулярлы және
L-формалы гонококктардың санының көбеюі, пенициллин қатарының
антибиотиктеріне гонококктардың сезімталдығының төмендеуі, симптомды және
торпидті формаларының жоғары проценті, жиі рецидивтердің болуы, аралас
урогениталды инфекция (трихомонадтар, кандидалар, хламидиялар,
микоплазмалар).
Гонореяның диагностикасында провокация (өршіту) әдістерінің маңызы
зор. Ол қан айналымды жасанды жолмен күшейтіп, гонококктарды шырышты
қабаттардың беткейінен анықтауға негізделген.
Физиологиялық провокация етеккір күндері (2-4 күндері)
бактериоскопиялық зерттеуге жағынды алу болып табылады.
Қабыну процесін жасанды жолмен күшейту биологиялық, термиялық және
химиялық провокация жолымен жүреді.
Биологиялық провокация – гоновакцинаны (500 млн микроб денешіктері)
пирогеналды, продигиозонды бұлшықетке енгізу болып табылады.
Термиялық провокация – қынаптық электродтармен индуктотермияны немесе
4-5 лайлы қынаптың тампонды қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Химиялық провокация – уретраның, тік ішектің шырышты қабаттарын 1%-і,
ал жатыр мойны каналын 5%-і күміс нитратымен немесе глицериндегі Люголь
ерітіндісімен өңдеуге негізделген.
Көрсетілген әдістерді қолданғаннан 24, 48 және 72 сағаттан кейін
жағынды алынады. Гонорея диагнозы гонококктарды анықтағаннан кейін ғана
қойылады.
Емі. Гонореяның емі комплексті болуы керек, яғни организмге жалпы әсер
ету және қабыну ошақтарына жергілікті әсер ету керек. Жалпы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіші жамбас мүшелерінің қабыну аурулары.
Гинекологиялық аурулардың ішінде ең жиі кездесетіндері қабыну
процестері. Госпитализацияны қажет ететін, барлық гинекологиялық аурулардың
20-30%-ы әйелдердің жыныс мүшелерінің қабыну процестері болып табылады.
әйелдер кеңес орнына көрінетін, гинекологиялық аурулардың арасынан 60-65%-ы
қабыну процесі екенін анықтауға болады.
Қабыну процестері әйелдердің репродуктивті мүмкіншіліктерін
төмендетеді және жұмысқа қабілетін нашарлатып, кәсібіне сай жұмыс істеуге
мүмкіншіліктерін шектегендіктен еңбек жұмыс күндерін жояды, сондықтан бұл
процесс көп экономикалық және әлеуметтік зиян келтіреді. Қабыну процестері
бедеуліктің ең негізгі себептерінің бірі болып келеді.
Этиологиясы және патогенезі. Әйелдердің жыныс мүшелерінің қабыну
процестерінің негізгі себебі – инфекция болып табылады. Сирек кездесетін
себептері: механикалық, термиялық және химиялық факторлар. Инфекцияны
қоздырушылардың ішінде жиі кездесетіндері: стафилококктар, стрептококктар,
гонококктар, ішек таяқшалары, вирустар, туберкулез микобактериялары,
саңырауқұлақтар, трихомонадтар, хламидиялар.
Жыныс аппаратына инфекцияның түсіп және таралуына қорғаныш ретінде
биологиялық тосқауылдың мәні зор. Олардың келесідей түрлері бар:
Бірінші тосқауыл – жыныс саңылауының жабық жағдайы, қынаппен сыртқы
ортаны бөледі.
Екінші тосқауыл – қынаптың өзін-өзі тазартуға қабілеттілігі, ол
қасиет аналық бездердің функционалдық белсенділігіне тәуелді. Эстрогенді
гормондардың әсерінен қынаптың көп қабатты жалпақ эпителийінде гликоген
пайда болады. Қынаптың қалыпты микробтық флорасы – сүт қышқылы ашуының
таяқшасы – гликогенді сүт қышқылына дейін ыдырауына ықпал жасайды. Қынап
бөліндісі осы деңгейдегі қышқылдығы оның қалыпты микрофлорасының
тіршілігіне ең қолайлы болып, патогендік микробтардың дамуын тежейді.
Балалық шақ пен жас ұлғайған уақытта аналық бездердің функционалды
жағдайына сай гликогеннің синтез мөлшері және қынаптың өзін-өзі тазарту
қабілеті төмендейді. Сондықтан жыныстық жетілу кезеңінен гөрі, қыздардың
бала кезі мен жасы ұлғайған әйелдерде қынапқа патогендік микробтардың
түсуіне сай қынаптың қабынуының пайда болуы жиі кездеседі.
Үшінші биологиялық тосқауыл – жатырдың мойны болып табылады. Жатырға
микробтардың түсуі жатыр мойнының физиологиялық және анатомиялық
ерекшеліктерінің жиынтығымен тежеледі. Бұл ерекшеліктері болып жатыр
мойнының ішкі және сыртқы ернеуінің тарлығы, мойын жолында сұйық секреттің
болуы. Жатыр мойны бездерінің секреті сілтілі реакцияда болып,
бактериоцидті қасиетке ие.
Төртінші тосқауыл – жатырдың шырышты қабатының ай сайын бөлінуі. Егер
жатыр қуысына микробтар өтетін болса, ол микробтармен зақымдалған
функционалды қабаттың етеккір кезінде бөлініп шығуы қабыну процесін
ықшамдап тежейді.
Бесінші тосқауыл – түтіктің интерстициалды бөлігінде сфинктердің
болуы, сосын түтіктер фимбрийлерінің жабысу қабілеттілігі.
Қоздырушының сипаттамасына қарай қабыну процестері спецификалық емес
және спецификалық болып бөлінеді. Спецификалық емес түріне стафилококктар,
стрептококктар, ішек таяқшаларының әсерінен болатын қабыну процестері
жатады. Спецификалық қабыну процестеріне гонококктар, туберкулез
микобактериялары, трихомонадтар, хламидиялар, кандидалар, вирустардың
әсерінен пайда болған түрлері жатады.
Қабыну процестері орналасқан орнына қарай екіге бөлінеді:
1. Жыныс аппаратының төменгі бөлімінің қабыну процестерімен (сыртқы жыныс
мүшелері, қынап және жатыр мойны).
2. Жыныс аппаратының жоғарғы бөлімінің қабыну процестеріне (жатырдың
шырышты және бұлшықет қабаты, жатыр маңындағы клетчаткалар, жатыр
қосалқылары, кіші жамбастың іш пердесі немесе барлық іш перденің
зақымдануы.
Қабыну процестерінің этиологиялық факторларына қарай жіктелуі.
Спецификалық емес
қоздырушылар:
1. Стафилококктар.
2. Стрептококктар.
3. Ішек таяқшалары.
4. Микробтардың ассоциациясы.
Спецификалық қоздырушылар:
1. Гонококктар.
2. Туберкулез микобактериясы.
3. Трихомонадтар.
4. Кандидалар.
5. Вирустар.
6. Микоплазмалар.
7. Хламидиялар.
Қабыну процестерінің орналасқан орнына қарай жіктелуі.
Жыныс аппаратының төменгі бөлімінің қабыну процестері:
1. Сыртқы жыныс мүшелерінің қабыну процестері (вульвит, бартолинит, үшкір
кондиломалар).
2. Қынаптың қабыну процестері (коль-питтер).
3. Жатыр мойнының қабыну процес-тері (жатыр мойнының эрозиясы,
эндоцервициттер).
Жыныс аппаратының жоғарғы бөлімінің қабыну процестері:
1. Эндометрит.
2. Метроэндометрит.
3. Сальпингит.
4. Сальпингоофорит.
5. Параметрит.
6. Периметрит.
7. Пельвиоперитонит.
8. Перитонит.
Вульвит - сыртқы жыныс ағзаларының қабыну аурулары. Кей жағдайда
қынаптың шырышты қабатының қабынуымен бірге пайда болады. Оны вульвовагинит
деп атайды.
Этиологиясы: организмнің жалпы ауруы, мысалы, қант диабеті,
инфекциялық қоздырғыштар, механикалық, химиялық, термиялық факторлар. Жиі
қыз балаларда кездеседі. Кейде үлкен жаста кәрілік шақтада байқалады.
Жыныстық жетілу кезеңінде аналық бездің гипофункциясынан пайда болуы да
мүмкін.
Клиникасы: Сыртқы жыныс ағзаларында ауру сезімі, ашу, қышу, жүргенде
және кіші дәретке шыққанда күшейеді. Бөліністер бөлінеді.
Диагнозы:
1. анамнез жинау, сұрастыру.
2. сыртқы жыныс ағзаларын қарау кезінде қызару, ісіну, майда іріңді
ошақтарды көруге болады.
3. бактериологиялық және бактериоскопиялық зерттеулер.
Емі:
1. жеке бастың гигиенасын сақтау.
2. сыртқы жыныс ағзаларын жуу, 3% бор қышқылы, түймедақ ерітінідісіне
отырықшы ванночкаларын жасау. Теріні жұмсақ салфеткамен құрғату.
3. анестезин мазын жағу.
4. валерианка, пустырник, димедрол қабылдауға да болады.
Бартолинит - бартолин безінің қабынуы. Стафилококк, стрептококк, ішек
таяқшасы, гонококктармен қоздырылады. Бартолин безінің каналы ісінудің,
секреттің іркіліп қалуы салдарынан, іріңдеуден, өзегі жабылып абсцесске
айналуыда мүмкін.
Клиникасы: үлкен жыныс ернеулері аймағында отырғанда, жүргенде
ауырғандық сезімі, дене температурасы жоғары, мазасының кетуі байқалады.
Диагнозы:
1. анамнез жинау, шағымдарына қарау.
2. сыртқы жыныс ағзаларын қарау, ісіну, қызару, іріңді анықтауға болады.
3. бартолин безін пальпациялау, іріңді ошақтың жұмсаруын, флюктуацияны
анықтау.
4. жағынды алу.
Емі: іріңді процесс болмаса төсектік режим, мұзды мұйық қою,
антибиотиктер, сульфаниламидтер тағайындау. Егер іріңді ошақ анықталса,
хирургиялық ем жүргізіледі. Тілу, іріңді сыртқа шығару қажет. Асептикалық
ерітінділермен жуу, дәкелі дренаж орнату керек. Антибиотиктермен таңғыш
қойылады. Жалпы антибактериалды ем: витаминдер беріледі.
Сыртқы жыныс ағзаларының қышуы. Қант диабеті, гепатит, аллергияның
пайда болуы кезінде байқалады. Ұзақ уақыт антибиотиктер қабылдаған жағдайда
туындайды. Посткастрациялық және климактериялық синдромда кездеседі.
Емі:
1. негізгі себептерін тауып соны жою.
2. гормоналды бұзылыс болса орын басушы ем.
3. жергілікті эстроген гормоны бар маздарды тағайындау.
4. седативті дәрілер.
Кольпит - қынаптың шырышты қабатының қабынуы. Қалыпты жағдайда қынап
іші қынаптық бациллалар арқылы тазаланып тұрады. Гормоналдық бұзылыстар
аналық бездің гипофункциясында кездеседі де, аналық безді алып тастауға
пайда болатын мүмкіндік. Эстроген гормонының өндірілуі төмендегенде
қынаптың эпителий қабатында гликоген азаяды. Бұл қынаптық бациллалар үшін
қажет. Соның әсерінен организмнің патогенезі микрофлораға қарсы тұруы
төмендейді. Жеке бастың гигиенасы және жыныстық қатынас гигиенасы
сақталмаса ұзақ уақыт антибиотиктерді қолданғанда пайда болады. Жиі
стафилококк, стрептококк, гонококк, трихомонада, саңырауқұлақтар қоздырады.
Клиникасы: көп мөлшерде іріңді сарғыш немесе жасыл түсті жағымсыз
иісті бөлініс бөлінеді. Сыртқы жыныс ағзаларында, қынапта қышу, ашу сезімі
болады, саңырауқұлақты этиологиялы қабынуда ірімшік тәрізді ақ түсті
бөлінділер бөлінеді.
Диагностика:
1. анамнез жинау, шағымы.
2. қынаптық айналармен тексеру кезінде қынаптың қызару, ісіну, майда ашық
қызыл түсті ошақтар, дәкелі тампонмен сүрткенде тез қанағыш, кәрілік шақта
аналық бездің қызыметінің төмендеуінен атрофиялық кольпитті анықтауға
болады.
3. бактериологиялық және бактериоскопиялық зерттеулер.
Емі: Жалпы және жергілікті емнен тұрады. Саңырауқұлақты этиологияда
нистатин, леварин таблеткасын қабылдау - 1 таб күніне 3 рет тағайындалады.
Нистатин мазын жағу, 1 шәй қасық натрий гидрокарбонатын 1 л суға дайындап
қынапты жуу қажет.
Қынап жуу үшін: фурациллин, түймедақ ерітіндісін қолдануға болады.
Трихомонадты этиологияда трихопол, метронидазол таблеткаларын ішу - 1 таб
күніне 2 рет. Қынапқа балауыз енгізуге болады: тержинан, клион,
клотримазол. Қынапқа мазды тампондар енгізу, жеке бастың гигиенасын сақтау
керек.
Эндоцервицит- цервикалды каналдың шырышты қабатының қабынуы. Бұл
патология стафилококк, стрептококк, гонококк, ішек таяқшалары арқылы
қоздырылып немесе түсік жасату, жатырдың шырышты қабатының диагностикалық
қыру нәтижесінде пайда болады.
Клиникасы: іштің төменгі жағында ауырсыну сезімі, дене
температурасының жоғарылауы, көп мөлшерде қою, іріңді бөліністің бөлінуі
пайда болады. Эндоцервициттен кейін екіншілік вульвит, вульваның қышуы
пайда болуы мүмкін.
Диагностикасы:
1. анамнез жинау, шағымдары.
2. қынаптық айналармен тексеру кезінде жатыр мойнының сыртқы өзегінің
шырышты қабаты қызарған, ісінген, іріңді бөлініс бөлініп тұрады.
3. бактериоскопиялық зерттеу.
4. кольпоскопиялық зерттеу.
5. цитологиялық зерттеу.
Емі:
1. антибиотиктер, сульфаниламидтер.
2. ауырсыздандыру.
3. жеделдеу және созылмалы сатысында қынапты жуу.
4. жатыр мойнына мазды тампон енгізу.
Эндометрит - жатырдың шырышты қабатының қабынуы. Қоздырғыштары жиі:
стафилококк, стрептококк, гонококк, ішек таяқшалары. Эндометрит аборттан
кейін, босанғаннан кейінгі кезеңде жатыр қуысына емдік және диагностикалық
мақсатта манипуляциялар жасалғанда асептика шаралары сақталмағанда дамиды.
Клиникасы:
Жедел сатыда іштің төменгі жағы үнемі ауырып тұрады. Ол бел аймағына
беріледі. Дене температурасы жоғарылауы мүмкін. Іріңді бөліністер бөлінеді.
Созылмалы сатыда симптомдар айқын емес, ациклды қан кетулер байқалады.
Диагностикасы:
1. Анамнез сұрастыру, шағымдары.
2. Бимануальды зерттеуде жатырдың көлемінің ұлғаюы, консистенциясының
жұмсаруы, ауырсыну сезімі анықталады. Жағымсыз иісті, іріңді бөлініс
болады.
3. Бактериологиялық, бактериоскопиялық зерттеулер.
4. Жалпы қан анализінде ЭТЖ-ның жоғарылауы, лейкоцитоз болады.
5. УДЗ.
Емі:
1. Комплексті. Төсектік режим, іштің төменгі жағына мұзды мұйық қою.
2. Қоздырғыштарына қарай антибиотиктер, сульфаниламидтер тағайындалады,
жедел сатыда 2-3 түрлі антибиотиктер қолдануға болады.
3. Дезинтоксикациялық ем: реополиглюкин, полиглюкин, физиологиялық
ерітінді.
4. Десенсебилизациялық ем - антигистаминдер: тавегил, супрастин, димедрол.
5. В, С тобының витаминдері.
6. Жедел сатысы басылған соң созылмалы сатысында физиоем тағайындау керек.
Сальпингоофорит (аднексит)- жатыр қосалқыларының қабынуы (жатыр
түтіктері мен аналық бездің қабынуы). Қабынуды спецификалық емес
(стафилококк, стрептококк, ішек тяқшасы) және спецификалық (гонококк,
туберкулез микобактериялары) қоздырғыштар туындатады. Сальпингоофорит жатыр
жақтан немесе іш пердеден лимфогенді жолмен тік ішек, сигма тәрізді ішек,
құрт тәрізді өсіндінің қабынуынан кейін гематогенді жолмен пайда болады.
Қабынудың әсерінен тін ісініп оның қуысы жабылады, сұйықтық жиналады. Оны
сактосалпинкс, ірің жиналғанда пиосальпинкс, аналық безде ісіну, іріңдеу
болса пиовар пайда болады. Кей жағдайда қабынудың салдарынан аналық безде,
жатыр түтікшелерінде іріңді процесс тіннің бүтіндігін бұзып, бір-біріне
жабысып қалады. Оны тубоовариалды түзіліс деп атайды. Инфекцияның таралуы
аборттан соң гидротубация, пертубация, гистеросальпингографиялық
зерттеулерден, диагностикалық қырудан кейін пайда болады.
Пиосальпинкс. Лапароскопия. Гидросальпинкс.
Лапароскопия.
Пиовар. Лапароскопия. Тубоовариалды абсцесс.
Лапароскопия.
Клиникасы: аурудың сатысына, қабынудың таралу дәрежесіне байланысты
және қоздырғыштың түріне, жалпы науқастың организмінің реактивтілігіне де
байланысты болады. Іштің төменгі жағында, мықын аймағында ауырсыну сезімі,
бөліністің бөлінуі, етеккір циклінде бұзылыстар, қан кетулер, бедеулік,
іріңді қапшық жарылғанда пышақ сұққандай ауырсыну сезімі, оның мықын
аймағына және сегізкөз аймағына берілуі болады. Кейде тік ішекке, қуыққа
қарай беріледі. Созылмалы сатысында үнемі тұйық ауырсыну сезімі болады, ол
етеккір кезінде күшейеді. Жыныстық қатынастағы, гинекологиялық зерттеу
кезіндегі ауырсынуға шағымданады. Сыртқы жыныс мүшелерінде екіншілік
вульвит, қышу, етеккір аз мөлшерлі, бірақ ұзақ уақыт келуі болады.
Созылмалы сатысында меноррагия байқалады. Аналық бездің гормоналды
бұзылыстары бедеуліктің дамуына алып келеді. Дене қызуының жоғарылауы,
қалтырау, бас ауру, лоқсу, құсу, ауыз қуысының құрғауы байқалады.
Диагностикасы:
1. Анамнез жинау, сұрастыру, шағымдары.
2. Бимануальды зерттеу. Зерттеуде жатыр мойны және жатыр пальпацияда
ауырсынады. Жатырдың бүйіріне ұлғаюы, ауырсыну сезімі, яғни қосалқылар
аймағынан анықталады. Кейде ұлғайған, жұмсақ, қалыңдаған ісік тәріздес
конгламерат (тубоовариалды түзіліс) анықтауға болады.
3. Жалпы қан анализінде ЭТЖ-ң жоғарылауы, лейкоцитоз, С-реактивті белок
анықталады.
4. Бактериоскопиялық және бактериологиялық зерттеу.
5. Іріңді қабынуда қынаптың артқы күмбезін пункциялау.
6. УДЗ.
Сальпингоофоритті міндетті түрде аппендицитпен, тубоовариалды
түзілісті аналық бездің ісігінен ажырату үшін лапароскопиялық зерттеу
жасауға болады.
Емі:
1. Консервативті ем. Антибиотиктер, сульфаниламидтер.
2. Дезинтоксикациялық ем.
3. Десенсибилизациялық ем.
4. Сорылушы (рассасывающий) ем: алоэ, ФиБС, стекловидное тело. Ферменттер:
трипсин, химотрипсин.
5. Витаминдер.
6. Физиоем.
7. Сактосальпинкс, пиосальпинкс, пиовар, тубоовариалды түзіліс кезінде
хирургиялық ем жасалады.
Пельвиоперитонит. Пельвиоперитонит – кіші жамбас іш пердесінің
қабынуы – стафилококктармен, ішек таяқшасымен, стрептококтармен,
гонококктармен және басқа аэробты және анаэробты микробтармен немесе аралас
инфекциямен қоздырылуы мүмкін. Пельвиоперитониттің пайда болуына
организмнің қорғану қызметі бейімдейді. Кіші жамбас іш пердесінің қабынуы –
жатыр және қосалқылардың қабынуынан, пиосальпинкс, пиовардан кейінгі асқыну
ретінде екіншілік қабыну процесі ретінде дамиды. Экссудаттың түріне
байланысты серозды-фиброзды және іріңді жамбастық перитонитті ажыратады.
Серозды-фиброзды түріне жабысқақ процесі дамуы және ол қабынудың
салыстырмалы шектелуі тән. Іріңді пельвиоперитонитте ірің жатырдың артқы
бұрышында жиналады.
Пельвиоперитонит. Лапароскопия. Диффузды перитонит. Лапароскопия.
Клиникасы. Ауру жедел басталады, дене қызуы 390С-қа дейін көтеріледі,
пульстің жиілейді, іштің төменгі бөлігіндегі қатты ауырсыну пайда болады,
Щеткин-Блюмберг симптомы оң мәнді болады. Жиі жүрек айну, құсу, зәрге
шыққанда және дефекацияда ауырсыну пайда болады. Қанда лейкоцитоз,
лейкоцитарлы формула солға ығысады, ЭТЖ жоғарылайды. Қынап арқылы
зерттегенде қатты ауырсынуға байланысты және алдыңғы іш перденің
кернелуінен зерттеу қиындық тудырады. Қынаптың артқы күмбезі арқылы
томпайып шығып тұратын кіші жамбастағы жатыр артында инфильтрат анықталады.
Диагностикасы. Аурудың клиникалық көріністеріне және қынаптың артқы
күмбезін томпайтып тұратын жатыр артындағы инфильтраттың болуына
негізделеді. Пельвиоперитониттің қоздырғышын анықтау үшін қынаптың артық
күмбезі арқылы жасалған іш қуысының пункциясы арқылы алынған сұйықтықты
микроскопиялық зерттейді.
Емі. Уақытында және дұрыс жүргізілген емде жоғарыдағы симптомдар тез
арада бәсеңдейді немесе біртіндеп жойылады. Процесс үдегенде жалпы жағдайы
нашарлайды да, перитонит дамуы мүмкін.
Болжамы: көп жағдайда пельвиоперитонит сауығумен аяқталады. Сирек
жағдайда инфекция вирулентті болғанда және организмнің қорғаныштық қасиеті
төмендегенде диффузды перитонит дамуы мүмкін. Пельвиоперитониттің ерекше
түрі пиосальпинкс, пиовар тесілгенде, ауруханалық емес аборт кезіндегі
жатыр перфорациясы кезінде, түтіктік жүктілік кезінде гематома іріңдеуінен
дамитын іш перденің тік ішек-жатырлық қалтасының абсцессі болып табылады.
Параметрит. Параметрит – жатыр маңындағы клетчатканың қабынуы.
Параметрит қоздырғышы стафилококктар, ішек таяқшалары, анаэробты инфекция
болып табылады. Параметрит дамуына бейімдеуші факторға (жүктіліктен тыс)
жатыр мойнын диагностикалық қыру, жатыр мойнына операциялар, жатыр ішілік
спираль енгізу, жатыр қабырғасының зақымдалуы мен асқынуы,
интралигаментарлы орналасқан ісікті алып тастаудың барлығы инфекцияның
параметральды клетчаткаға өтуіне қолайлы жағдай туғызады. Микробтар оған
әртүрлі жолдармен енуі мүмкін, бірақ ең жиі жатырдан лимфа тамырлары арқылы
енеді.
Клиникасы. Параметриттің ерте клиникалық белгісі іштің төменгі
бөлігіндегі ауырсыну, инфильтрат пайда болғаннан кейін: ауырсыну тұрақты
түрде болып, сегізкөзбен белге тарайды. Кейін дене қызуы 38-390 С-қа дейін
көтеріледі, пульстің жиілеуі, бас ауруы, шөлдеу, ауыз қуысының құрғауы
анықталады. Қынап арқылы тексергенде жатырдың қатты ауырсынуы анықталады. 3-
4-ші күні жатырдың солға немесе жоғарыға көтерілуі анықталады. Жатырды
инфильтраттан ажырату мүмкін емес. Ол тығыз, қозғалмайтын болады, сегізкөз-
жатырлық байлам анықталмайды. Процесс таралған кезде науқас мәжбүр қалыпта
болады.
Параметральды клетчатка іріңдегенде жалпы жағдайы нашарлайды, дене
қызуы септикалық сипатта, қалтырау пайда болады. Қанда лейкоцитоз,
нейтрофильдердің солға ығысуы, ЭТЖ-ң бірден жоғарылауы болады.
Параметральды инфильтраттың іріңдеуі және іріңдіктің қуыққа тесілуі зәрді
зерттеу мен цистоскопия көмегімен диагностикаланады. Іріңдіктің тік ішекке
жарылуында нәжісте ірің анықталуы мен ректоскопия мәліметтеріне сүйеніп
қойылады.
Диагностикасы. Анамнез мәліметтеріне (түсіктің болуы, босануы, жатыр
ішілік араласу, гинекологиялық операциялар) және ректовагинальды
зерттеулерге негізделеді. Жиі параметритті экссудативті пельвиоперитониттен
ажырату қажет.
Емі. Инфильтрат іріңдегенде іріңдіктің ең төменгі тесігінен қынап
күмбезі арқылы пункция жасалады. Іріңнің шығуы абсцессті ашуға және
параметрийді дренаждауға көрсеткіш болады.
Болжамы. Қолайлы.
Қабыну процестерін емдеу. Пельвиоперитонит пен параметриттің емі
комплексті және индивидуальды болуы тиіс. Ем негізгі жалпы әлдендіргіш,
антибактериалды, десенсибилизациялық, дезинтоксикациялық және
симптоматикалық заттар, сонымен қатар, физиотерапиялық процедуралардан
тұрады; кейде хирургиялық операциялар жасалады. Емді стационарлық жағдайда
жүргізеді, аурудың басында ем қабыну процессін тез тұрақтандыруға, пульсін,
артериялық қан қысымын, ішек қызметін қалыпқа келтіруге бағытталады. Ішек
перистальтикасын қоздыруға гипертониялық клизмалар, прозерин және басқа
заттар қолданылады. Ішек парезін тоқтатқаннан кейін бөлшек дозадағы жоғары
калориялы тағамдар (тәулігіне 5-6 рет), қышқыл сусындар (клюквалық морс,
лимонмен шай), бауыр қызметі бұзылғанда творог тағайындалады. Ауыз қуысын
санациялап тұру қажет. Анемия кезінде темір препараттарын қолданады.
Антибактериалды терапия. Қоздырғышқа әсер ету мақсатында
антибиотиктер, сульфаниламидтер, нитрофурандар қолданылады. Тәуліктік және
курстық дозалар процесс ауырлығына, препараттарды көтере алушылығына
антибиотикограммаға қаралып тағайындалады. Алғашында кең спектрлі
антибиотиктер қолданылады, кейін микробтық флораның антибиотиктерге
сезімталдығын анықтағаннан кейін ең эффективті препарат тағайындалады. Ем
эффективті болмаған кезде немесе 5-7 күн ішінде эффект болмаса,
антибиотикті ауыстырады. Аурудың ауыр түрінде аэробты және анаэробты
инфекцияларға әсер ететін антибактериалды перпараттар қолданған тиімді
(гентамицинді пенициллинмен немесе метронидазолмен бірге, ұзақтығы 15-20
күндей). Дисбактериоз бен кандидоздың алдын алу үшін нистатин тағайындалады
(250000 Б-тен тәулігіне 4 рет) немесе леворин (200000 Б-тен тәулігіне 4
рет).
Десенсибилизациялаушы заттар. Қабыну процесі ұзаққа созылса,
антигистаминді препараттар тағайындалады: димедрол (0,05 г-нан тәулігіне 2
рет), супрастин (0,025 г-нан тәулігіне 2-3 рет).
Дезинтоксикациялық терапия. Интоксикациямен күресу үшін интоксикация
айқындылығын, диурезін, ісіктер болуын қандағы электролиттер (калий,
натрий) бақылауымен 2-3 литр көлемде сұйықтық құю (гемодез, реополиглюкин,
глюкозоновокаин қосындысы, глюкоза, натрий хлоридінің изотониялық
ерітіндісі) тағайындалады.
Симптоматикалық ем. Ауырсыну болған кезде белладонна мен анальгин
балауызын тағайындайды. Қабынудың жедел сатысында және іш перденің
тітіркену белгілері болған кезде іштің төменгі бөлігіне мұзды мұйық
қойылады (3 күн бойы, тәулігіне 2 сағаттан 1 сағаттық үзіліспен).
Физиотерапиялық ем. Аурудың жеделдеу сатысында қолданылады (мыс,
мырыш, калиймен электрофорез). Созылмалы сатысында парафин, озокерит,
балшықтар және бальнеотерапия тағайындалады.
Хирургиялық ем. Экссудат түрін және кейінгі оперативтік араласуды
шешу үшін қынаптың артқы күмбезінің пункциясын жүргізеді. Ірің анықталғанда
оны шприцпен сорып алғаннан кейін антибиотиктер жібереді. Мұндай емдер
жатыр артындағы абсцессте және артқы параметрит іріңдегенде жүзеге
асырылады. Артқы күмбездің, кейде қынаптың артқы қабырғасының ығысып
тұруында шұғыл түрде артқы күмбезді ашып, дренаж қою керек. Бұл әдіс жақсы
нәтиже береді. Процесс жеделдеу сатыға өткенде физикалық факторлармен әсер
етуді бастайды (УФ сәуле, УВЧ). Созылмалы сатыда мыспен мырышпен
электрофорез, балшықпен емдеу қолданылады. Пиосальпикс, пиовар,
тубовариалды іріңді қабынудың тесілуі нәтижесінде дамитын перитонитте,
сонымен қатар жиі өршитін, консервативті емге көнбейтін қабыну процессінде
хирургиялық емге көрсеткіш болады. Оперативтік араласудың (зақымдалған
қосалқыларды, жатырды қосалқыларымен алып тастау) аурудың сатысына
байланысты.
Қабыну ауруларының профилактикасы. Күресу кезінде ауруханадан тыс
аборттармен күресу жатыр. әйелдер арасындағы күнделікті санитарлы-ағарту
жұмысын жүргізудің маңызы зор. Сыртқы жыныс мүшелерінің және қынаптың
қабыну процестерінде жедел белгілер толық жойылғанша жұмыстан босату қажет,
бірақ емді толық жазылғанша амбулаторлық жағдайда жүргізу қажет.
Әйел жыныс мүшелерінің спецификалық қабыну аурулары
Гонорея (соз) – спецификалық қоздырғышпен (гонококк) шақырылатын және
көбінесе зәр-жыныс жүйесінің шырышты қабатының зақымдалуымен сипатталатын
венериялық ауру. Көбінесе жыныс жолымен, кейде (балаларда) жыныстан тыс
жолмен іш киімдер, губкалар, сүлгілер арқылы беріледі.
Гонококктар диплококктар тобына жатады (кокктар жұптарымен
орналасады), формасы ас бұршақ тәрізді болады, клетка ішінде (лейкоцит
ішінде) орналасады және грам теріс, яғни Грам әдісімен қызғыш түске
боялады.
Сыртқы орта жағдайының, дәрілік заттардың, аурудың созылмалы ағымының
әсерінен гонококктардың морфологиялық және биологиялық қасиеттері өзгеруі
мүмкін. Олар кей жағдайларда шар тәрізді формалы, әртүрлі өлшемді болады,
дегенмен бұл формаларда адам үшін патогенді болады.
Гонококкқа тұрақты иммунитет болмайды.
Гонореяның инкубациялық кезеңі 2-7 күн, кейде 10-15 күн. Гонореяның
дамуы үшін гонококктың шырышты қабатқа түсуі жеткілікті. Гонококктар әдетте
цилиндрлі эпителийі бар жерде: жатыр мойнында, жатыр түтікшесінде, тік
ішекте және уретрада көбейеді. Дегенмен, гонококк қынап қабырғасында
(босанушы әйелдерде, қыздарда) зақымдауы мүмкін.
Гонореяның жіктелуі процестің ұзақтығына және аурудың клиникалық
ағымына негізделеді. Гонореяның жаңа (свежий) – (ауру 2 айға созылады) және
созылмалы формаларын ажыратады.
Жаңа гонорея жедел, жеделдеу және торпидті түрлеріне бөлінеді.
Жаңа торпидті гонорея – аз симптомды түрі, клиникалық белгілері аз
болады немесе болмайды. Жаңа гонорея кезінде жағындыда гонококктарды
анықтауға болады.
Созылмалы гонорея кезінде белгілері аз, ауру 2 ай немесе басталу
белгілерінсіз болады. Созылмалы процесс өршуі мүмкін.
Қазіргі уақытта гонореяның клиникалық ағымының ерекшеліктері
байқалады, яғни субъективті симптомсыз гонорея жиілігі жоғарылауда, ол
кезде жағындыдан гонококктар анықталады, көп ошақты қабыну процестері
болады, дегенмен шағымдары болмайды. Бұл түрі гонококк тасымалдаушы деп
аталады.
Гонореяның торпидті және субъективті симптомсыз формалары бар
әйелдер, әдетте өзінің ауруын білмей жыныстық өмірді жалғастыра береді және
инфекцияны таратады. Сондықтан бактериоскопиялық зерттеу, сонымен қатар
әртүрлі қабыну ауруларына байланысты акушерлік-гинекологиялық мекемелерде
ем алып жүрген әйелдердің күйеуін (жыныстық серігін) зерттеу үлкен маңызға
ие.
Гонорея көбінесе трихомониазбен, стафилококкты және колибациллярлы
инфекциямен қосарланып, аралас инфекция түрінде жүреді.
Процестің орналасуына байланысты несеп жыныс аппаратының төменгі
бөлігінің гонореясын және жыныс аппаратының жоғарғы бөлімінің (өрлеуші)
гонореясын ажыратады. Алғашқы формасына уретраның, парауретралды жолдардың,
бартолин безінің, жатыр мойнының гонореясы жатады, ал екінші формасына –
жатыр денесінің, түтікшелерінің, аналық бездің және ішперденің гонореясы
жатады. Бұл екі форманың белгілері және клиникалық ағымы әртүрлі болады.
Әйелдің несеп жыныс аппаратының төменгі бөлімінің гонореясы.
Гонореяның бұл клиникалық формасы өрлеуші гонореяға қарағанда жиі
кездеседі (60-65℅). Бұл жерде орналасқан гонореяның жаңа формасы көбінесе
торпидті болып жүреді және өрлеуші гонореяға өту кезінде айқын клиникалық
белгілермен көрінеді. Несеп жыныс жүйесінің төменгі бөлімінің гонореясы
кезінде көбінесе уретра және жатыр мойнының шырышты қабаты зақымдалады.
Гонореялық уретрит. Жедел уретрит – гонореяның жиі алғашқы белгілері
болады (90℅-ке дейін). Бастапқыда симптомдар онша айқын болмайды және зәр
шығару кезіндегі шамалы ауырсынудың және аурудың болуымен шектеледі. Бұл
симптомдардың айқын болуы сирек болады.
Уретраның сыртқы тесігін қарау кезінде гиперемия, шырышты қабаттың
ісінуі және уретрада іріңді экссудаттың пайда болуы анықталады. Қынаптың
алдыңғы қабырғасы арқылы пальпациялау ауырсынулы болады.
Созылмалы уретрит кезінде симптомдар айқын болмайды, кейде зәр
шығарудың жиілеуі пайда болады.
Гонореялық эндоцервицит. Жаңа гонореясы бар науқастардың 82-90℅-да
кездеседі. Жедел сатысында іштің төменгі бөлігінде ауырсыну, қынаптан
шырышты және іріңді бөліністер байқалады. Гонококктар цилиндрлік эпителийге
түскеннен кейін эпителий қабатының астына өтіп, жатыр мойнының тінінде
инфильтраттың, гиперемияның және экссудацияның түзілуіне әкеледі. Жедел
кезеңінде жатыр мойны айқын гиперемияланған, ісінген, сыртқы тесігінің
айналасында эрозия пайда болады, кейде іріңді жабындымен жабылып, мойын
каналынан ірің бөлінеді.
Гонореялық эндоцервициттің созылмалы формасында қынаптан шырышты –
іріңді бөлініс, кейде іштің төменгі бөлімінде ауырсыну байқалады.
Гонореялық бартолинит. Бартолин безі және оның шығарушы өзектері
кейде гонореялық инфекцияның ошағы болып табылады. Шығарушы өзектерінің
инфекциялануы кезінде оның қызаруы, тығыздалуы және ауырсынуы пайда болады.
Клиникалық көрінісі септикалық этиологиялы бартолиниттен аз
ерекшеленеді.
Гонореялық вульвит. Ересек әйелдерде сыртқы жыныс мүшелерінің және
қынап сағасының айналасындағы көп қабатты жалпақ эпителий кейде гонококктың
ену орны болып табылады. Дегенмен гонореялық уретрит немесе эндоцервицит
кезінде сыртқы жыныс мүшелерінің аймағында көп мөлшерлі іріңді
бөліністердің тері жамылғысын және шырышты қабаттарды тітіркендіруіне
байланысты гиперемия және ісіну байқалады (екіншілік вульвит).
Гонореялық проктит. Гонореялық проктит көбінесе қынаптан немесе
уретрадан бөлінген бөліндінің тік ішекке ағуының нәтижесінде екіншілік
дамиды және уретритке немесе эндоцервицитке қосарлануы мүмкін. Гонококк тек
тік ішектің шырышты қабатын ғана зақымдайды, сонымен қатар инфильтрат,
абсцесс дамитын оның қабырғасының терең қабаттарында зақымдайды. Науқастар
тік ішек аймағындағы ауырсынуға және ашуға, тенезмге шағымданады. Созылмалы
кезеңі симптомсыз өтуі мүмкін.
Диагностикасы. Әйелдің несеп жыныс жүйесінің төменгі бөлімінің
гонореясын анықтауда анамнез, объективті және лабораториялық зерттеу
мәліметтеріне сүйенеді. Анамнезінде аурудың дамуын жыныстық өмірді
бастаумен немесе кездейсоқ жыныстық қатынаста болуымен байланысты
дамығандығына, сонымен қатар, қабыну процесінің өршуінің жиі болуына көңіл
бөлу керек. Етеккір қызметінің бұзылысы және бедеуліктің (біріншілік немесе
екіншілік) диагностикалық маңызы зор.
Зақымдау көзін анықтау үшін конфронтация әдісін қолданады – аурудың
күйеуінде де (жыныстық серігінде) болуын анықтайды.
Сыртқы жыныс мүшелерін қарау кезінде жарылулар, сырылулар, гиперемия,
іріңді жабындылар байқалады.
Уретрадан жағынды алудан бұрын науқас 3-5 сағат бойы кіші дәретке
шықпауы керек. Сол қолмен жыныс ернеулерін ашып, дәкелі шарикпен уретраның
сыртқы тесігінің айналасын сүртеді. Оң қолдың саусағын қынапқа енгізіп,
уретраны басып, жеңіл массаж (жоғарыдан төменге) жасайды. Бұл кезде
уретрадан ірің тамшысы пайда болады, оны арнайы қасықшамен алып, екі заттық
шыныға жағады. Зерттеуге жібереді.
Гонореялық эндоцервицитті диагностикалау үшін қынапқа айна енгізіп,
жатыр мойнының қынаптық бөлігін ашады. Жатыр мойнын және қынап қабырғасын
құрғақ дәкелі тампонмен сүртеді, содан соң Фолькман қасықшасымен мойын
каналынан секрет тамшысын алады. Жағынды алған құралды жатыр мойнының ішкі
ернеуіне дейін жеткізбеу керек, себебі жоғарыда орналасқан бөлімге инфекция
өтуі мүмкін.
Бартолин безінің қабынуын анықтау үшін келесі тәсілді қолданады: сол
қолдың І-ІІ саусақтарымен жыныс ернеулерін ашып, оң қолдың ІІ-ші саусағын
қынапқа енгізеді, І-ші саусағын үлкен жыныс ернеуінің төменгі үштен бір
бөлігінің сыртқы бетіне қояды. Осылайша, бартолин безі І және ІІ саусақ
арасында болады. Оны қысып, кіші жыныс ернінің ішкі беткейіне ашылатын
шығарушы өзектен бөлінетін секреттің тамшысын алуға болады. Секретті
зерттеуге арналған стерильді қасықпен алады.
Гонореялық проктитті диагностикалау үшін тік ішектің сыртқы тесігі
аймағын қарап болғаннан кейін 60-80мл натрий хлоридінің жылы изотоникалық
ерітіндісімен жуады. Жуылған сұйықтықты лотокқа жинайды. Осы сұйықтықтан
пинцетпен іріңді немесе шырышты жіпшелерді жинайды да, заттық шыныға
жағады.
Әйел жыныс жүйесінің жоғарғы бөлімінің гонореясы.
Өрлеуші гонорея деп жатыр мойнының ішкі ернеуінен жоғары орналасқан
ішкі жыныс мүшелерінің (жатыр денесі, жатыр түтікшелері, аналық бездер,
жамбас ішпердесі) спецификалық қабынуын айтады.
Инфекцияның таралуына, әсіресе, етеккір кезіндегі гигиеналық
ережелерді сақтамау (мысалы, етеккір кезінде жыныстық қатынаста болу),
босанудан кейінгі және түсіктен кейінгі кезең, несеп жыныс жүйесінің
төменгі бөлігінің анықталмаған гонореясы бар кезінде жасалған жатырішілік
манипуляциялар, сонымен қатар салқындау, физикалық күш түсуден және т. б.
организмнің қорғаныс күшінің әлсізденуі әсер етеді.
Гонореялық эндометрит. Гонококктар жатыр қуысына енгеннен кейін, оның
шырышты қабатына жайылады, кейбір аймақтарда эпителийдің десквамациясы
басталады да, гонококктар лейкоцитарлы инфильтрация жүретін эпителиальды
қабат астына өтеді. Етеккір мезгілінде эндометрий бөлінген кезде оның
өзіндік жазылуы болмайды, гонококктар эндометрийдің базальды қабатын
зақымдайды және онда тез көбейеді. Егер гонореяны жұқтыру етеккір кезінде
болса, гонококктар бірден эпителийдің базальды қабатына түседі.
Клиникасы. Жедел гонореялық эндометрий қалтыраумен, дене қызуының
жоғарылауымен, делсалдылықпен, іштің төменгі бөлігінің қатты ауырсынуымен
және жатырдан іріңді бөліністің бөлінуімен жүреді.
Етеккір циклінің бұзылысы байқалады (етеккірдің кешігуі, ациклді қан
кетулер).
Интоксикацияның жалпы белгілері: тілі құрғақ, тахикардия анықталады.
Гинекологиялық зерттеуде жатырдың ұлғаюы және жұмсаруы, оның
пальпация кезінде ауырсынуы, шырышты-іріңді немесе іріңді-қанды бөліністер
анықталады.
3-4 етеккір циклінен кейін эндометрийдегі қабынулы өзгерістер тоқтауы
мүмкін. Кейде жедел эндометрит эндо және миометрий стромасының тұрақты
зақымдалуымен созылмалы түріне өтеді, ол іштің төменгі бөлімінің тұрақты
сыздап ауырсынуымен, көп мөлшерлі сулы немесе шырышты-іріңді бөлініспен,
альгоменореямен, менометроррагиямен, жатырдың ұлғаюымен және тығыздалуымен
көрінеді.
Диагностикасы. Диагноз аталған клиникалық белгілерге негізделеді.
Зерттеу кезінде анамнез мәліметтерін, сонымен қатар несеп жыныс жүйесінің
төменгі бөлімінің инфекция ошақтарының болуын есепке алу керек. Қорытынды
диагноз лабораториялық әдістер көмегімен қойылады.
Гонореялық сальпингоофорит. Әдетте гонореялық инфекция жатыр қуысынан
жатыр түтікшелерінің шыршты қабатына жайылады, ал содан соң аналық безге
және ішпердеге өтеді.
Гонореялық сальпингитте бастапқыда түтікшенің ішкі (шырышты) қабаты
зақымдалады: гиперемия, инфильтрация, эпителийдің қабыршақтануы болады.
Түтікше қуысында іріңді экссудат пайда болады. Түтікше қабырғалары жабысады
да, экссудат оның қуысында жиналады, сактосальпинкс (пиосальпинкс) дамиды.
Қабыну процесі шырышты қабаттан бұлшықетті және серозды қабаттарға жайылуы
мүмкін. Бұл жағдайда жатыр түтікшелерінің көрші мүшелермен жабысуы,
тарылуы, иілуі, қуысының жабылуы болады.
Гонореялық сальпингоофарит айығумен аяқталуы мүмкін. Дегенмен, кей
жағдайларда түтікшеде айқын құрылымдық өзгерістер болуы мүмкін және олар
сұйық құрамға толтырылғын (ірің, серозды сұйықтық) бірнеше қоршалған
қуыстардан тұратын қапшық тәрізді құрылымға айналады.
Гонореялық оофарит әдетте сальпингит басталғаннан кейін бірден дамиды
және клиникалық тәжірибеде сальпингоофарит туралы айтады.
Гонококк аналық безге түтікше арқылы, кейде лимфогенді жолмен өтеді.
Инфекция фолликулаға немесе сары денеге түсіп, ол жерде абсцесс дамытуы
мүмкін және абсцесс кей жағдайда бүкіл аналық безге жайылуы мүмкін
(пиовар).
Клиникасы. Гонореялық сальпингоофориттің жедел сатысында іштің
төменгі жағында ауырсыну, қалтырау, дене қызуының жоғарылауы, жүрек айну
және құсу, газдың және нәжістің кідіруі байқалады.
Интоксикация белгілері анықталады: тілі құрғақ, тахикардия және т. б.
Іші кебіңкі, пальпация және перкуссияда бірден ауырсынулы, төменгі
бөлімдерінде кернеулі, Щеткин-Блюмберг симптомы бірден айқын болады.
Перкуссияда тимпанит анықталады. Мұндай белгілер 4-5 күн ішінде байқалады
да, содан соң жағдайы жақсарады.
Сальпингоофориттің созылмалы түріне өтуі делсалдылықпен, іштің
төменгі бөлімінің тұйық ауырсынуымен, етеккір циклінің бұзылысымен
(альгодисменорея, менометроррагия), бедеулікпен, қуықтың және ішектердің
қызметінің бұзылысымен жүреді.
Созылмалы сальпингоофарит ұзақ жүреді, салқындауымен, физикалық күш
түсумен немесе қосалқы аурулармен байланысты жиі өршиді. Түсіктен,
босанудан кейінде өршуі мүмкін. Жиі өршитін созылмалы сальпингоофориттің
ұзақ ағымы кезінде науқастар тітіркенгіш, жылауық болады, ұйқысы бұзылады.
Созылмалы сальпингоофориттің өршуі кезінде ауырсыну күшейеді, дене
қызуы жоғарылайды, әсірісе іріңді қабынуда интоксикация белгілері пайда
болады. Науқастардың еңбекке қабілеті төмендейді.
Диагностикасы. Диагноз клиникалық көрінісіне негізделеді.
Гинекологиялық зерттеуде уретрит, эндоцервицит белгілерін анықтауға болады.
Екі қолмен қынаптық зерттеуде жедел сальпингоофорит жағдайында бірден
ауырсынудың және құрсақ қабырғасының кернеулігінің нәтижесінде аналық безді
және жатыр түтікшелерін пальпациялау қиын. Артқы және бүйір қынап
күмбездерінің салбырауы байқалады. Жедел белгілердің басылуы кезінде екі
жақтан да ұлғайған, ісінген, жұмсақтау консистенциялы, ауырсынулы жатыр
қосалқылары анықталады.
Процестің этиологиясын нақты анықтауға уретрадан, жатыр мойын
каналынан, қынаптан алынған жағындының бактериоскопиялық зерттеуі
көмектеседі.
Гонореялық пельвиоперитонит. Гонококктар жатыр түтікшелерінің шырышты
қабатына жайыла отырып, фимбриялық бөлігі арқылы іш қуысына түседі. Бұл
кезде ішпердеде экссудативті қабыну процесі дамиды.
Жайылған гонореялық перитонит сирек кездеседі, себебі ішперденің
мұндай этиологиялы қабынуы айқын өнімдік белгілерімен жүреді, ішкі жыныс
мүшелерінің шарбымен, ішек ілмектерімен жабысқағы пайда болады да,
процестің шектелуіне әсер етеді.
Клиникасы. Жамбастық гонореялық перитонит өте айқын жүреді және
метеоризммен, нәжістің кідіруімен, зәр шығарудың қиындауымен, дене қызуының
жоғарылауымен, қалтыраумен жүреді. Дегенмен интоксикация белгілері
септикалық этиологиялы пельвиоперитонит кезіндегіден төмен дәрежеде
айқындалады. Объективті тахикардия, тілінің құрғауы, іштің кебуі және
кернелуі, пальпацияда және перкуссияда қатты ауырсынулы болуы, Щеткин-
Блюмберг симптомының оң мәнді болуы байқалады.
Гинекологиялық зерттеуде уретрит, эндоцервицит белгілері, қынап
күмбездерінің салбырауы, жатыр мойнын ығыстыру қатты ауырсынуы, жатыр және
оның қосалқыларының шектерінің анықталмауы мүмкін.
Аурудың жедел кезеңі шамамен бір аптаға созылады да, содан кейін тағы
3-6 аптаға созылатын жеделдеу сатысына өтеді. Бұл кезеңде қайталамалы өршу
пайда болуы мүмкін.
Гонореялық этиологиялы процесті диагностикалау анамнез, объективті
және лабораториялық зерттеу мәліметтеріне негізделеді.
Гонореяның диагностикасында бактериоскопиялық әдіс кеңінен
қолданылады. Жыныс мүшелерінен бөлінетін бөлінді жағындысының
бактериоскопиясы жағындыдан гонококктарды анықтауға негізделген. Жағынды
алу кезінде техникалық ережелерді сақтау керек. Зақымдау көп ошақты
болатындығын ескере отырып, жағындыны уретрадан, мойын каналынан, бартолин
бездерінің шығарушы өзектерінен, қынаптың артқы күмбезінен және тік ішектен
алады. Сонымен қатар, зәрдегі шырышты жіпшелерді зерттеуге болады.
Жүктілердегі гонорея жиі симптомсыз өтеді. Ол жүктіліктің, босанудың
және босанғаннан кейінгі кезеңнің асқынуына әкеліп, ұрықпен нәресте үшін
қауіпті фактор болып табылады. Әйелде хорионамнионит, жатыр субинволюциясы,
эндометрит, ал ұрықта анофтальмия, жатырішілік сепсис, шала туылу және
шетінеу сияқты асқынулар болуы мүмкін.
Гонореялық инфекцияның қазіргі таңдағы ерекшеліктері: капсулярлы және
L-формалы гонококктардың санының көбеюі, пенициллин қатарының
антибиотиктеріне гонококктардың сезімталдығының төмендеуі, симптомды және
торпидті формаларының жоғары проценті, жиі рецидивтердің болуы, аралас
урогениталды инфекция (трихомонадтар, кандидалар, хламидиялар,
микоплазмалар).
Гонореяның диагностикасында провокация (өршіту) әдістерінің маңызы
зор. Ол қан айналымды жасанды жолмен күшейтіп, гонококктарды шырышты
қабаттардың беткейінен анықтауға негізделген.
Физиологиялық провокация етеккір күндері (2-4 күндері)
бактериоскопиялық зерттеуге жағынды алу болып табылады.
Қабыну процесін жасанды жолмен күшейту биологиялық, термиялық және
химиялық провокация жолымен жүреді.
Биологиялық провокация – гоновакцинаны (500 млн микроб денешіктері)
пирогеналды, продигиозонды бұлшықетке енгізу болып табылады.
Термиялық провокация – қынаптық электродтармен индуктотермияны немесе
4-5 лайлы қынаптың тампонды қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Химиялық провокация – уретраның, тік ішектің шырышты қабаттарын 1%-і,
ал жатыр мойны каналын 5%-і күміс нитратымен немесе глицериндегі Люголь
ерітіндісімен өңдеуге негізделген.
Көрсетілген әдістерді қолданғаннан 24, 48 және 72 сағаттан кейін
жағынды алынады. Гонорея диагнозы гонококктарды анықтағаннан кейін ғана
қойылады.
Емі. Гонореяның емі комплексті болуы керек, яғни организмге жалпы әсер
ету және қабыну ошақтарына жергілікті әсер ету керек. Жалпы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz