Қоршаған табиғи ортаны қорғау шараларын іске асырудың экономикалық тиімділігін бағалау

1 Қазандықта отын жағу барысындағы шығарылымдардың әсерінен туындайтын экологиялық мәселелерін талдау және бағалау
2. Қоршаған табиғи ортаны басқаруды математикалық моделімен болжамдау
3 Қоршаған ортаның ластануынан экономикалық шығындарды есептеу
4 Табиғат қорғау шараларының экономикалық нәтижесінің есебі

Экологияның ең жоғарғы нәтижелі көрсеткіші – кез-келген технологиялық процестерден қоршаған ортаға зиянды заттектердің шығарылуын тоқтату, болмаса мүмкіндігінше азайту. Осындай нәтижеге аз қалдықты және қалдықсыз технологияларын енгізу арқылы жетуге болады. Олардың маңызды негіздері: шикізаттарды және табиғат ресурстарын түгелімен және кешенді пайдалануды қамтамасыз ету, шығарылатын жылу және заттай қалдықтарды қайта пайдаланып іске асыру. Аз қалдықты және қалдықсыз технологиясын жасау үшін оларға кешенді экологиялық-экономикалық талдау жасалынып, қалдықсыздығын бағалау әдістемесін жасау [59,118].
Оның негізгі көрсеткіші ретінде табиғи шикізат ресурстарын, шығарылатын өнімдерді, зиянды заттектерді, қоршаған ортаға шығарылатын жылу және қауіпті дәрежесіне сәйкес заттай қалдықтарды тиімді пайлалануын есепке алатын қалдықсыз деңгейінде- интегралды көрсеткіші ұсынылуы қажет.
Қалдықсыз технология процесінің интегралды коэффициенті төмендегіше анықталады:

, (128)

мұндағы: Кз.ш. – заттай-шикізат, жылу ресурстарын түгелімен пайдалану коэффициенті; КЭ – экологиялық коэффициент.
Заттай-шикізат, жылу ресурстарын түгелімен пайдалану коэффициенті, қоршаған ортаға байланысты «кірісінде де» және «шығысында да» технологиялық процестің тұйықталу дәрежесінің сипаттамасы ретінде қолданылады.
Шикізатты, заттарды, энергияны, шығарылатын қалдықтарды және оларды қайта өңдеу, қосалқы қорларды, пайдаланбаған қалдықтарды, сапалы пайдалануын сипаттайтын материалдар және жылу теңдестіктері теңдеуінің негізінде Кз.ш. коэффициенті анықталады.
Кз.ш. көрсеткіші шығарылатын өнім көлемінің, осы өнімді шығарылуға жұмсалатын қор көлемінің қатынасымен анықталады, сонымен:

, (129)

мұндағы: Gi – қордың і – бір түрінің шығарылатын өнімнің бір бөлігіне келетін шығыны; Мө.к. – шығарылатын өнімнің көлемі; Мп.қ. – пайдаланылмаған қалдықтың көлемі.

