Қазақстан тарихы - сызба схема түрінде

Жоспар
Кіріспе

1 Қазақстанға адамдар 1 млн. жыл
бұрын келді
2 Ежелгі Қазақстан тарихының кезеңдері
3 Сақ тайпаларының бірлестігі
б.з.б. VII .IV
4 Б.З.Б. VII .III ҒҒ. САҚТАРДЫҢ
ТАЙПАЛЫҚ ОДАҚТАРЫНЫҢ
БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ
5 Ғ Ұ Н Д А Р
6 ҮЙСІНДЕР
(Б.З.Б. . III.I ҒҒ. Б.З. . IV ҒҒ.)
7 ҚАҢЛЫЛАР
8 ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНДЕГІ ЕРТЕ ОРТА
ҒАСЫРЛАРДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТЕР
(VI.XI ҒҒ.)
9 ТҮРІК ҚАҒАНАТЫ (552.603 Ж.)
10 Қыпшақ хандығы (ХІ.ХІІІ ғ. басы)
11 Орта ғасырдағы Қазақстан қалалары (ҮІ.ХІІІ ғғ.)
12 XII . XV ҒАСЫРДЫҢ БІРІНШІ
13 ЖАРТЫСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН
14 МОНҒОЛ ҰЛЫСТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ
15 АЛТЫН ОРДА МЕМЛЕКЕТІНІҢ
16 ҚОҒАМДЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ

«Епті адам» 1 млн 750 мың жыл бұрын Шығыс Африка Кения Олдувай шатқалы 652 см3 Ми қабаты маймылдан үлкендеу, екі аяқпен жүрген.

«Тік жүретін адам» Питекантроп
Синантроп 1 млн-дай жыл бұрын өмір сүрген 1891 жылы Ява аралынан табылды.
1927 жылы Қытайда Пекин маңында Чжо-коу-дянь үңгірінде табылды 950 см3 Бас және жақ сүйектері кішірейіп, аяғы ұзарып, қолы қысқара бастаған.
Неандертальдық Б.з.б. 140-40 мың жылдары Германияның неандерталь өңірінде табылды 1300-1400 см3 Қас үстіндегі дөңес азайып, маңдайы жазықталып, иек пайда бола бастады, бойы 155-156 см.
Кроманьондық Б.з.б. 12 мың жылдық Францияда Кро-Маньон үңгірінен 1500-1800см3 Маңдайы жазық, қабақ үсті аздап шығыңқылау сопақ, мұрны кішірек, бас сүйегі сопақшалау, иегі айқын, шекелі. Аяқтары ұзын, бойы 168-194 см қазіргі адамнан айырмашылығы жоқ.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

АДАМДАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ДАМУЫ

Адам баласы жер бетінде 2 млн. жыл
бұрын пайда болды

Қазақстанға адамдар 1 млн. жыл
бұрын келді

Адам атауы Өмір сүргенТабылған жері Ми қабаты Дене бітіміндегі
уақыты өзгерістер
Епті адам 1 млн 750 Шығыс Африка 652 см3 Ми қабаты
мың жыл Кения маймылдан
бұрын Олдувай шатқалы үлкендеу, екі
аяқпен жүрген
Тік жүретін 1 млн-дай 1891 жылы Ява 950 см3 Бас және жақ
адам жыл бұрын аралынан сүйектері
өмір сүргентабылды. кішірейіп, аяғы
Питекантроп 1927 жылы ұзарып, қолы
Қытайда Пекин қысқара бастаған
Синантроп маңында
Чжо-коу-дянь
үңгірінде
табылды
Неандертальдық Б.з.б. Германияның 1300-1400 Қас үстіндегі
140-40 мың неандерталь см3 дөңес азайып,
жылдары өңірінде табылды маңдайы
жазықталып, иек
пайда бола
бастады, бойы
155-156 см.
Кроманьондық Б.з.б. 12 Францияда 1500-1800сМаңдайы жазық,
мың жылдық Кро-Маньон м3 қабақ үсті аздап
үңгірінен шығыңқылау сопақ,
мұрны кішірек,
бас сүйегі
сопақшалау, иегі
айқын, шекелі.
Аяқтары ұзын,
бойы 168-194 см
қазіргі адамнан
айырмашылығы жоқ.

Ежелгі Қазақстан тарихының кезеңдері

Кезеңдері Мерзімі Ескерткіштері Еңбек қарулары Кәсібі Қосымшалар
1. Ерте полеолит Б.з.б. 1.Арыстанды Қолшапқы Аңшылық,
2 млн.-140 мың жыл2. Шабақты а) бір қырлы шапқытерімшілік
бұрын Бөріқазан б) екі қырлы жұмыр
3. Қазанғап тас (чоппер,
4. Обалысай чоппинг) (питекантроп,
5. Семізбұғы кескіштер, синонтроп адамы)
6. Қозыбай қырғыштар
7. Шақпақата
2. Орта полеолит Б.з.б. 1. Тоқалы шатқалы Өзектастан Аңшылық, От алуды үйрене
140-40 мың жыл 2. Қызылрысбек (нуклеус) терімшілік бастады
бұрын 3. Ш.Уализанов тылгіштер,
атындағы тұрақ қырғыштар, тас,
4. Үшбұлақ шатқалыбалта, найза,
5. Обалысай тастан жасалған
6. Мұзбел
7. Қанай (неандерталь
8. Батпақ адамы)
3. Кейінгі Б.з.б. 1. Ащысай өткір тілгіштер, Аңшылық, Баспана жасауды
полеолит 40-12 мың 2. Батпақ 8 пышақ тіліктер, терімшілік үйренді. Рулық
жылдықтар 3. Қарабас3 қырғыштар, найза, аналық қауым
4. Агренсор 2 сүңгі, тескіштер, қалыптасты.
5. Бұқтырма жақсы өңделген (саналы адам
(болас-лақтырғаш қалыптасты )
қару пайда болды)
4. Мезолит дәуірі Б.з.б. 1. Мичурин Жебелі садақ, Аңшылық, Рулық аналық қауым
12-5 мың жылдықтар2. Тельман бумеранг, қайықты терімшілік қалыптасты.
3. Әкімбек ойлап тапты
4. Тельман
5. Қызылсу (балық аулау
Шақпақты дамыды)
6. Бөріқазған,
Тәңірқазған
5. Неолит дәуірі Б.з.б. 1. Железинка Қыш Дәнді дақылдар Рулық аналық
5-3 мың жылдықтар 2. Сексеуіл ыдыстар-кермика егу, жануарларды қауым.
3. Қараүңгір жасауды үйренді. қолға үйрету
4. Ботай Кетпен, балта,
5. Қараторғай келі, келсаптар, Отырықшылыққа
6. Толтүстік граниттен-дән Аңшылық, үйрету
Балхаш өңіріндегі үккіштер. Мыс, егіншілік,
тұрақтар алтын, қорғасын, малшылар, мата
сүйекстен жасалғантоқу, киім тігу
біз, ине. өндіре бастады
Қола дәуірі Б.з.б. 1. Алексеевка Металдан жасалған Кен өндіру, Рулық қатынас
2-1 мың жылдықтар 2. Арқайым қарулар, еңбек көшпелі мал ыдырап, тайпалық
3. Шағалы құралдары шаруашылығы. бірлестіктер
4. Қаңай қолөнердік дамуы Егіншілік, балық құралды. Аталық
5. Беғазы аулау. рулық қатынас
6. Дәндібай орнады. Киіз үйдің
7. Атасу шығуы.
8. Қарақұдық
9. Таутары
10. Бесбай
11. Ахмет аул
12. Тастыбұлақ

ҚАЗАҚСТАН ТЕРРИТОРИЯСЫНДАҒЫ
АНДРОНОВ МӘДЕНИЕТІ
(Б.З.Б. ІІ - І ҒАСЫДЫҢ БАСЫ)

МЕКЕНІ ЕСКЕРТКІШТЕР КӘСБІ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ
Оңтүстік Түгіскен, Тамғалы,
Қазақстан, ЖетісуТауторы, Қарақұдық
аумағы
Орталық ҚазақстанБеғазы, Дәндібай,
Атасу, Сарысу,
Бөрібас, Бұғылы,
Талды, Ақсу-аюлы
Батыс Қазақстан Тастыбұлақ, Бесбай,
Ахмет ауылы, Уралысай
Шығыс Қазақстан Қойтас, Қанай, Семей
дөңдері, Трушниково,
Малокрасноярка,
Сарыкөл
Солтүстік Өзен маңы
Қазақстан ,Тасбұлақ,Сад

САҚ ТАЙПАЛАРЫНЫҢ БІРЛЕСТІГІ
Б.З.Б. VII –IV

А Табылған Табылған жері Қай ғасырға Тапқан
Л жылы жатады
Т
Ы
Н

А
Д
А
М
1970 ж Алматыдан 50 км, б.з.б. IV ғ. Тарих ғылымының
Есік қорғаны докторы Кемел Ақышев
1999 ж Атырау өңірі б.з.б. III ғ.Археолог, Тарих
Аралтөбе ғылымының кандидаты
қорғаны Зейнолла Самашев
2003 ж Ш.Қ.О. Зайсан б.з.б. VIII Тарих ғылымының
ауданы, Шілікті ғ. докторы, профессор
жазығы аяғы мен Әбдеш Төлеубаев
VII ғ. басы

Б.З.Б. VII –III ҒҒ. САҚТАРДЫҢ
ТАЙПАЛЫҚ ОДАҚТАРЫНЫҢ
БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ

Ғ Ұ Н Д А Р
Мерзімі
б.з.б. III ғТуманем бастаған ғұн тайпаларының Қытай шабуылы. Ұлы Қытай
қорғанының салынуы.
б.з.б. Алтай, Енесей, Саян өңірлерін басып алып, Шаньюй Моде Ғұн
202-203 ж.ж державасын құрды.
б.з.б. Шаньюй Моде Қытайдың Хань династиясының әскерін талқандауы,
200-188 ж.ж Қытайлар салық төлеп тұрды.
б.з.б. Ғұндардың Оңтүстік және Солтүстік болып бөлінуі.
56-47 ж.ж
б.з.б. Шаньюй Чжи-Чжи бастаған Солтүстік ғұндар Қазақстанда Талас
47-46 ж.ж өңіріне I қоныс аударуы.
б.з.б. Чжи-Чжи әскері қаңлылармен одақ құрып үйсіндерді талқандап,
42 ж. астанасы Қызыл Аңғар (Чигу) қаласын басып алды.
б.з.б. Талас өңірінде Шаньюй Чжи-Чжи ордасының құрылуы.
37-36 ж.ж
б.з.б. Талас шайқасы. Қытайларәскерінің ғұндарды талқандауы. Чжи-Чжи
36 ж. өлімі.
б.з. 93 ж. Солтүстік ғұндарды Қазақстанға II қоныс аударуы. Жетісу,
Орталық, Тарбағатай, Сырдария өңіріне орнығуы.
б.з. Ғұндардың Батыс Қазақстан, Арал, Еділ, Дон өңірлеріне таралуы.
I-V ғ.
б.з. Ғұндардың Дунайға дейінгі жерлерге орналасуы.
IV ғ.
б.з. Ғұндардың Батысқа жылжуы, халықтардың Ұлы қоныс аударуының
375 ж. басталуы.
шамамен Атилла (Еділ) бастаған ғұн империясының құрылуы.
б.э. 430 ж.
б.з. Атилла әскері Бургундия патшалығын басып алды.
437 ж.
б.з. Ғұндардың көсемі Атилланың Шығыс және Батыс Рим империясының
448-451 ж.ж.территориясынажорығы.
б.з. 451 ж. Атилланың Рим империясының әскери қолбасшысы Аэций бастаған
рим, франктер әскерімен Коталун қаласындағы ірі шайқасы.
б.з. 452 ж. Атилланың Солтүстік Италияға жорығы.
б.з. 453 ж. Атилланың өлімі. Ғұндар державасының тарих сахнасынан жойылуы.

ҒҰНДАР ТУРАЛЫ ДЕРЕКТЕР

Ғұндар кәсібі

Ғұндар қоғамы

ҒҰНДАРДЫҢ ҚОНЫС АУДАРУЫ

ҮЙСІНДЕР
(Б.З.Б. – III-I ҒҒ. Б.З. – IV ҒҒ.)

ҮЙСІНДЕРДІҢ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ

ҮЙСІНДЕР КӘСІБІ

ҚАҢЛЫЛАР

ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНДЕГІ ЕРТЕ ОРТА
ҒАСЫРЛАРДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТЕР
(VI-XI ҒҒ.)

Мемлекет Өмір сүрген Орналасқан жері Орталығы
атауы кезеңі
Түрік 552-603 Жетісу, Амудария мен Сырдария Суяб
қағанаты жылдар аралығы.
Батыс 603-704 Іле, Шу өзенінен бастап, Астанасы Суяб
Түрік жылдар Солтүстік Батысында Еділ мен қаласы Шу
қағанаты аралығында Кубань өзендерінің төменгі өзенінің бойында
ағысына дейін, ал Солтүстік орналасқан
Шығысында Есіл мен Ертіс
өзендерінің жоғарғы ағысына алып
жатыр. Оңтүстік Батысында Тарым,
Әмудария өзендерін алып жатыр
Түркеш 704-756 Жетісу, Оңтүстік Қазақстан және Суяб қаласы
қағанаты жылдар Орта Азия жерлерінің бір бөлігі кейіннен Сұлу
аралығында қаған орданы
Талас (Тараз)
қаласына көшірді
Қарлұқ 756-940 Оңтүстік Қазақстан және Жетісу Суяб қаласы,
қағанаты жылдар жері кейіннен Қойлық
аралығында қаласына
көшірілді
Оғыз IX ғасырдың Арал өңірі, солтүстік Каспий Астанасы Сырдария
мемлекеті соңы – XI жағалауынан, Батыс Қазақстан, бойындағы
ғасырдың басыОрта және төменгі Сырдария Янгикент қаласы
өзендерінің маңында орналасты
Қимақ IX ғасырдың Солтүстік, Шығыс және Орталық Ертіс өзені
қағанаты соңы – XI Қазақстан бойындағы Қимақия
ғасырдың басы қаласы

ТҮРІК ҚАҒАНАТЫ (552-603 Ж.)

Түрік қағанатының ірі қолбасшылары
Аты-жөні: Басқарған уақыты Жетістіктері
Бумын қаған 551-552 ж.ж. Түрік қағанатының негізін
қалаушы Монғолия жеріндегі
Жужан қағандығын талқандаған
елхан атағын алған
Қара-Еске қаған 552-553 ж.ж. Орхон өзенінің жоғарғы
(Бумынның баласы) ағысындағы Бурхат тауларындағы
Жужан әскеріне бірнеше рет
соққы беріп, қорғанды
Мұқан қаған 553-570 ж.ж. Жужан хандығын бас котермейтін
етіп талқандады. Солтүстіктегі
саян тауына дейінгі тайпаларды
бағындырса, Шығысында Сары
өзенге дейінгі оғыз-қимақ
Тобо қаған 570-580 ж.ж. Қытаймен жақсы қарым-қатынас
орнатқан,Түрік қағанатының
шығысындағы саяси ықпалын
күшейтті
Иштеми 580-599 ж.ж. Түрік қағанатының Батыс
шекараларын кеңейткен.
Эфталиттерге соққы берген
Арал, Каспий теңізіне дейінгі
жерлерді өзіне қаратқан

БАТЫС ТҮРІК ҚАҒАНАТЫНЫҢ САЯСИ-ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМЫ

Түркеш қағанаты
(706-756ж.ж.)

Қаған Билік құрған кезеңі Басты оқиғалар
Үшлік (Үш-елік) 704-706 жж. Қытайлардың әскерін
талқандап, түркеш
тайпасының беделін
көтерді, түрік тайпаларын
бағындырып Түркеш
қағанатының негізін
қалаушы. Қағанаттың
әкімшілік басқару жүйесін
нығайтуға көп көңіл
бөлген.
Саға 706-715 жж. Сары және қара түркеш
арасында таққа талас
жылдары. Бірақ түркештер
Шығыс Түрік қағаны Қопаған
қағанға билікті бермей
қарсы тұрды.
Сұлу (Сүзеген қаған) 715-738 жж. Таң империясымен
қарым-қатынас жасады.
Шығыс Түрік қағанатымен
және Тибет патшалығымен
құдаласты. Орта азия
тайпаларымен, қарлұқтармен
бірлесе отырып арабтарға
соққы берген. Тәуелсіздік
сақтауға тырысқан.
Тұқарсан құштар 738-740 жж. Қара түркештер мен сары
түркештер арасында
талас-тартыс ушыққан.
Жыпыр 749-753 жж. Қағанат ішіндегі тартысты
тоқтата алмады. 751жылы
арабтар мен Қытайлар
арасындағы Атлах
шайқасынан кейін, түркеш
қағанаты мүлде әлсіреді.
756 жылы билікті қарлұқтар
өз қолына алды

Оғыз мемлекетінің тайпалық құрамы және қоғамдық құрылысы

ІХ ғ. Соңы ХІ басы Оғыз мемлекеті Астанасы Янгикент
(Жаңа Гузия)

Махмұт Қашғари
24 тайпадан тұрған

Қарахан мемлекеті (942-1212 жж.)

Қарахан мемлекетінің шекарасы

Қарахан мемлекетінің көп сатылы (иерархиялы) қоғамдық құрылысы

Қыпшақ хандығы (ХІ-ХІІІ ғ. басы)

Орта ғасырдағы Қазақстан қалалары (ҮІ-ХІІІ ғғ.)

Тәуекел хан тұсындағы қазақ хандығының нығая түсуі

ИСЛАМ ДІНІНІҢ ТАРАЛУЫ

Аты-жөні: Өмір сүрген Еңбектері Мазмұны
уақыты
1. Әбу 8750-950 ж.ж.Альмагеске Әл-Фараби еңбектері ғылымның
Насыр Отырар түсініктеме, барлық саласын қамтиды. Оның аясы
Әл-Фараби қаласында Астрология, кең. Аристотельден кейін дүние
(Мұхаммед дүниеге Риторика, жүзілік білім мен мәдениеттің
ибн Узлақ келген. Геометриялық екінші ұстазы атанған данышпан,
Тархани) Сирияның сызықтар ойшыл, энциклопедист ғалым
астанасы жасаудың
Дамаскқаласынәдістері,
да жерленген Бақытқа жету
жайында, Ұлы
музыка
кітабы,
Философиялық
трактаттар,
Жан туралы,
т.б.
2. Махмуд 1030-1090 Диуани луғат Еңбекте ортағасырлық Орта Азия мен
Қашқари ж.ж. Ыстықкөлат-түрік Қазақстан халықтарының әлеуметтік
(Махмуд мңында (Түрік және мәдени өмірінің әр алуан
Хусейн ибнБарысхан тілдерінің салалары туралы деректер көп.
Махмуд ауылында сөздігі) Түріктердің тілі, мекен-жайлары,
Қашқари) туған тарихы, этнографиясы ауыз
әдебиетінен деректер мол
3. Жүсіп 1021-1075 Құтты білік Еңбекте түрік тілдес халықтардың
Баласағұн ж.ж. Шу (Құт негізі -тарихы мен қоғамдық саяси өмірі,
(Жүсіп Хасбойында білік) әдет-ғұрпы, наным сенімдері туралы
Хажип Баласағұн мағлұмат көп. Ғылымның философия,
Баласағұн)қаласында астрономия, алгебра тағы басқа
туған салаларына тоқталып, сонымен қатар
аңыз әңгімелер, мақал-мәтелдер,
шешендік сөздер көп пайдаланылған
ғылыми еңбек
4. Ахмет Түркістан Ақиқат сыйы Дастанда ақыл-кеңес, тәрбие беріп,
Иүгенеки аумағында халықты инабатты болуға, адал өмір
туған сүруге, орынсыз сөйлемеуге, шешен
болуға шақырады
5. Қожа 1103-1167 Диуани Еңбегі адамдардың даналыққа,
Ахмет ж.ж. ОңтүстікХикмет адалдыққа, кішіпейілділікке,
Иасауи Қазақстан (Даналық имандылыққа шақырады. Аллаға адал
Сайрам кітабы) болуға, дінге таза болуға
қаласында үгіттейді
дүниеге
келген

XII – XV ҒАСЫРДЫҢ БІРІНШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН.
Моңғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы

Күні Оқиғалар
1206 ж. Онон өзенінің маңында өткен Құрылтай жиналысында Темучинді
бүкілмонғолдардың ханы етіп сайлауы. Шыңғысхан (Жеңісхан) аты
берілді. Монғол мемлекеті құрылды.
1208 ж. Бұқтырма өзенінің маңында Шыңғысхан әскері наймандар мен
меркіттер тайпаларын талқандауы
1207-1208 Жошы Енисей қырғыздары мен Сібір халықтарын басып алды
ж.ж.
1207-1209 Шыңғысхан таңғұттар мемлекетін, Тұрфан княздығын, ұйғырларды
ж.ж. бағындырды
1211-1215 Қытай жерін басып алды. Тас ататын, от лақтыратын қаруларды
ж.ж. қолға түсіруі
1211 ж. Монғолдардың ең бірінші рет Жетісу жеріне келуі, Қарлұқтар
ханы Арслан және Алмалық қаласының басшысы монғолдардың қол
астына кіруі
1218 ж. Отырар қамалының басшысы Қайырхан монғолдардың саудагерлер
керуенін талқандауы. Моңғол әскерінің Жетісу жеріндегі Күшілік
ханды бағындыруы. Торғай жеріндегі меркіттерді талқандап,
Хорезмшах Мұхаммедтің әскерімен қақтығысуы
1219 ж. Үгедей мен Шағатайдың Отырар қамалын алуы. Мауреннахрға жорық.
қыркүйек-12Жошы әскерінің Сығанақ, Үзгент, Баршакент, Ашнас, Жент,
20ж., мамырЯнгикент, Сыр бойындағы қалаларды алуы
1221 ж. Орта Азияны жаулап алуы. Орал маңында монғолдардың қыпшақтарды
талқандауы
1223 ж. Орыс-қыпшақ бірлестігінің Калка өзенінің бойында монғолдардан
31 мамыр жеңілуі
1224 ж.. Монғолдардың Дешті-Қыпшақ жері арқылы Отанына қайтуы,
Қазақстан далаларының толығымен монғол иеліктеріне енуі
1229 ж Солтүстік Қазақстан жерінен қыпшақтарды ығыстыруы
1237 ж. Батый ханның қыпшақтардың көтерілісін басып, бағындыруы

МОНҒОЛ ҰЛЫСТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ

Ұлыстардың таралуы

АЛТЫН ОРДА МЕМЛЕКЕТІНІҢ
ҚОҒАМДЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ

XIV–XV ҒҒ. МЕМЛЕКЕТТЕРДІҢ ДАМУЫ

Мемлекет Өмір сүрген Орналасқан орны Астанасы
атауы уақыты
Ақ Орда XIII-XV Дешті Қыпшақ даласы және Сырдария Сығанақ
(Көк Орда) ғасырдың өзенінің орта, төменгі ағысы (Сырдария
басы өзенінің
ортаңғы
ағысы)
Ноғай XIII-XV ғғ. Еділ мен Жайық ортасы, Сарайшық
Ордасы Солтүстік-Шығысы Батыс Сібір (Жайық өзені
ойпаты Солтүстік Батысында Қазан бойында)
қаласы, Оңтүстік Батысында Арал,
Каспий теңізіне дейін
Әбілхайыр 1428-1468 Батыс Сібір, Ертістен Оралға Тура,
хандығы ж.ж. дейін, кейінінен Сырдария өңірлеріОрда-Базар,
(Көшпелі енді 1446 ж.
өзбек Бастап
хандығы) Сығанақ
қаласы
Моғолстан XIV ғ. Жетісу, Шығыс Түркістан және Орта Алмалық,
ортасы-XVI Азияның біраз бөлігі Тұран,
ғ. Басы Ілебалық
т.б.
Әмір Темір 1370-1507 Орта Азияның көп бөлігі, Самарқанд
мемлекеті ж.ж. Мауераннахр орталығы, Иран,
Ауғанстан т.б.
Сібір XV ғ.60-70 Батыс Сібір, Солтүстік Қазақстан, Чинги-Тура,
хандығы жылдарынан Оралдың арғы өңірі XV ғ.
1598 ж. Соңында
дейін Сібір
(Қашлық,
Іскер)

XIV-XV ҒҒ. МЕМЛЕКЕТТІК САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ

XIV–XV ҒҒ. МЕМЛЕКЕТТІК ЖЕР ИЕЛЕНУ

МОҒОЛСТАН МЕМЛЕКЕТІНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

НОҒАЙ ОРДАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ҚҰРЫЛЫСЫ

ҚАЗАҚ АТАУЫНЫҢ ШЫҒУЫ

ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ

ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ

XV-XVIII ҒҒ. ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ

Хан Хандықты билеген мерзім
Керей 1465-1475 ж.ж. шамамен
Жәнібек шамамен 1475-1480 ж.ж.
Бұрындық 14801511 ж.ж. (Керей баласы)
Қасым 1511-1518 ж.ж. (Жәнібек баласы)
Мамыш (Момыш) 1518-1523 ж.ж. (Қасымхан баласы)
Таһир 1523-1533 ж.ж. (Әдік баласы)
Бұйдаш 1533-1534 ж.ж. (Әдік баласы)
Қожа Махмут 1534-1535 ж.ж. ?
Тоғым 1535-1538 ж.ж. (Жәдік баласы)
Хақназар 1538-1580 ж.ж. (Қасым баласы)
Шығай 1580-1582 ж.ж. (Жәдік баласы)
Тәуекел 1582-1598 ж.ж. (Шағай баласы)
Есім 1598-1628 ж.ж. (Шығай баласы)
Жәңгір (Салқам Ж)1628-1652 ж.ж. (Есімхан баласы)
Тәуке 1680-1715 ж.ж. (Жәгір баласы)
Батыр 1715-1726 ж.ж.

ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ 7 САТЫСЫ

Жеті саты Басқарушы Қойылатын Міндеті
талаптар
Ауыл Ауылбасы Білгір, Ауылдастарының шаруашылығын
тәжірибелі, басқару, маусымдық көш-қон уақытын
саяси беделге белгілеу, адам мен көлік күшін
ие, ауқатты адамдұрыс пайдалану, әділ, салықты
уақытында төлеуді қадағалау,
бұйрықпен жарлықты орындау
Ата аймақ Ақсақал Ақылды, білгір, Аймақтағы ауыл адамдары ақсақалдық
әділ, сыйлы адамақыл кеңесін тыңдап, оның
шешімдерін мүлтіксіз орындайды.
Тәртіпке әділдікке жауап береді
Ру Рубасы Білікті, білгір,Рудың тағдыры рудың тапқырлығы мен
көпті көрген, қабілетіне тікелей байланысты
тәжірибел,і
ақылды адам
Арыс Би Тәжірибесі мол, Билікті атқарушы, сот әділетін
көпті көрген, орнатушы, бүкіл қауымға әділ шешім
ақылды, білгір, беруші. Мемлекеттік істерге
данышпан, әділ, кеңесші, т.б.
білікті ақсақал
Ұлыс Сұлтан Хан немесе Хан мұрагері, ханмен тікелей
ақсүйек қарым-қатынас жасаушы, хан
әулетінен шыққансайлауына қатысуына мүмкіндігі бар
шонжар лауазымды адам
Жүз Хан (жүз Тек хан Тек ұлы ханға бағынады
ханы) әулетінен шыққан
адам
Хандық Хан Ұлы – хан Шексіз билік
(қазақ (қаған) хандарының ханы
хандығы)

ҚАСЫМ ХАН ТҰСЫНДАҒЫ ШАЙБАНИ ХАНМЕН СОҒЫС ЖӘНЕ
ЖЕР АУМАҒЫНЫҢ КӨБЕЮІ

ХАҚНАЗАР ХАН ТҰСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ САЯСИ ЖАҒДАЙЫ

Тәуекел хан тұсындағы қазақ хандығының нығая түсуі

Есім хан тұсындағы Бұхар – қазақ соғысы

Ақтабан шұбырынды - 1723 ж.

XVIII ғасырдағы Қазақстан

№ Уақыты Не болды?
1 1710 Жоңғар шапқыншылығына байланысты үш жүздің басын
біріктіру жөніндегі жиын
2 1716 Жәміш, Омбы бекіністерінің салынуы
3 1718 Аягөз маңындағы үш күндік жоңғарлармен шайқас
4 1723 Қазақ даласын Ақ мешін жұты шарпыды. Жоңғардың
шбуылы
5 1728 (1726) Қазақ жасақтары Бұланты өзенінің маңында жоңғарларды
талқандады
6 1718 Семей бекінісінің салынуы
7 1720 Өскемен, Павлодар бекінісінің салынуы
8 1729 (1730) Балхаш көлінің маңында Аңырақай шайқасы болды.
Жоңғорларды талқандап Кіші жүз бен Орта жүз жерінің
көп бөлігін азат етті
9 1717 Железинск бекінісінің салынуы
10 1731.31.II Кіші жүздің Ресей құрамына кіруі
11 1735 Ор бекінісінің салынуы
12 1740 Абылай сұлтан мен Әбілмәмбет хан Ресейге ант беруі
13 1743 Орынбор қаласының салынуы
14 1757-1758 Жоңғарияның құлауы
15 1752 Петропавл қамалының салынуы
16 1771-1781 Абылай хан билігі
17 1773-1775 Пугачев көтерілісіне қазақтардың қатысуы
18 1783-1797 Сырым Датұлының көтерілісі

1867 – 1868 жж. реформалар

1867 жылы 11 шілдеде патша II Александр сырдария мен Жетісу
облыстарын басқару туралы ереже, 21 қазанда Торғай, Орал, Ақмола, Семей
облыстарын басқару ережесін бекітті.

1886, 1891 жылдардағы ережелер
1. 1886 жылы 2 маусымда Түркістан өлкесінен басқару туралы жарғы
шықты
2. 1891 жылы 25 наурызда Ақмола, Семей, Жетісу, Орал, Торғай
облыстарын
басқару туралы ереже шықты

Музыка өнері

Туындалары Қосымша
Тәттімбет Саржайлау, Тәттімбет 40-қа жуық күй
Қазанғапұлы Былқылдақ, шығарған, өмір тартысы туралы,
(1815-1862 ж.ж.) Балбырауын, сарғайған үміт, теңсіздікті,
күйші Салқоңыр, сұлулықты жырлаған.
Алшағыр, Бестөре
Құрманғазы Кішкентай, Ақбай,Әлеуметтік әділетсіздік пен
Сағырбайұлы Ақсақ киік, Көбік озбырлыққа қарсы, езушілерге
(1818-1889 ж.ж.) шашқан, Адай, қарсы өшпенділігін суреттеген.
күйші, сазгер, Түрмеден қашқан, Туған жер, кең байтақ даланы,
аспаптық музыканың Сарыарқа т.б. халықтың қажымас қайратын
классигі суреттейді.
Дәулеткерей ШығайұлыЖелдірме, Халық тұрмысын суреттеген
(1820-1887 ж.ж.) Қосалқа, Тартыс, күйлерінің қырыққа жуығы
күші, сазгер Ысқырма, Ақбала сақталынған
қыз, Құдаша,
Топан, Қоңыр,
Ващенко, Қос ішек
т.б.
Біржан Қожағұлұлы Біржан сал-әні. Әлеуметтік, адамгершілік,
(1834-1897 ж.ж.) Ғашығым, Айтбай ізгілік мәселелерін қозғайды.
сазгер, ақын, әнші Ол феодалдар озбырлығына қарсы
тұрды. Демократиялық бағыт
ұстаған.
Жаяу Мұса Байжанұлы Ақ сиса, Хаулау, Ақсүйек байларды әшкерелейді,
(1835-1929 ж.ж.) Толғау, Баянауыл,олардың зұлымдығын өзінің
сазгер, әнші Сұрша қыз т.б. өлеңдерінде ашық көрсеткен. Сол
үшін қуғынды болды.
Ақан сері (Ақжігіт) Құлагер, Демократиялық сарында шығарған,
Қорамсаұлы Сұрағанға, байлардың озбырлығын, достықты
(1843-1913 ж.ж.) Смағұлға, жырлаған. Революция шебіндегі
ақын, сазгер, күйші Маңмаңкер, өлеңдеріде кездеседі.
Сырымбет,
Балқадиша, т.б.
Ықылас Дүкенұлы Ықыластың күйі, Патша шенеуліктерді, байларды
(1843-1916 ж.ж.) Қоңыр күйі, Жарым кекетті, олардың тәкаппарлығын
күйші, қобызшы, патшам, Қорқыт көрсетті, халықтың арман
сазгер мақсатын жырлады.

Шоқан Уәлиханов (1835 – 1865 ж.ж.)

ОРЫС ҒАЛЫМДАРЫНЫҢ
ҚАЗАҚСТАНДЫ ЗЕРТТЕУ ЖӨНІНДЕГІ
ЕҢБЕКТЕРІ

Зерттеушілер Еңбектері Қосымша
П.П.Семенов - Ресей отарының толық Алтай, Жетісу және Орта
Тяньшансккий географиялық сипаттамасы Азияға саяхат жасап
Қырғыз өлкесі, зерттеген. Верный, Семей
Түркістанөлкесі қалаларында болған
академик Ауыз әдебиетінің үлгілерін Іле, Жетісу алқабын зерттеген
В.В.Радлов жинап баспасөз беттеріне
жариялаған
М.Красовский Сібір қырғыздарының облысы Қазақ халқының шығу тегіне
көңіл бөлген
Л.Мейер Орынбор ведомоствосының Кіші жүз тарихын сипаттайды
қырғыз даласы
А.Добромыслов Торғай облысы. Тарихи очеркҚазақстанның сирек кездесетін
саяси дамуындағы деректер
келтірген
Т.Г.Шевченко Қазақ шаңырағы, Атқа Қазақ және Украин халқының
мінген қазақ, өмірін салыстырып жырлаған
Байғұстар-суреттері Менің
ойларым-өлеңі
И.И.Крафт өз еңбектерінде қазақтар Орыс-қазақ байланысын
В.Н.Витевский туралы көп деректер келтіргензерттеген, мұрағаттарда
Н.А.Макшеев сақталғанбелгісіз деректерді
Л.Ф.Костенко жарыққа шығарған

Зерттеуші ғалым, ағартушы Еңбегі
аты-жөні
Шоқан Уалиханов (1835-1865)Г.У.Гасфорт экспедициясына қатысып, Жетісу,
Мұхаммед – Қанапия 1847 Тарбағатай, Іле өңірі, Орталық Қазақстанды
жылы 12 жасар Шоқан Сібір аралады. 1856 ж. Қытайға барып келіссөз
Кадет корпусына оқуға жүргізді. 1857 ж. алатау қырғызы сапарында
түседі. (Омбы) 1853 ж қырғыз эпосы Манасты жазып алды. 1858-59 жж
бітірген соң корнет атағын – Қашқар саяхаты. Алты шаһар немесе Қытай
алады. 22 жасында Орыс провинциясы шығысындағы алты қала жағдайы
географиялық қоғамына толықеңбегін жазды. 1864 ж. М.Г.Черняев әскери
мүше болып қабылданады. экспедиция құрамында Әулиеата бекінісін алуға
1860 жылы Петербургте қатысады. Еңбектері: Даладағы мұсылмандық
ержүрек жиһанкез және Орта туралы, Сот реформасы туралы, Қытайдағы
Азия халықтарын зерттеуші дүнгендер көтерілісі
ретінде құрметтеліп,
орденмен марапатталады.
Ыбырай Алтынсарин (1841 – Қолөнер, ауыл шаруашылық мектептерін
1889 ж.ж.) 1857 ж Орынбордаұйымдастырады. 1887 жылы Ырғыз қаласында
мектепті алтын медальмен қазақ қыздарына арналған мектеп-интернат ашты.
бітірді. Қазақ балаларына алғаш мектеп, ұстаздар
дайындайтын арнайы оқу орындарын ұйымдастырды.
Еңбектері: Қырғыз хрестоматиясы (1879),
Қырғыздарды орыс тіліне үйретуге негізгі
басшылық Әңгімелері: Қыпшақ Сейтқұл,
Талаптың пайдасы, Байлық неде? т.б.
Абай Құнанбаев (1845 – 1904Пушкиннің Евгений Онегиннен өзі аударған
ж.ж.) Семейдегі Ахмет Риза бөлімдеріне ән шығарды. Абай көптеген әндерін,
медресесінде оқыды. Семейдеөлеңдерін, қарасөздерін пәлсапалық ойлы
болған азаттық қозғалыс туындылар ретінде ұрпақтарына өшпес мұра етіп
өкілдері Е.П.Михаэлис, қалдырды
А.Леонтьев, С.С.Гросс,
Н.И.Долгополов оның ақындық
шығармашылығының
демократиялық бағытта
қалыптасуына әсер етті.
Ахмет Байтұрсынұлы 1913ж наурыздан бастап Қазақ атты апталық
(1873-1935 ж.ж.) газет ұйымдастырды.
Міржақып Дулатұлы (1885 – Бақытсыз Жамал романы, Оян қазақ Азамат
1935 ж.ж.) өлеңдер жинағы, Терме жинағы.
Шәкәрім Құдайбердіұлы Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі,
(1858-1931 ж.ж.) Мұсылмандық шарты, Қазақ айнасы атты
өлеңдер жинағы. Қалқаман - Мамыр, Еңілік -
Кебек поэмалары

1917 жылғы революциялар

1917 ж. 27 ақпан 1917 ж. 25 қазан (7 қараша)
Петроград. Ресей. Петроград. В.И.Ленин
Ресей. Қос өкімет құрылуы Жұмысшы және солдат
А.Ф.Керенский депутаттары кеңесі
бастаған
Уақытша өкімет
Ақпан революциясы Қазан революциясы
сипат
ы Буржуазиялық – демократиялық Демократиялық, социалистік
Қозға
ушы Жұмысшылар, солдаттар, Жұмысшылар, шаруалар, солдаттар,
күштематростар, интелегенция, матростар, интелегенцияның бір бөлігі
р буржуазияның бір бөлігі
Себепәлеуметтік – экономикалық және уақытша өкіметтің халықтың сұранысын
тері саяси қарама – қайшылықтардың орындамауы;
туындауынан; уақытша өкіметтің саясатының күйреуі
патша өкіметінің сыртқы және (азық-түлік жетіспеуі)
ішкі саяси жағдайының күйреуі; халықтың әлеуметтік жағдайының
халықтың жағдайының нашарлауы; нашарлауы;
патша өкіметіне қарсы жұмысшылар мен шаруалардың
наразылықтың өршуі. наразылығының өршуі;
Мақсапатша өкіметін құлату, өкіметті кеңестер қолына беру;
ты республика құру; ортақ демократиялық және ұлтаралық
ірі демократиялық өзгерістер мәселелерді шешу;
қоғамын құру; әлеуметтік – экономикалық қайта
жер, ұлт, жұмысшы және соғыс құрулар жүргізу;
мәселелерін шешу.
Қорыт
ынды монорхияны құлатты; уақытша өкіметті құлатты, Кеңес
қос өкіметтің құрылуы; өкіметін орнатты;
саяси құқық пен бостандық мемлекеттің басқару формасын өзгертіп,
жариялау; жаңа социалистік өкімет орнатты.

ҚАЗАҚСТАНДА КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ ОРНАУЫ (1917 Ж. ҚАЗАН АЙЫНАН – 1918 Ж. НАУРЫЗ
АЙЫ)

Сырдария Ақмола Бөкей Торғай Семей Жетісу
обылысы облысы ордасы мен облысы облысы облысы
Орал облысы
1917 ж. 1917ж. 1917 ж. 1917 ж. 1918 ж. 1918ж.
30 қазан 22 қараша 2 желтоқсан2 желтоқсан19 қаңтар –3 наурыз –
-Перовск -Петропавл.-Хан Ордасы- Шалқар. Павлодвр Верный
(Қызыл 1917ж. 1918 ж. 1917 ж. 1918 ж. 1918ж.
Орда) желтоқсан 15 қаңтар –25 17 ақпан – 11 наурыз –
1917ж. -Көкшктау. Орал (1918 желтоқсан -Семей Жаркент
қараша 1917ж. жылдың Қостанай. 1918 ж. 1918ж.
-Черняев 25 29 1917 ж. 19 ақпан – 12 наурыз –
(Шымкент) желтоқсан- наурызында желтоқсан Риддер Лепсі,
1917ж. Ақмола ақ -Торғай. 1918 ж. 23 Қапал
6 қараша 1918ж. 2 гвардияшы 1918 ж. ақпанға
-(Тараз) қаңтар - -лар Кеңес қаңтар дейін –
Әулиеата Атбасар өкіметін Ақтөбе Қарқаралы
1917ж. құлатты) 1918 ж. 1918ж.
2 желтоқсан 1918ж 18 қаңтар -14 наурызда
-Қазалы ақпан-ГурьеОрынбор Өскемен
в

Кеңес өкіметін құруға қатысқандар
И.Д.Дубинин А.Иманов К.Шугаев Л.Емелов
С.Сейфуллин М.Кисилев А.Звездов Т.Бокин
Н.М.Манин О.Асауов Т.Өтепов
Б.Серкібаев Н.Токарев А.Розабақие
Ф.И.Кривогу Л.И.Таран в
з В.Ф.Зинченк Р.Маречек
о М.Журавлев
В.М.Чекморе Ж.Бабаев
в

АЗАМАТ СОҒЫСЫ ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ
ҚИЫНШЫЛЫҚТАР

ЖЭС-КЕ КӨШУ (ЖАҢА ЭКОНОМИКАЛЫҚ САЯСАТ)

ЖЭС тұсындағы қиыншылықтар

1. Теміржол транспортының тозығы жетуі. Поездардың сирек жүруі.
2. Армиядан 2,5 млн адам демобилизацияланды.
3. 1921 ж. Волга, Орал, Кавказ, Қырым, Украинада қуаншылық жайлауы. Егін
күйіп кетті. Астық қоры таусылды.
4. Өнеркәсіптердің азамат соғысы кезінде істен шығуы. Жаппай жұмыссыздық
жайлауы.
5. Сүзек, шешек, т.б. жұқпалы аурулар жаппай өріс алуы.
6. Қылмыстың өсуі.
7. Ашаршылық аудандардан халықтың қашуы, көшу
8. Жетім, панасыз балалардың санының өсуі

ЖЭС қорытындылары

1. Экономикалық дағдарыстан шықты.
2. Тапшылық, астыртын сауда, көлеңкелі экономика және т.б.
3. Жаңа теміржол торабы салынып, ескілері қалпына келтірілді.
4. Халық шаруашылығында еңбек өнімі артты.
5. Ішкі, сыртқы айналым аймақтар қалпына келді.
6. Әр түрлі салалар мен региондар арасында экономикалық байланыс
қалыптасты
7. Сауданың тұрақтануы және халыққа керек тауарлардың кең көлемде көбеюі.
8. Халықтың жағдайы жақсарып, сұраныс, сатып алу, межесіне жетуі.
9. Кедейлердің азайып, орташа және ауқатты шаруалардың көбеюі.
10. Жұмысшы санының өсуі, жалақының көбеюі, тұрмыс жағдайының жақсаруы.
11. Мал санының өсуі (1928 жылы 40,5 млн жетті)
12. Астық өнімінің өсуі (1925 ж. 92 млн пұт астық)
13. Егіс көлемінің өсуі (1928 ж. 4 млн га)
14. Өнеркәсіпті қалпына келтірді
15. Несиелік – қаржылық жүйе қалыптасып, ақшаның құны нығаюы
16. Кеңес өкіметінің саяси жағдайы нығайды қоғамда азаматтық бірлік
қалыптасты

ҚАЗАҚСТАННЫҢ 1921-1922 ЖЖ.
АШЫҚҚАН АУДАНДАРҒА КӨМЕГІ

1930 жылдардағы саяси-қоғамдық өмір

Қазақ Кеңестік өнерінің қалыптасуы

Құрылған Театрлар Қала Алғашқы қойылымдар
жылы
1926 Қазақ ұлттық театры Қызылорда Еңілік – Кебек
1933 Ұйғыр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.