Қазақстандағы суицид мәселесі
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1.Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы.адам және оның өмірі.
2. Суициттік мінез құлықтың өзіндік психологиялық ерекшеліктері
3. Суицидтің алдын алу бойынша атқарылатын жұмыстар бағыты
4. Зерттеушілердің пікірі
5. Әлем бойынша өзін.өзін өлтіру мәліметі
III.Қорытынды
IV.Пайдаланған әдебиеттер
II.Негізгі бөлім
1.Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы.адам және оның өмірі.
2. Суициттік мінез құлықтың өзіндік психологиялық ерекшеліктері
3. Суицидтің алдын алу бойынша атқарылатын жұмыстар бағыты
4. Зерттеушілердің пікірі
5. Әлем бойынша өзін.өзін өлтіру мәліметі
III.Қорытынды
IV.Пайдаланған әдебиеттер
Өзіне-өзі қол салу (әр 40 секундта бір адам өмірін қияды)
Өзін-өзі өлтіру – адам баласы жаратылғалы жалғасып келеді. КСРО кезінде бұл мәселе жабық қаралатын. 1926 жылдары Кеңес елдерінде 100 мың адамға шаққандағы өз-өзіне қол жұмсау көрсеткіші 7,8 адамды құрады. 1930 жылы Санақ жөніндегі мемлекеттік комитеті өз-өзіне қол жұмсағандармен айналысатын секторды жауып, бұл жұмысты психиатрларға тапсырды. Неге десеңіз, өз-өзіне қол жұмсағандарға ақыл-есі кеміс, психикалық ауру деп баға берілді. Сол кезеңде АҚШ-та да өзін өлімге қиып, одан аман қалғандар жазасын өтеуге түрмеге қамалды. Аустрия мамандарының дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымында (ДДҰ) жасаған баяндамасы бойынша, бүгінгі күні соғыс пен қанды қылмыстарға қарағанда әлемде өз-өзіне қол жұмсау салдарынан өлетін адамдар көп екен. Әлемде жыл сайын шамамен бір миллиондай адамның өз-өзіне қол жұмсап, 10-20 миллиондай адамның өз өмірлерін қиюға әрекет жасайтындығы соның айғағы. Тіпті, әр 40 секунд сайын дүниежүзінде бір кісінің өз өмірін қиятындығы бұл өлімнің қаншалықты жиі кездесетіндігін көрсетеді.
Өзін өлтіруге көзқарас
Өзін-өзі өлтіру мәселесі Англияда 1961 жылға дейін заңға қайшы деп табылды. Бірақ, соңында заң арқылы шешудің мүмкін еместігі еріксіз мойындалды. Көне Норвегия сотында оған «абыройсыз өлім» деп баға берілді. Финляндияда 1442 жылғы заң бойынша өз-өзіне қол жұмсау мемлекетке қарсы жасалған қылмыс деп есептеліп, шіркеу құқықтары бойынша емес, азаматтық құқықтар бойынша жауапқа тартылды. 1808 жылғы Голландия заңында өз өмірін қиюға әрекет жасағанды қудалау тоқтатылды. Басқа Еуропа мемлекеттеріне қарағанда Италияда өз-өзін өлтіруге қатаң көзқарас қалыптасқан. Онда өз-өзіне қол салу – Құдайдың ең қымбат сыйынан қол үзу, яғни, ауыр күнәға бару болып саналады. Тіпті, өз-өзін өлтірген адамның абыройсыздығы жақындарын жерге қаратады. Қытайда тарихи дәстүр бойынша өз-өзіне қол жұмсайтындарды қолдамаса да, ондайлардың ізіне түсіп қудаламау керек деген пікір жақталады. Қытай еркектері көбіне қоғамдағы келеңсіздіктерге шыдамаса, әйелдері көбіне үйдегі араздыққа төзбейді. Үндістанда өзін-өзі өлтіру өмір салтының нышаны күйінде қалып қойған. Үнділіктер Құдайға деген ең үлкен құрбан адамның өз жаны деп біледі. Оның негізі өзін құрбан еткен жандарға мәңгілік өмір есігі ашылады деген сенімде жатыр.
Өзін-өзі өлтіру – адам баласы жаратылғалы жалғасып келеді. КСРО кезінде бұл мәселе жабық қаралатын. 1926 жылдары Кеңес елдерінде 100 мың адамға шаққандағы өз-өзіне қол жұмсау көрсеткіші 7,8 адамды құрады. 1930 жылы Санақ жөніндегі мемлекеттік комитеті өз-өзіне қол жұмсағандармен айналысатын секторды жауып, бұл жұмысты психиатрларға тапсырды. Неге десеңіз, өз-өзіне қол жұмсағандарға ақыл-есі кеміс, психикалық ауру деп баға берілді. Сол кезеңде АҚШ-та да өзін өлімге қиып, одан аман қалғандар жазасын өтеуге түрмеге қамалды. Аустрия мамандарының дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымында (ДДҰ) жасаған баяндамасы бойынша, бүгінгі күні соғыс пен қанды қылмыстарға қарағанда әлемде өз-өзіне қол жұмсау салдарынан өлетін адамдар көп екен. Әлемде жыл сайын шамамен бір миллиондай адамның өз-өзіне қол жұмсап, 10-20 миллиондай адамның өз өмірлерін қиюға әрекет жасайтындығы соның айғағы. Тіпті, әр 40 секунд сайын дүниежүзінде бір кісінің өз өмірін қиятындығы бұл өлімнің қаншалықты жиі кездесетіндігін көрсетеді.
Өзін өлтіруге көзқарас
Өзін-өзі өлтіру мәселесі Англияда 1961 жылға дейін заңға қайшы деп табылды. Бірақ, соңында заң арқылы шешудің мүмкін еместігі еріксіз мойындалды. Көне Норвегия сотында оған «абыройсыз өлім» деп баға берілді. Финляндияда 1442 жылғы заң бойынша өз-өзіне қол жұмсау мемлекетке қарсы жасалған қылмыс деп есептеліп, шіркеу құқықтары бойынша емес, азаматтық құқықтар бойынша жауапқа тартылды. 1808 жылғы Голландия заңында өз өмірін қиюға әрекет жасағанды қудалау тоқтатылды. Басқа Еуропа мемлекеттеріне қарағанда Италияда өз-өзін өлтіруге қатаң көзқарас қалыптасқан. Онда өз-өзіне қол салу – Құдайдың ең қымбат сыйынан қол үзу, яғни, ауыр күнәға бару болып саналады. Тіпті, өз-өзін өлтірген адамның абыройсыздығы жақындарын жерге қаратады. Қытайда тарихи дәстүр бойынша өз-өзіне қол жұмсайтындарды қолдамаса да, ондайлардың ізіне түсіп қудаламау керек деген пікір жақталады. Қытай еркектері көбіне қоғамдағы келеңсіздіктерге шыдамаса, әйелдері көбіне үйдегі араздыққа төзбейді. Үндістанда өзін-өзі өлтіру өмір салтының нышаны күйінде қалып қойған. Үнділіктер Құдайға деген ең үлкен құрбан адамның өз жаны деп біледі. Оның негізі өзін құрбан еткен жандарға мәңгілік өмір есігі ашылады деген сенімде жатыр.
1. Сәбет Бап-Баба. Жалпы психология. Алматы – Дарын-2003.
2. Жарықбаев Қ.Б. Жалпы психология. Алматы,2004.
3. Жарықбаев Қ.Б. Жантану негіздері. Алматы,2002.
4. Жарықбаев Қ.Б., Озғанбаев Ө. Жантануға кіріспе. А., 2000.
5. Жалпы психололгия. / Алдамұратов Ә. А.,1996.
Қосымша әдебиеттер.
6. Немов Р.С. Психология. Книга 1. Москва, 2003.
7. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. 4-е изд., Спб, 1999.
8. Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. Москва, 2002.
2. Жарықбаев Қ.Б. Жалпы психология. Алматы,2004.
3. Жарықбаев Қ.Б. Жантану негіздері. Алматы,2002.
4. Жарықбаев Қ.Б., Озғанбаев Ө. Жантануға кіріспе. А., 2000.
5. Жалпы психололгия. / Алдамұратов Ә. А.,1996.
Қосымша әдебиеттер.
6. Немов Р.С. Психология. Книга 1. Москва, 2003.
7. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. 4-е изд., Спб, 1999.
8. Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. Москва, 2002.
А.Ясауи атындағы халықаралық Қазақ-Түрік университеті
Факультет: Медицина
Баяндама
Тақырып: Қазақстандағы суицид мәселесі.
Дайындаған:Абубакирова Г
Жетекші:
Махамбетова Г
Тобы:ЖМ-
127
Түркістан-2011жыл
Жоспар
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1.Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы-адам және оның өмірі.
2. Суициттік мінез құлықтың өзіндік психологиялық ерекшеліктері
3. Суицидтің алдын алу бойынша атқарылатын жұмыстар бағыты
4. Зерттеушілердің пікірі
5. Әлем бойынша өзін-өзін өлтіру мәліметі
III.Қорытынды
IV.Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Өзіне-өзі қол салу (әр 40 секундта бір адам өмірін қияды)
Өзін-өзі өлтіру – адам баласы жаратылғалы жалғасып келеді. КСРО
кезінде бұл мәселе жабық қаралатын. 1926 жылдары Кеңес елдерінде 100 мың
адамға шаққандағы өз-өзіне қол жұмсау көрсеткіші 7,8 адамды құрады. 1930
жылы Санақ жөніндегі мемлекеттік комитеті өз-өзіне қол жұмсағандармен
айналысатын секторды жауып, бұл жұмысты психиатрларға тапсырды. Неге
десеңіз, өз-өзіне қол жұмсағандарға ақыл-есі кеміс, психикалық ауру деп
баға берілді. Сол кезеңде АҚШ-та да өзін өлімге қиып, одан аман қалғандар
жазасын өтеуге түрмеге қамалды. Аустрия мамандарының дүниежүзілік денсаулық
сақтау ұйымында (ДДҰ) жасаған баяндамасы бойынша, бүгінгі күні соғыс пен
қанды қылмыстарға қарағанда әлемде өз-өзіне қол жұмсау салдарынан өлетін
адамдар көп екен. Әлемде жыл сайын шамамен бір миллиондай адамның өз-өзіне
қол жұмсап, 10-20 миллиондай адамның өз өмірлерін қиюға әрекет жасайтындығы
соның айғағы. Тіпті, әр 40 секунд сайын дүниежүзінде бір кісінің өз өмірін
қиятындығы бұл өлімнің қаншалықты жиі кездесетіндігін көрсетеді.
Өзін өлтіруге көзқарас
Өзін-өзі өлтіру мәселесі Англияда 1961 жылға дейін заңға қайшы деп
табылды. Бірақ, соңында заң арқылы шешудің мүмкін еместігі еріксіз
мойындалды. Көне Норвегия сотында оған абыройсыз өлім деп баға берілді.
Финляндияда 1442 жылғы заң бойынша өз-өзіне қол жұмсау мемлекетке қарсы
жасалған қылмыс деп есептеліп, шіркеу құқықтары бойынша емес, азаматтық
құқықтар бойынша жауапқа тартылды. 1808 жылғы Голландия заңында өз өмірін
қиюға әрекет жасағанды қудалау тоқтатылды. Басқа Еуропа мемлекеттеріне
қарағанда Италияда өз-өзін өлтіруге қатаң көзқарас қалыптасқан. Онда өз-
өзіне қол салу – Құдайдың ең қымбат сыйынан қол үзу, яғни, ауыр күнәға бару
болып саналады. Тіпті, өз-өзін өлтірген адамның абыройсыздығы жақындарын
жерге қаратады. Қытайда тарихи дәстүр бойынша өз-өзіне қол жұмсайтындарды
қолдамаса да, ондайлардың ізіне түсіп қудаламау керек деген пікір
жақталады. Қытай еркектері көбіне қоғамдағы келеңсіздіктерге шыдамаса,
әйелдері көбіне үйдегі араздыққа төзбейді. Үндістанда өзін-өзі өлтіру өмір
салтының нышаны күйінде қалып қойған. Үнділіктер Құдайға деген ең үлкен
құрбан адамның өз жаны деп біледі. Оның негізі өзін құрбан еткен жандарға
мәңгілік өмір есігі ашылады деген сенімде жатыр.
Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы-адам және оның өмірі
(ҚР Конституциясынан)
Бүгінгі жасөспірім ертеңгі
Қазақстанның болашағы
Жақсы тәртіп әдетке айналса – ырыс,
Жаман тәртіп әдетке айналса – қырсық.
Қазақстандағы суицид
Қазіргі кезде Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының дерегі бойынша
Қазақсатан елдегі азаматтарының өз өмірлерін қиюы бойынша әлемде үшінші
орынды алады. Ал осыдан үш жыл бұрынғы деректер бойынша Қазақстан бесінші
орында болған. Ол кезде орта есеппен 100 000 адамға шаққандағы суицид
жасаушылардың саны 30 адамды құраған. ДДСҰ-ның соңғы мәліметіне сүйенсек,
әлемде жыл сайын бір миллиондай адам өзін-өзі өлтіреді. Бір миллион адамның
8 мыңы қазақстандықтардан тұрады. Бұл дегеніміз әр бір сағат сайын бір
қазақстандық суицид жасайды дегенді білдіреді
Ал Оңтүстік Қазақстан облысында жыл басынан бері 7 жасөспірім өмірмен
саналы түрде қош айтысқан. Соңғы екі жылда облыс бойынша барлығы 123 бала
суицид оқиғасынан көз жұмыпты. Оның ошақтары ретінде Мақтаарал, Қазығұрт,
Сарыағаш және Төлеби аудандары танылған.
Кейiнгi төрт жылдың iшiнде жасөспiрiмдердiң өз-өзiне қол салу
әрекеттерi Мақтаарал (25), Қазығұрт (17), Созақ (15), Сарыағаш (14),
Түлкiбас (10), Сайрам (11), Төлеби (13), Бәйдiбек (10) аудандарында және
Шымкент (12), Түркiстан (13) қалаларында жиi кездескенi анықталып отыр.
Өміріміз — аманат.
Біздің кеудемізде жанымыз болғанымен оны өз еркімізбен қиюға хақымыз
жоқ. Өмір Аллаһтың адамдарға берген аманаты. Шариғат заңдары адамдарға өзін-
өзі өлтіруге рұқсат етпейді. Ол туралы хадисте: Егер кісі өзін өлтіру үшін
нені қолданса, Қиямет күні сонымен азапталады деген.
Ислам дінінде суицид жасаушылардың күнәсі адам өлтіргеннен де ауыр.
Тіпті, ертеден-ақ ата-балаларымыз Ислам дінін ұстанып, ондай адамдардың
жаназа намазын оқымаған және мұсылмандар жерленетін мазарға емес айдалаған
көмген. Бірақ бұл жағдай халық арасында діннің жоғары мәртебеге ие болған
кездерінде болатын Қазіргі кезде мыңдаған өз-өзіне қол жұмсап көз жұмса да
жаназа намазы оқылып, мұсылмандар мазарына жерленуде.
Жапонияда психикасы әлсіз балалармен арнайы жұмыс жасайтын суицидолог
мамандар әзірленеді екен. Бізде ше? Суицидті тіркеп, тексеріп отырғанымыз
болмаса, онымен білек сыбана күрескендер жоқ.
Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы 2020 жылға қарай жыл сайын өзіне қол
жұмсайтындардың саны 1 500 000 адамға жетеді деп болжам жасап отыр. Сол
болжамның басынан табылмау үшін қазақстандық жеткіншектер арасындағы өлім
әлдиін азайтуға шара қабылдайтын кез келген секілді.
Суициттік мінез құлықтың өзіндік психологиялық ерекшеліктері
• . Суицид-латын тілінен алынған өзін-өзі өлтіру, өзіне қол
салу,немесе қасақана өз өмірін қию дегенді білдіреді.
• Суициалдық ниет – түпкі ойға ерік компоненті қосылған кезде шығады,
яғни ,шешім мінез-құлық , әрекетіне дайын болу кезеңі
• Өз-өзіне қол жұмсау негізгі үш топқа бөлінеді нағыз
демонстративтік және жасырын
Нағыз суицид
• Қашанда жабырқау дағдарыстық немесе өмірден баз кешу жайлы ой , өмір
сүрудің мәні жайлы ойланып, күйзеліп жатады.
• Өзін-өзі өлтіру нағыз суицид- бұл көбінесе сәтсіз отбасыларда немесе
әйел жүктілік кезінде баланы керек етпеу бала психологиясында
жасөспірімдік кезде белгілерін береді .Бала өзін-өзі жек көреді ,өзін
басқалардан кем санайды, томаға-тұйықталып күйзелу басталады. Өмір
сәтсіздіктеріне, жан күйзелісіне шыдай алмау,жағдайдан шығудың жолын
таппау, жеке бастың дағдарысы осының бәрі таңдауы тарылып, өзіне-өзі
қол салуға итермелейді.
Демонстративтік
суицид
• Өлуге деген ниетпен байланысты емес қайта өз проблемасына назар
аудартудың әдіс- құралы болады, көмекке шақырады . Жасөспірімдердің
күре тамырын кесуі, түрлі дәрі дәрмектер ішуі байбаламдық
сипат,жасөспірімдердің 10 пайызы ғана шынайы өлгісі келеді екен 90
пайызы көмекке шақырған жанайқай. Көбінесе, ата-аналарымен
келіспеушілік, құрбыларының ортасында беделінің төмендігі немесе
мұғалімдердің көпшілік арасында кемітіп сөйлеуі көп әсер етеді. Бұл
жасөспірімдер өзіне назар аударту үшін өліммен ойнап, шын мәнінде
сондай жағдайға тап болып қалуы мүмкін,немесе орны толмас өкінішке
ұшырауы да мүмкін.
Жасырын суицид
• Өз-өзіне қол салу мінез- қылығының бір түрі. Көп жағдайда бұл мінез
–құлық тәуекелге негізделіп, өмірден өтуден гөрі өліммен ойнауға көбірек
ұқсайды. Бұндай адамдар өмірден өтудің ашық түрін таңдамай жасырын
түрін таңдайды .Бұларға автомобиль жүргізудің қауіпті түрі , спорттың
қауіпті түрін таңдау, ерікті түрде ыстық нүктелерге барумен әсері күшті
есірткілерді пайдаланумен басқалармен араласпай, өзін-өзі оңаша ұстау
жатады.
• Суицидтің алдын алу бойынша атқарылатын жұмыстар бағыты
Лекциялар, сұхбаттар
Жеке кеңестер
Психотренингтер
Семинар, диспуттар
Имаммен кездесу
Ата-аналармен жұмыс
Педагогтармен жұмыс
Өзін-өзі басқару
Өз-өзіне қол жұмсағандардың бәрі жүйкелік-психикалық аурулар.
Эскероль
Эксперт-психологтардың зерттеу нәтижелері
• Қандай шарасыз жағдайға тап болғаныңды басқаларға түсіндіру-80%
• Басқаларды көмекке шақыру -40%
• Дөрекі, өрескел қарым-қатынаста болған адамды өкінтіру-30%
• Біреуді қандай сүйетініңді және оның сүйетін-сүймейтіндігін анықтау
-25%
• Өз шешімін өзгертуге ықпал ету -25%
• Айналадағылар назарын өзіне аудару-40%
• Өз-өзіне қол жұмсауға әсер ететін негізгі факторлар
Жасөспірімдер арасында кездесетін суицидтің себептері:
• Сүйікті адамын жоғалту
• Шектен тыс қалжырау жағдайы,жүйкелік –психикалық күштену
• Қызғаныш; ызалану мен жабырқаудың әр алуан формалары
• Алкогольді, психотропты дәрілерді және есірткіні пайдалану нәтижесінде
пайда болатын жеке бастың қорғаныш тетігінің бұзылуы
• Сырт келбетіне көңілі толмау
• Емтихан нәтижелері
• Анкологик ауруларға шалынғандар
• Отбасындағы келеңсіздіктер
• Ата-анасының сүйіспеншілігін жоғалту
Өзін-өзі өлтіруге ниеттенудің кейбір белгілері:
Суицидке жақын адам нені қаламайды?
Жалғыздық-та болуды
Насихаттар, кеңестер бергенді
Сұрақ беріп,сөзін бөлгенді
Жанашыр-лық танытқанды
Салысты-рып сын айтқанды
Әлеуметке қарсы мінез-құлық синдромы:
– Жасөспірім өтпелі шақта отбасының ықпалынан құтылуға тырысады.
Мұндай кездерде топтарға кіруге құмарлық ойындарға әуестенуге,
үйден қашып кету өтпелі кезеңде жасөспірім түрлі психологиялық
ауытқулар көрсетеді:
Диперсонализация
• Өз денесін бөтенсіну, ойлары жан-жаққа шашырап еркіне бағынбайды. Кей
жағдайда жасөспірімдер мені жаным тастап кетті деп өздерін
ұйқыдағыдай сезінеді. Бұрын көрген нәрселерін ешқашан көрмегендей, ал
көрмеген нәрселерін көрген сияқты елестейді. Бұл жасөспірімнің миының
жетілуі, органикалық бұзылу болып табылады.
• Құқық бұзушылық, маскүнемділікке салыну ата-аналарымен
келіспеушілік,ашуланшақтық, тіл алмаушылық, қоршаған орта адамдарының
сезімдеріне көңіл бөлмеушілік жатады. Статистикалық деректерге
сүйенсек , жылына қылмыстық істердің 40%-ы жасөспірімдер қолымен
жасалынады.
• Психологиялық ауытқушылықтың алдын-алу үшін мектептерде
жасөспірімдерге, ата-аналарға арналған психологиялық дәрістер оқылуы
керек. Ол мынадай тақырыпта болуы керек.
Ипохондриялық синдром
Бұл әлсіздік, шаршау, тыныс алудың бұзылуы, үрейлену, жағымсыз
түстер көру белгілері көрініс береді. Тамақтанудың бұзылуы- бұл ер
балаларға қарағанда қыз балаларда көптеп кездеседі. 1.Қалыпты тамақтанбаса,
бойы өспей жыныстық жетілуі кешеуілдейді, және денеге шектен тыс күш
түсіруге болмайды.
Суицидтің психологиялық мәні – эмоционалды зорлануды алып тастау,
ерікті не еріксіз бас тартатын жағдайдан кету. Сөйтіп өзіне назар аударту,
бейсаналық деңгейде көмек сұрау.
Суицидке баратын адамдар
10 %-ы шын мәнінде 90 %-
ы осы әрекетке өзіне
өзіне қол салғысы келеді назар аударту
мақсатымен барады
Зерттеушілердің пікірі
Өзін-өзі өлтіру ісін зерттеген психолог, социолог мамандар көп
болған. ХІХ ғасырда бұл іспен француз социологы Э. Дюркгейм айналысты.
Батыстық ғалым Г. Шорт 1954 жылы бұл кеселге жетелейтін ең негізгі себеп -
тапшылық, кедейлік деп жарияласа, 1960 жылдары америкалық Уоррен Брид өз-
өзіне қол жұмсауға ер кісілерді итермелейтін басты себеп – психикалық
аурулар мен ушығып кеткен отбасы жанжалы екенін айтты. 1988 жылы Санкт-
Петербургте А. Лихачевтың Еуропалық Ресей мен Батыс Еуропадағы өзін-өзі
өлтіру. Салыстырмалы-деректік зерттеу тәжірибесі атты кітабы жарық көрді.
1912 жылы Санкт-Петербургте басылған Өзін-өзі өлтіру себептері және онымен
мүмкіндігінше күресу атты еңбегінде психолог В. Бехтереев те өз-өзіне
қол жұмсаудың бірқатар себептерін алға тартты. Бір қызығы, танымал психиатр
А.Г.Абрумова мұндай әрекетке тек психикалық аурулар ғана емес, керісінше,
ақыл-есі бүтін адамдардың көп баратындығын дәлелдеді. Өзін-өзін өлтіруге
талпынып, бірақ аман қалу қылмыс саласында өзін-өзі өлтіруге әрекет деп
аталады. Жақында Архус университетінің жанындағы дат ұлттық зерттеу
орталығының ғалымдары егер тұқымында, ағайын-туыстары мен жақындарында өз-
өзіне қол жұмсаған адам болса, онда өзін-өзі өлімге қию қаупі еселене
түсетіндігін дәлелдеді. Психологтар өзін-өзі өлтіру оқиғаларының 60 пайызы
көбіне-көп жылдың көктем, жаз мезгілдерінде іске асады деуде. Сондай-ақ,
үйленгендерге қарағанда бойдақтар мен ажырасқандар көбірек өздеріне қол
жұмсайды екен. Психотерапевт, психоаналитик мамандардың пайымдауынша, өз-
өзіне қол жұмсау 3 топқа бөлінеді: ашық, жасырын және демонстрантты. Ашық
түрде өзіне қол жұмсайтындар бұған аяқасты бармайды. Өмірдің мәнін
түсінбеу, өзінің өмірдегі міндеті мен орнын ұғына алмау (әсіресе, жастар
мен қарттар) ойлана келе осындай ашық түрде өз жанын өлімге қияды. Өйткені,
өзін ешкімге керексіз сезінеді. Өлуді мақсат тұтпай, жай ғана басқалардың
назарын өзіне аудару үшін өз-өзіне қол жұмсау әрекетіне бару
демонстрантты түрге жатады. Айтқанымды орындамасаң, өле салам! деп
қорқыту түрлері де осыған тән. Жасырын түрде өз-өздеріне қол жұмсайтындар
өлуді мәселенің шешімі деп санамайды, алайда, одан басқа жол таба алмай
қиналады. Зерттеуші Эрвин Рингельдің айтуынша, өзін-өзі өлтіру үрдісі
негізінен 3 сатыда жүзеге асады. Біріншісі, келеңсіздіктен арылудың бір
ғана жолы – өлім деген ойдың мазалай бастауы. Екіншісі, болған оқиғаға
адамның тек қана өзін кінәлауы. Үшіншісі, адам өз-өзін қайтып өлтірудің
түрлі айла-тәсілдерін қарастырып, оны ойша жүзеге асыруы.
Өзін-өзі өлтіруден дүниежүзі бойынша бірінші орында Ресей тұрғандығын
хабарлады. Ресейде жыл сайын шамамен 2500 кәмелетке толмаған бала өз-
өздеріне қол жұмсайды екен. Бұл жөнінен АҚШ екінші орында – жылына 1800
бала. Ал жан басына шаққандағы көрсеткіш бойынша бірінші орынды Шри-Ланка
(100 000 жасөспірім)
Әлем бойынша өзін-өзін өлтіру мәліметі
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы өзін-өзі өлтіру көрсеткіші
бойынша әлем елдерін үш топқа бөледі:
1. Өзін-өзі өлтіру көрсеткіші өте төмен елдерге (100 мың адамнан жылына
10 адам). Оған Грекия, Италия, Гватемала (0,5), Филиппин (0,5), Албания
(1,4), Доминикан республикасы (2,1), Армения (2,3) жатады. Өзін-өзі
өлтірудің ең төменгі көрсеткіші мұсылман елдерінде. Айталық, Мысырда
(0,03), Кувейт (2,1). Африка елдерінде де бұл көрсеткіш жоққа тән.
2. Өзін-өзі өлтіру көрсеткіші орташа елдерге (100 мың адамнан жылына 10-
20 адам). Аустралия, АҚШ-ты (10.4) жатқызуға болады.
3. Өзін-өзі өлтіру көрсеткіші жоғары және өте жоғары елдер (100 мың
адамнан 20- дан көп адам). Жапония (27,1), Венгрия (35,9), Эстония (40),
Ресей (39,4 – жыл сайын 60 мың адам), Литва (42,1), Латвия (42,5).
Дәстүрлі жапон мәдениетінде өз-өзіне қол жұмсаудың қалыптасқан
атаулары да бар. Айталық, Докуяку дзисацу – у, не ұйықтатын дәрі арқылы
өлу, Тоосин дзисацу – биіктен секіру, Харакири (сэппуку) – сөзбе-сөз
аударсақ қарынды жару дегенді білдіреді. Жапон ұлттық полиция агенттігінің
мәлімдеуінше, 2003 жылы Күншығыс елінде 34 мыңнан аса адам өз-өздеріне қол
жұмсаған. Бұл 2002 жылға қарағанда 7 пайызға өскендікөрсетеді..
Әйелдерге қарағанда ер кісілер өзін-өзі өлтіруге 6 есе жиі барады.
Өмірден қыршын кеткендердің көбі 30 жасқа дейінгі жастар. Францияда әрбір
жиырма шақты жастың біреуі өз-өзін өлтіру әрекетіне барады. Өзін-өзі өлтіру
жұмыстарын қадағалайтын жапон ғалымы Ямамато Тэй 16 жас шамасындағы
жасөспірімдерде махаббат үшін өз-өзіне қол жұмсаушылық қыздарда 42,2 пайыз,
ұлдарда 36,6 пайыз екендігін алға ... жалғасы
Факультет: Медицина
Баяндама
Тақырып: Қазақстандағы суицид мәселесі.
Дайындаған:Абубакирова Г
Жетекші:
Махамбетова Г
Тобы:ЖМ-
127
Түркістан-2011жыл
Жоспар
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1.Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы-адам және оның өмірі.
2. Суициттік мінез құлықтың өзіндік психологиялық ерекшеліктері
3. Суицидтің алдын алу бойынша атқарылатын жұмыстар бағыты
4. Зерттеушілердің пікірі
5. Әлем бойынша өзін-өзін өлтіру мәліметі
III.Қорытынды
IV.Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Өзіне-өзі қол салу (әр 40 секундта бір адам өмірін қияды)
Өзін-өзі өлтіру – адам баласы жаратылғалы жалғасып келеді. КСРО
кезінде бұл мәселе жабық қаралатын. 1926 жылдары Кеңес елдерінде 100 мың
адамға шаққандағы өз-өзіне қол жұмсау көрсеткіші 7,8 адамды құрады. 1930
жылы Санақ жөніндегі мемлекеттік комитеті өз-өзіне қол жұмсағандармен
айналысатын секторды жауып, бұл жұмысты психиатрларға тапсырды. Неге
десеңіз, өз-өзіне қол жұмсағандарға ақыл-есі кеміс, психикалық ауру деп
баға берілді. Сол кезеңде АҚШ-та да өзін өлімге қиып, одан аман қалғандар
жазасын өтеуге түрмеге қамалды. Аустрия мамандарының дүниежүзілік денсаулық
сақтау ұйымында (ДДҰ) жасаған баяндамасы бойынша, бүгінгі күні соғыс пен
қанды қылмыстарға қарағанда әлемде өз-өзіне қол жұмсау салдарынан өлетін
адамдар көп екен. Әлемде жыл сайын шамамен бір миллиондай адамның өз-өзіне
қол жұмсап, 10-20 миллиондай адамның өз өмірлерін қиюға әрекет жасайтындығы
соның айғағы. Тіпті, әр 40 секунд сайын дүниежүзінде бір кісінің өз өмірін
қиятындығы бұл өлімнің қаншалықты жиі кездесетіндігін көрсетеді.
Өзін өлтіруге көзқарас
Өзін-өзі өлтіру мәселесі Англияда 1961 жылға дейін заңға қайшы деп
табылды. Бірақ, соңында заң арқылы шешудің мүмкін еместігі еріксіз
мойындалды. Көне Норвегия сотында оған абыройсыз өлім деп баға берілді.
Финляндияда 1442 жылғы заң бойынша өз-өзіне қол жұмсау мемлекетке қарсы
жасалған қылмыс деп есептеліп, шіркеу құқықтары бойынша емес, азаматтық
құқықтар бойынша жауапқа тартылды. 1808 жылғы Голландия заңында өз өмірін
қиюға әрекет жасағанды қудалау тоқтатылды. Басқа Еуропа мемлекеттеріне
қарағанда Италияда өз-өзін өлтіруге қатаң көзқарас қалыптасқан. Онда өз-
өзіне қол салу – Құдайдың ең қымбат сыйынан қол үзу, яғни, ауыр күнәға бару
болып саналады. Тіпті, өз-өзін өлтірген адамның абыройсыздығы жақындарын
жерге қаратады. Қытайда тарихи дәстүр бойынша өз-өзіне қол жұмсайтындарды
қолдамаса да, ондайлардың ізіне түсіп қудаламау керек деген пікір
жақталады. Қытай еркектері көбіне қоғамдағы келеңсіздіктерге шыдамаса,
әйелдері көбіне үйдегі араздыққа төзбейді. Үндістанда өзін-өзі өлтіру өмір
салтының нышаны күйінде қалып қойған. Үнділіктер Құдайға деген ең үлкен
құрбан адамның өз жаны деп біледі. Оның негізі өзін құрбан еткен жандарға
мәңгілік өмір есігі ашылады деген сенімде жатыр.
Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы-адам және оның өмірі
(ҚР Конституциясынан)
Бүгінгі жасөспірім ертеңгі
Қазақстанның болашағы
Жақсы тәртіп әдетке айналса – ырыс,
Жаман тәртіп әдетке айналса – қырсық.
Қазақстандағы суицид
Қазіргі кезде Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының дерегі бойынша
Қазақсатан елдегі азаматтарының өз өмірлерін қиюы бойынша әлемде үшінші
орынды алады. Ал осыдан үш жыл бұрынғы деректер бойынша Қазақстан бесінші
орында болған. Ол кезде орта есеппен 100 000 адамға шаққандағы суицид
жасаушылардың саны 30 адамды құраған. ДДСҰ-ның соңғы мәліметіне сүйенсек,
әлемде жыл сайын бір миллиондай адам өзін-өзі өлтіреді. Бір миллион адамның
8 мыңы қазақстандықтардан тұрады. Бұл дегеніміз әр бір сағат сайын бір
қазақстандық суицид жасайды дегенді білдіреді
Ал Оңтүстік Қазақстан облысында жыл басынан бері 7 жасөспірім өмірмен
саналы түрде қош айтысқан. Соңғы екі жылда облыс бойынша барлығы 123 бала
суицид оқиғасынан көз жұмыпты. Оның ошақтары ретінде Мақтаарал, Қазығұрт,
Сарыағаш және Төлеби аудандары танылған.
Кейiнгi төрт жылдың iшiнде жасөспiрiмдердiң өз-өзiне қол салу
әрекеттерi Мақтаарал (25), Қазығұрт (17), Созақ (15), Сарыағаш (14),
Түлкiбас (10), Сайрам (11), Төлеби (13), Бәйдiбек (10) аудандарында және
Шымкент (12), Түркiстан (13) қалаларында жиi кездескенi анықталып отыр.
Өміріміз — аманат.
Біздің кеудемізде жанымыз болғанымен оны өз еркімізбен қиюға хақымыз
жоқ. Өмір Аллаһтың адамдарға берген аманаты. Шариғат заңдары адамдарға өзін-
өзі өлтіруге рұқсат етпейді. Ол туралы хадисте: Егер кісі өзін өлтіру үшін
нені қолданса, Қиямет күні сонымен азапталады деген.
Ислам дінінде суицид жасаушылардың күнәсі адам өлтіргеннен де ауыр.
Тіпті, ертеден-ақ ата-балаларымыз Ислам дінін ұстанып, ондай адамдардың
жаназа намазын оқымаған және мұсылмандар жерленетін мазарға емес айдалаған
көмген. Бірақ бұл жағдай халық арасында діннің жоғары мәртебеге ие болған
кездерінде болатын Қазіргі кезде мыңдаған өз-өзіне қол жұмсап көз жұмса да
жаназа намазы оқылып, мұсылмандар мазарына жерленуде.
Жапонияда психикасы әлсіз балалармен арнайы жұмыс жасайтын суицидолог
мамандар әзірленеді екен. Бізде ше? Суицидті тіркеп, тексеріп отырғанымыз
болмаса, онымен білек сыбана күрескендер жоқ.
Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы 2020 жылға қарай жыл сайын өзіне қол
жұмсайтындардың саны 1 500 000 адамға жетеді деп болжам жасап отыр. Сол
болжамның басынан табылмау үшін қазақстандық жеткіншектер арасындағы өлім
әлдиін азайтуға шара қабылдайтын кез келген секілді.
Суициттік мінез құлықтың өзіндік психологиялық ерекшеліктері
• . Суицид-латын тілінен алынған өзін-өзі өлтіру, өзіне қол
салу,немесе қасақана өз өмірін қию дегенді білдіреді.
• Суициалдық ниет – түпкі ойға ерік компоненті қосылған кезде шығады,
яғни ,шешім мінез-құлық , әрекетіне дайын болу кезеңі
• Өз-өзіне қол жұмсау негізгі үш топқа бөлінеді нағыз
демонстративтік және жасырын
Нағыз суицид
• Қашанда жабырқау дағдарыстық немесе өмірден баз кешу жайлы ой , өмір
сүрудің мәні жайлы ойланып, күйзеліп жатады.
• Өзін-өзі өлтіру нағыз суицид- бұл көбінесе сәтсіз отбасыларда немесе
әйел жүктілік кезінде баланы керек етпеу бала психологиясында
жасөспірімдік кезде белгілерін береді .Бала өзін-өзі жек көреді ,өзін
басқалардан кем санайды, томаға-тұйықталып күйзелу басталады. Өмір
сәтсіздіктеріне, жан күйзелісіне шыдай алмау,жағдайдан шығудың жолын
таппау, жеке бастың дағдарысы осының бәрі таңдауы тарылып, өзіне-өзі
қол салуға итермелейді.
Демонстративтік
суицид
• Өлуге деген ниетпен байланысты емес қайта өз проблемасына назар
аудартудың әдіс- құралы болады, көмекке шақырады . Жасөспірімдердің
күре тамырын кесуі, түрлі дәрі дәрмектер ішуі байбаламдық
сипат,жасөспірімдердің 10 пайызы ғана шынайы өлгісі келеді екен 90
пайызы көмекке шақырған жанайқай. Көбінесе, ата-аналарымен
келіспеушілік, құрбыларының ортасында беделінің төмендігі немесе
мұғалімдердің көпшілік арасында кемітіп сөйлеуі көп әсер етеді. Бұл
жасөспірімдер өзіне назар аударту үшін өліммен ойнап, шын мәнінде
сондай жағдайға тап болып қалуы мүмкін,немесе орны толмас өкінішке
ұшырауы да мүмкін.
Жасырын суицид
• Өз-өзіне қол салу мінез- қылығының бір түрі. Көп жағдайда бұл мінез
–құлық тәуекелге негізделіп, өмірден өтуден гөрі өліммен ойнауға көбірек
ұқсайды. Бұндай адамдар өмірден өтудің ашық түрін таңдамай жасырын
түрін таңдайды .Бұларға автомобиль жүргізудің қауіпті түрі , спорттың
қауіпті түрін таңдау, ерікті түрде ыстық нүктелерге барумен әсері күшті
есірткілерді пайдаланумен басқалармен араласпай, өзін-өзі оңаша ұстау
жатады.
• Суицидтің алдын алу бойынша атқарылатын жұмыстар бағыты
Лекциялар, сұхбаттар
Жеке кеңестер
Психотренингтер
Семинар, диспуттар
Имаммен кездесу
Ата-аналармен жұмыс
Педагогтармен жұмыс
Өзін-өзі басқару
Өз-өзіне қол жұмсағандардың бәрі жүйкелік-психикалық аурулар.
Эскероль
Эксперт-психологтардың зерттеу нәтижелері
• Қандай шарасыз жағдайға тап болғаныңды басқаларға түсіндіру-80%
• Басқаларды көмекке шақыру -40%
• Дөрекі, өрескел қарым-қатынаста болған адамды өкінтіру-30%
• Біреуді қандай сүйетініңді және оның сүйетін-сүймейтіндігін анықтау
-25%
• Өз шешімін өзгертуге ықпал ету -25%
• Айналадағылар назарын өзіне аудару-40%
• Өз-өзіне қол жұмсауға әсер ететін негізгі факторлар
Жасөспірімдер арасында кездесетін суицидтің себептері:
• Сүйікті адамын жоғалту
• Шектен тыс қалжырау жағдайы,жүйкелік –психикалық күштену
• Қызғаныш; ызалану мен жабырқаудың әр алуан формалары
• Алкогольді, психотропты дәрілерді және есірткіні пайдалану нәтижесінде
пайда болатын жеке бастың қорғаныш тетігінің бұзылуы
• Сырт келбетіне көңілі толмау
• Емтихан нәтижелері
• Анкологик ауруларға шалынғандар
• Отбасындағы келеңсіздіктер
• Ата-анасының сүйіспеншілігін жоғалту
Өзін-өзі өлтіруге ниеттенудің кейбір белгілері:
Суицидке жақын адам нені қаламайды?
Жалғыздық-та болуды
Насихаттар, кеңестер бергенді
Сұрақ беріп,сөзін бөлгенді
Жанашыр-лық танытқанды
Салысты-рып сын айтқанды
Әлеуметке қарсы мінез-құлық синдромы:
– Жасөспірім өтпелі шақта отбасының ықпалынан құтылуға тырысады.
Мұндай кездерде топтарға кіруге құмарлық ойындарға әуестенуге,
үйден қашып кету өтпелі кезеңде жасөспірім түрлі психологиялық
ауытқулар көрсетеді:
Диперсонализация
• Өз денесін бөтенсіну, ойлары жан-жаққа шашырап еркіне бағынбайды. Кей
жағдайда жасөспірімдер мені жаным тастап кетті деп өздерін
ұйқыдағыдай сезінеді. Бұрын көрген нәрселерін ешқашан көрмегендей, ал
көрмеген нәрселерін көрген сияқты елестейді. Бұл жасөспірімнің миының
жетілуі, органикалық бұзылу болып табылады.
• Құқық бұзушылық, маскүнемділікке салыну ата-аналарымен
келіспеушілік,ашуланшақтық, тіл алмаушылық, қоршаған орта адамдарының
сезімдеріне көңіл бөлмеушілік жатады. Статистикалық деректерге
сүйенсек , жылына қылмыстық істердің 40%-ы жасөспірімдер қолымен
жасалынады.
• Психологиялық ауытқушылықтың алдын-алу үшін мектептерде
жасөспірімдерге, ата-аналарға арналған психологиялық дәрістер оқылуы
керек. Ол мынадай тақырыпта болуы керек.
Ипохондриялық синдром
Бұл әлсіздік, шаршау, тыныс алудың бұзылуы, үрейлену, жағымсыз
түстер көру белгілері көрініс береді. Тамақтанудың бұзылуы- бұл ер
балаларға қарағанда қыз балаларда көптеп кездеседі. 1.Қалыпты тамақтанбаса,
бойы өспей жыныстық жетілуі кешеуілдейді, және денеге шектен тыс күш
түсіруге болмайды.
Суицидтің психологиялық мәні – эмоционалды зорлануды алып тастау,
ерікті не еріксіз бас тартатын жағдайдан кету. Сөйтіп өзіне назар аударту,
бейсаналық деңгейде көмек сұрау.
Суицидке баратын адамдар
10 %-ы шын мәнінде 90 %-
ы осы әрекетке өзіне
өзіне қол салғысы келеді назар аударту
мақсатымен барады
Зерттеушілердің пікірі
Өзін-өзі өлтіру ісін зерттеген психолог, социолог мамандар көп
болған. ХІХ ғасырда бұл іспен француз социологы Э. Дюркгейм айналысты.
Батыстық ғалым Г. Шорт 1954 жылы бұл кеселге жетелейтін ең негізгі себеп -
тапшылық, кедейлік деп жарияласа, 1960 жылдары америкалық Уоррен Брид өз-
өзіне қол жұмсауға ер кісілерді итермелейтін басты себеп – психикалық
аурулар мен ушығып кеткен отбасы жанжалы екенін айтты. 1988 жылы Санкт-
Петербургте А. Лихачевтың Еуропалық Ресей мен Батыс Еуропадағы өзін-өзі
өлтіру. Салыстырмалы-деректік зерттеу тәжірибесі атты кітабы жарық көрді.
1912 жылы Санкт-Петербургте басылған Өзін-өзі өлтіру себептері және онымен
мүмкіндігінше күресу атты еңбегінде психолог В. Бехтереев те өз-өзіне
қол жұмсаудың бірқатар себептерін алға тартты. Бір қызығы, танымал психиатр
А.Г.Абрумова мұндай әрекетке тек психикалық аурулар ғана емес, керісінше,
ақыл-есі бүтін адамдардың көп баратындығын дәлелдеді. Өзін-өзін өлтіруге
талпынып, бірақ аман қалу қылмыс саласында өзін-өзі өлтіруге әрекет деп
аталады. Жақында Архус университетінің жанындағы дат ұлттық зерттеу
орталығының ғалымдары егер тұқымында, ағайын-туыстары мен жақындарында өз-
өзіне қол жұмсаған адам болса, онда өзін-өзі өлімге қию қаупі еселене
түсетіндігін дәлелдеді. Психологтар өзін-өзі өлтіру оқиғаларының 60 пайызы
көбіне-көп жылдың көктем, жаз мезгілдерінде іске асады деуде. Сондай-ақ,
үйленгендерге қарағанда бойдақтар мен ажырасқандар көбірек өздеріне қол
жұмсайды екен. Психотерапевт, психоаналитик мамандардың пайымдауынша, өз-
өзіне қол жұмсау 3 топқа бөлінеді: ашық, жасырын және демонстрантты. Ашық
түрде өзіне қол жұмсайтындар бұған аяқасты бармайды. Өмірдің мәнін
түсінбеу, өзінің өмірдегі міндеті мен орнын ұғына алмау (әсіресе, жастар
мен қарттар) ойлана келе осындай ашық түрде өз жанын өлімге қияды. Өйткені,
өзін ешкімге керексіз сезінеді. Өлуді мақсат тұтпай, жай ғана басқалардың
назарын өзіне аудару үшін өз-өзіне қол жұмсау әрекетіне бару
демонстрантты түрге жатады. Айтқанымды орындамасаң, өле салам! деп
қорқыту түрлері де осыған тән. Жасырын түрде өз-өздеріне қол жұмсайтындар
өлуді мәселенің шешімі деп санамайды, алайда, одан басқа жол таба алмай
қиналады. Зерттеуші Эрвин Рингельдің айтуынша, өзін-өзі өлтіру үрдісі
негізінен 3 сатыда жүзеге асады. Біріншісі, келеңсіздіктен арылудың бір
ғана жолы – өлім деген ойдың мазалай бастауы. Екіншісі, болған оқиғаға
адамның тек қана өзін кінәлауы. Үшіншісі, адам өз-өзін қайтып өлтірудің
түрлі айла-тәсілдерін қарастырып, оны ойша жүзеге асыруы.
Өзін-өзі өлтіруден дүниежүзі бойынша бірінші орында Ресей тұрғандығын
хабарлады. Ресейде жыл сайын шамамен 2500 кәмелетке толмаған бала өз-
өздеріне қол жұмсайды екен. Бұл жөнінен АҚШ екінші орында – жылына 1800
бала. Ал жан басына шаққандағы көрсеткіш бойынша бірінші орынды Шри-Ланка
(100 000 жасөспірім)
Әлем бойынша өзін-өзін өлтіру мәліметі
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы өзін-өзі өлтіру көрсеткіші
бойынша әлем елдерін үш топқа бөледі:
1. Өзін-өзі өлтіру көрсеткіші өте төмен елдерге (100 мың адамнан жылына
10 адам). Оған Грекия, Италия, Гватемала (0,5), Филиппин (0,5), Албания
(1,4), Доминикан республикасы (2,1), Армения (2,3) жатады. Өзін-өзі
өлтірудің ең төменгі көрсеткіші мұсылман елдерінде. Айталық, Мысырда
(0,03), Кувейт (2,1). Африка елдерінде де бұл көрсеткіш жоққа тән.
2. Өзін-өзі өлтіру көрсеткіші орташа елдерге (100 мың адамнан жылына 10-
20 адам). Аустралия, АҚШ-ты (10.4) жатқызуға болады.
3. Өзін-өзі өлтіру көрсеткіші жоғары және өте жоғары елдер (100 мың
адамнан 20- дан көп адам). Жапония (27,1), Венгрия (35,9), Эстония (40),
Ресей (39,4 – жыл сайын 60 мың адам), Литва (42,1), Латвия (42,5).
Дәстүрлі жапон мәдениетінде өз-өзіне қол жұмсаудың қалыптасқан
атаулары да бар. Айталық, Докуяку дзисацу – у, не ұйықтатын дәрі арқылы
өлу, Тоосин дзисацу – биіктен секіру, Харакири (сэппуку) – сөзбе-сөз
аударсақ қарынды жару дегенді білдіреді. Жапон ұлттық полиция агенттігінің
мәлімдеуінше, 2003 жылы Күншығыс елінде 34 мыңнан аса адам өз-өздеріне қол
жұмсаған. Бұл 2002 жылға қарағанда 7 пайызға өскендікөрсетеді..
Әйелдерге қарағанда ер кісілер өзін-өзі өлтіруге 6 есе жиі барады.
Өмірден қыршын кеткендердің көбі 30 жасқа дейінгі жастар. Францияда әрбір
жиырма шақты жастың біреуі өз-өзін өлтіру әрекетіне барады. Өзін-өзі өлтіру
жұмыстарын қадағалайтын жапон ғалымы Ямамато Тэй 16 жас шамасындағы
жасөспірімдерде махаббат үшін өз-өзіне қол жұмсаушылық қыздарда 42,2 пайыз,
ұлдарда 36,6 пайыз екендігін алға ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz