Ислам даму банкі Қазақстан компанияларымен арада іскерлік қатынастарды орнатуға мүдделі
1 Ислам Даму банкі Қазақстанмен ынтымақтастықты нығайтуға ниетті
2 Елбасы қабылдауы
3 Алматыда Ислам банкі ашылады
4 Ислам банкі қызметіне рұқсат етілді
5 Қазақстанда ислам банктерінің қалай жұмыс істейтіні заңмен бекітілді
2 Елбасы қабылдауы
3 Алматыда Ислам банкі ашылады
4 Ислам банкі қызметіне рұқсат етілді
5 Қазақстанда ислам банктерінің қалай жұмыс істейтіні заңмен бекітілді
Бұл туралы жұма күні Ислам Даму банкі тобының құрамындағы Жекеменшік саланы дамыту жөніндегі Ислам корпорациясы маркетинг және инвестиция департаментінің директоры Марван Сейфидин Алматы қалалық кәсіпкерлік және өндіріс департаментінің басшысы Ербол Шормановпен және экономика және бюджетті жоспарлау департаментінің басшысы Лариса Васильевамен кездесу барысында айтты, деп хабарлайды ҚазАқпарат Алматы қаласы әкімінің сайтына сілтеме жасап.
«Бүгінде Ислам Даму банкі Қазақстанда бір жобаны қаржыландырып отыр. Біздің банк қазақ нарығындағы қызметін одан әрі ұлғайтуды көздейді» деді ол. Осы орайда М. Сейфидин шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру желісін ашу үшін бірқатар коммерциялық банктермен арада келіссөз жүргізіп үлгерген. Олардың қатарында «Халық банкі», «ЦеснаБанк», Қазақстанның Даму банкі, «ТұранӘлем Банкі» және «ҚазкоммерцБанк» бар. Ислам Даму банкі өкілі оларға шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру желісін ашу хақындағы өз ұстанымдарын алға тартқан. «Олар да бұл қаржы желісіне назар аударды. Демек, осынау жоба, сәтін салса, іске асады деп үміт білдіреміз», деді ол.
Алматы әкімдігінің қызметкерлері Ислам даму банкі ұсыныстарының артықшылықтарына көңілі толатынын айтты. «Муниципалдық құрылымдардың кепіл болмайтындығы туралы ұсыныстарыңыз көкейге қонады. Сіздердің шарттарыңыз бойынша, қалалық бюджеттің кепілдігінсіз қаржы салуға болатыны оң екен. Ислам Даму банкі ұсыныстарының және бір артықшылығы –қаржыны нақты қажет ететін салаға инвестиция салуды жоспарлау сенім ұялатады», деді Л. Васильева.
«Бүгінде Ислам Даму банкі Қазақстанда бір жобаны қаржыландырып отыр. Біздің банк қазақ нарығындағы қызметін одан әрі ұлғайтуды көздейді» деді ол. Осы орайда М. Сейфидин шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру желісін ашу үшін бірқатар коммерциялық банктермен арада келіссөз жүргізіп үлгерген. Олардың қатарында «Халық банкі», «ЦеснаБанк», Қазақстанның Даму банкі, «ТұранӘлем Банкі» және «ҚазкоммерцБанк» бар. Ислам Даму банкі өкілі оларға шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру желісін ашу хақындағы өз ұстанымдарын алға тартқан. «Олар да бұл қаржы желісіне назар аударды. Демек, осынау жоба, сәтін салса, іске асады деп үміт білдіреміз», деді ол.
Алматы әкімдігінің қызметкерлері Ислам даму банкі ұсыныстарының артықшылықтарына көңілі толатынын айтты. «Муниципалдық құрылымдардың кепіл болмайтындығы туралы ұсыныстарыңыз көкейге қонады. Сіздердің шарттарыңыз бойынша, қалалық бюджеттің кепілдігінсіз қаржы салуға болатыны оң екен. Ислам Даму банкі ұсыныстарының және бір артықшылығы –қаржыны нақты қажет ететін салаға инвестиция салуды жоспарлау сенім ұялатады», деді Л. Васильева.
Ислам даму банкі Қазақстан компанияларымен арада іскерлік қатынастарды
орнатуға мүдделі
Ислам даму банкі Қазақстан компанияларымен арада іскерлік қатынастарды
орнатуға мүдделі.
Бұл туралы жұма күні Ислам Даму банкі тобының құрамындағы Жекеменшік
саланы дамыту жөніндегі Ислам корпорациясы маркетинг және инвестиция
департаментінің директоры Марван Сейфидин Алматы қалалық кәсіпкерлік және
өндіріс департаментінің басшысы Ербол Шормановпен және экономика және
бюджетті жоспарлау департаментінің басшысы Лариса Васильевамен кездесу
барысында айтты, деп хабарлайды ҚазАқпарат Алматы қаласы әкімінің сайтына
сілтеме жасап.
Бүгінде Ислам Даму банкі Қазақстанда бір жобаны қаржыландырып отыр.
Біздің банк қазақ нарығындағы қызметін одан әрі ұлғайтуды көздейді деді
ол. Осы орайда М. Сейфидин шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру
желісін ашу үшін бірқатар коммерциялық банктермен арада келіссөз жүргізіп
үлгерген. Олардың қатарында Халық банкі, ЦеснаБанк, Қазақстанның Даму
банкі, ТұранӘлем Банкі және ҚазкоммерцБанк бар. Ислам Даму банкі
өкілі оларға шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру желісін ашу
хақындағы өз ұстанымдарын алға тартқан. Олар да бұл қаржы желісіне назар
аударды. Демек, осынау жоба, сәтін салса, іске асады деп үміт
білдіреміз, деді ол.
Алматы әкімдігінің қызметкерлері Ислам даму банкі ұсыныстарының
артықшылықтарына көңілі толатынын айтты. Муниципалдық құрылымдардың
кепіл болмайтындығы туралы ұсыныстарыңыз көкейге қонады. Сіздердің
шарттарыңыз бойынша, қалалық бюджеттің кепілдігінсіз қаржы салуға
болатыны оң екен. Ислам Даму банкі ұсыныстарының және бір артықшылығы
–қаржыны нақты қажет ететін салаға инвестиция салуды жоспарлау сенім
ұялатады, деді Л. Васильева.
Ислам Даму банкі Қазақстанмен ынтымақтастықты нығайтуға ниетті - Елбасы
қабылдауы
АСТАНА. Наурыздың 10-ы. ҚазАқпарат Руслан Ғаббасов - Ислам Даму банкі
Қазақстанмен ынтымақтастықты нығайтуға ниетті. Бұл туралы бүгін ҚР
Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қабылдауында болғаннан кейін өткен
брифингте Ислам Даму банкінің президенті Ахмад Мохамед Әли әл-Мадани
мәлім етті, деп хабарлайды ҚазАқпарат.
Қазақстанның белсенді ынтымақтастығына орай Ислам Даму банкінің атынан
алғысын білдірген ол, Ислам Даму банкі бүгінге дейін Қазақстанда бірқатар
маңызды жобаларға қатысқанын, бұдан әрі де қарым-қатынасты нығайта түсуге
ниетті екенін айтып өтті. Елбасымен жүздесу барысында Қазақстанда
исламдық қаржыландыру жүйесін бекіту мәселесі сөз болғанынына тоқталған
ол: Өзіміздің тарапымыздан исламдық қаржыландыру институттарын бекіту
үшін Қазақстанға қажетті техникалық, процедуралық қолдау көрсетуді
бақылауға алуға дайынбыз. Бұл шаралар әлемдік дағдарыс кезінде өте
маңызды. Себебі ислам банктері мен исламдық қаржыландыру институттары
дағдарыс кезінде өздерінің тұрақтылығын көрсете білді. Атап айтқанда,
олардағы ұстанымдар басқа қаржыландыру институттарына қарағанда ерекше,
деді.
Сондай-ақ Ислам Даму банкінің президенті Астанда өтетін Экономикалық
форумға делегация құрамында бірқатар сарапшылар келгендігін атап өтті.
Олар исламдық қаржыландыру механизмдері бойынша түсіндіру жұмыстарын
атқаратын болады. Ертең, басталатын форумды жоғары деңгейде ұйымдастырып
отырғандығы үшін, сондай-ақ бұл форумның өсіп келе жатқан беделімен
Қазақстан Президентін құттықтағым келеді. Себебі бұл шараға әлемдік
деңгейдегі көптеген танымал сарапшылар келіп отыр, деді ол.
Өрімтал
өмірдің өз өрнегі
Ылдым-жылдым: Ислам банкі ашылатын болды
Сәуір 1, 2009 in Islam, Kazakh blogger, kazakh journalist, ислам діні
Tags: Ислам банкі, қазақ экономикасы
Осы айдың емтихандары басталғандықтан busy as a bee болып кеттім. Десе де
күн құрғатпай блогымды тексеріп тұратын достарыма, алғысымды білдіре
отырып, жағдайымның жақсы екенін жеткізуге асықпын. Өткен жексенбіде
Нұрғиса ағамыздың блогында пікірлерімізді білдіріп кеткен едік. Танысып
шығамын десеңіз мына жерде. Біз туралы ол жерде “слух” бар.
Бүгінгі күннің ең үлкен жаңалығы - Қазақстанда Ислам банкі ашылатын болды
деген хабар. Жаңа ғана хабардар болдым. Әзірге аударып үлгермедім. Қысқаша
айтар болсам, Біріккен Араб Әмірлігінде орналасқан банк Алматыдан бір
бөлімшесін, яки банкін ашпақшы. 2009 жылдың екінші жартысында ашылатын
банктің қоржынында 2009 USD27 млн. қаржы болмақ. Бұл банк қандай қызмет
көрсететіні әзір белгісіз. Бір анығы, олар Астанадан да банк ашпақшы.
Толығырақ мына жерде. [ENG]
Алматыда Ислам банкі ашылады 18:54
Қазақстандағы алғашқы Ислам банкі Алматыда ашылады. Алматы қаласы өңірлік
қаржы орталығы қызметін реттеу агенттігінің төрағасы Әркен Арыстанов
бүгін Алматыда ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен болған кездесуден
кейін осылай мәлімдеді.
Елбасымен кездесу кезінде Алматы қаласындағы өңірлік қаржы орталығының
исламдық қаржыландыруды өрбітуде өз рөлін атқаруы қажет екені айтылды.
Бізде барлық заңдық, нормативтік базалар бар. ТМД елдері аумағында жұмыс
жасайтын бұл банктің штаб-пәтері Алматыда орналаспақ. Бұл аса маңызды
қадам, - дейді Әркен Арыстанов. Оның айтуынша, исламдық қаржыландыру
құралдарын шығаруды ретке келтіру жоспарланып отыр. Ал Біріккен Араб
Әмірліктерінде ірі құрылыс кешендерінің бәрі исламдық қаржыландыру арқылы
салынған. Ол елде қаржы институттары мен құрылыс компаниялары арасында
исламдық банк кірісті ғана емес, тәуекелді де бөліседі.
inform.kz
Ылдым-жылдым: Ислам банкі ашылатын болды
Опубликовано Asqat в ср, 04012009 - 08:37.
• Islam
• Kazakh blogger
• Kazakh journalist
• Ислам банкі
• ислам діні
• қазақ экономикасы
Осы айдың емтихандары басталғандықтан busy as a bee болып кеттім. Десе де
күн құрғатпай блогымды тексеріп тұратын достарыма, алғысымды білдіре
отырып, жағдайымның жақсы екенін жеткізуге асықпын. Өткен жексенбіде
Нұрғиса ағамыздың блогында пікірлерімізді білдіріп кеткен едік. Танысып
шығамын десеңіз мына жерде. Біз туралы ол жерде “слух” бар. Бүгінгі күннің
ең үлкен жаңалығы - Қазақстанда Ислам банкі ашылатын болды деген хабар.
Жаңа ғана хабардар болдым. Әзірге аударып үлгермедім. Қысқаша айтар болсам,
Біріккен Араб Әмірлігінде орналасқан банк Алматыдан бір бөлімшесін, яки
банкін ашпақшы. 2009 жылдың екінші жартысында ашылатын банктің қоржынында
2009 USD27 млн. қаржы болмақ. Бұл банк қандай қызмет көрсететіні әзір
белгісіз. Бір анығы, олар Астанадан да банк ашпақшы. Толығырақ мына жерде.
[ENG] Tagged: Ислам банкі, қазақ экономикасы
АҚШ-тан басталып, бүкіл Батыстың алдыңғы қатарлы жұртына жайылған қаржы
дағдарысы біраз елдің экономикасын шатқаяқтатып жібергенін көріп отырмыз.
Бұл дағдарыстың дауылына мызғымай тұрған қаржы жүйесі шариғатқа негізделген
ислам елдері ғана. Сонда, берген несиесінің үстіне үстемелеп қосқан
пайызымен табыс тауып келген дәстүрлі қаржы жүйесі неліктен тығырыққа
тірелді? Өсімсіз қарыз беретін исламдық банктер қалай әлемді жайлаған қаржы
дағдарысына былқ етпей отыр?
Осы сұрақтар былтырдан бері біздің қаржыгерлерімізді де мықтап ойланта
бастаған болуы керек. Еліміздің Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу
және қадағалау агенттігі Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық
актілеріне ислам банктерін ұйымдастыру мен олардың қызметі, исламдық
қаржыландыруды ұйымдастыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар
енгізуді көздейтін заң жобасын әзірлеп, оны Мәжілістің Қаржы және бюджет
жөніндегі комитетінің кеңейтілген отырысында таныстырды.
Аталған агенттік төрайымының орынбасары Мұрат Байсыновтың айтуынша,
исламдық банкингті енгізудің өзектілігі мынада: Біріншіден, ислам қаржы
жүйесі ең жылдам өсуші сегмент болып табылады. Жылына 15 пайызға өсетін
исламдық негіздегі активтердің жиынтығы 800 миллиард АҚШ долларын құрайды.
Екіншіден, дәл осы исламдық қаржы жүйесін ұстанатын негізгі елдер тұратын
Таяу Шығыста төлемпаздық (ликвид) аса жоғары деңгейде шоғырланған.
Үшіншіден, еліміздің қаржы жүйесінде исламдық банктің пайда болуы өз
кезегінде қаржы нарығына жаңа ойыншылар мен мүлде жаңа банктік өнімдерді
шығаруға негіз қалайды. Төртіншіден, исламдық жүйе банк саласында
тұрақтандырушы ықпалға ие болады. Өйткені мұнда салымшылар салымның қайтпай
қалу тәуекелін бөліседі.
Осы орайда алдыңғы екеуі түсінікті болғандықтан, жаңа банктік өнімдерге
тоқталсақ. Исламдық банктің негізгі өнімдері сауда-қаржыландыру (мурабаха),
үлестік бірлескен қаржыландыру (мушарака), жал (иджара), ақшаны сенімді
басқару (мудараба), исламдық банк қызметінің ауқымында агенттік қызмет
көрсету (вакала), сыйақысыз банктік қарыз операцияларын жүзеге асыру(кард
әл-хасан). Мұның бәрінде Исламның басты қағидасы қатаң сақталады, яғни
үстеме пайызбен өсім ақысын алу жоқ. Исламдық банк не қайтару мерзімін
кейінге шегеру арқылы тікелей тауарды алуға, не нақты бір жобаны бірлесіп
қаржыландыруға атсалысады. Мұнда ислам банктың пайдасы сол жобаның
қызметінен түскен пайданы бөлісуден тұрады. Сол секілді ақшаны сенімді
басқару да клиент пен банктің арасындағы жауапкершілігімен ерекшеленеді.
Бұл жерде исламдық банк салымдарының екі түрі бар, оның біріншісі – өсімсіз
салымдар. Аты айтып тұрғандай, мұндай салымдарға өсім төленбейді. Екіншісі
– инвестициялық салым (депозит). Мұнда банк клиенттің ақшасын белгілі бір
мерзімге сенімді басқаруға алады да, оны инвестициялық жобаларға немесе
активтерге салады. Сол жобалардың табысына қарай клиентке тиесілі табысын
беріп отырады. Бірақ банк клиент ақшасының номиналдық көлемінің
қайтарылатындығына кепілдік бермейді. Егер инвестициялық жоба табыссыз
болса, клиент шығынға ұшырайды, ал банк жобадан сыйақы алу құқығынан
айырылады. Ал егер инвестициялық жоба банктің кінәсінен шығынға ұшыраса,
онда исламдық банк сол үшін жауапты болады. Кейінгі кездері жиі айтылып
жүрген қаржы нарығындағы тәуекелді тең бөлісудің ашық та, айқын жолы – осы.
Сол секілді сукук – исламдық бағалы қағаздар да исламның басты
қағидаларын бұзбай, инвестициялық табыс табуға мүмкіндік береді.
Жоғарыда айтқанымыздай, бұл - адалға негізделген ислам қаржы жүйесінің
біздің халыққа әлі беймәлім бағыттары ғана. Арамнан жиған ас болмайтынын
ескерсек, ғасырларды артқа тастаған және үнемі жетілдіріліп келеді деген
қазіргі әлемдік қаржы жүйесінің неліктен сан рет дағдарысқа түскені де, ал
алғаш рет 1960-1970 жылдары банктік жүйе ретінде негізі қаланған, түп
бастауын Құраннан алатын исламдық банктердің бүгінге дейін бірде-бір рет
дефолтқа ұшырамауы да түсінікті сияқты. Осыдан келіп, біздің қаржыгерлердің
де исламдық банкті ұйымдастыру ісін заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге
неліктен асығып отырғанын байқауға болады. Өйткені бір нәрсе анық, ол –
исламдық банк жүйесі өзінің тұрақтылығын төрткүл дүниеге паш етіп отыр.
Сондықтан заң жобасына сараптама жасаған сарапшылар біз тездетпесек, біздің
алдымызды орап кеткелі отырған көршілеріміз де бар екенін айтады. Қырғыз
ағайындарда, мәселен, исламдық банк былтырдан бері жұмыс істей бастаған.
Онда тек нарықтың ауқымы ғана шағын болып отыр, әйтпесе банктің жұмысы өте
сәтті оралып келеді. Сол сияқты солтүстігіміздегі Ресей де Татарстанның
астанасы Қазанды исламдық қаржы орталығы ретінде дамытуға талпынып жатқан
көрінеді. Егер олар бізден бұрын Қазанды исламдық қаржы орталығына
айналдырып үлгерсе, онда біз экономикамызға болашақта мықты тіреу бола
алатын қаржы көздерінен айырылып қалуымыз кәдік.
Сонымен, аталған заң жобасы бірінші кезекте Азаматтық кодекске, Салық
кодексіне (биыл қабылданғалы жатқан жаңа Салық кодексінің жобасына),
Қазақстандағы банктер мен банк қызметі туралы, Бағалы қағаздар рыногы
туралы заңдарға өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздеп отыр. Заң
жобасы Мәжіліске жаңа келіп түскенін ескерсек, оның төңірегінде әлі талай
қызу пікірталас болатыны анық.
Исламдық қаржы жүйесінің пайдасына тағы бір ақпарат – сарапшылар АҚШ-тың
федералдық резерв жүйесі күні кеше арнайы жұмыс тобын Сауд Арабиясы мен
Малайзияның исламдық қаржы жүйесін зерделеуге жіберуге шешім қабылдағаны
туралы хабарды да алға тартып отыр. Ендеше, бүкіл әлем Құран сілтеген бағыт-
бағдардың хақтығын мойындай бастағанда, кейбір депутаттар секілді біздің
менталитетімізге қалай болады екен деп күдіктенетіндей ештеңе жоқ секілді.
Ислам банкі қызметіне рұқсат етілді
Елімізде Ислам банктерінің қызметіне рұқсат
етілді. Енді, кәсіпкерлер кепілге мүлік қоймай-ақ, ислам қаржы ұйымдарынан
пайызсыз несие ала алады... Алматы аймақтық қаржы орталығында шариғат
бойынша жұмыс істейтін ең алғашқы қор тіркелді. Оның ең басты ерекшелігі -
кепілге мүлік талап етпейді.
Подводка: Елімізде ислам банктерінің қызметіне рұқсат етілді. Енді,
кәсіпкерлер кепілге мүлік қоймай-ақ ислам қаржы ұйымдарынан пайызсыз несие
ала алады...
ЗКТ: Ислам банктеріне Қазақстанда жұмыс істеуге қаржы дағдарысынан қысылған
Үкімет аяқ асты рұқсат еткенімен, әзірге елімізде бұл қаржы институттарының
өкілдіктері жоқ. Дегенмен, Алматы аймақтық қаржы орталығында шариғат
бойынша жұмыс істейтін ең алғашқы қор тіркелді. Қазақстандық қаржыгерлер
ашқан құрылымның ең басты ерекшелігі - кепілге мүлік талап етпейді.
((СНХ: Едіге Алпысбай "Кәусар" консалтинг қаржы ұйымының басқарушы
серіктесі
Егер жоба сәтсіз болып қалса, онда тәуекелді ислам банкі бірге көтереді))
ЗКТ: Пайызсыз несие бергенмен, ислам қаржы ұйымдары түскен пайданы берген
қаражат үлесіне қарай бөлісіп отырады. Пайда бөлісу мерзімі кәсіпкер мен
қаржы ұйымының арасындағы келісім-шартта көрсетіледі...
((СНХ: Заратқазы Нұрпейісов Алматы қаржы орталығының директоры
Әуелі, бизнес жобаның шариғатқа сәйкестігін ислам елдерінің діни ғалымдары
тексереді. Оларға жоба интернет арқылы жіберіледі. Олар құптаса, кәсіпкер
мен қаржы ұйымы арасында меморандум жасалады. Одан кейін жоба қаржы нарығын
бақылау агенттігіне көрсетіледі. Рұқсат берілсе, екі жақ ақшаларын ортақ
жобаға құяды))
ЗКТ: Түрлі ойын-сауық жобалары, халал емес тамақтар немесе арақ-шарап
өндірісі т.б. адамның рухани дамуына зиянды жобаларға ислам қаржы
институттары қаражат салмайды. Ал, белгілі бір жобаға қатысқан кезде Ислам
қаржы институттары сукук, яғни, қолхат секілді құжат толтырады. Онда
құйылған ақшаның көлемі көрсетіліп, пайданы бөліскен кезде соған сәйкес
банк үлесін алады. Сукукты кез-келген уақытта нарықтағы шынайы бағасына
сатуға болады екен..
Рахат Мамырбек. Ялкунжан Әшімжан. Алматы телеарнасы.
Кеше Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің Алматыдағы резиденциясында қаржы
министрін, ҚР Ұлттық банкінің, Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын қадағалау
және реттеу агенттігінің және ҚР Алматы қаржы орталығының қызметтерін
реттеу агенттігінің басшыларымен кездесу өткізді. Елбасы өткен кеңестен
кейін реттеуші орган басшылары брифингте журналистердің қойған сұрақтарына
жауап берді.
Қадағалау агенттігіне қырағылық керек
Елбасы қаржы нарығын реттеуші органдардың басшыларын қаржы секторындағы
дағдарыс көріністерін барынша шешімталдықпен еңсере білуге шақырды. Қаржы
нарығын және қаржы ұйымдарын қадағалау және реттеу агенттігінің төрайымы
Елена Бахмутованың айтуынша, Президент оның есебіне оң баға берді. Дегенмен
ықтимал қатерлерге неғұрлым белсенді үн қату үшін агенттікті одан әрі
институционалдық нығайту қажеттігін атап өтті. Президент сондай-ақ несие
қоржынының сапасына, қаржы ұйымдарындағы тәуекелдік-менеджментінің
жағдайына ерекше назар аударуды, банк секторының сыртқы міндеттемелерін
төлеу модификациясының қажеттігін талдауға тапсырма берді.
Сыртқы займдарды модификациялау –бұл қайта құрылымдау ғана емес, сонымен
бірге олардың мерзімдерін ұзарту мен сатып алу да болуы мүмкін.
Былтыр агенттіктің құрамы біршама арттырылған болатын, бірақ мамандардың
кәсіби деңгейі тұрғысынан агенттіктің кадрлық құрамына баса назар аудару
қажет. Олар қалыптасқан жағдайда жедел әрі орынды әрекет етуі тиіс, – деді
Елена Бахмутова.
Банк секторының сыртқы қарызы азайды
Ұлттық банк төрағасы Григорий Марченконың мәлімдеуінше, әлемдік қаржы
дағдарысының бірінші кезеңі 2007 жылдың тамызында басталған, ал екінші
кезеңі 2008 жылғы қыркүйектің соңында басталды. Яғни Қазақстан былтыр жыл
бойы әлемдік қаржы дағдарысының әсеріне ұшырады. Дегенмен өткен жылы
Қазақстан экономикасына тартылған шетелдік инвестицияның көлемі өткен жылғы
ішкі өнімге шаққанда 20 млрд долларды құрапты. Әлемдік қаржы дағдарысына
қарамастан, біз былтыр тікелей абсолютті рекордқа қол жеткіздік. Жалпы ішкі
өнімге шаққанда бұл 20 млрд доллар көлемінде болды. Ал нетто негізінде 14,5
млрд доллар болып, шетелдік инвестиция ЖІӨ-нің 12 пайызын құрады, – деді
Григорий Марченко. Оның айтуынша, шетелдік инвестиция тартудың рекордшысы
саналатын Қытайда бұл өткен жылы 5,5 пайыз болған. Бас банкирдің айтуынша,
елде инфляцияның өсуі 2007 жылы басталып, 2008 жылдың жазына дейін
жалғасты. 2008 жылғы жазда инфляция деңгейі ең жоғары деңгейге көтеріліп,
20,1 пайызға жетті. Жыл аяғында бұл деңгей 8,5 пайызға дейін төмен түсті.
Ал 2009 жылғы сәуірдің 1-інде инфляция деңгейі 8,9 пайызды құрады. Біздегі
девальвацияның нәтижесі жөнінде қызу пікірталастар өрбігенімен Қазақстанда
жылдық инфляция Украина мен Қырғызстанға қарағанда екі есе, ал Ресейден бір
жарым есе төмен болыпты. Ұлттық банк төрағасының айтуынша, Қазақстанның
сыртқы қарызы азайған, яғни банк секторының сыртқы абсолюттік қарызы 1
сәуірдегі жағдай бойынша 35 млрд долларды құрады. Биылғы жылдың бірінші
тоқсанында банктер 3,6 млрд доллар қарызын өтеді. Алдағы тоқсанда 2,5 млрд
долларды қайтаруға тиіспіз.
Алғашқы ислам банкі ашылмақ
Алматы өңірлік қаржы орталығының төрағасы Әркен Арыстанов жағымды
жаңалықпен қуантты. Оның мәлімдеуінше, Алматыда тұңғыш Ислам банкі
ашылмақ. Соған орай Елбасы оның ведомствосына исламдық қаржыландырудың
рөлін арттыру туралы тапсырма берді. “Президент 2009 жылға бірнеше тапсырма
берді. Тауар биржасы бойынша 200 млн доллар тауар айналымына қол жеткізу,
халықтың қаржылай сауаттылығын арттыру бағдарламасымен жұмысты жалғастыру,
исламдық қаржыландырудың рөлін арттыруды жүктеді”, – деді Әркен Арыстанов.
Айта кету керек, Елбасының Біріккен Араб Әмірліктеріне сапарында Ислам
банкін ашуға уағдаласқан болатын. Алдағы екі айдың көлемінде ТМД елдері
аумағында жұмыс жасайтын тұңғыш Ислам банкінің штаб-пәтері Алматыда
орналаспақ. Оның айтуынша, исламдық қаржыландыру құралдарын шығаруды ретке
келтіру жоспарланып отыр. Өйткені Біріккен Араб Әмірліктерінде ірі құрылыс
кешендерінің бәрі исламдық қаржыландыру арқылы салынған. Ол елде қаржы
институттары мен құрылыс компаниялары арасында исламдық банк кірісті ғана
емес, тәуекелді де бөліседі. Алматы өңірлік қаржы орталығының басшысы Әркен
Арыстанов: Біз Ұлттық банкпен тұрғындар арасында жүзеге асырылатын
металдық инвестициялық монеталарды өндіруді ұлғайтуға келісім жасастық.
Бұдан басқа алтынға фьючерс бойынша белсенді сауда ісі жанданатын болады.
Бұрын тыйым салынып келген резидент арасындағы алтын құймалармен сауда
жүргізу туралы заң жобасы Парламентте жатыр. Ресей қазір алтынмен операция
жүргізуге көшіп, алтынға қосымша құн салығын алып тастады, – деп
мәлімдеді.
11 Сәуір 2009
Бұл мақала 37 рет оқылды, ал бүгін, 1 рет
Халал индустриясының қадамдары
Мәңгі жасыл Малайзия
Малайзия – экваторлық белдеуде орналасқан ел. Жер көлемі 332,8 мың шаршы
шақырым, халқының саны 20 млн. адамға жуық. Соның 60 пайыздайы малайлар, 20
пайыздан астамы қытайлар, 10 пайыздан астамы үнділер. Мемлекеттік тілі
малай тілі, ресми діні – Ислам. Астанасы Куала-Лумпур қаласы. Малай тілінен
аударғанда ол өзеннің лай бастауы деген мағынаны білдіреді. Жуық шамамен
Куала-Лумпурде 2 млн.-ға жуық адам тұрады.
Малайзияның табиғаты бізбен салыстырғанда өте ерекше. Онда жазы-қысы 25-28
градус аралығындағы бір температура тұрады. Барлық өсімдіктері, оның ішінде
ағашы, шөбі жыл бойы бір түсте – жасыл қалпында болады. Елдің аумағы
Оңтүстік-Қытай теңізі мен Малакка бұғазына сұғына еніп жатқан Малакка
түбегі мен Климантан аралында орналасқан. Жерінің төрттен үшке жуығын
пальма, жасыл емен, бамбук, панданус секілді тропиктік, биік діңді ағаштары
бар мәңгі жасыл қалың ормандар (джунгли) басып жатыр. Жануарлар мен
аңдардың түрі өте көп. Соның ішінде піл, мүйізтұмсық, гималай аюы,
жолбарыс, жабайы өгіз, орангутан, гиббон секілді адам тәріздес маймылдар,
қолтырауын, жыланның бірнеше түрлері бар. Біз қолтырауын өсіретін арнайы
ферманы көрдік. Ал орангутан деген сөздің өзі малай тілінде “оранг” деген
орман да, “утан” адам деген сөз көрінеді...
Малайзия ағылшын басқыншыларынан 1957 жылғы 30 тамызда өзінің тәуелсіздігін
алған. Ұзақ жылдар солардың қол астында болғандығының бір пайдасы Малайзия
халқы тегіске жуық ағылшын тілін біледі. Бұл – қаптап келіп жататын
шетелдік саяхатшылармен түсінісуге тамаша құрал.
Куала-Лумпурдың халықаралық әуежайының кереметтігін тілмен айтып жеткізу
қиын. Малайзияны жоғары дамыған елдердің қатарына қосқан білікті басшы
Мохаммед Махатхирдің супержобасына жататын мақтаныштарының бірі – осы
әуежай екенін естігенбіз. Сондықтан да оның ішін шамамыз келгенше жіті
бақылап келеміз. Адамға ыңғайлы, жәйлі болу үшін мұнда барлық жағдайлар
жасалған. Аса биік, кең тынысты, жарқырап тұрған әуежай шаршаңқырап келген
адамды конденционерден соққан қоңыр салқын таза ауасымен қарсы алады. Неше
мың адам кіріп жатса да ауасы ауырламайды және жолаушылар бір-бірімен
соғылып, жол таба алмай сапырылыспайды. Бәрінің де бағыты көрсетіліп,
жолдары сілтеулі. Тіпті, одан да адассаң бұрыш-бұрыштың бәрінде көзіңе
күлімдей қарап тұрған қызметкерлер билетіңді көрсетсең болды, ештеңе де
сұрамай дұрыс бағытқа салып жібереді. Ұшақтан шаршаңқырап түскен адамдарды
жер бетімен жылжытып отыратын эскалаторлар алып жүреді.
Жүктерді беріп, кедендік белгілеуден өткізетін терминал бөлек орналасқан.
Оған әуежайдан шықпаған күйі зуылдаған вагондар алып барды. Мұндағы
шаруаның да бәрін еш кедергісіз бітіріп, есік алдына шыққанымызда қарсы
алушыларымыз лап қойды. Олар Марат пен Мұрат қажылардың компаньондары,
өткен нөмірімізде айтқан МАRQUЕІNN (M) SDN BHD компаниясының басшысы Руслан
Исрапил және оның әріптестері Салан, Саағди, Томас және AWJ Іnternatіonal
Ltd корпорациясының президенті Абдул Вахид, т.б. Бір қызығы Руслан мен
Салан чешен жігіттері болып шықты. Екеуі де халықаралық бизнеспен көптен
айналысатын азаматтар көрінеді. Бірнеше тілді еркін меңгеріп алған. Руслан
өзінің бизнесін Еуропада бастап, ағылшын тілінен басқа неміс, итальян
тілдерін де үйреніп алыпты. Тыныш ел, жақсы орта, мұсылман арасы болған соң
ол соңғы жылдары осы Малайзияға қоныс теуіпті. Ал Салан Сулейман осындағы
Ислам университетіне 10 жыл бұрын оқуға келіп, содан қалып қойыпты. Басқа
тілден мақұрым қалған біз үшін олармен орысша сөйлесудің өзі бір ғанибет
болды.
Айналаның бәрі жасыл желегі жайқалған күйінде тұр. Мұнда біздегідей жапырақ
түсіп, күз, қыс деген болмайды, бәрі бірқалыпты тұрады. Сондықтан халқының
мінезі де аумалы-төкпелі, ашулы, немесе тым еліккіш, тыз етпе, қызу-қанды
емес, бірқалыпты жайдарылықтан аумайды, дейді олардың барлық мінезін біліп
алған чешен азаматтары.
Әуежайдан шыққан бойда жеңіл мәшинеге мінген біздер жан-жағымызға жіті
қарап келеміз. Жолдардың үстіндегі көпірлерге өткелектер орнатылған. Одан
өтерде 1,5 ринггит ақша төлеп, әрі асасың. Ринггиттің нарқы біздің теңгенің
35-іне, ал 3,65-сі АҚШ-тың 1 долларына тең. Өткелек көп болғандықтан,
ешқандай тығын жоқ, бәрі жылдам. Біз мінген Саланның көлігінде тіпті
банктегі есеп-шотын көрсететін құрал бар екен. Өткелекте тұрған компьютер
одан сигнал алып, шиқ ете қалды да, ақша алмастан өткізе салды. Өту ақысы
енді оның есеп-шотынан шегеріледі.
Осы өткелектерден түскен қыруар ақша жолдарды ұқыпты ұстауға ғана емес,
қала бюджетінің басқа бүйірлерін де тоғайтып тұратын көрінеді.
Қала көліктерінің арасында біздегідей қаптаған шетелдік мәшинелер жоқ.
Көбісі өздерінде шығатын “Протон-Сага” автомобилінің бірнеше жаңартылған
түрлері. Біз Малайзияның бір жетістігі де осы екенін білдік. Мохаммед
Махатхирдің тұсында олар бір кездегі Италиядан “Жигулиді” сатып алған КСРО
секілді Жапониядан осы автомобильді сатып алған екен. Қазір оның ондаған
жаңа түрлерін өздері шығаруда. Шетелдік автомобильдердің болмайтын себебі:
өз өндірушілерін қорғау үшін үкімет оларға үлкен көлемде баж салығын
төлетеді екен. Сондықтан керемет байлар болмаса орта дәулеттілер өз
автомобильдерін ғана алуға мәжбүр. Бұл да – үйренетін үрдіс.
Жолдардағы көзге түскен бір ерекшелік — мұнда екі аяқты мотоциклдермен
жүрушілер өте көп. Қаптаған көліктің түскі және кешкі кептеліс уақыттарында
әлгілер автомобильдердің аралығындағы тар өткелдерден зу-зу етіп өтіп кетіп
жатыр. Бір қызығы, бәрінің бастарында шлем болуымен қатар, ұзын жеңді
күртешелерін теріс қаратып киіп алған. Бұл кеудеге соққан желден әрі
ыстықтағы жылдамдықтың теріні күйдіріп жіберуінен сақтайды екен. Ресми
статистиканың есебі бойынша, елде болатын жол апатының 70 пайызға жуығы осы
мотоциклшілердің үлесіне тиетін көрінеді. Бірақ өзіміз болған он күннің
ішінде Астана көшелеріндегідей жүргізушілердің жол тәртібін бұзғанын, бірде-
бір жол-көлік оқиғасын көрген жоқпыз.
Қонақ күтушілер бізді бес жұлдызды “НОLІDАY VІLLА” қонақүйіне алып келді.
Ол орталықтан қашықтау, қаланың “Субанг” деп аталатын тыныш аудандарының
біріне орналасқан екен.
Қарсы алушы жақ біздің осы елді аралайтын бағдарламамызды барынша тығыз
жасапты, ішке кіріп, жуынып-шайынғаннан кейін-ақ алғашқы кездесу болатын
жерге тарттық. Ол Малайзияның Ислам банкі және қаржы институты деп аталған
алып та әсем ғимаратты мекеме болып шықты.
Мұндай кездесулерді ұйымдастырудың шебері, бізді бастап алып келе жатқан
Абдул Вахид мырза. Ол бізді үшінші қабаттағы паркингке көтерілген
көлігімізден қарсы алып, жетінші қабатқа алып жүрді. Даладағы тұтанып
тұрған ыстықтай емес, кондиционерден соққан салқын желден қоңыржай
температуралы болып тұрған ұзын бөлмеге ендік.
Бізбен кездесуге мекеменің атқарушы директоры, жас шамасы алпыстан асқан
Мұстафа Әзиз Намад мырзаның өзі келді. Мұндай жерде басшы болып жүрген
біздің кейбір ағайындардай қара жерді тесіп жіберердей шіреніп, шалқақтап
келген жоқ, күнде көріп жүргендей көңілді жымиыспен елеусіз кіріп келіп,
орнына отырар-отырмастан әңгімесін бастап кетті.
Ислам банкі мен қаржы институтының басты мақсаты біздегі, я батыстағы
қаржылық институттары секілді барлық әдістерді қолданып тек қана пайда
табуға бағытталмаған. Айтуларына қарағанда, бұлар Ислам елдері мен олардың
іскерлерінің осы институтты пайдалана отырып, өз шаруасын алға бастыруға
қызмет етеді. Сондықтан несиелік өсім пайызы да төмен. Әрі өздеріне келген
клиенттің мүмкіншіліктерін ескеріп, оған барынша тиімді қызмет жолдарын
ұсынады. Кепілге мүлік қойып несие алғандар өз уақытында төлемдерін өтей
алмаса, оны біздегідей бірден аукционға шығармайды. Тығырыққа тірелудің
себебін анықтап, егер клиенттің кінәсінен болмағаны анықталса, несиенің
құны да ішкі шығынның есебінен кешіріледі. Міне, бұл да бизнес саласындағы
иманды қызметтің қандай болмағы керек екендігін көрсетіп тұр.
Мұстафа Әзиз мырза өз сөзінде банк жүйесінің қалай құрылатыны, оның
мамандарын дайындау жолдары, есеп-шот ашудың түрлері, оларға төленетін
өсімдердің көлемі, т.т. компьютердегі слайд арқылы көрсете отырып, кеңінен
әңгімелеп берді. Қазақстанмен екі арада әлі іскерлік байланыстар
жасалмаған. Бірақ одан біз үміттіміз, деді Мұстафа Әзиз. Ал басқа Ислам
елдерінде институттың бөлімшелері бар көрінеді.
Екінші күні жалпы капиталының көлемі мен сауда айналымы жөнінен Малайзияда
екінші орын алатын, негізінен пальма майын өндіріп, сыртқа шығарумен
айналысатын FЕLCRА ВЕRHАRD атты үлкен мемлекеттік фирмаға апарды. Ол
үкіметтің елдің шет аймақтарын дамыту бағдарламасын іске асырады екен.
Дамытудың негізгі бағыты – елдің алыс түкпірлерінде, джунгли арасында
отырған шаруаларға жағдай жасап, олардың отырған жерлерінен көшпеуіне ықпал
ету. Сондықтан олардың өсіретін өнімдеріне үкімет тарапынан дотация
беріледі, ал дайын өнімді орталықтандырған түрде сатып алады.
Малайзияның ауыл шаруашылығындағы мемлекеттік бағдарламасының бір парасы –
өндірушілерді қолдау болса, екіншіден, шаруалардың медициналық көмек алуын,
балаларының оқуына жағдай жасау секілді әлеуметтік мәселелерді шешу.
Жергілікті тұрғындардың балаларынан мамандар дайындау ісі де толығынан
мемлекеттің мойнында. Осындай қамқорлықтың арқасында алыс елді мекендердің
тұрғындары көшіп кетуді ойға да алмайтын көрінеді. Оның үстіне фирманың
жылдық таза табысынан шаруалар өзінің үлесіне сәйкес дивидент те алады.
Сөйтіп, олар үкімет фирмасының қосалқы акционерлері де болып табылады.
Бізге фирма туралы толық әңгімелеп берген бірінші вице-президент Мохамед
Абдрахман мырза еді. Ол өздерінің Қазақстанмен экономикалық ынтымақтасуға
мүдделі екендіктерін білдірді. Мүмкін сіздердің таныстыруларыңыз бойынша
бізбен әріптестік қарым-қатынас жасаймыз дегендер болса, біз әзірміз, деген
сөздер айтты ол. Қазір біздің фирманың көлемі артып, жалғыз пальма майы
емес, басқа салаларды да игеріп келеміз. Фирманың жарғылық капиталы АҚШ
долларына шаққанда 260 млн. доллар. Еліміз бойынша 92 мыңнан астам адам
қызмет етеді, шетелдерде де бөлімшелер аштық. Сенегал, Намибия секілді
елдердің плантацияларын сатып алдық. Өзіміздің негізгі өндірісіміз – пальма
майын шығару жөнінен дүние жүзінде бізге бәсекелес болатын компаниялар жоқ.
Осыдан 50 жыл ғана бұрын Малайзия пальма майын мүлде шығармады деп кім
айтар. Ал қазір дүние жүзі халал индустриясының пальма майын қолданып өнім
шығаратын компаниялары оны бізден ғана алады деді ол.
(жалғасы басы өткен нөмірде)
Авторы: Жақсыбай САМРАТ. Ислам банктері қаржы дағдарысынан басқа банктерге
қарағанда жақсы шығып келеді. Бірақ кейбір сарапшылар жылжымайтын мүлік
бағасының түсуінің шариғат заңымен жұмыс істейтін Ислам банктеріне де әсері
болуы ықтимал дейді.
Осы аптада Жакартада өткен Әлемдік Ислам экономикасы форумында саясаткерлер
мен іскер топтар ислам қаржы құрылымдарының саналы түрдегі сақтығын
мадақтады.
Олар ислам банктерінің батыстық әріптестері сияқты ғаламдық қаржы
дағдарысынан қатты зардап шекпегеніне бұл банктердің ислам заңдарына қарсы
зиянды активтерге инвестиция салмағанынан деп отыр.
Индонезия президенті Сусило Бамбанг Юдхойононың айтуынша, қаржы дағдарысы
банк пен қаржы саласындағы ислам шарттарының мықтылығын дәлелдеді. Оның
атап көрсетуінше, батыстық банктер исламшыл банктерден көп нәрсе үйренуі
тиіс.
Президент Сусило Бамбанг Юдхойоно Ислам банктерін ғаламдық экономикалық
дағдарыста көбірек жетекшілік рөл алуға шақырды.
Шындығында, Құрандағы тыйымдар исламдық қаржы институттарының батыстық
дәстүрлі банктер сияқты жұмыс істеуіне қиындық әкеледі.
Мәселен, ислам заңдары ішімдік және харам саналатын шошқа етін сататын
немесе құмартатын ойындарға қатысты бизнеске ақша салуға тыйым салады. Ол
деген ислам банктері өздерінің клиенттеріне банктегі депозит қаржысы
исламға қарсы кәсіптік шараларға салынбайтынына сендіру керек.
Исламдық қаржыландырудың тағы бір негізгі шарттарының бірі - Құранда тыйым
салынған “әл риба” өсім алушылыққа жол бермейді. Мұнда несие немесе депозит
ақшаға өсім пайызын төлеуге болмайды. Ислам заңдары бойынша банктен қаржы
тек жылжымайтын мүлік пен заттай әрі алтын, жер алу немесе жабдықтар сияқты
материалды қорларға беріледі.
Голландияда тұратын исламдық қаржыландыру жөніндегі кітаптың ауторы Абдул
Гафур Азаттық радиосына берген сұхбатында, шариғат заңдарында ислам
банктеріне өсім әкелетін ипотекалық несие беруге тыйым салынады. Бірақ,
шариғат заңы жылжымайтын мүлікке тікелей ақша салуға жол береді деді:
“Ислам банктері көбіне жылжымайтын мүлік пен осы сияқты нәрселерге көбірек
ақша салады. Енді жылжымайтын мүліктің бағасы түскен кезде, банктің де
құнды қағаздарының бағасы түседі. Бұл олардың жылжымайтын мүлікке тікелей
инвестиция салу-салмауына немесе қорғануына байланысты болады. Мұнда сіз
ислам банктерінің күші туралы жалпы ештеңе айта алмайсыз. Ол әрбір жеке
банкке, өздерін қалай ұстағандарына байланысты”.
Іс жүзінде ислам банктерін басқаруға арналған бір тәртіп бекітілмеген,
шариғат заңы сияқты ол да өзіндік түсіну мәселесіне тіреліп отыр.
Кейбір консервативті ислам ғалымдары қор биржаларына ақша салудың өзі
құмартудың бір түрі деген тұжырым жасайды. Ал оған қасиетті кітап Құранда
тыйым салынған.
Бірақ басқалары Құранда айтылған ондай жағайларды басқа жағынан келтіріп,
өздерін қор биржасындағы акцияларды сатуға арналған саудаға қатыспасақ
болды деп айтады. Ондай исламшыл банктер дивиденд иеленуге жол беретін
әдеттегі акцияға инвестиция салады.
Исламдық қаржыландыру бойынша белгілі сарапшы Нил Миллер ислам банктері
бүгінгі дәстүрлі банктерге үлгі болуы керек дегенді айтады.
“Ислам банкі туралы жағдай ақырында кейбір мәселеде банк ісін бұрынғы жолға
қайта түсірді. Ол басым түрде қарым-қатынас пен тәуекелді сараптауға кейбір
арнайы жобаларда немесе бір компанияны қаржыландыруда қауіптер мен
байланыстарды түсінуге негізделген. Адамдарға сондай негіздерге көшу
керек.”
Бірақ сарапшы Миллер бүгінгі қаржылық дағдарыста иммунитетті сақтап қалу
үшін исламдық банк болу ғана жеткілісіз екенін ескертеді.
Исламдық қаржылық ақпарат қызметінің бас сарапшысы Фирас Аби Али ислам
банктері жалпы алғанда кредит дағдарысын оңтайландыруда жақсы жағдай тауып
отыр деген пікірлермен келісе отырып, басқа банктердегі тұрақсыздық пен
дүрбелең кейбір мұсылман емес адамдарды Ислам банкіне келуге итермеледі деп
отыр.
Бұрынғы совет елдері Орталық Азияда исламдық қаржы құрылымдарын заңдық
жолмен құру шаралары қолға алына бастады.
Ақпан айында Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев елде исламдық банктің
құрылуына жол ашатын заңға қол қойды.
Қырғызстан парламенті де өткен аптада исламдық қаржы негіздерін елдегі банк
жүйесіне енгізу жөніндегі заң жобасын мақұлдады.
Қазақстандық Кәусар Консалтинг компаниясының атқарушы директоры Едіге
Алпысбайдың айтуынша,
“Ислам банктері туралы заң Қазақстан нарығына қосымша қаржы институттарын
алып келеді. Осы жылдың аяғына дейін 1-2 ислам банкі ашылады деп
жоспарлануда”.
Ислам банктерінің артықшылықтарына тоқталған қаржыгер-сарапшы Ғалым
Байназаров болса исламдық банктердің әсіресе, ауыл халқы үшін үлкен көмек
болатынын айтады:
“Бұл банк мына ауылдағы кепілге қоятын дүние-мүлкі жоқ кедей-кепшікке
пайдалы. Олардың ерекшелігі сол - бастаған жұмыстарындағы қиындықты жобаның
иесімен бірге көтереді. Банктік тәуекел дейді ғой. Егер бастаған
жоспарларында кінәрат табылып, қиындыққа кездессе, онда банк те, жеке
кәсіпкер де оның ауыртпашылығын қатар тартады. Мұндай банк жүйесі
Қазақстанға өте керек-ақ. Бұл бизнеске жаны ашып жұмыс істейтін банк,”-
деген қаржыгер-сарапшы.
Бірақ сын айтушылар мұнда болуы мүмкін инвесторлар ақшасын Ислам банкіне
салудан бұрын өз зерттеулерін жүргізуі қажет деген сияқты мәселелер бар
екенін айтады.
Тағы басқалар исламдық қаржыландыру ғаламдық қаржы жүйесіндегі
проблемалармен, әсіресе жылжымайтын мүлік бағасының түсуі тәрізді
мәселелермен тығыз байланысты болғандықтан келешекте дағдарыс Ислам
банктеріне де әсер етуі мүмкін дейді.
Сонымен қатар исламдық қаржыландыру тақырыбындағы кітап ауторы Абдул Гафур
ислам банктерінің қаржы дағдарысынан кеңінен қорғалғаны туралы ештеңе жоқ
екенін алға тартады.
Сонда ислам дүниесіндегі қаржыландыру жүйесі қандай заңға бағынады?
Таяу және Орта Шығыс елдерінің географиялық жағынан, да стратегиялық
жағынан жақын және сауда-экономикалық қатынастардың жылдан-жылға өркендей
түсуіне байланысты ислам әлемінің қаржыландыру жүйелері де Қазақстанға
ерекше ықылас таныта түсуде. Осы жақында ғана ҚР Қаржы нарығы және қаржы
ұйымдарын реттеу мен бақылау жөніндегі агенттігінде ислам банкингі мен
қаржысын республикамызға ендіру жөніндегі жоспарды жасау және соған
байланысты бірқатар мәселелерді шешу үшін ведомствоаралық топ құрылды.
Елімізде исламдық құнды қағаздарды теңгеге шаққандағы бағаммен Қазақстанда
шығару мәселесі жан-жақты талқылануда. Егер аталған мәселе шешімін табатын
болса, Қазақстан Малайзиядан кейінгі ИДБ-ның (Ислам даму банкі) өз құнды
қағаздарын сол елдің ұлттық валютасымен шығаратын екінші ел болып, тарихқа
жазылуы хақ. Ислам даму банкінің қазақстандық энергетикалық саланы, атап
айтқанда, Өскемендегі энергетика жүйесін жақсартып, дамытуға үлес қосып,
қаржы салғысы келетін ойы бар. Бұл – бір. Екіншіден, өзіміздің “ТұранӘлем
Банкі” Біріккен Араб Әмірлігінің Emіrates Іslamіe Bank екеуі бірлесіп,
Қазақстанда шариғат принциптері бойынша жұмыс істейтін банк ашуды жоспарлап
отыр.
Осының бәрі айналып келгенде, исламдық қаржыландыру жүйесін айрықша
зерттеп, өз заңдарымыз бен Салық кодексіне мүмкін, өзгерістер енгізу керек
шығар деген ұйғарымға келтіруде. Олай болатын себебі, исламдық қағида
шариғат принциптеріне қарай бағыт ұстанады. Шариғат бойынша кез келген
несиеден (номиналдық, қарапайым және күрделі, қаржыландыру немесе еркін)
ешқандай өсім алынбауы тиіс. Бұл – ең үлкен күнә болып есептеледі.
Сондықтан да ислам банктері несие беру арқылы табыс табу үшін не
кәсіпорынның тәуекелділігі мен сыйақысын толықтай бөлісетін үлестік
қатысушы, не саудаға қатыса отырып, тауар алар кездегі оның өзіндік құны
мен тауарды өткізу кезіндегі сату бағасының аралығында бағаны өсіру арқылы
пайда табуы керек. Және де шариғат бойынша адам денсаулығы мен қоғамға
қасірет әкелетін тауарлар немесе өндіріс орындары қаржыландырылмауы тиіс.
Мысалы, темекі, арақ-шарап өндірісі және қару-жарақ, есірткі, т.б. Яғни
ислам банктері шариғат заңдылықтарын қатаң ұстанып, несиені еш пайызсыз
береді. Ислам тек сенім мәселерімен ғана шектеліп қалмайтынын осыдан-ақ
көруге болады. Ол адам өмірінің барлық жағын жан-жақты қамтып отырады.
Рухани және экономикалық салаларға тек моральдық-этикалық нормалар арқылы
ғана емес, сонымен бірге Құранда айтылған айрықша нұсқаулар арқылы да ықпал
жасалады. Былай қарасаңыз, ислам ешқашан ешқандай да экономикалық жүйені
қалыптастырған емес, бірақ сөйте тұра, ол оған адамдар арасындағы
қатынастарды, сонымен бірге әлеуметтік-экономикалық қатынастарды реттеп
отыруға шақыратын діни моральды енгізу жолдары арқылы ықпал ете білуде. Бұл
жерде діннің моральдық-этикалық рухта экономикаға жасырын түрде әсер
ететіндігі байқалады. Исламдық доктринаның негізгі әлеуметтік-экономикалық
тетікті звеносы – өсімге тыйым салу. Ислам банктерінің қызметтері Құранда
айтылған осы қағидаға негізделеді.
Ислам банктері өсімсіз несие беретіндіктен, қаржыландыру әдістерінде де
айтарлықтай айырмашылықтар болатыны белгілі. Мысалы, мудараба (табысқа
серіктес болу) және мушараку (бірлестік) арқылы қаржыландыру борышсыз
қаржыландыру болып есептеледі. Басқаларының борышты міндеттемелері бар.
Мудараба мен мушарака қарыз алушылардан банк берген қаражатты қайтаруын
талап етпейді. Ол қарыз алған адамның тапқан табысына ортақтасады. Жіктеп
түсіндіретін болсақ, былай болып шығады екен: мударабада бір тарап
капиталмен қамтамасыз етеді, ал екінші тарап – алған қаржыны саудаға немесе
бизнеске салады. Одан түскен табыс келісім бойынша екі тарапқа бөлінеді. Ал
мушарака механизмінде банк пен кәсіпкер серіктесе отырып, жобаны жүзеге
асырады. Сөйтіп, банк түскен табысқа ортақтасады. Мушарака жүйесінде
капиталды екі жақ та салады. Қайсысының көбірек салуы шарт емес. Бұл жүйеде
банктер екі жолды пайдаланады. Біреуі – тұрақты мушарака – мұнда банк
жасайтын операция белгілі бір мерзіммен шектелмейді. Сондықтан банк
пропорционалдық негізде жыл сайын өзінің үлесін алып тұратын болады.
Қаржыландырудың мұндай техникасы ұзақ мерзімді мушарака деп аталады. Ал
кемімелі мушаракада банк өзі берген негізгі қаражатқа деген меншігін немесе
жобаны кәсіпкерге бірте-бірте бере бастайды.
Ислам банктерінің басым бөлігі мушараканы емес, мударабаны пайдаланады
екен. Мудараба негізінде, банк шикізатты, жабдықтарды, жерді, ғимаратты
үшінші бір тұлғалардан қолма-қол ақшаға сатып алады да, клиенттерге
(келісім бойынша) жоғары бағамен сатады. Сату қолма-қол ақшамен немесе
несиеге беру арқылы жүзеге асырылады. Бұл, әрине, мушаракаға қарағанда,
тиімдірек. Сонымен қатар исламдық банктер үшін соңғы жылдары әртүрлі
лизингтер мен жалға берулер де тартымды болып көрінеді. Мұны иджара деп
атайды екен. Ол – екі формада жүргізіледі. Операциялық лизинг (иджара) және
кейін сатып алынатын лизинг (иджара ва иктина) болып. Негізінде исламдық
лизинг пен кәдімгі лизингтің айырмашылығы шамалы ғана. Айырмашылығы – екі
тараптың қатынастарын белгілеу және салық алу жөніндегі мәселені шешу
тәртібінде. Исламдық келісімшартта лизинг беруші лизинг алушыдан
көрсетілген мерзімнің өтіп кетуіне байланысты белгіленген сомадан тыс
қосымша төлем төлеуді талап етпейді. Ал дәстүрлі, сіз бен біз пайдаланып
жүрген қарапайым лизингте өсім белгіленген сомаға сай күн сайын бәленбай
пайыз қосылып отыратынын білесіздер.
Сонымен қатар бүгінгі ислам қаржы рыноктарында кеңінен пайдаланылып жүрген
тағы да бірқатар құралдар бар. Олардың бәрі де мудараба негізінде жасалған.
Негізінде мудараба және иджара бар құралдарды қор рыногына айналымға салып,
пайдалануға болады. Ал мурабаху және кард хасанды тек ақша рыногында ғана
пайдалана аламыз.
Ислам банктерінің қызметін бақылап отыратын діни комитетінің де рөлі зор.
Ол несиенің кез келген түрінің өсімсіз берілуін қатаң бақылайды. Несие
беруде жобаны таңдау мен оны бағалау бойынша ислам банктерінің әдісі Батыс
банктерінің өз клиенттерінің төлем қабілеттілігін тексеруіне ұқсайды.
Сонымен бірге ислам банктерінің практикасы таңдау барысында жобаның тек
болашақтағы табысы ғана емес, сонымен қатар клиенттің кепілдікке ұсынатын
заты да қатты есепке алынатыны байқалады. Ал бұл енді шариғат нормаларына
қарама-қайшы жағдай болып есептелетіні белгілі. Соған қарағанда,
қаржыландыру, несие берудің судай тегін болады делінуі бекер болуы тиіс.
Қанша жерден өсім алынбайды десе де, банктер өз есебін жібермейтіні анық.
Өйтіп-бүйтіп, әйтеуір жолын табады.
Ислам банктері дамушы елдердің әлеуметтік-экономикалық саласына тереңдей
енуде. Себебі мұндай елдер сыртқы капиталға зәру, өздерінде қаражат тапшы.
Мысалы, Ислам даму банкі шариғат принциптерін бағытқа ала отырып, көптеген
елдерде көлемді операцияларды жүзеге асырып жатыр. Исламға тән
қайырымдылықтарды да көптеп жасап, дамушы елдердің алдында өз мәртебесін
өсіре түсуде. Шын мәнінде, ислам қаржыландыру институттарының пайызсыз
беретін несиелері отандық банктердікіне қарағанда, айтарлықтай жеңіл. Қарыз
алушылардың мойнына зіл батпан салмағын салып, жаншып тұрмайды. Мысалы, бей
муаазал және бей мурабаха негізіндегі операциялардан бастау алатын борыштық
міндеттеме көптеген мұсылман елдерінде ипотекалық несие құралдары ретінде
пайдаланып келеді екен. “ТұранӘлем Банкі” мен Біріккен Араб Әмірлігінің
банкі бірлесіп ашпақшы болып отырған шариғат талабы бойынша жұмыс істейтін
исламдық банк осындай қарапайым халыққа қажет құралдарды өз практикасына
ендірсе, құп болар еді.
47 МИЛЛИАРД ДОЛЛАРДЫ пайдаланатын кез келді
2007 жылға дейін ішкі жалпы өнім өсімін орта есеппен он пайыздың о жақ, бұ
жағында қамтамасыз етіп келген Қазақстанның экономикалық дамуына АҚШ
ипотекалық тоқырауынан басталған дүниежүзілік қаржы дағдарысы өз салқынын
тигізбей қойған жоқ. Соның салдарынан 2007 жылы экономикалық өсім болды,
бірақ қарқын саябырсыды. 2008 жылы да қарқын дәл 2005-2006 жылдардағыдай
болмас. Сондықтан да Үкімет бұл жылға арналған бюджет жоспарында өсім 5-7
пайыз деңгейінде болады деп белгіледі. Бірақ біз Қазақстанға түсіп жатқан
шетелдік тікелей инвестициялар мен отандық ішкі инвестициялардың берерін
есептей келе ішкі жалпы өнімнің өсімі биыл 7 пайыздан асады деп ойлаймыз.
Ал алдағы жылдарда бұл көрсеткіш бұрынғы қарқынмен шамалас болуы әбден
мүмкін. Тіпті 15 пайыздық жылдық ішкі жалпы өнім өсімі қамтамасыз етіліп
жатса, оған таңғалуға болмайды.
Бұлай деуіміздің басты себебі Қазақстанның шетел инвестициясына кепілдік
беретін заң қабылдауы, көптарапты сыртқы саясат ұстануы, ішкі ұйыған
ынтымақ пен тыныштық, мемлекет басшылығының арасындағы бір орталыққа
бағынған ауызбірлік нәтижелерін көріп отырған шетелдік мол қаржы иелері
біздің елге салған инвестициясы мол қайтарыммен оралатынын толық біліп
алды. Сондай-ақ Қазақстанның жер қойнауы мен құнарлы топырағы, құнарлы
топырақты аймақтардағы ылғалдың жеткілікті мөлшері секілді ерекше
шикізаттық мол байлығы да шетелдіктердің ынтасын арттыра түскендей. Бұрын
бізге тау-кен өндірісіндегі шикізаттық салаға инвестиция салуға тілек
білдірушілер көп болса, енді қазір аграрлық салаға да, өңдеуші-ұқсатушы
салаға да инвестиция келіп жатқанын көріп отырмыз. Қазақстанның қарқынды
даму мүмкіндігіне орай көлік, байланыс, тағы басқа инфрақұрылымдық
нысандарға да инвестиция салушылар көбейді. Бұларға соңғы кезде еліміздің
банктеріне шетелдік қаржы алпауыттарының дендеп ене бастауы қосылды.
Қысқасы, Қазақстанның ішкі рыногына енетін несиелік және инвестициялық
қаржы бұрынғы қай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
орнатуға мүдделі
Ислам даму банкі Қазақстан компанияларымен арада іскерлік қатынастарды
орнатуға мүдделі.
Бұл туралы жұма күні Ислам Даму банкі тобының құрамындағы Жекеменшік
саланы дамыту жөніндегі Ислам корпорациясы маркетинг және инвестиция
департаментінің директоры Марван Сейфидин Алматы қалалық кәсіпкерлік және
өндіріс департаментінің басшысы Ербол Шормановпен және экономика және
бюджетті жоспарлау департаментінің басшысы Лариса Васильевамен кездесу
барысында айтты, деп хабарлайды ҚазАқпарат Алматы қаласы әкімінің сайтына
сілтеме жасап.
Бүгінде Ислам Даму банкі Қазақстанда бір жобаны қаржыландырып отыр.
Біздің банк қазақ нарығындағы қызметін одан әрі ұлғайтуды көздейді деді
ол. Осы орайда М. Сейфидин шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру
желісін ашу үшін бірқатар коммерциялық банктермен арада келіссөз жүргізіп
үлгерген. Олардың қатарында Халық банкі, ЦеснаБанк, Қазақстанның Даму
банкі, ТұранӘлем Банкі және ҚазкоммерцБанк бар. Ислам Даму банкі
өкілі оларға шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландыру желісін ашу
хақындағы өз ұстанымдарын алға тартқан. Олар да бұл қаржы желісіне назар
аударды. Демек, осынау жоба, сәтін салса, іске асады деп үміт
білдіреміз, деді ол.
Алматы әкімдігінің қызметкерлері Ислам даму банкі ұсыныстарының
артықшылықтарына көңілі толатынын айтты. Муниципалдық құрылымдардың
кепіл болмайтындығы туралы ұсыныстарыңыз көкейге қонады. Сіздердің
шарттарыңыз бойынша, қалалық бюджеттің кепілдігінсіз қаржы салуға
болатыны оң екен. Ислам Даму банкі ұсыныстарының және бір артықшылығы
–қаржыны нақты қажет ететін салаға инвестиция салуды жоспарлау сенім
ұялатады, деді Л. Васильева.
Ислам Даму банкі Қазақстанмен ынтымақтастықты нығайтуға ниетті - Елбасы
қабылдауы
АСТАНА. Наурыздың 10-ы. ҚазАқпарат Руслан Ғаббасов - Ислам Даму банкі
Қазақстанмен ынтымақтастықты нығайтуға ниетті. Бұл туралы бүгін ҚР
Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қабылдауында болғаннан кейін өткен
брифингте Ислам Даму банкінің президенті Ахмад Мохамед Әли әл-Мадани
мәлім етті, деп хабарлайды ҚазАқпарат.
Қазақстанның белсенді ынтымақтастығына орай Ислам Даму банкінің атынан
алғысын білдірген ол, Ислам Даму банкі бүгінге дейін Қазақстанда бірқатар
маңызды жобаларға қатысқанын, бұдан әрі де қарым-қатынасты нығайта түсуге
ниетті екенін айтып өтті. Елбасымен жүздесу барысында Қазақстанда
исламдық қаржыландыру жүйесін бекіту мәселесі сөз болғанынына тоқталған
ол: Өзіміздің тарапымыздан исламдық қаржыландыру институттарын бекіту
үшін Қазақстанға қажетті техникалық, процедуралық қолдау көрсетуді
бақылауға алуға дайынбыз. Бұл шаралар әлемдік дағдарыс кезінде өте
маңызды. Себебі ислам банктері мен исламдық қаржыландыру институттары
дағдарыс кезінде өздерінің тұрақтылығын көрсете білді. Атап айтқанда,
олардағы ұстанымдар басқа қаржыландыру институттарына қарағанда ерекше,
деді.
Сондай-ақ Ислам Даму банкінің президенті Астанда өтетін Экономикалық
форумға делегация құрамында бірқатар сарапшылар келгендігін атап өтті.
Олар исламдық қаржыландыру механизмдері бойынша түсіндіру жұмыстарын
атқаратын болады. Ертең, басталатын форумды жоғары деңгейде ұйымдастырып
отырғандығы үшін, сондай-ақ бұл форумның өсіп келе жатқан беделімен
Қазақстан Президентін құттықтағым келеді. Себебі бұл шараға әлемдік
деңгейдегі көптеген танымал сарапшылар келіп отыр, деді ол.
Өрімтал
өмірдің өз өрнегі
Ылдым-жылдым: Ислам банкі ашылатын болды
Сәуір 1, 2009 in Islam, Kazakh blogger, kazakh journalist, ислам діні
Tags: Ислам банкі, қазақ экономикасы
Осы айдың емтихандары басталғандықтан busy as a bee болып кеттім. Десе де
күн құрғатпай блогымды тексеріп тұратын достарыма, алғысымды білдіре
отырып, жағдайымның жақсы екенін жеткізуге асықпын. Өткен жексенбіде
Нұрғиса ағамыздың блогында пікірлерімізді білдіріп кеткен едік. Танысып
шығамын десеңіз мына жерде. Біз туралы ол жерде “слух” бар.
Бүгінгі күннің ең үлкен жаңалығы - Қазақстанда Ислам банкі ашылатын болды
деген хабар. Жаңа ғана хабардар болдым. Әзірге аударып үлгермедім. Қысқаша
айтар болсам, Біріккен Араб Әмірлігінде орналасқан банк Алматыдан бір
бөлімшесін, яки банкін ашпақшы. 2009 жылдың екінші жартысында ашылатын
банктің қоржынында 2009 USD27 млн. қаржы болмақ. Бұл банк қандай қызмет
көрсететіні әзір белгісіз. Бір анығы, олар Астанадан да банк ашпақшы.
Толығырақ мына жерде. [ENG]
Алматыда Ислам банкі ашылады 18:54
Қазақстандағы алғашқы Ислам банкі Алматыда ашылады. Алматы қаласы өңірлік
қаржы орталығы қызметін реттеу агенттігінің төрағасы Әркен Арыстанов
бүгін Алматыда ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен болған кездесуден
кейін осылай мәлімдеді.
Елбасымен кездесу кезінде Алматы қаласындағы өңірлік қаржы орталығының
исламдық қаржыландыруды өрбітуде өз рөлін атқаруы қажет екені айтылды.
Бізде барлық заңдық, нормативтік базалар бар. ТМД елдері аумағында жұмыс
жасайтын бұл банктің штаб-пәтері Алматыда орналаспақ. Бұл аса маңызды
қадам, - дейді Әркен Арыстанов. Оның айтуынша, исламдық қаржыландыру
құралдарын шығаруды ретке келтіру жоспарланып отыр. Ал Біріккен Араб
Әмірліктерінде ірі құрылыс кешендерінің бәрі исламдық қаржыландыру арқылы
салынған. Ол елде қаржы институттары мен құрылыс компаниялары арасында
исламдық банк кірісті ғана емес, тәуекелді де бөліседі.
inform.kz
Ылдым-жылдым: Ислам банкі ашылатын болды
Опубликовано Asqat в ср, 04012009 - 08:37.
• Islam
• Kazakh blogger
• Kazakh journalist
• Ислам банкі
• ислам діні
• қазақ экономикасы
Осы айдың емтихандары басталғандықтан busy as a bee болып кеттім. Десе де
күн құрғатпай блогымды тексеріп тұратын достарыма, алғысымды білдіре
отырып, жағдайымның жақсы екенін жеткізуге асықпын. Өткен жексенбіде
Нұрғиса ағамыздың блогында пікірлерімізді білдіріп кеткен едік. Танысып
шығамын десеңіз мына жерде. Біз туралы ол жерде “слух” бар. Бүгінгі күннің
ең үлкен жаңалығы - Қазақстанда Ислам банкі ашылатын болды деген хабар.
Жаңа ғана хабардар болдым. Әзірге аударып үлгермедім. Қысқаша айтар болсам,
Біріккен Араб Әмірлігінде орналасқан банк Алматыдан бір бөлімшесін, яки
банкін ашпақшы. 2009 жылдың екінші жартысында ашылатын банктің қоржынында
2009 USD27 млн. қаржы болмақ. Бұл банк қандай қызмет көрсететіні әзір
белгісіз. Бір анығы, олар Астанадан да банк ашпақшы. Толығырақ мына жерде.
[ENG] Tagged: Ислам банкі, қазақ экономикасы
АҚШ-тан басталып, бүкіл Батыстың алдыңғы қатарлы жұртына жайылған қаржы
дағдарысы біраз елдің экономикасын шатқаяқтатып жібергенін көріп отырмыз.
Бұл дағдарыстың дауылына мызғымай тұрған қаржы жүйесі шариғатқа негізделген
ислам елдері ғана. Сонда, берген несиесінің үстіне үстемелеп қосқан
пайызымен табыс тауып келген дәстүрлі қаржы жүйесі неліктен тығырыққа
тірелді? Өсімсіз қарыз беретін исламдық банктер қалай әлемді жайлаған қаржы
дағдарысына былқ етпей отыр?
Осы сұрақтар былтырдан бері біздің қаржыгерлерімізді де мықтап ойланта
бастаған болуы керек. Еліміздің Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу
және қадағалау агенттігі Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық
актілеріне ислам банктерін ұйымдастыру мен олардың қызметі, исламдық
қаржыландыруды ұйымдастыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар
енгізуді көздейтін заң жобасын әзірлеп, оны Мәжілістің Қаржы және бюджет
жөніндегі комитетінің кеңейтілген отырысында таныстырды.
Аталған агенттік төрайымының орынбасары Мұрат Байсыновтың айтуынша,
исламдық банкингті енгізудің өзектілігі мынада: Біріншіден, ислам қаржы
жүйесі ең жылдам өсуші сегмент болып табылады. Жылына 15 пайызға өсетін
исламдық негіздегі активтердің жиынтығы 800 миллиард АҚШ долларын құрайды.
Екіншіден, дәл осы исламдық қаржы жүйесін ұстанатын негізгі елдер тұратын
Таяу Шығыста төлемпаздық (ликвид) аса жоғары деңгейде шоғырланған.
Үшіншіден, еліміздің қаржы жүйесінде исламдық банктің пайда болуы өз
кезегінде қаржы нарығына жаңа ойыншылар мен мүлде жаңа банктік өнімдерді
шығаруға негіз қалайды. Төртіншіден, исламдық жүйе банк саласында
тұрақтандырушы ықпалға ие болады. Өйткені мұнда салымшылар салымның қайтпай
қалу тәуекелін бөліседі.
Осы орайда алдыңғы екеуі түсінікті болғандықтан, жаңа банктік өнімдерге
тоқталсақ. Исламдық банктің негізгі өнімдері сауда-қаржыландыру (мурабаха),
үлестік бірлескен қаржыландыру (мушарака), жал (иджара), ақшаны сенімді
басқару (мудараба), исламдық банк қызметінің ауқымында агенттік қызмет
көрсету (вакала), сыйақысыз банктік қарыз операцияларын жүзеге асыру(кард
әл-хасан). Мұның бәрінде Исламның басты қағидасы қатаң сақталады, яғни
үстеме пайызбен өсім ақысын алу жоқ. Исламдық банк не қайтару мерзімін
кейінге шегеру арқылы тікелей тауарды алуға, не нақты бір жобаны бірлесіп
қаржыландыруға атсалысады. Мұнда ислам банктың пайдасы сол жобаның
қызметінен түскен пайданы бөлісуден тұрады. Сол секілді ақшаны сенімді
басқару да клиент пен банктің арасындағы жауапкершілігімен ерекшеленеді.
Бұл жерде исламдық банк салымдарының екі түрі бар, оның біріншісі – өсімсіз
салымдар. Аты айтып тұрғандай, мұндай салымдарға өсім төленбейді. Екіншісі
– инвестициялық салым (депозит). Мұнда банк клиенттің ақшасын белгілі бір
мерзімге сенімді басқаруға алады да, оны инвестициялық жобаларға немесе
активтерге салады. Сол жобалардың табысына қарай клиентке тиесілі табысын
беріп отырады. Бірақ банк клиент ақшасының номиналдық көлемінің
қайтарылатындығына кепілдік бермейді. Егер инвестициялық жоба табыссыз
болса, клиент шығынға ұшырайды, ал банк жобадан сыйақы алу құқығынан
айырылады. Ал егер инвестициялық жоба банктің кінәсінен шығынға ұшыраса,
онда исламдық банк сол үшін жауапты болады. Кейінгі кездері жиі айтылып
жүрген қаржы нарығындағы тәуекелді тең бөлісудің ашық та, айқын жолы – осы.
Сол секілді сукук – исламдық бағалы қағаздар да исламның басты
қағидаларын бұзбай, инвестициялық табыс табуға мүмкіндік береді.
Жоғарыда айтқанымыздай, бұл - адалға негізделген ислам қаржы жүйесінің
біздің халыққа әлі беймәлім бағыттары ғана. Арамнан жиған ас болмайтынын
ескерсек, ғасырларды артқа тастаған және үнемі жетілдіріліп келеді деген
қазіргі әлемдік қаржы жүйесінің неліктен сан рет дағдарысқа түскені де, ал
алғаш рет 1960-1970 жылдары банктік жүйе ретінде негізі қаланған, түп
бастауын Құраннан алатын исламдық банктердің бүгінге дейін бірде-бір рет
дефолтқа ұшырамауы да түсінікті сияқты. Осыдан келіп, біздің қаржыгерлердің
де исламдық банкті ұйымдастыру ісін заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге
неліктен асығып отырғанын байқауға болады. Өйткені бір нәрсе анық, ол –
исламдық банк жүйесі өзінің тұрақтылығын төрткүл дүниеге паш етіп отыр.
Сондықтан заң жобасына сараптама жасаған сарапшылар біз тездетпесек, біздің
алдымызды орап кеткелі отырған көршілеріміз де бар екенін айтады. Қырғыз
ағайындарда, мәселен, исламдық банк былтырдан бері жұмыс істей бастаған.
Онда тек нарықтың ауқымы ғана шағын болып отыр, әйтпесе банктің жұмысы өте
сәтті оралып келеді. Сол сияқты солтүстігіміздегі Ресей де Татарстанның
астанасы Қазанды исламдық қаржы орталығы ретінде дамытуға талпынып жатқан
көрінеді. Егер олар бізден бұрын Қазанды исламдық қаржы орталығына
айналдырып үлгерсе, онда біз экономикамызға болашақта мықты тіреу бола
алатын қаржы көздерінен айырылып қалуымыз кәдік.
Сонымен, аталған заң жобасы бірінші кезекте Азаматтық кодекске, Салық
кодексіне (биыл қабылданғалы жатқан жаңа Салық кодексінің жобасына),
Қазақстандағы банктер мен банк қызметі туралы, Бағалы қағаздар рыногы
туралы заңдарға өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздеп отыр. Заң
жобасы Мәжіліске жаңа келіп түскенін ескерсек, оның төңірегінде әлі талай
қызу пікірталас болатыны анық.
Исламдық қаржы жүйесінің пайдасына тағы бір ақпарат – сарапшылар АҚШ-тың
федералдық резерв жүйесі күні кеше арнайы жұмыс тобын Сауд Арабиясы мен
Малайзияның исламдық қаржы жүйесін зерделеуге жіберуге шешім қабылдағаны
туралы хабарды да алға тартып отыр. Ендеше, бүкіл әлем Құран сілтеген бағыт-
бағдардың хақтығын мойындай бастағанда, кейбір депутаттар секілді біздің
менталитетімізге қалай болады екен деп күдіктенетіндей ештеңе жоқ секілді.
Ислам банкі қызметіне рұқсат етілді
Елімізде Ислам банктерінің қызметіне рұқсат
етілді. Енді, кәсіпкерлер кепілге мүлік қоймай-ақ, ислам қаржы ұйымдарынан
пайызсыз несие ала алады... Алматы аймақтық қаржы орталығында шариғат
бойынша жұмыс істейтін ең алғашқы қор тіркелді. Оның ең басты ерекшелігі -
кепілге мүлік талап етпейді.
Подводка: Елімізде ислам банктерінің қызметіне рұқсат етілді. Енді,
кәсіпкерлер кепілге мүлік қоймай-ақ ислам қаржы ұйымдарынан пайызсыз несие
ала алады...
ЗКТ: Ислам банктеріне Қазақстанда жұмыс істеуге қаржы дағдарысынан қысылған
Үкімет аяқ асты рұқсат еткенімен, әзірге елімізде бұл қаржы институттарының
өкілдіктері жоқ. Дегенмен, Алматы аймақтық қаржы орталығында шариғат
бойынша жұмыс істейтін ең алғашқы қор тіркелді. Қазақстандық қаржыгерлер
ашқан құрылымның ең басты ерекшелігі - кепілге мүлік талап етпейді.
((СНХ: Едіге Алпысбай "Кәусар" консалтинг қаржы ұйымының басқарушы
серіктесі
Егер жоба сәтсіз болып қалса, онда тәуекелді ислам банкі бірге көтереді))
ЗКТ: Пайызсыз несие бергенмен, ислам қаржы ұйымдары түскен пайданы берген
қаражат үлесіне қарай бөлісіп отырады. Пайда бөлісу мерзімі кәсіпкер мен
қаржы ұйымының арасындағы келісім-шартта көрсетіледі...
((СНХ: Заратқазы Нұрпейісов Алматы қаржы орталығының директоры
Әуелі, бизнес жобаның шариғатқа сәйкестігін ислам елдерінің діни ғалымдары
тексереді. Оларға жоба интернет арқылы жіберіледі. Олар құптаса, кәсіпкер
мен қаржы ұйымы арасында меморандум жасалады. Одан кейін жоба қаржы нарығын
бақылау агенттігіне көрсетіледі. Рұқсат берілсе, екі жақ ақшаларын ортақ
жобаға құяды))
ЗКТ: Түрлі ойын-сауық жобалары, халал емес тамақтар немесе арақ-шарап
өндірісі т.б. адамның рухани дамуына зиянды жобаларға ислам қаржы
институттары қаражат салмайды. Ал, белгілі бір жобаға қатысқан кезде Ислам
қаржы институттары сукук, яғни, қолхат секілді құжат толтырады. Онда
құйылған ақшаның көлемі көрсетіліп, пайданы бөліскен кезде соған сәйкес
банк үлесін алады. Сукукты кез-келген уақытта нарықтағы шынайы бағасына
сатуға болады екен..
Рахат Мамырбек. Ялкунжан Әшімжан. Алматы телеарнасы.
Кеше Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің Алматыдағы резиденциясында қаржы
министрін, ҚР Ұлттық банкінің, Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын қадағалау
және реттеу агенттігінің және ҚР Алматы қаржы орталығының қызметтерін
реттеу агенттігінің басшыларымен кездесу өткізді. Елбасы өткен кеңестен
кейін реттеуші орган басшылары брифингте журналистердің қойған сұрақтарына
жауап берді.
Қадағалау агенттігіне қырағылық керек
Елбасы қаржы нарығын реттеуші органдардың басшыларын қаржы секторындағы
дағдарыс көріністерін барынша шешімталдықпен еңсере білуге шақырды. Қаржы
нарығын және қаржы ұйымдарын қадағалау және реттеу агенттігінің төрайымы
Елена Бахмутованың айтуынша, Президент оның есебіне оң баға берді. Дегенмен
ықтимал қатерлерге неғұрлым белсенді үн қату үшін агенттікті одан әрі
институционалдық нығайту қажеттігін атап өтті. Президент сондай-ақ несие
қоржынының сапасына, қаржы ұйымдарындағы тәуекелдік-менеджментінің
жағдайына ерекше назар аударуды, банк секторының сыртқы міндеттемелерін
төлеу модификациясының қажеттігін талдауға тапсырма берді.
Сыртқы займдарды модификациялау –бұл қайта құрылымдау ғана емес, сонымен
бірге олардың мерзімдерін ұзарту мен сатып алу да болуы мүмкін.
Былтыр агенттіктің құрамы біршама арттырылған болатын, бірақ мамандардың
кәсіби деңгейі тұрғысынан агенттіктің кадрлық құрамына баса назар аудару
қажет. Олар қалыптасқан жағдайда жедел әрі орынды әрекет етуі тиіс, – деді
Елена Бахмутова.
Банк секторының сыртқы қарызы азайды
Ұлттық банк төрағасы Григорий Марченконың мәлімдеуінше, әлемдік қаржы
дағдарысының бірінші кезеңі 2007 жылдың тамызында басталған, ал екінші
кезеңі 2008 жылғы қыркүйектің соңында басталды. Яғни Қазақстан былтыр жыл
бойы әлемдік қаржы дағдарысының әсеріне ұшырады. Дегенмен өткен жылы
Қазақстан экономикасына тартылған шетелдік инвестицияның көлемі өткен жылғы
ішкі өнімге шаққанда 20 млрд долларды құрапты. Әлемдік қаржы дағдарысына
қарамастан, біз былтыр тікелей абсолютті рекордқа қол жеткіздік. Жалпы ішкі
өнімге шаққанда бұл 20 млрд доллар көлемінде болды. Ал нетто негізінде 14,5
млрд доллар болып, шетелдік инвестиция ЖІӨ-нің 12 пайызын құрады, – деді
Григорий Марченко. Оның айтуынша, шетелдік инвестиция тартудың рекордшысы
саналатын Қытайда бұл өткен жылы 5,5 пайыз болған. Бас банкирдің айтуынша,
елде инфляцияның өсуі 2007 жылы басталып, 2008 жылдың жазына дейін
жалғасты. 2008 жылғы жазда инфляция деңгейі ең жоғары деңгейге көтеріліп,
20,1 пайызға жетті. Жыл аяғында бұл деңгей 8,5 пайызға дейін төмен түсті.
Ал 2009 жылғы сәуірдің 1-інде инфляция деңгейі 8,9 пайызды құрады. Біздегі
девальвацияның нәтижесі жөнінде қызу пікірталастар өрбігенімен Қазақстанда
жылдық инфляция Украина мен Қырғызстанға қарағанда екі есе, ал Ресейден бір
жарым есе төмен болыпты. Ұлттық банк төрағасының айтуынша, Қазақстанның
сыртқы қарызы азайған, яғни банк секторының сыртқы абсолюттік қарызы 1
сәуірдегі жағдай бойынша 35 млрд долларды құрады. Биылғы жылдың бірінші
тоқсанында банктер 3,6 млрд доллар қарызын өтеді. Алдағы тоқсанда 2,5 млрд
долларды қайтаруға тиіспіз.
Алғашқы ислам банкі ашылмақ
Алматы өңірлік қаржы орталығының төрағасы Әркен Арыстанов жағымды
жаңалықпен қуантты. Оның мәлімдеуінше, Алматыда тұңғыш Ислам банкі
ашылмақ. Соған орай Елбасы оның ведомствосына исламдық қаржыландырудың
рөлін арттыру туралы тапсырма берді. “Президент 2009 жылға бірнеше тапсырма
берді. Тауар биржасы бойынша 200 млн доллар тауар айналымына қол жеткізу,
халықтың қаржылай сауаттылығын арттыру бағдарламасымен жұмысты жалғастыру,
исламдық қаржыландырудың рөлін арттыруды жүктеді”, – деді Әркен Арыстанов.
Айта кету керек, Елбасының Біріккен Араб Әмірліктеріне сапарында Ислам
банкін ашуға уағдаласқан болатын. Алдағы екі айдың көлемінде ТМД елдері
аумағында жұмыс жасайтын тұңғыш Ислам банкінің штаб-пәтері Алматыда
орналаспақ. Оның айтуынша, исламдық қаржыландыру құралдарын шығаруды ретке
келтіру жоспарланып отыр. Өйткені Біріккен Араб Әмірліктерінде ірі құрылыс
кешендерінің бәрі исламдық қаржыландыру арқылы салынған. Ол елде қаржы
институттары мен құрылыс компаниялары арасында исламдық банк кірісті ғана
емес, тәуекелді де бөліседі. Алматы өңірлік қаржы орталығының басшысы Әркен
Арыстанов: Біз Ұлттық банкпен тұрғындар арасында жүзеге асырылатын
металдық инвестициялық монеталарды өндіруді ұлғайтуға келісім жасастық.
Бұдан басқа алтынға фьючерс бойынша белсенді сауда ісі жанданатын болады.
Бұрын тыйым салынып келген резидент арасындағы алтын құймалармен сауда
жүргізу туралы заң жобасы Парламентте жатыр. Ресей қазір алтынмен операция
жүргізуге көшіп, алтынға қосымша құн салығын алып тастады, – деп
мәлімдеді.
11 Сәуір 2009
Бұл мақала 37 рет оқылды, ал бүгін, 1 рет
Халал индустриясының қадамдары
Мәңгі жасыл Малайзия
Малайзия – экваторлық белдеуде орналасқан ел. Жер көлемі 332,8 мың шаршы
шақырым, халқының саны 20 млн. адамға жуық. Соның 60 пайыздайы малайлар, 20
пайыздан астамы қытайлар, 10 пайыздан астамы үнділер. Мемлекеттік тілі
малай тілі, ресми діні – Ислам. Астанасы Куала-Лумпур қаласы. Малай тілінен
аударғанда ол өзеннің лай бастауы деген мағынаны білдіреді. Жуық шамамен
Куала-Лумпурде 2 млн.-ға жуық адам тұрады.
Малайзияның табиғаты бізбен салыстырғанда өте ерекше. Онда жазы-қысы 25-28
градус аралығындағы бір температура тұрады. Барлық өсімдіктері, оның ішінде
ағашы, шөбі жыл бойы бір түсте – жасыл қалпында болады. Елдің аумағы
Оңтүстік-Қытай теңізі мен Малакка бұғазына сұғына еніп жатқан Малакка
түбегі мен Климантан аралында орналасқан. Жерінің төрттен үшке жуығын
пальма, жасыл емен, бамбук, панданус секілді тропиктік, биік діңді ағаштары
бар мәңгі жасыл қалың ормандар (джунгли) басып жатыр. Жануарлар мен
аңдардың түрі өте көп. Соның ішінде піл, мүйізтұмсық, гималай аюы,
жолбарыс, жабайы өгіз, орангутан, гиббон секілді адам тәріздес маймылдар,
қолтырауын, жыланның бірнеше түрлері бар. Біз қолтырауын өсіретін арнайы
ферманы көрдік. Ал орангутан деген сөздің өзі малай тілінде “оранг” деген
орман да, “утан” адам деген сөз көрінеді...
Малайзия ағылшын басқыншыларынан 1957 жылғы 30 тамызда өзінің тәуелсіздігін
алған. Ұзақ жылдар солардың қол астында болғандығының бір пайдасы Малайзия
халқы тегіске жуық ағылшын тілін біледі. Бұл – қаптап келіп жататын
шетелдік саяхатшылармен түсінісуге тамаша құрал.
Куала-Лумпурдың халықаралық әуежайының кереметтігін тілмен айтып жеткізу
қиын. Малайзияны жоғары дамыған елдердің қатарына қосқан білікті басшы
Мохаммед Махатхирдің супержобасына жататын мақтаныштарының бірі – осы
әуежай екенін естігенбіз. Сондықтан да оның ішін шамамыз келгенше жіті
бақылап келеміз. Адамға ыңғайлы, жәйлі болу үшін мұнда барлық жағдайлар
жасалған. Аса биік, кең тынысты, жарқырап тұрған әуежай шаршаңқырап келген
адамды конденционерден соққан қоңыр салқын таза ауасымен қарсы алады. Неше
мың адам кіріп жатса да ауасы ауырламайды және жолаушылар бір-бірімен
соғылып, жол таба алмай сапырылыспайды. Бәрінің де бағыты көрсетіліп,
жолдары сілтеулі. Тіпті, одан да адассаң бұрыш-бұрыштың бәрінде көзіңе
күлімдей қарап тұрған қызметкерлер билетіңді көрсетсең болды, ештеңе де
сұрамай дұрыс бағытқа салып жібереді. Ұшақтан шаршаңқырап түскен адамдарды
жер бетімен жылжытып отыратын эскалаторлар алып жүреді.
Жүктерді беріп, кедендік белгілеуден өткізетін терминал бөлек орналасқан.
Оған әуежайдан шықпаған күйі зуылдаған вагондар алып барды. Мұндағы
шаруаның да бәрін еш кедергісіз бітіріп, есік алдына шыққанымызда қарсы
алушыларымыз лап қойды. Олар Марат пен Мұрат қажылардың компаньондары,
өткен нөмірімізде айтқан МАRQUЕІNN (M) SDN BHD компаниясының басшысы Руслан
Исрапил және оның әріптестері Салан, Саағди, Томас және AWJ Іnternatіonal
Ltd корпорациясының президенті Абдул Вахид, т.б. Бір қызығы Руслан мен
Салан чешен жігіттері болып шықты. Екеуі де халықаралық бизнеспен көптен
айналысатын азаматтар көрінеді. Бірнеше тілді еркін меңгеріп алған. Руслан
өзінің бизнесін Еуропада бастап, ағылшын тілінен басқа неміс, итальян
тілдерін де үйреніп алыпты. Тыныш ел, жақсы орта, мұсылман арасы болған соң
ол соңғы жылдары осы Малайзияға қоныс теуіпті. Ал Салан Сулейман осындағы
Ислам университетіне 10 жыл бұрын оқуға келіп, содан қалып қойыпты. Басқа
тілден мақұрым қалған біз үшін олармен орысша сөйлесудің өзі бір ғанибет
болды.
Айналаның бәрі жасыл желегі жайқалған күйінде тұр. Мұнда біздегідей жапырақ
түсіп, күз, қыс деген болмайды, бәрі бірқалыпты тұрады. Сондықтан халқының
мінезі де аумалы-төкпелі, ашулы, немесе тым еліккіш, тыз етпе, қызу-қанды
емес, бірқалыпты жайдарылықтан аумайды, дейді олардың барлық мінезін біліп
алған чешен азаматтары.
Әуежайдан шыққан бойда жеңіл мәшинеге мінген біздер жан-жағымызға жіті
қарап келеміз. Жолдардың үстіндегі көпірлерге өткелектер орнатылған. Одан
өтерде 1,5 ринггит ақша төлеп, әрі асасың. Ринггиттің нарқы біздің теңгенің
35-іне, ал 3,65-сі АҚШ-тың 1 долларына тең. Өткелек көп болғандықтан,
ешқандай тығын жоқ, бәрі жылдам. Біз мінген Саланның көлігінде тіпті
банктегі есеп-шотын көрсететін құрал бар екен. Өткелекте тұрған компьютер
одан сигнал алып, шиқ ете қалды да, ақша алмастан өткізе салды. Өту ақысы
енді оның есеп-шотынан шегеріледі.
Осы өткелектерден түскен қыруар ақша жолдарды ұқыпты ұстауға ғана емес,
қала бюджетінің басқа бүйірлерін де тоғайтып тұратын көрінеді.
Қала көліктерінің арасында біздегідей қаптаған шетелдік мәшинелер жоқ.
Көбісі өздерінде шығатын “Протон-Сага” автомобилінің бірнеше жаңартылған
түрлері. Біз Малайзияның бір жетістігі де осы екенін білдік. Мохаммед
Махатхирдің тұсында олар бір кездегі Италиядан “Жигулиді” сатып алған КСРО
секілді Жапониядан осы автомобильді сатып алған екен. Қазір оның ондаған
жаңа түрлерін өздері шығаруда. Шетелдік автомобильдердің болмайтын себебі:
өз өндірушілерін қорғау үшін үкімет оларға үлкен көлемде баж салығын
төлетеді екен. Сондықтан керемет байлар болмаса орта дәулеттілер өз
автомобильдерін ғана алуға мәжбүр. Бұл да – үйренетін үрдіс.
Жолдардағы көзге түскен бір ерекшелік — мұнда екі аяқты мотоциклдермен
жүрушілер өте көп. Қаптаған көліктің түскі және кешкі кептеліс уақыттарында
әлгілер автомобильдердің аралығындағы тар өткелдерден зу-зу етіп өтіп кетіп
жатыр. Бір қызығы, бәрінің бастарында шлем болуымен қатар, ұзын жеңді
күртешелерін теріс қаратып киіп алған. Бұл кеудеге соққан желден әрі
ыстықтағы жылдамдықтың теріні күйдіріп жіберуінен сақтайды екен. Ресми
статистиканың есебі бойынша, елде болатын жол апатының 70 пайызға жуығы осы
мотоциклшілердің үлесіне тиетін көрінеді. Бірақ өзіміз болған он күннің
ішінде Астана көшелеріндегідей жүргізушілердің жол тәртібін бұзғанын, бірде-
бір жол-көлік оқиғасын көрген жоқпыз.
Қонақ күтушілер бізді бес жұлдызды “НОLІDАY VІLLА” қонақүйіне алып келді.
Ол орталықтан қашықтау, қаланың “Субанг” деп аталатын тыныш аудандарының
біріне орналасқан екен.
Қарсы алушы жақ біздің осы елді аралайтын бағдарламамызды барынша тығыз
жасапты, ішке кіріп, жуынып-шайынғаннан кейін-ақ алғашқы кездесу болатын
жерге тарттық. Ол Малайзияның Ислам банкі және қаржы институты деп аталған
алып та әсем ғимаратты мекеме болып шықты.
Мұндай кездесулерді ұйымдастырудың шебері, бізді бастап алып келе жатқан
Абдул Вахид мырза. Ол бізді үшінші қабаттағы паркингке көтерілген
көлігімізден қарсы алып, жетінші қабатқа алып жүрді. Даладағы тұтанып
тұрған ыстықтай емес, кондиционерден соққан салқын желден қоңыржай
температуралы болып тұрған ұзын бөлмеге ендік.
Бізбен кездесуге мекеменің атқарушы директоры, жас шамасы алпыстан асқан
Мұстафа Әзиз Намад мырзаның өзі келді. Мұндай жерде басшы болып жүрген
біздің кейбір ағайындардай қара жерді тесіп жіберердей шіреніп, шалқақтап
келген жоқ, күнде көріп жүргендей көңілді жымиыспен елеусіз кіріп келіп,
орнына отырар-отырмастан әңгімесін бастап кетті.
Ислам банкі мен қаржы институтының басты мақсаты біздегі, я батыстағы
қаржылық институттары секілді барлық әдістерді қолданып тек қана пайда
табуға бағытталмаған. Айтуларына қарағанда, бұлар Ислам елдері мен олардың
іскерлерінің осы институтты пайдалана отырып, өз шаруасын алға бастыруға
қызмет етеді. Сондықтан несиелік өсім пайызы да төмен. Әрі өздеріне келген
клиенттің мүмкіншіліктерін ескеріп, оған барынша тиімді қызмет жолдарын
ұсынады. Кепілге мүлік қойып несие алғандар өз уақытында төлемдерін өтей
алмаса, оны біздегідей бірден аукционға шығармайды. Тығырыққа тірелудің
себебін анықтап, егер клиенттің кінәсінен болмағаны анықталса, несиенің
құны да ішкі шығынның есебінен кешіріледі. Міне, бұл да бизнес саласындағы
иманды қызметтің қандай болмағы керек екендігін көрсетіп тұр.
Мұстафа Әзиз мырза өз сөзінде банк жүйесінің қалай құрылатыны, оның
мамандарын дайындау жолдары, есеп-шот ашудың түрлері, оларға төленетін
өсімдердің көлемі, т.т. компьютердегі слайд арқылы көрсете отырып, кеңінен
әңгімелеп берді. Қазақстанмен екі арада әлі іскерлік байланыстар
жасалмаған. Бірақ одан біз үміттіміз, деді Мұстафа Әзиз. Ал басқа Ислам
елдерінде институттың бөлімшелері бар көрінеді.
Екінші күні жалпы капиталының көлемі мен сауда айналымы жөнінен Малайзияда
екінші орын алатын, негізінен пальма майын өндіріп, сыртқа шығарумен
айналысатын FЕLCRА ВЕRHАRD атты үлкен мемлекеттік фирмаға апарды. Ол
үкіметтің елдің шет аймақтарын дамыту бағдарламасын іске асырады екен.
Дамытудың негізгі бағыты – елдің алыс түкпірлерінде, джунгли арасында
отырған шаруаларға жағдай жасап, олардың отырған жерлерінен көшпеуіне ықпал
ету. Сондықтан олардың өсіретін өнімдеріне үкімет тарапынан дотация
беріледі, ал дайын өнімді орталықтандырған түрде сатып алады.
Малайзияның ауыл шаруашылығындағы мемлекеттік бағдарламасының бір парасы –
өндірушілерді қолдау болса, екіншіден, шаруалардың медициналық көмек алуын,
балаларының оқуына жағдай жасау секілді әлеуметтік мәселелерді шешу.
Жергілікті тұрғындардың балаларынан мамандар дайындау ісі де толығынан
мемлекеттің мойнында. Осындай қамқорлықтың арқасында алыс елді мекендердің
тұрғындары көшіп кетуді ойға да алмайтын көрінеді. Оның үстіне фирманың
жылдық таза табысынан шаруалар өзінің үлесіне сәйкес дивидент те алады.
Сөйтіп, олар үкімет фирмасының қосалқы акционерлері де болып табылады.
Бізге фирма туралы толық әңгімелеп берген бірінші вице-президент Мохамед
Абдрахман мырза еді. Ол өздерінің Қазақстанмен экономикалық ынтымақтасуға
мүдделі екендіктерін білдірді. Мүмкін сіздердің таныстыруларыңыз бойынша
бізбен әріптестік қарым-қатынас жасаймыз дегендер болса, біз әзірміз, деген
сөздер айтты ол. Қазір біздің фирманың көлемі артып, жалғыз пальма майы
емес, басқа салаларды да игеріп келеміз. Фирманың жарғылық капиталы АҚШ
долларына шаққанда 260 млн. доллар. Еліміз бойынша 92 мыңнан астам адам
қызмет етеді, шетелдерде де бөлімшелер аштық. Сенегал, Намибия секілді
елдердің плантацияларын сатып алдық. Өзіміздің негізгі өндірісіміз – пальма
майын шығару жөнінен дүние жүзінде бізге бәсекелес болатын компаниялар жоқ.
Осыдан 50 жыл ғана бұрын Малайзия пальма майын мүлде шығармады деп кім
айтар. Ал қазір дүние жүзі халал индустриясының пальма майын қолданып өнім
шығаратын компаниялары оны бізден ғана алады деді ол.
(жалғасы басы өткен нөмірде)
Авторы: Жақсыбай САМРАТ. Ислам банктері қаржы дағдарысынан басқа банктерге
қарағанда жақсы шығып келеді. Бірақ кейбір сарапшылар жылжымайтын мүлік
бағасының түсуінің шариғат заңымен жұмыс істейтін Ислам банктеріне де әсері
болуы ықтимал дейді.
Осы аптада Жакартада өткен Әлемдік Ислам экономикасы форумында саясаткерлер
мен іскер топтар ислам қаржы құрылымдарының саналы түрдегі сақтығын
мадақтады.
Олар ислам банктерінің батыстық әріптестері сияқты ғаламдық қаржы
дағдарысынан қатты зардап шекпегеніне бұл банктердің ислам заңдарына қарсы
зиянды активтерге инвестиция салмағанынан деп отыр.
Индонезия президенті Сусило Бамбанг Юдхойононың айтуынша, қаржы дағдарысы
банк пен қаржы саласындағы ислам шарттарының мықтылығын дәлелдеді. Оның
атап көрсетуінше, батыстық банктер исламшыл банктерден көп нәрсе үйренуі
тиіс.
Президент Сусило Бамбанг Юдхойоно Ислам банктерін ғаламдық экономикалық
дағдарыста көбірек жетекшілік рөл алуға шақырды.
Шындығында, Құрандағы тыйымдар исламдық қаржы институттарының батыстық
дәстүрлі банктер сияқты жұмыс істеуіне қиындық әкеледі.
Мәселен, ислам заңдары ішімдік және харам саналатын шошқа етін сататын
немесе құмартатын ойындарға қатысты бизнеске ақша салуға тыйым салады. Ол
деген ислам банктері өздерінің клиенттеріне банктегі депозит қаржысы
исламға қарсы кәсіптік шараларға салынбайтынына сендіру керек.
Исламдық қаржыландырудың тағы бір негізгі шарттарының бірі - Құранда тыйым
салынған “әл риба” өсім алушылыққа жол бермейді. Мұнда несие немесе депозит
ақшаға өсім пайызын төлеуге болмайды. Ислам заңдары бойынша банктен қаржы
тек жылжымайтын мүлік пен заттай әрі алтын, жер алу немесе жабдықтар сияқты
материалды қорларға беріледі.
Голландияда тұратын исламдық қаржыландыру жөніндегі кітаптың ауторы Абдул
Гафур Азаттық радиосына берген сұхбатында, шариғат заңдарында ислам
банктеріне өсім әкелетін ипотекалық несие беруге тыйым салынады. Бірақ,
шариғат заңы жылжымайтын мүлікке тікелей ақша салуға жол береді деді:
“Ислам банктері көбіне жылжымайтын мүлік пен осы сияқты нәрселерге көбірек
ақша салады. Енді жылжымайтын мүліктің бағасы түскен кезде, банктің де
құнды қағаздарының бағасы түседі. Бұл олардың жылжымайтын мүлікке тікелей
инвестиция салу-салмауына немесе қорғануына байланысты болады. Мұнда сіз
ислам банктерінің күші туралы жалпы ештеңе айта алмайсыз. Ол әрбір жеке
банкке, өздерін қалай ұстағандарына байланысты”.
Іс жүзінде ислам банктерін басқаруға арналған бір тәртіп бекітілмеген,
шариғат заңы сияқты ол да өзіндік түсіну мәселесіне тіреліп отыр.
Кейбір консервативті ислам ғалымдары қор биржаларына ақша салудың өзі
құмартудың бір түрі деген тұжырым жасайды. Ал оған қасиетті кітап Құранда
тыйым салынған.
Бірақ басқалары Құранда айтылған ондай жағайларды басқа жағынан келтіріп,
өздерін қор биржасындағы акцияларды сатуға арналған саудаға қатыспасақ
болды деп айтады. Ондай исламшыл банктер дивиденд иеленуге жол беретін
әдеттегі акцияға инвестиция салады.
Исламдық қаржыландыру бойынша белгілі сарапшы Нил Миллер ислам банктері
бүгінгі дәстүрлі банктерге үлгі болуы керек дегенді айтады.
“Ислам банкі туралы жағдай ақырында кейбір мәселеде банк ісін бұрынғы жолға
қайта түсірді. Ол басым түрде қарым-қатынас пен тәуекелді сараптауға кейбір
арнайы жобаларда немесе бір компанияны қаржыландыруда қауіптер мен
байланыстарды түсінуге негізделген. Адамдарға сондай негіздерге көшу
керек.”
Бірақ сарапшы Миллер бүгінгі қаржылық дағдарыста иммунитетті сақтап қалу
үшін исламдық банк болу ғана жеткілісіз екенін ескертеді.
Исламдық қаржылық ақпарат қызметінің бас сарапшысы Фирас Аби Али ислам
банктері жалпы алғанда кредит дағдарысын оңтайландыруда жақсы жағдай тауып
отыр деген пікірлермен келісе отырып, басқа банктердегі тұрақсыздық пен
дүрбелең кейбір мұсылман емес адамдарды Ислам банкіне келуге итермеледі деп
отыр.
Бұрынғы совет елдері Орталық Азияда исламдық қаржы құрылымдарын заңдық
жолмен құру шаралары қолға алына бастады.
Ақпан айында Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев елде исламдық банктің
құрылуына жол ашатын заңға қол қойды.
Қырғызстан парламенті де өткен аптада исламдық қаржы негіздерін елдегі банк
жүйесіне енгізу жөніндегі заң жобасын мақұлдады.
Қазақстандық Кәусар Консалтинг компаниясының атқарушы директоры Едіге
Алпысбайдың айтуынша,
“Ислам банктері туралы заң Қазақстан нарығына қосымша қаржы институттарын
алып келеді. Осы жылдың аяғына дейін 1-2 ислам банкі ашылады деп
жоспарлануда”.
Ислам банктерінің артықшылықтарына тоқталған қаржыгер-сарапшы Ғалым
Байназаров болса исламдық банктердің әсіресе, ауыл халқы үшін үлкен көмек
болатынын айтады:
“Бұл банк мына ауылдағы кепілге қоятын дүние-мүлкі жоқ кедей-кепшікке
пайдалы. Олардың ерекшелігі сол - бастаған жұмыстарындағы қиындықты жобаның
иесімен бірге көтереді. Банктік тәуекел дейді ғой. Егер бастаған
жоспарларында кінәрат табылып, қиындыққа кездессе, онда банк те, жеке
кәсіпкер де оның ауыртпашылығын қатар тартады. Мұндай банк жүйесі
Қазақстанға өте керек-ақ. Бұл бизнеске жаны ашып жұмыс істейтін банк,”-
деген қаржыгер-сарапшы.
Бірақ сын айтушылар мұнда болуы мүмкін инвесторлар ақшасын Ислам банкіне
салудан бұрын өз зерттеулерін жүргізуі қажет деген сияқты мәселелер бар
екенін айтады.
Тағы басқалар исламдық қаржыландыру ғаламдық қаржы жүйесіндегі
проблемалармен, әсіресе жылжымайтын мүлік бағасының түсуі тәрізді
мәселелермен тығыз байланысты болғандықтан келешекте дағдарыс Ислам
банктеріне де әсер етуі мүмкін дейді.
Сонымен қатар исламдық қаржыландыру тақырыбындағы кітап ауторы Абдул Гафур
ислам банктерінің қаржы дағдарысынан кеңінен қорғалғаны туралы ештеңе жоқ
екенін алға тартады.
Сонда ислам дүниесіндегі қаржыландыру жүйесі қандай заңға бағынады?
Таяу және Орта Шығыс елдерінің географиялық жағынан, да стратегиялық
жағынан жақын және сауда-экономикалық қатынастардың жылдан-жылға өркендей
түсуіне байланысты ислам әлемінің қаржыландыру жүйелері де Қазақстанға
ерекше ықылас таныта түсуде. Осы жақында ғана ҚР Қаржы нарығы және қаржы
ұйымдарын реттеу мен бақылау жөніндегі агенттігінде ислам банкингі мен
қаржысын республикамызға ендіру жөніндегі жоспарды жасау және соған
байланысты бірқатар мәселелерді шешу үшін ведомствоаралық топ құрылды.
Елімізде исламдық құнды қағаздарды теңгеге шаққандағы бағаммен Қазақстанда
шығару мәселесі жан-жақты талқылануда. Егер аталған мәселе шешімін табатын
болса, Қазақстан Малайзиядан кейінгі ИДБ-ның (Ислам даму банкі) өз құнды
қағаздарын сол елдің ұлттық валютасымен шығаратын екінші ел болып, тарихқа
жазылуы хақ. Ислам даму банкінің қазақстандық энергетикалық саланы, атап
айтқанда, Өскемендегі энергетика жүйесін жақсартып, дамытуға үлес қосып,
қаржы салғысы келетін ойы бар. Бұл – бір. Екіншіден, өзіміздің “ТұранӘлем
Банкі” Біріккен Араб Әмірлігінің Emіrates Іslamіe Bank екеуі бірлесіп,
Қазақстанда шариғат принциптері бойынша жұмыс істейтін банк ашуды жоспарлап
отыр.
Осының бәрі айналып келгенде, исламдық қаржыландыру жүйесін айрықша
зерттеп, өз заңдарымыз бен Салық кодексіне мүмкін, өзгерістер енгізу керек
шығар деген ұйғарымға келтіруде. Олай болатын себебі, исламдық қағида
шариғат принциптеріне қарай бағыт ұстанады. Шариғат бойынша кез келген
несиеден (номиналдық, қарапайым және күрделі, қаржыландыру немесе еркін)
ешқандай өсім алынбауы тиіс. Бұл – ең үлкен күнә болып есептеледі.
Сондықтан да ислам банктері несие беру арқылы табыс табу үшін не
кәсіпорынның тәуекелділігі мен сыйақысын толықтай бөлісетін үлестік
қатысушы, не саудаға қатыса отырып, тауар алар кездегі оның өзіндік құны
мен тауарды өткізу кезіндегі сату бағасының аралығында бағаны өсіру арқылы
пайда табуы керек. Және де шариғат бойынша адам денсаулығы мен қоғамға
қасірет әкелетін тауарлар немесе өндіріс орындары қаржыландырылмауы тиіс.
Мысалы, темекі, арақ-шарап өндірісі және қару-жарақ, есірткі, т.б. Яғни
ислам банктері шариғат заңдылықтарын қатаң ұстанып, несиені еш пайызсыз
береді. Ислам тек сенім мәселерімен ғана шектеліп қалмайтынын осыдан-ақ
көруге болады. Ол адам өмірінің барлық жағын жан-жақты қамтып отырады.
Рухани және экономикалық салаларға тек моральдық-этикалық нормалар арқылы
ғана емес, сонымен бірге Құранда айтылған айрықша нұсқаулар арқылы да ықпал
жасалады. Былай қарасаңыз, ислам ешқашан ешқандай да экономикалық жүйені
қалыптастырған емес, бірақ сөйте тұра, ол оған адамдар арасындағы
қатынастарды, сонымен бірге әлеуметтік-экономикалық қатынастарды реттеп
отыруға шақыратын діни моральды енгізу жолдары арқылы ықпал ете білуде. Бұл
жерде діннің моральдық-этикалық рухта экономикаға жасырын түрде әсер
ететіндігі байқалады. Исламдық доктринаның негізгі әлеуметтік-экономикалық
тетікті звеносы – өсімге тыйым салу. Ислам банктерінің қызметтері Құранда
айтылған осы қағидаға негізделеді.
Ислам банктері өсімсіз несие беретіндіктен, қаржыландыру әдістерінде де
айтарлықтай айырмашылықтар болатыны белгілі. Мысалы, мудараба (табысқа
серіктес болу) және мушараку (бірлестік) арқылы қаржыландыру борышсыз
қаржыландыру болып есептеледі. Басқаларының борышты міндеттемелері бар.
Мудараба мен мушарака қарыз алушылардан банк берген қаражатты қайтаруын
талап етпейді. Ол қарыз алған адамның тапқан табысына ортақтасады. Жіктеп
түсіндіретін болсақ, былай болып шығады екен: мударабада бір тарап
капиталмен қамтамасыз етеді, ал екінші тарап – алған қаржыны саудаға немесе
бизнеске салады. Одан түскен табыс келісім бойынша екі тарапқа бөлінеді. Ал
мушарака механизмінде банк пен кәсіпкер серіктесе отырып, жобаны жүзеге
асырады. Сөйтіп, банк түскен табысқа ортақтасады. Мушарака жүйесінде
капиталды екі жақ та салады. Қайсысының көбірек салуы шарт емес. Бұл жүйеде
банктер екі жолды пайдаланады. Біреуі – тұрақты мушарака – мұнда банк
жасайтын операция белгілі бір мерзіммен шектелмейді. Сондықтан банк
пропорционалдық негізде жыл сайын өзінің үлесін алып тұратын болады.
Қаржыландырудың мұндай техникасы ұзақ мерзімді мушарака деп аталады. Ал
кемімелі мушаракада банк өзі берген негізгі қаражатқа деген меншігін немесе
жобаны кәсіпкерге бірте-бірте бере бастайды.
Ислам банктерінің басым бөлігі мушараканы емес, мударабаны пайдаланады
екен. Мудараба негізінде, банк шикізатты, жабдықтарды, жерді, ғимаратты
үшінші бір тұлғалардан қолма-қол ақшаға сатып алады да, клиенттерге
(келісім бойынша) жоғары бағамен сатады. Сату қолма-қол ақшамен немесе
несиеге беру арқылы жүзеге асырылады. Бұл, әрине, мушаракаға қарағанда,
тиімдірек. Сонымен қатар исламдық банктер үшін соңғы жылдары әртүрлі
лизингтер мен жалға берулер де тартымды болып көрінеді. Мұны иджара деп
атайды екен. Ол – екі формада жүргізіледі. Операциялық лизинг (иджара) және
кейін сатып алынатын лизинг (иджара ва иктина) болып. Негізінде исламдық
лизинг пен кәдімгі лизингтің айырмашылығы шамалы ғана. Айырмашылығы – екі
тараптың қатынастарын белгілеу және салық алу жөніндегі мәселені шешу
тәртібінде. Исламдық келісімшартта лизинг беруші лизинг алушыдан
көрсетілген мерзімнің өтіп кетуіне байланысты белгіленген сомадан тыс
қосымша төлем төлеуді талап етпейді. Ал дәстүрлі, сіз бен біз пайдаланып
жүрген қарапайым лизингте өсім белгіленген сомаға сай күн сайын бәленбай
пайыз қосылып отыратынын білесіздер.
Сонымен қатар бүгінгі ислам қаржы рыноктарында кеңінен пайдаланылып жүрген
тағы да бірқатар құралдар бар. Олардың бәрі де мудараба негізінде жасалған.
Негізінде мудараба және иджара бар құралдарды қор рыногына айналымға салып,
пайдалануға болады. Ал мурабаху және кард хасанды тек ақша рыногында ғана
пайдалана аламыз.
Ислам банктерінің қызметін бақылап отыратын діни комитетінің де рөлі зор.
Ол несиенің кез келген түрінің өсімсіз берілуін қатаң бақылайды. Несие
беруде жобаны таңдау мен оны бағалау бойынша ислам банктерінің әдісі Батыс
банктерінің өз клиенттерінің төлем қабілеттілігін тексеруіне ұқсайды.
Сонымен бірге ислам банктерінің практикасы таңдау барысында жобаның тек
болашақтағы табысы ғана емес, сонымен қатар клиенттің кепілдікке ұсынатын
заты да қатты есепке алынатыны байқалады. Ал бұл енді шариғат нормаларына
қарама-қайшы жағдай болып есептелетіні белгілі. Соған қарағанда,
қаржыландыру, несие берудің судай тегін болады делінуі бекер болуы тиіс.
Қанша жерден өсім алынбайды десе де, банктер өз есебін жібермейтіні анық.
Өйтіп-бүйтіп, әйтеуір жолын табады.
Ислам банктері дамушы елдердің әлеуметтік-экономикалық саласына тереңдей
енуде. Себебі мұндай елдер сыртқы капиталға зәру, өздерінде қаражат тапшы.
Мысалы, Ислам даму банкі шариғат принциптерін бағытқа ала отырып, көптеген
елдерде көлемді операцияларды жүзеге асырып жатыр. Исламға тән
қайырымдылықтарды да көптеп жасап, дамушы елдердің алдында өз мәртебесін
өсіре түсуде. Шын мәнінде, ислам қаржыландыру институттарының пайызсыз
беретін несиелері отандық банктердікіне қарағанда, айтарлықтай жеңіл. Қарыз
алушылардың мойнына зіл батпан салмағын салып, жаншып тұрмайды. Мысалы, бей
муаазал және бей мурабаха негізіндегі операциялардан бастау алатын борыштық
міндеттеме көптеген мұсылман елдерінде ипотекалық несие құралдары ретінде
пайдаланып келеді екен. “ТұранӘлем Банкі” мен Біріккен Араб Әмірлігінің
банкі бірлесіп ашпақшы болып отырған шариғат талабы бойынша жұмыс істейтін
исламдық банк осындай қарапайым халыққа қажет құралдарды өз практикасына
ендірсе, құп болар еді.
47 МИЛЛИАРД ДОЛЛАРДЫ пайдаланатын кез келді
2007 жылға дейін ішкі жалпы өнім өсімін орта есеппен он пайыздың о жақ, бұ
жағында қамтамасыз етіп келген Қазақстанның экономикалық дамуына АҚШ
ипотекалық тоқырауынан басталған дүниежүзілік қаржы дағдарысы өз салқынын
тигізбей қойған жоқ. Соның салдарынан 2007 жылы экономикалық өсім болды,
бірақ қарқын саябырсыды. 2008 жылы да қарқын дәл 2005-2006 жылдардағыдай
болмас. Сондықтан да Үкімет бұл жылға арналған бюджет жоспарында өсім 5-7
пайыз деңгейінде болады деп белгіледі. Бірақ біз Қазақстанға түсіп жатқан
шетелдік тікелей инвестициялар мен отандық ішкі инвестициялардың берерін
есептей келе ішкі жалпы өнімнің өсімі биыл 7 пайыздан асады деп ойлаймыз.
Ал алдағы жылдарда бұл көрсеткіш бұрынғы қарқынмен шамалас болуы әбден
мүмкін. Тіпті 15 пайыздық жылдық ішкі жалпы өнім өсімі қамтамасыз етіліп
жатса, оған таңғалуға болмайды.
Бұлай деуіміздің басты себебі Қазақстанның шетел инвестициясына кепілдік
беретін заң қабылдауы, көптарапты сыртқы саясат ұстануы, ішкі ұйыған
ынтымақ пен тыныштық, мемлекет басшылығының арасындағы бір орталыққа
бағынған ауызбірлік нәтижелерін көріп отырған шетелдік мол қаржы иелері
біздің елге салған инвестициясы мол қайтарыммен оралатынын толық біліп
алды. Сондай-ақ Қазақстанның жер қойнауы мен құнарлы топырағы, құнарлы
топырақты аймақтардағы ылғалдың жеткілікті мөлшері секілді ерекше
шикізаттық мол байлығы да шетелдіктердің ынтасын арттыра түскендей. Бұрын
бізге тау-кен өндірісіндегі шикізаттық салаға инвестиция салуға тілек
білдірушілер көп болса, енді қазір аграрлық салаға да, өңдеуші-ұқсатушы
салаға да инвестиция келіп жатқанын көріп отырмыз. Қазақстанның қарқынды
даму мүмкіндігіне орай көлік, байланыс, тағы басқа инфрақұрылымдық
нысандарға да инвестиция салушылар көбейді. Бұларға соңғы кезде еліміздің
банктеріне шетелдік қаржы алпауыттарының дендеп ене бастауы қосылды.
Қысқасы, Қазақстанның ішкі рыногына енетін несиелік және инвестициялық
қаржы бұрынғы қай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz