Дизартрия

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім
1. Дизартрия жайлы жалпы түсінік
2. Дизартрияның пайда болу себептері және белгілері
3. Дизартрияның классификациялау
4. Сөйлеу дыбыстарын айту.
5. Дизартриядағы түзету жұмыстарының негізгі принциптері мен бағыттары.

ІІІ Қорытынды

Дизартрия дегеніміз - сөйлеу мүшелерінің интервациясының жеткіліксіздігі-нен байланысты сөйлеу тіл дыбыстардың айтылу кемістіктері. Дизартрия гректің артрон – мүшелену және дис – бұзылу сөздерінен шыққан. Анықтап айтқанда сөй-леудің бұзылуы деген мағынаны білдіреді.
Дизартрия (грекше dіs - бұзылыс, arthron – бөліну) - сөйлеу аппаратының иннервациясының органикалық жетіспеушілігінен сөздің айтылуындағы бұзылуы. Дизартрияда дыбысталу механизмінің барлық бөліктерінің дұрыс қалыптаспағаны байқалады.
Дизартрияның ауыр түрінде тілдің дыбысталу жағы түгелімен жоқ болады. Жеңіл түрінде артикуляторлық-фонетикалық дислалиядан ажырата білу керек. Мұндай жұмыс, әрине, логопед мамандардың ғана қолынан келеді.
Дизартрия церебральды паралич баланың орталық жүйке жүйесінің зақымдалуынан болады. Дизартрияның басты көріністеріне сөйлеу тіл дыбыстарының бұзылыстары , дауыстың пайда болуындағы кемістіктер, сонымен бірге сөйлеу тілінің шапшаңдығы, сарынындағы өзгерістер жатады. Аталған кемістіктер орталық немесе шеткі нерв жүйелерінің зақымдануының түрліше қисынданып жинақталуына кемістіктердің ауырлығына , ақаулықтардың пайда болған уақытына болған уақытына байланысты әр түрлі дәрежеде көрінеді. Клиникалық, психиалық логопедиялық тексерудің нәтижесі дизартриясы бар балалар сөйлеу тілінің, психикасының қимылдарының бұзылулары жағынан әр алуан екенін көрсетті.

Дизартрияның па йда болу себептері және белгілері

Дизартрияның шығу себебі баланың құрсақтағы және жас кезіндегі жетіліп келе жатқан миына әр түрлі келеңсіз жайттардың тигізетін зиянының нәтижесінде орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдануынан болады. Бұл көбінесе толғақ қызуының келеңсіз жағдайларына мүмкіндік жасайтын ұзаққа созылған қатты инфекцияның, оттектің жетіспеушілігінің, интоксикацияның екіқабат кезіндегі токсикоздың және басқада бірқатар жәйттердің нәтижесіндегі құрсақтағы зақымданудан болады. Бұндай жағдайда көбінде бала туылған кезде асфексия пайда болады және шала туады.
Дизартрия резус фактордың қосылмаушылығынан пайда болуы мүмкін. Өмірінің алғашқы кездеріндегі нерв жүйесінің инфексиялық ауруға шалдығуының әсерінен дизартрия біршама сирегірек пайда болады . Дизартрия сал ауруына шалдыққан балаларды жиі пайда болады. Е.М Мастюкованың айтуынша сал ауруына шалдыққан балалардың 65-85-індейі дизартрия болады екен. Дизартрияның клиникалық түрінің классификациясы зақцымданудың мидың әртүрлі бөлшегінде орналасуына негізделген. Дизартрия балалар бір-бірімен дыбыстарды айтуындағы ақаулықтарының, денсаулықтарының, сөйлеу тілінің қозғаушы мүшелерінің ерекшеліктерімен ажыратылады. Дизартрия дыбыстау мүшелері қимылының ауытқуынан пайда болады.

1.Қ.Қ.Өмірбекова, Г.С.Оразаева, Г.Н.Төлебиева, Г.Б.Ибатова. Логопедия. Алматы 2011

2. «Қазақ совет энциклопедиясы» Бас ред.М.Қ.Қаратаев 4-том.Алматы 1973.

3. Қ.С.Тебенова, А.Р.Рымханова. Арнайы педагогика. Алматы «Дәуір» 2011