1 Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан – 2030». /Қазақстан халқына еліміздің президентінің жолдауы. - Алматы, 1997. -171б.
2 Қоршаған ортаны қорғау туралы Қазақстан Республикасының заңы. -Алматы: Жеті Жарғы, 1998.- 95б.
3 Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздік концепциясы. //Егеменді Қазақстан. 1996. 1 шілде.
4 Экологиялық қауіпсіздік – негізгі бағыттары. //Н.Ә. Назарбаевтың төрағалығымен өткен ҚР қауіпсіздік Кеңесі мәжілісінің материалдары. 2003ж. қаңтардың 31 күнгі «Егемен Қазақстан» газеті.
5 Білім көлемін қалыптастыру және өндіріс қалдықтарын орналастыру ережелері РНД 03.10.01-96. -Алматы, 1996. -108б.
6 Назарбаев Н.А. Стратегия ресурсосбережения и переход к рынку. - М., 1992. -352с.
7 Мазур И.И., Молдаванов О.И., Шишов В.Н. Инженерная экология. Высшая школа. –М.: Ғылым, 1996. -22 с.
8 Обревко Л.А., Фролова В.А., Даришева А.М. Экологические проблемы и утилизация отходов нефтяной промышленности: Аналитический обзор. -Алматы: КазгосИНТИ, 2002. -120 с.
9 Акбасова А.Ж., Саинова Г.А. Экология. -Алматы: Бастау, 2003. -292б.
10 Зайцев В.А. Безотходные производства – решение экологических проблем. Экологическая альтернатива. /Под общ. ред. М.Я.Лемешева. -М.: Прогресс, 1990. -800 с.
11 Воронков Н.А. Экология общая, социальная, прикладная: Учебник для студентов высших учебных заведений. Пособие для учителей. -М.: Атар, 1999. -424 с.
12 Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек: Учебн. пособие для ВУЗов. -М.: Агенство «ФАИР», 1998. -320 с.
13 Бишимбаев В.К., Тілегенов И.С. Экологические проблемы Каратау-Жамбылского территориально-производственного комплекса. //Гидрометеорология және экология. -Алматы, 1999, №1.- С.105-114.
14 Временные методические указания по расчету экологического ущерба от сверхнормативного и несанкционированного размещения отходов (продуктов) РНД 03.4.0.5.01.96. - Алматы, 1996. - 67 с.
15 Тилегенов И.С., Бишимбаев В.К., Тилегенова Б.С. Экологические состояние промзоны Каратауского рудоуправления и разработка способа предотвращения выброса вредных примесей в окружающую среду.// Материалы ХХХVI научно-технической конференции «Казахстан-2030: региональные проблемы научно-технического прогресса». –Усть-Каменагорск, 1998. -С. 109-110.
16 Страус В. Промышленная очистка газов: Пер. с англ. -М.: Химия, 1981. -616 с.
17 Никитин В.С., Битколов Н.З. Проектирование вентиляции в карьерах. -М.: Недра, 1980. -228с.
18 Никитин В.С., Битколов Н.З. Проектирование карьеров. -М.: Недра, 1978. -212 с.
19 Омарбеков Т.О., Сейдахметов И.С. Экспериментальные исследования процесса разделения сажи от продуктов горения в аппарате со встречными закрученными потоками. //Механика и моделирование процессов технологии. 1997. –С.182-184.
20 Аэродинамика закрученной струи. /Под ред. Р.Б. Ахмедова. -М.: Энергия, 1977. – 240 с.
21 Давыдов Ю.М. Метод крупных частиц (расщепление по физическим процессам) // В кн.: Численные методы решения задач переноса. Матер. Межд. Школы- семинара. –Минск: Ин-т тепло и массообмена им. Лыкова АН СССР, 1979. – С.57-85.
22 Дейч М.Е., Филиппов Г.А. Газодинамика двухфазных сред. –М.: Энергоиздат, 1981. – 471с.
23 Лойцянский Л.Г. Механика жидкости и газа. – М.: Наука, 1978. –736 с.
24 Ушаков К.З., Михайлов В.А. Аэрология карьеров: Учебник для ВУЗов // 2-е изд. перераб. и доп. Под ред В.В. Ржевского. -М.: Недра, 1985. -272 с.
25 Чулаков П.И. Теория и практика обеспыливания атмосферы карьеров. М.: «Недра», 1973. -160 с.
26 Дьяков В.В., Рябов В.Ю., Чернявский Э.И. Подавление ядовитых газов при ведении взрывных работ, выполненнных в 1945-1975гг. - Свердловск: Свердловский горный институт, 1975.
27 Талас ауданындағы өндірістердің, мекемелердің, ұйымдардың, шаруашылықтардың табиғатты қорғау заңдарын сақтау бойынша облыстық экология және биоресурс басқармасының кешенді тексерісінің нәтижелері туралы анықтама. -Тараз, 1996. -12 б.
28 Омм В.В., Тілегенов И.С., Сабралиев Н.С., Голикова Т.И., Пажальцев Ю.В., Орлова Н.А. Проект нормативов пределно-допустимых выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для промплощадки Чулактау ТОО ГХК «Каратау».
29 ОНД-86 «Методика расчета концентрации в атмосферном воздухе вредных веществ, содержащихся в выбросах предприятий».
30 Nonhebel G., Hawkins J.E/ - J. Jnst. Fuel, 28, 1955.- 550 р.
31 Bosanguet C.H., Pearson J.L. – Frans. Faraday SOC., 32, 1936. -1249 р.
32 Sutton O.G. – Quart. J.Rou. Mefeoroe. SOC., 73, 1947. -426 р.
33 Sutton O.G. – J. Mef., 7, 1950. -307 р.
34 Bosanquet C.H., Careu W.F., Halton E.M. – Proc. Jnstn Mech Enqrs, 1950. -355 р.
35 Bosanqueb C.H. – Trans. Jnstn Chem. Enqrs (London), 28,130 Appendix to paper lu stairnand C.J., 1950. -130 р.
36 С. Степановских. Охрана окружающей среды. Москва, 2000. -242 с.
37 Am. Mech. Engrs, Standard No APS-1, Recommended Guide tor fhe Control af Dust Emissions – Combustion jor indirect Heat Exchangers, Am. Soc. Mech, New York, 1966.
38 Н.А. Фукс. Механика аэрозолей. 1964. -723 с.
39 Langmuir I. Вlodgett K.B. Am Air Tech. Report, 5418, 1946.
40 Stokes C.F. chem Engng Prog, 46, 423, 1950.
41 Sell W.-Ver.Deut. Inq. Forschungshelt, 1931.- 347 р.
42 Wong I.B.,Gohnstone H.F.,Univ. III End.Exp.Station Report, 1953, № 11.
43 Thomas I.W.,Yoder R.E.-A.M.A. Arch ind. Healt, 13, 1956. -Р. 545-550.
44 Herne H. – Int I. Air Pollut, 1960. - Р.26-32.
45 Alvrect F. – Fhisik.Z., 32, 48, 1931.
46 Pich J – Staub Reinhalt. Luft, 29, 1969. -407 р.
47 Straus W., ph.D Ghesis, Univ. Of Sheffilld, 1959. -506 р.
48 Рябов В.Ю., Федорова В.А., Звездкин М.Г. Нейтрализация ядовитых газов воздушно-механической пеной. – В кн.: Реферативный сборник научно-исследовательских работ, выполненных в 1945-1975 гг. -Свердловск: Свердловский горный институт. 1975.
49 Применение пены для нейтрализации ядовитых газов, образующихсяпри взрывных работах / Дьяков В.В., Рябов В.Ю., Чернявский Э.И. и др. -Колыма, 1976, №10.
50 Котов А.А., Петров И.И., Реут В.И. Применение высокократной пены при тушении пожаров. -М.: Изд-во литературы по строительству, 1972. -112 с.
51 Стикачев В.И. Создение предохранительной среды при взрывных работах. М.: Недра, 1972. -112 с.
52 Роменский А.П. Пена как средство борьбы с пылью. / Институт геотехнической механики. -Киев: Наукова думка, 1976. -161 с.
53 Орлов А.Н., Реутт В.Ч., Самсонов В.В. Получение высокократной пены // Инф. Сб. Пожарная профилактика и тушение пожаров, вып. 3, -М.: Стройиздат, 1966.
54 Ковалев Д.Ф. Применение воздушно-механической пены при взвырных работах в подготовительных выработках шахт Донбасса. -М.: Изд-во ИГД им. А.А. Скочинского, 1968.
55 Тихомиров В.П. Пены. Теория и практика их получения и разрушения. -М.: Химия, 1983. -264 с.
56 Чулаков П.Ч., Нурлыбаев М.А., Тілегенов И.С. Пеногенератор. /Авторское свидетельство № 956812 от 7 сентября 1982г. –Бюлл. изобр., откр. и тов. знаков, 1982, №33.
57 Тілегенов И.С. Установленные длины заполнения тупиковой выработки воздушно-механической пеной для пылегазоподавления при взрывных работах. – В кн.: Охрана окружающей среды при эксплуатации рудных месторождений. –Алматы: ҚазПТИ, 1985. - С. 106-109.
58 Дюсебаев М.К. Пылегазоподавление пеной на горнорудных предприятия. -Алматы: Наука, 1989. -128 с.
59 Тілегенов И.С. Обоснование и разработка способов и средств предотвращения техногенных выбросов в окружающую среду: Дисс. на соис. учен. степени докт. техн. Наук. -Тараз, 2003. -255 с.
60 Ребиндер П.А. Физикохимия флотационных процессов. -М.: Наука, 1980.-507 с.
61 Дудырев А.Н. Некоторые способы борьбы с ядовитыми газами и пылью при подземных взрывных работах. -Свердловск: ЦНИПП, 1971. -47 с.
62 Сысуев В.А., Павлович Г.А., Герцен П.П. Подавление пыли и ядовитых газов при взрывных работах водяными забойками // В кн.: Борьба с силикозом. -М.: Издательство АН СССР, 1962. - С.147-150.
63 Дудырев А.Н., Нижников Г.Г., Шубова М.И. Способы борьбы с ядовитыми газами и пылью при производстве взрывных работ в подземных условиях // Оздоровление условий труда на горно-обогатительных предприятиях цветной металлургии. -Свердловск: ЦНИПП, 1972, №6. - С. 71-75.
64 Справочник по пыле и газоулавливанию / Под ред. А.А.Русанова. -М.: Энергия, 1975. -296 с.
65 Зайцев В.А. Промышленная экология: учебное пособие / РХТУ им. Д.И.Менделеева. М.: 1998.- 140 с.
66 Тілегенов И.С., Бишимбаев В.К., Сейдалиев Т.О. Технологическая схема предотвращения выбросов с применением воздушно-механической пены в условиях СШО ОФ «Каратау» ОФ // Труды международной конференции «Процессы и аппараты химической технологии» (ПАХТ - 2001). –Шымкент: 2001.- С. 490-493.
67 Бишимбаев В.К., Тилегенов И.С., Сулейменов О.А. Устройство для мокрой очистки пыли: Предпатент РК. Авт. свидетельство № 244379. –Алматы: 10.09.98.
68 Тилегенов И.С. Разработка эффективного способа подавления пыли и газов при проведении горизонтальных выработок взрывном способом: автореферат дисс. на соис. учен. степени канд. техн. наук. – Ленинград: 1987. -23 с.
69 Тилегенов И.С. Разработка технологии получения воздушно-механической пены и расчет режима работы устройства пенообразователя // Вестник МОиН НАН РК. –Алматы: 2002, №6, - С. 66-73.
70 Теплотехника. Для студентов вузов // Под редакцией А.П. Баскакова, 2-е издание, переработанное. -М.: Энергоатомиздат, 1991. – 223 с.
71 Двойнишников В.А., Деев Л.В., Изюмов М.А. Конструкция и расчет котлов и котельных установок. -М.: Машиностроение, 1988. -264 с.
72 Роддатис К.Ф., Полтарецкий А.Н. Справочник по котельным установкам малой производительности. -М.: Энергоатомиздат, 1989. – 488 с.
73 Салохин В.И., Сукомел А.П. Решение задачи о теплоотдачи пластины к потоку аэрозоля // Тр. Ин-та Московской энергетический институт. 1980, Вып. 451. – С. 57-65.
74 Сукомел А.С., Керимов Р.В., Рожко В.А. Исследование местной теплоотдачи аэрозоля при охлаждении в трубе // Тр. Ин-та Московский энергетический институт. 1978, Вып.364. – С. 43-47.
75 Омарбеков Т.О. Анализ конвективного теплообмена в аппарате с закрученными потоками, предназначенном для осаждения аэрозолей методом теории подобия // Механика и моделирование процессов технологии. 1988. -С. 70-72.
76 Виноградов Ю.И., Векштейн Л.М., Соболь И.Д. Промышленное теплоснабжение. -Киев.: Техника, 1975.
77 Вторичные энергоресурсы и энерготехнологическое комбинирование в промышленности / Н.А. Семененко, Л.И. Куперман, С.А. Романовский и др. -Киев: Вища школа, 1979.
78 Двигатели внутреннего сгорания: Теория поршневых и комбинированных двигателей / Д.Н. Вырубов, Н.А. Иващенко, В.И. Иван и др.; Под ред. А.С. Орлина, М.Г. Круглова. -М.: Машиностроение, 1983.
79 Ужов В.Н., Вальдберг А.Ю., Мягков Б.И., Решидов И.К. Очистка промышленных газов от пыли. Химия, 1984. -95с.
80 Филиппов В.А. Очистка промышленных газов на углеобогатительных и брикетных фабриках. -М.: Недра, 1982. -120 с.
81 Тарат Э.Я., Балабеков О.С., Болгов Н.П., Буркат В.С., Вальдберг А.Ю., Михалев М.Ф., Туболкин и др. Интенсивные колонные аппараты для обработки газов жидкостями. 1976. -289с.
82 Шакиров Б.С., Исаев Т.А., Балабеков О.С. Очистка газов производства кормовых фосфатов получением товарного фторида кальция // Материалы конференции. Наука и технология. – Шымкент: ЮКО НАН РК, 1993. -С.165-166.
83 Медведев И.Н., Барышев А.С., Тілегенов И.С. Методики модулирования пылегазоподавления в горных выработках с использованием воздушно-механической пены. Международный сборник трудов // Ленинград, ЛГИ Комфортность и бузопасность атмосферы. 1988. - С. 4-9.
84 Асламова В.С., Трошкин О.А., Шерстюк А.Н. Новый прямоточный циклон с промежуточным отбором пыли // Химическое и нефтяное машиностроение. 1991. – С. 24-25.
85 Ведерников В.Б., Пеньков Н.В. и др. Влияние отношения диаметра выхлопной трубы к диаметру циклона на эффективносить пылеулавливания при различных критериях Стокса // Процессы и аппараты технологии неорганических веществ. – Свердловск: 1979. – Вып.48. С.11-12.
86 Школьникова Р.Ш., Кудрявцев В.В., Пайнеев Р.К. и др. Об опыте комплексного обеспыливания атмосферы на руднике «Каула-Котсельвара» комбината «Пененганикель» // В кн.: Труды проектного и научно-исследовательского института Гипроникель, вып. 50, Горное оборудование. -Л.: 1971. -С.187-197.
87 Афанасьев И.И., Ващенко В.С. и др. Обеспыливание воздуха на горно-обогатительных фабриках. -М.: Недра, 1972. -232 с.
88 Пирумов А.И. Обеспыливание воздуха. -М.: Строй издат., 1981. -296 с.
89 Тилегенов И.С., Нурлыбаев М.А., Зарубин А.В. Методика определения распространения и длины зоны отброса пылегазового облака при проведении горизонтальных выработок взрывным способом. // В кн.: Охрана охружающей среды. –Алматы: 1986. –С.99-105.
90 Гмурман В.Е. Теория вероятностей и математическая статистика. -М.: Высшая школа, 1977. -479с.
91 Марчук Г.И. Математическое моделирование в проблеме окружающей среды. -М.: 1982.
92 Пененко В.В., Алоян А.Е. Модели и методы для задач охраны окружающей среды. –Новосибирск: 1985.
93 Берлянд М.Е. Современные проблемы атмосферной диффузии и загрязнение атмосферы. -Л.: 1985.
94 Пененко В.В., Рапута В.Ф. Некоторые модели оптимизации режима работы источников загрязнения атмосферы. //Метеорология и гидрология, 1993, №2. –С.59-67.
95 Химмельблау Д. Прикладное нелинейное программирование. -М.: 1975.
96 Пененко В.В., Шпак В.А. Некоторые модели управления качеством воздушного бассейна. –Новосибирск: /Препринт/ АН СССР, Сиб. отд. ВЦ, 682/, 1986. -12с.
98 Бакирбаев Б. Антропогенное загрязнение природной среды и оценка его уровня методом математического моделирования // тр. ИЭМ, выпуск 37, серия: Физика нижней атмосферы. –Москва: 1986. –С.16-24.
99 Белацкий О.Ф. Экономика чистого воздуха. –Киев: 1979.
100 Арустамов Э.А. Природопользование. Учебник 2-е изд., перераб. и доп. -М.: Издательский дом «Дашков және К», 2000. -284 с.
101 Нестеров П.М., Нестеров А.П. Экономика природопользования и рынок: Учебник для ВУЗов. -М.: Закон и право, ЮНИТИ, 1997. -413с.
102 Мирзаев Г.Г., Иванов Б.А., Щербаков В.М., Проскруряков Н.М. Экология горного производства: Учебник для ВУЗов. - М.: Недра, 1991. -320 с.
103 Методика определения выбросов загрязняющих веществ в атмосферу при сжигании топлива в котлах производительностью менее 30 тонн пара в час или менее 20 Гкал в час. –Санкт-Петербург: «Интеграл», 1999. – 44с.
104 Технопроект разработки фосфоритового месторождения «Шолактау».
105 Тилегенов И.С., Нурлыбаев М.А., Адырбеков М.А. Отчет по теме «Пылеподавление воздушно-механической пеной при проведении взрывных работ в подземных условиях» №1564 (Промежуточный). –Алматы: 1979.- 60с.
106 Тилегенов И.С., Нурлыбаев М.А., Адырбеков М.А. Отчет по теме «Пылеподавление воздушно-механической пеной при проведении взрывных работ в подземных условиях» №1564. –Алматы: 1980.- 62с.
107 Чулаков П.Ч., Ахметов О.А. К теории пылеулавливания. Гоорный журнал, изд. Вузов. 1966, №8.- С.67-69.
108 Борьба с пылью и вредными газами в железорудных шахтах. Янов А.П., Ващенко В.С., Гагауз Ф.Г. и др. -М.: Недра, 1984. -228с.
109 Тилегенов И.С., Сейдалиев Т.О., Усупов С.С. Исследование и совершенствование устройства для обеспечения экологически чистого воздуха в узлах перегрузки обогатительной фабрики «Каратау» // Гидрометеорология и экология. 1999, №4. –С.190-197.
110 Рихтер В.Н., Воронина Л.Д., Багриновский А.Д. Руководство по проектированию и практическому осуществлению противопыльных вентиляционных режимов в металлических рудниках. -М.: Гостортехиздат, 1960 -203с.
111 Тилегенов И.С., Адырбеков М.А. Исследование интенсивности естественного осаждения пыли на стенах выработок при взрывных работах. // В кн.: Добыча руд. цветных металлов. –Алматы: 1983. –С.119-125.
112 Базара М., Шетти К. Нелинейное программирование. Теория и алгоритмы. -М.: 1982.
113 Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Математика. – Алматы: Рауан, 1999. – 246 б.
114 Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Экология. – Алматы: Рауан, 2000. – 294 б.
115 Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Энергетика. – Алматы: Рауан, 2000. – 314 б.
116 Қуатбеков М.Қ., Ақынбеков Е.Қ. Жылу техникасы курсының есептер жинағы. –Алматы, 1995. – 240 б.
117 Ақбасова А.Ж., Бегалинов Ә. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. //Экология және табиғат қорғау. – Алматы: Мектеп, 2002. – 392 б.
118 Омарбекұлы Т. Обоснование и разработка модулей для снижения промышленных пылевых, аэрозольных выбросов в окружающую среду: диссертация на соискание ученой степени доктора технических наук. – Тараз, 1999. – 228с.
119 Природопользование: Учебник / Под редакцией Арустамова Э.А., 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Издательский дом «Дашков и К», 2000. – 284с.
120 Социальная экология: Учебное пособие для вузов. / Под редакцией В.И. Жукова. – М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 1998. – 312с.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

4. Қоршаған табиғи ортаны қорғау шараларыН іске асырудың экономикалық
тиімділігін бағалау

4.1 Қазандықта отын жағу барысындағы шығарылымдардың әсерінен туындайтын
экологиялық мәселелерін талдау және бағалау
Экологияның ең жоғарғы нәтижелі көрсеткіші – кез-келген технологиялық
процестерден қоршаған ортаға зиянды заттектердің шығарылуын тоқтату,
болмаса мүмкіндігінше азайту. Осындай нәтижеге аз қалдықты және қалдықсыз
технологияларын енгізу арқылы жетуге болады. Олардың маңызды негіздері:
шикізаттарды және табиғат ресурстарын түгелімен және кешенді пайдалануды
қамтамасыз ету, шығарылатын жылу және заттай қалдықтарды қайта пайдаланып
іске асыру. Аз қалдықты және қалдықсыз технологиясын жасау үшін оларға
кешенді экологиялық-экономикалық талдау жасалынып, қалдықсыздығын бағалау
әдістемесін жасау [59,118].
Оның негізгі көрсеткіші ретінде табиғи шикізат ресурстарын, шығарылатын
өнімдерді, зиянды заттектерді, қоршаған ортаға шығарылатын жылу және
қауіпті дәрежесіне сәйкес заттай қалдықтарды тиімді пайлалануын есепке
алатын қалдықсыз деңгейінде- интегралды көрсеткіші ұсынылуы қажет.
Қалдықсыз технология процесінің интегралды коэффициенті төмендегіше
анықталады:

,
(128)

мұндағы: Кз.ш. – заттай-шикізат, жылу ресурстарын түгелімен пайдалану
коэффициенті; КЭ – экологиялық коэффициент.
Заттай-шикізат, жылу ресурстарын түгелімен пайдалану коэффициенті,
қоршаған ортаға байланысты кірісінде де және шығысында да технологиялық
процестің тұйықталу дәрежесінің сипаттамасы ретінде қолданылады.
Шикізатты, заттарды, энергияны, шығарылатын қалдықтарды және оларды
қайта өңдеу, қосалқы қорларды, пайдаланбаған қалдықтарды, сапалы
пайдалануын сипаттайтын материалдар және жылу теңдестіктері теңдеуінің
негізінде Кз.ш. коэффициенті анықталады.
Кз.ш. көрсеткіші шығарылатын өнім көлемінің, осы өнімді шығарылуға
жұмсалатын қор көлемінің қатынасымен анықталады, сонымен:

,
(129)

мұндағы: Gi – қордың і – бір түрінің шығарылатын өнімнің бір бөлігіне
келетін шығыны; Мө.к. – шығарылатын өнімнің көлемі; Мп.қ. –
пайдаланылмаған қалдықтың көлемі.
Кэ – экологиялық коэффициент, қоршаған ортаға байланысты өндірістің
қауіпсіздік сипаттамасының дәрежесі төмендегі формуламен анықталады:

,
(130)

мұндағы: Кқ.с. – қалдық сиымдылығы.
Қалдық сиымдылық коэффициенті қоршаған ортаға шығарылатын
пайдаланылмаған екінші қорлардың, технологиялық шығарылымдадың іске
асырылмаған көздерінің олардың әртүрінің қауіпті дәрежесіне сәйкес
пайдаланылған шикізат, заттар және энергия көлемінің қатынасымен
анықталады, яғни:

,
(131)

мұндағы: Мі – пайдаланылмаған қоршаған ортаға орналастырылмаған
қалдықтардың і түрінің көлемі; Рі – қалдықтың і түрінің
салыстырмалы қауіптілігінің көрсеткіші.
Қалдықсыз технологиясы процестерін есептеуге (128)-(131) теңдеулер
жалпылама түрінде жазылған.
Белгілі технологиялық жүйенің қалдықсыздығын бағалау үшін, оның
құрамындағы бірқатар процестеріне талдау жасалынып, оның ішіндегі
көрсеткіштерін атап көрсету қажет, олардың негізінде технологиялық
процестерінің материалдық (заттай), жылулық және энергетикалық
теңдестіктерін жасау қажет.
Теңдестік теңдеулер белгілі-бір жабдықтарда өтетін белгілі
технологиялық процестегі конструктивті және өлшемдері арқылы анықталады.
Мысалы, Қаратау қаласының тұрғын үйлеріне жылу беретін қазандықта
өтетін технологиялық процестерін қарастырамыз. Осы өндірістен шығарылатын
зиянды заттектер мен жылудың әсерінен қоршаған орта ластанатыны ақиқат.
Бұл жағдайда қалдық сиымдылық коэффициенті мына формуламен анықталады:

,
(132)

мұндағы: ηТ – пайдалы әсер коэффициенті; Рқ.к. – қоршаған ортаға
шығарылатын жылумен ластануының салыстырмалы қауіптілік
көрсеткіші.
Шикізат ресурстарын толығымен пайдалану коэффициенті мынаған тең
болады:

.
(133)

Экологиялық тиімділік коэффициенті:

.
(134)

Сонымен, қалдықсыз технологиялық процестің интегралды көрсеткіші
төмендегіше анықталады:

.
(135)

Қалдықсыз технологиялық процесінің материалды коэффициентін (129)-(132)
теңдеулер арқылы былайша анықтаймыз:

,
(136)

мұндағы: – қалдықсыз технологиялық процесінің интегралды
көрсеткіші; а – жылу қалдықтарының қоршаған ортаға келтірген
жалпы зиянының бір мөлшері.
Жоғарыда келтірілген теңдеулерді ескеріп, интегралды көрсеткіштің
қорытынды шешімін анықтаймыз [118]:

. (137)

Осы тәсілдің көмегімен Қаратау қаласының қазандығынан жылу энергиясын
шығарылу процестерінің экологиялық тиімділігі бағаланды. Ол үшін, алдымен
материалды және жылу теңдестігі жасалынды, оның ішінде жаратылған
материалдар, екінші рет пайдаланылған ресурстар, пайдаланылатын қалдықтар,
шығын көлемдері есепке алынған. Материалды және жылу теңдестіктері екі
жағдайда құрастырылған: біріншісі – шығарылатын газдардың жылуын
пайдаланылмайтын және біркелкі өнімділігі мен жұмыс жағдайында шығарылатын
қалдықтарды пайдаланғанда.
22-кестеде көрсетілгендей қалдық интегралды коэффициенті Кин шығарылған
жылуға қайта пайдалануымен салыстырғанда екі есе жоғары. Қалдықтарды қайта
пайдалануда да Кин коэффициенті жоғарылайды. Егер де бірыңғай шығарылатын
жылуды және қалдықтарды пайдаланса интегралды коэффициент шамамен 65%
жоғарылайды. Алынған нәтижелер жылу энергиясын өндіруде аз қалдықты және
қалдықсыз технологияларының қарастырған тиімділіктерін қабылдауға
мүмкіншілік береді. Жоғарыда аталған тәсілдерді жан-жақты талдап және жылу
энергетикасының ерекшелігін ескере келіп төмендегі тұжырымдарды келтіруге
болады, яғни:
- жылу энергиясын өндіру технологиясының интегралды коэффициенті Кин =
0,8-1,0 аралығында болса, - қалдықсыз болады;
- технологиялық қалдықсыз коэффициенті Кин = 0,6-0,8 аралығында болса –
аз қалдықты болады;
- технологиялық қалдықсыз коэффициенті Кин 0,6 қатардағы деп
есептеледі.

22-кесте – Қазандықтардың жылу өндіру процесіндегі қалдықсыз
коэффициенттері

Технологиялық процесс Коэффициенттердің мәні
Кз.ш. Кқ.с. КЭ Кин
1. Жылу теңдестігімен есептеу:
- шығарылатын жылуды пайдаланбағанда
- шығарылатын жылуды пайдаланғанда 0,56 0,38 0,59 0,29
0,85 0,16 0,85 0,844
2. Материалды теңдестікпен есептеу:
- қалдықтарды пайдаланбағанда 0,8410 0,3064 0,6916 0,6150
- қалдықтарды пайдаланғанда 0,8410 0,1986 0,8003 0,649
3. Қорытынды есептеу:
- пайдаланғанда 0,6907 0,3264 0,6610 0,4798
- пайдаланбағанда 0,8351 0,1802 0,8206 0,6872

Сонымен, технологиялық процестерді қарастыруда міндетті түрдегі
көрсеткіші, заң жүзінде белгіленген шектеулі – рұқсат етілген экологиялық
мөлшеріне сәйкес болуы керек.
Осы жоғарыда аталған ең тиімді қалдықсыз технологиясын негіздеудегі
қажетті көрсеткіштері: шығарылатын жылуды қайта пайдалану, қатты
қалдықтарды іске асырумен қатар, шығарылатын зиянды заттектердің қоршаған
ортаға таралып кетуін шектеу, оларды ерітіп сіңіретін заттарды, тәсілдерді
іске асыру табиғат ортасын қорғаудағы ең өзекті мәселе ретінде қарастыру
қажет.

4.2. Қоршаған табиғи ортаны басқаруды математикалық моделімен болжамдау
Пайдалы қазбаларды алуда, энергетика саласында немесе басқа химиялық
қоспа өндірістерінде тек қана өнімнің көлеміне көңіл аударып, құндылықтан
ешбір кемдігі жоқ қалдық туралы ұмытып кетеді. Өндіріспен мыңдаған химиялық
қосылыстар пайдаланылады және шығарылады. Олардың көбісі, толық жанып
бітпеген өнімдер биосфераға түсіп, ондағы жүргізіліп жатқан процестерге
еніп, тыныс алу жолы арқылы, тері және асқорыту ағзалары арқылы адамзатқа
қайта оралады. Олар канцерогенді, мутагенді, детероидты, аллерогенді және
басқа да бірнеше жылдан кейін тіпті келесі ұрпаққа залал тудырады.
Экологиялық тұрғыдан қарағанда биосфераға әсер ететін нәрсе – отынды
жағу. Ол тек қана ауаны ластап қана қоймай, сонымен қатар олардың
салдарынан климаттың өзгеруінен күрделі дүниежүзілік мәселелері туындады.
Қоршаған ортаның ластануы өмірдің барлық жағына әсер етеді: ашық, жылы
күндердің саны төмендейді, қалаларда өсімдік өледі, құрылыс материалдары
бұзылады, жағымсыз экологиялық, экономикалық, әлеуметтік жағдайлар
нашарлайды [119,120].
Табиғат мәселесін тиімді шешу техногенді әсерлерден қоршаған ортаны
қорғау бойынша шаралардың етек алу шығындарын есепке алуды қажет етеді.
Берілген жұмыста қоршаған ортаны басқарудың математикалық моделін
болжамдау қарастырылады. Әр түрлі басқару стратегияларында қалдық шығару
көзінің тиімді жұмыс реті талданады.
Әрбір экологиялық шаралардың нәтижелілігін бағалау ретінде реттеу
құндылығының төменгі деңгейлілігі немесе техногенді әсері өндіріс
аумағында жалпы экономикалық шығын көрсеткіші негіз болады.
Нәтижелі модельдің құрылысының шығу кезеңі ауадағы қоспалардың зиянды
әсерін болдырмау мәселесін уақытылы шешу және қоспалар концентрациясына
шектеулі мәндерін табу болып табылады.
Мейлі, қарастырылатын аймақ органикалық үш өлшемді көлемде Д=
және оның аймағында ауа кеңістігінде зиянды қалдықтар шығаратын өндірістік
кәсіпорын болсын дейік. Жалпылықты шектемей қалдық шығару көздерін қала
ішінде орналасқан деп санаймыз. Көрсетілген ошақтардан қоспалардың таралу
процесін талқылау үшін турбулентті диффузияның полуэмпирлік теңдеуін
қолданамыз [59,91,92].

. (138)

Шеткі және бастапқы шарттармен

, z = 0 кезінде.
(139)

, z = ( кезінде.
(140)

,
(141)

,
(142)

мұндағы: u=(u, V, W) – жел жылдамдығы векторы; – нүктедегі қоспа
концентрациясы уақыты кезінде; S – ауданның бүйір
шеті Д; Ys – Д ауданының шегі арқылы сыртқы ауданнан
тасымалданатын қоспа концентрациясы; вертикалды және
горизонтальды турбулентті диффузия коэффициенті; –
химиялық айналымның нәтижесінен өзгеріс жылдамдығын
көрсететін функция.
Жел жылдамдығының бастапқы және шектеулі шарттарын турбулентті
ауысым коэффициентінің мәні деп санаймыз.
Келесі мәндерді енгіземіз: – көлемдік векторы N, і-ші –
компонентті ошақ көзінен і қалдық шығарылуының қатыстығын көрсетеді,;
Еі – жиі қалдық тастайтын ошақ көзінен жиілікті төмендетуге қатыстық
максимумы, j = 1, N; Е-мүмкін болатын көптеген әрекеттер, яғни вектордың
кейбіреулері .
Көптеген Е жалпы жағдайда күрделі табиғатты және лимит ресурстарымен
байланысты қарастырылған аумақта санитарлы жағдай жасау және әлеуметтік-
экономикалық кеңістіктердің ластануын болдырмауға қолданатын шектеулі
жүйемен анықталады.
Модельдің сызықты күшіне 1-5, нүктесіндегі қоспа концентрациясы
аумағындағы қалдықтың жиі шығарылуын шектеуге төмендегі формуламен анықтау
мүмкін [100,102,107]:

,
(143)

мұндағы: - есеп жиынтығының шешімі,

,

, , , , .
(144)

Ал мына шешімді қанағаттандырады

,
(145)

, , , .
(146)

Ұзақ мерзім аралығында жылу беру жүйесінде ауаның сапасын жақсартуда
интегралды концентрациясы қолданылады. Қоспалардың интегралды
концентрациясын арқылы белгілеп, оларды былай анықтаймыз:

(147)

мұндағы: .

Есептерді шешу – соңғы әртүрлі әдістермен табылады [91]. көп
векторды белгілейміз, жер беті атмосфера қабатындағы нүктесіндегі
ластанудың мүмкін салдарын болжамдайды. Ол басқару нұсқасына
байланысты.
Өндірістің технологиялық әдісімен өндірісті және атмосфералы
параметрлердің бірыңғайлылығын, тұтастығын ескеретін боламыз, осыны
таңдауда өнімнің белгілі бір мөлшері ысырапсызданады және зиянды заттектер
өңделіп іске асырылады.
J- кәсіпорында i-технологиясының жиі қолдануын hil арқылы белгілейміз
кәсіпорынның функцияланған жоспарының бағыты. Берілген кәсіпорын
жұмысының экономикалық-математикалық моделін келесі үлгі арқылы пайымдаймыз
[59,91,92]:

(өнім),
(148)

бұл шектеуліктерде:

(жоспарлық тапсырыс),
(149)
,
(150)

(өзіндік құны),
(151)
(салым қою),
(152)

(іске асыру шығыны).
(153)

Бұл жерде келесі белгілер қолданылады:
--технологиясын қолдануды, i-кәсіпорын өнімі;
- j түрлі i-ші кәсіпорында өндірістің әдісі бойынша
шығаратын өнімнің ауқымы;
- технологиясы бойынша i-ші кәсіпорында зиянды қоспаларды
шығару кепілділігі;
- технологиялық әдісі бойынша i-ші кәсіпорын үшін j-ші түрлі
өнім бірлігіндегі өндірістің өзіндік құны;
- i-ші кәсіпорындағы технологиясына ластанған атмосфераны
жоюға күрделі салым;
- i-ші кәсіпорындағы технологиялық тәсілді пайдаланып іске
асыруға және фильтрлі қондырғыларға жұмсалатын шығын;
- i-ші кәсіпорынға күрделі салымға шектеу (лимит);
- i-ші өндірістегі пайдалану шығындарының шектілілігі;
- i-ші кәсіпорынмен шығарылатын өнімнің өзіндік құнының шектеулі
көлемі.

Осылайша, (148) есеп (149)-(151) шектеулерімен і-ші кәсіпорынның
функциялану жоспарын анықтайды. Ондағы lі басқармасы параметрі
секілді қатысады. көлемі (149)–(151) моделдер ішінде сызықты
бағдарламау мәселесінің шешімімен анықталуы мүмкін. Есептің тиімді шешімін
деп белгілейміз. Сонда - ге қалдықтардың азаюы салдарынан
шыққан і-ші кәсіпорынның шығындарын оңай қалпына келтіруге болады:

. (154)

құндылығының функциясы Е көпшілігінде бөлікті-сызықты функциясы
болып келеді. Сондықтан да , құрылуына параметрі бағыт
функциясының бұзылған графигі нүктесіне тең маңызды біртіндеп қабылдайтын
(158)-(162) секілді сызықты бағдарламалаудың бірнеше шешімін іске асыру
жеткілікті.
Егерде құндылықта функциясы мен (О,Еi(, көпшілігіндегі деңгейлер
анықталған болса, онда функциясының локалды минимумының кез келген
нүктесі біртіндеп күрделігі минимум нүктесі болып табылады.
Мейлі, сәйкес интервалдарда үздіксіз дифференциалданатын қосымша
функция болсын және Е* минимумының көптеген нүктесі бос емес, сонда әр
нүктеге Лагранждың көбейткіштері бар, сондай-ақ сыңары
Лагранждың функциясының [91-98,112] кейінгі нүктесін құрайды.
Мысалы, ауданында үш бірдей қуат ошағы істейді делік, сол
аумақтың (50х50х10) келесі нүктелерінде орналасқан; , , .
сақтандыру шебі ауданына жатады.
құндылық функциясы болсын.
Тиімді шешімін қарастырып табамыз:

.
(155)

Бұл шектеуліктерде

,
(156)

мұндағы: .

Интегралды шешімін таба отырып, коэффициентінің мәнін таңдаймыз:
. Ауа ағымы жылдамдығының бағыты деп алынды. Басқарудың
көрсеткіштерін өзгертетін бастапқы бағыты (1; 1; 1) тең, бұл осы
ресурсқа талап етілетін техногенді көздерінің іске қосылғандағы жағдайға
сай, яғни, құндылықты функциясының бастапқы концентрациясы.
Есептің тиімді шешімі: .
Құрастырылған есеп шешімі аймақты ластандыратын қалдық концентрациясына
және оның тиімділігінің төмендеуіндегі санитарлы құндылығына байланысты.
(156), (157) шығарылымдарда құндылық функциясының реттеушісі бірдей
алынған, олардың шешімдері қатысты қалдық бойынша қалдықты
шығарудың санитарлы аймағы аумағында анықталады.
Осылайша зиянды қалдықтарды басу нәтижесінде экономикалық шығындарын
болдырмау мақсатында олардың қоршаған ортаға қорғау шараларын экономикалық
негіздеп іске асыруды талап етеді.
4.3 Қоршаған ортаның ластануынан экономикалық шығындарды есептеу
Қаратау қалалық жылу орталығынан техногенді қалдықтардың зиянды
құрауыштарының әсерінен болатын толық экономикалық шығынды мына формуланы
қолдана отырып анықтаймыз:

,
(157)

мұндағы: – қоршаған табиғи ортаның ауа кеңістігіне жылу
кәсіпорнының әсерінен туындайтын жылдық экономикалық
шығынының бағасы:

,
(158)

мұндағы: γ – мәні 2,4 тұрақты көрсеткіш; – аумақтың
құндылығына байланысты ауаның ластану зияндылығына қатысты
көрсеткіш; – барлық қоспалардың ауада сипатты таралуын
есепке алатын коэффициенті; М – табиғатты қорғау шараларын
іске асыру нәтижесінде азайтылған өндіріс шығарылымдарының
келтірілген массасы.

тжыл,
(159)

мұндағы: – ауаға - түрлі зиянды қалдықтың азайтылған жылдық
массасы; – -өнеркәсіп кәсіпорындарымен шығарылған
бірқатар зиянды затт қатысты мәні (шартты тт).
Әр құрауышқа қатысты мөлшерсіз коэффициенттер анықталған Аі:
шаңның, көміртегі тотығының , күкірттің қос тотығының ,
ваннадий тотығының , азоттың қостотығының , көміртекті
сутегілердің , ыстың, фторлы сутегінің , фторлы азоттың
.
Зерттеу нысанында зиянды V2O5, СхНх, НF, фторид, компоненттерін
төмендету ескерілмеген, сондықтан да экологиялық шараларды іске асыру
нәтижелерінде болмаған экономикалық шығынды тек қана CO, SO2, NxOx және
шаң құрауыштары бойынша анықтаймыз.
Ошақ көздерінен ауа кеңістігіне шығарылған құрауыштардың жылдық
массасы жылдық қалдықтың келтірілген төмендеу массасы:

тжыл.

Шаралар жүргізгенге дейін Шаралар
жүргізілгеннен

кейін
шаң: 8,49 т (99,8%) 0,0934 т
көміртегі оксиді (СО): 36,18 т (76,8%) 8,39 т
екі оксидті күкірт (SO2): 33,7 т (91,2%) 2,9656 т
азот оксиді (NOx): 30,9тгод (88,4%) 3,5844 т
ванадийның бес тотығы: 0,33т -

Ауа құрамындағы қоспаның таралып ластануын ескеретін мөлшерсіз
коэффициент мәні =1,044, яғни атмосфералы ауа кеңістігінің ластануынан
болатын шығын:

шартты бірлікте.

Зиянды шығарылымдардың су ресурстарының ластануынан болатын
экономикалық шығын мына формуламен анықталады:

тшартты бірлік,
(160)

мұндағы: теңге – бекітілген тұрақты көрсеткіш; – әртүрлі су
шаруашылығының құндылығына байланысты қабылданған тұрақты
көрсеткіш.

.
(161)

Ошақ көзінен қалдықты жылдап тастаудың келтірілген массасы.
тжыл – құрғақ қалдығы
тжыл – өлшенген заттар
тжыл – хлоридтер
мұндағы: – і-ші түрлі қоспаның қатысты бұзғыштық көрсеткіші
шартты тт.
А1 = 20, А2 = 20, А3 = 10.

шартты тжыл.
теңге.

Дегенмен, шығарылымдардың жер бетіне әсерінен болатын шығындарды
есептеуге қажетті мәліметтерді анықтауға мүмкін болмағандықтан белгілі
әдістемеліктерде көрсетілгендей, болатын шығындар көлемін ауаны ластауымен
болатын шығындардың 30% құрайды деп қабылдаймыз, яғни:

шартты бірлікте.

Жалпы іс-шараларды іске асырудан болмайтын экономикалық шығын:

шартты бірлікте.

4.4 Табиғат қорғау шараларының экономикалық нәтижесінің есебі
Ұсынылған табиғат қорғау кешенді шаралары экологиялық-экономикалық
нәтижесінің есебі және оны ластаумен халық шаруашылығына келтірілетін
экономикалық шығынның бағасы типті тәсілге сәйкес іске асырылады[91-98].
Яғни – абсолютті экономикалық нәтиже толық жылдық экономикалық
көрсеткіш ретінде анықталады:

,
(162)

мұндағы: – объектісінде шығынды жоюдың і-ші түрі, теңге; –
іс-шараларды іске асыруға жұмсалған шығындар, шамамен күрделі
шығындардың 30% құрайды; – шараларды іске асыруға
бөлінген күрделі шығын; =0,12 – жыл аралығында күрделі
шығынды тиімді пайдаланудың мөлшерлі коэффиценті.
Ауалы-механикалық көбікпен шаңдыгазды басудың технологиялық шығыны 23-
кестеде келтірілген.

теңге.

Жылыжайдың егіндік ауданы 1384м2 (0,1384 Га) жеміс өнімділігі 420
цга. Белгілі мағлұматтар негізінде қыс айы мезгілінде жеміс-жидектер
бағасы 250-300 теңгекг көтеріледі. Сондықтан сол мерзімде жылыжайдан
алынатын өнімнен болатын кіріс:

теңге,

мұндағы: S – жылыжайдың таза егіндік ауданы, м2; Ж – жеміс өнімділігі,
цга; Сж – қыс мезгіліндегі жемістің орташа бағасы, теңге.

23-кесте – Ауалы-механикалық көбікпен шаңдыгазды басудың технологиялық
шығыны

Жабдықтар мен заттардың түрлеріӨлшем Саны Бірлік Құны, теңге
бірлігі бағасы,
теңге
Көбікгенератор дана 1 4200 4200
Көбікаралыстырғыш ПС-2,5 дана 2 2800 5600
Кератинді көбіктендіргіш тонна 126 800 100800
Су тонна 0,146 0,97 0,1358
Торлы перде м2 1 90 90
Беттік металл тонна 0,815 12000 9780
Проф. металл тонна 0,048 17000 816
Құбырлар п.м. 24417 60 1465020
Резисторлар (8 секция) дана 30 3000 9000
Крандар (вентильдер) дана 80 140 11200
Барлығы Мың теңге 1597506

Жылыжайдың болжамды бағасы 2200000 теңге болғанда, күрделі және
жылыжайды пайдалану жалпы шығыны:

теңгені құрайды.

Жылыжайдың өзін-өзі ақталуы:

жыл.

Жылыжайды пайдалану барысындағы 1 жылдық экономикалық нәтиже:

теңге,

мұндағы: , сондықтан
Абсолютті экономикалық нәтиже:

.
Қорытынды

Диссертациялық зерттеу нәтижелері бойынша қысқаша тұжырымдары.
Қазандықтан шығарылатын газдар мен шаң-тозаңдардың
концентрацияларының өзгерілуі ауа ағымының кинетикалық энергиясының ықпалы,
ыстық лепті шаңдыгаз ағымы мен шығарылу ортасының температураларына
байланыстылығы анықталған.
Жоғары дисперсиялы шаң бөлшектерін, газ молекулаларын белгілі-бір
ылғалды ортамен екпінді қақтығысумен, ілінісу нәтижесі және саралау
әсерімен сорбциялануы теориялық негіздерде зерттеліп, олардың көпіршіктер
қабыршығына жанасып енгізілуі, диффузиялық алмасу жылдамдығы теориясы
қағидасына сәйкес анықталатын Фик заңының негізінде тұжырымдалған.
Қазандықтан шығарылатын ыстық лепті екінші қайтара пайдалануды негіздеп,
40-600С деңгейіне дейін температурасы төмендетілген ағымының құрамындағы
шаң-тозаңдар мен газдарды зиянсыздандырудың кешенді технологиясы негізделіп
жасалынған.
Қазандықтардан шығарылатын түтінді газдардың жылу теңдестігін тәжірибе
жүзінде зерттеп, теориялық негіздерде жылуалмастырғыш қондырғысының негізгі
сипаттамалары анықталған және өндірілетін жылу көлеміне сәйкес жылыжай
таңдалып ұсынылған.
Диаметрі 5мкм жоғары шаң-тозаң бөлшектері циклонмен алдын-ала
тазартылып, ауалы-механикалық көбіктен өткен соң шаңды басу нәтижелілігі
99,98 % деңгейіне жеткізіледі. Зиянды газдардың концентрациясының азаю
нәтижелілігі орта есеппен келесідей: көміртегі тотығы СО - 76,8 %, азот
тотықтары орта есеппен NOх - 88,4%, күкірттің қос тотығы SO2 - 91,2 %.
Қойылған тапсырмалардың толықтай шешілуін бағалау. Қазандықтардан
шығарылатын заттарды зиянсыздандырумен қатар оның құрамындағы ыстық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.