Қзақтың атақты билері

Жоспар
Кіріспе

1 Қазыбек би
2 Төле би
3 Жиренше шешен
4 Әйтеке би

Қазақ жүздерін басқаруды реттеу ниетімен Тәуке хан Ұлы жүздің биі етіп Төле биді, Кіші жүзге Әйтеке биді, Орта жүзге Қазыбек биді тағайындайды. Халық ауыз әдебиетінде сақталып қалған аңыздар мен кейбір архивтік мәліметтер бойынша, Қазыбек би Келдібекұлы Тәуке хан заңдарының жинағын" өңдеуге қатысқан. Тәуке, Сәмеке Әбілмәмбет және Абылай хандар тұсында мемлекет басқару ісіне белсене араласып жүрген Қазыбек би ішкі және сыртқы саясат мәселелерінде ықпал ете алатын. Ол — жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық күресті ұйымдастырушылардың бірі. XVIII ғасырдың 40-жылдары Абылай хан жоңғарлар қолына түсіп қалған шақта, оны тұтқыннан босатып алуға белсене атсалысты.
XVIII ғасырдың 60-жылдары Цинь империясы Қазыбек биді өз жағына шығару мақсатымен елшілерімен бірге көптеген бағалы сыйлықтар жіберген. Бірақ Қазыбек би Қытай жағына мүлде қарсы болған. Ол Абылайды Цинь империясымен қарым-қатынас жасамауға шақырған.
Ел ішінде Қазыбек биді Қаз дауысты Қазыбек деп атап кеткен.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Қазыбек би
(1659-1765 жж.)
Қзақтың атақты биі. Қазақ жүздерін басқаруды реттеу ниетімен Тәуке хан
Ұлы жүздің биі етіп Төле биді, Кіші жүзге Әйтеке биді, Орта жүзге Қазыбек
биді тағайындайды. Халық ауыз әдебиетінде сақталып қалған аңыздар мен
кейбір архивтік мәліметтер бойынша, Қазыбек би Келдібекұлы Тәуке хан
заңдарының жинағын" өңдеуге қатысқан. Тәуке, Сәмеке Әбілмәмбет және Абылай
хандар тұсында мемлекет басқару ісіне белсене араласып жүрген Қазыбек би
ішкі және сыртқы саясат мәселелерінде ықпал ете алатын. Ол — жоңғар
басқыншыларына қарсы азаттық күресті ұйымдастырушылардың бірі. XVIII
ғасырдың 40-жылдары Абылай хан жоңғарлар қолына түсіп қалған шақта, оны
тұтқыннан босатып алуға белсене атсалысты.
XVIII ғасырдың 60-жылдары Цинь империясы Қазыбек биді өз жағына шығару
мақсатымен елшілерімен бірге көптеген бағалы сыйлықтар жіберген. Бірақ
Қазыбек би Қытай жағына мүлде қарсы болған. Ол Абылайды Цинь империясымен
қарым-қатынас жасамауға шақырған.
Ел ішінде Қазыбек биді Қаз дауысты Қазыбек деп атап кеткен.
Төле би
(1657-1756 ж.ж.)
Қазіргі Жамбыл облысындағы Шу өзенінің жағасында, Жайсаң жайлауында
дүниеге келген, 1756 жылы Шымкент облысы, Леңгір ауданының Ақбұрхан
ордасыңда қайтыс болған. Қазақтың қоғам қайраткері, атағы жер жарған шешен,
Ұлы жүздің бас биі, "Жеті жарғыны" жасаушылардың бірі. Құдайберді өулетінің
өкілі болып табылатын Әлібекұлы Төле биге дейін ешкім би де, бай да
болмаған. Төле бидің ата-бабалары қарапайым шаруалар екен.
Төле би өз халқының шешендік-поэтикалық өнерінің дәстүрлерін
жастайынан бойына сіңіріп өскен, зерделі, сауатты адам болған. 15-20
жасынан билердің бас қосқан жиналысына қатысып, өзінің әділдігі мен
шешендік өнері арқасында таныла бастайды.
Ол кезде қазақ пен жоңғар хандықтары үнемі жауласып жүретін. Тәуке хан
өлімінен кейін Қазақ хандығы ыдырай бастады. Ұлы жүзді басқарып отырған
Төле би жоңғар басқыншыларына біраз уақыт кіріптар болады. Оларға салық
төлегеніне қарамастан, Төле би саяси басқаруды өз қолына алды. Қазақтардың
басын біріктіріп, оларды жоңғар бұғауынан құтқаруда Төле би маңызды рөл
атқарды. Кейбір мәліметтер бойынша, Төле би Абылай сұтанның өрлеуіне де
ықпал еткен. Төле би, Орта жүздің бас биі Қазыбек Келдібекұлы және Кіші
жүздің бас биі Әйтеке Байбекұлы үшеуі Әз Тәукенің бас кеңесшісі болған.
Төле би Тәуке ханның Түркістанды Қазақ хандығының астанасы қылу, үш жүзді
бір орталыққа бағындыру, бір ғана Қазақ хандығын күшейту, туыс қазақ,
қарақалпақ, қырғыз және өзбек халықтарының жоңғар-ойрат басқыншыларына
қарсы әскери одағын қүру туралы шараларды жүзеге асыруға белсене атсалысты.
Сонымен бірге Төле би Ұлы жүз бен Ресей арасында байланыс орнатып,
дамытуға көп еңбек сіңірді. 1749 жылы немере інісі Айтбай бастаған
елшілікті Орынбор губернаторы И.И.Неплюевке жібере отырып, ол Ресейдің қол
астына өтуге дайын екендігін мәлімдеген. Неплюев 1749 жылғы 26 қыркүйектегі
жауап хатында Ресейге қосылуға деген ниетін құптай отырып, екі ел
арасыңдағы сауда байланыстарын дамытуды қолға алуды ұсынған.
Қазақ хандығының ыдырау және жоңғарлардың басқыншылық соғыстары
кезеңінде Төле би басшыға тән қасиетін таныта білді. Жоңғарлар жағдайды
пайдаланып, қазақ халқын жойып жібергісі, ал тірі қалғандарын куғын-
сүргінге ұшыратқысы келді. Төле би Қабанбай, Бөгенбай және Жәнібек
батырлармен бірге біртұтас халық майданын құрып, азаттық жолында күрес
жүргізді.
Халық ауыз әдебиетінде Төле би туралы көптеген тарихи аңыздар сақталып
қалған. Халық арасыңда Төле ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.