Түркістан қаласының рухани-мәдени және экономикалық орталық ретіндегі қалыптасуы

1 Қазақстан тәуелсіз ел болғанынан бері ғана оның өткен тарихына сын
2 ХП ғасырда Шауғардың кезеңінде Иассының маңызы
3 Түркістан қаласының негізгі тұрғындары

Қазақстан тәуелсіз ел болғанынан бері ғана оның өткен тарихына сын көзбен қарау мүмкіндігіне ие болдық. Бұл еліміздің тарих ғылымының жаңа тыныс алуына жол ашты. Қазақстан тарихының өзіне ерекше назар аудартатын іргелі тақырыптарының бірі - қалалар тарихы.
Бірнеше ғасырлық тарихы бар түбі бір түркі халықтарының рухани, мәдени, ғылыми және экономикалық сауда орталығы ретінде Түркістанның орны ерекше. Түркістан ќаласының XV – XVII ғасырлардағы тарихына ќатысты ќолда бар санаулы деректердің өзі, бұл ќаланың Ќазаќ хандығында ерекше орны барын, шын мәнінде астаналыќ дәрежеде болғанын көрсетіп тұр. Мұны сол кезде де, көрші елдер өкілдері мойындаған. 1734 жылы 11 шілдедегі Орынбор экспедициясының бастығы И. Кириллов сыртќы істер коллегиясына жазған хатында аныќ көрсетеді: «Туркестан, где была их старинная столица».
Қазақтың бір топ саяси және діни, рухани, заңғар, алып тұлғаларының денесі осы Түркістан топырағында байыз тапқан. Сондықтан да, мәселені тақырыптық жағынан кеңірек зерттеу үшін, Түркістан қаласының тарихына тереңдеп үңілу қажет. Бұл — Тәукеден бастап қазақтың талай-талай хандарының ту тіккен бас қаласы.
Түркістан қаласының рухани орталыққа айналуында зор рөл атқарған Қожа Ахмет Иассауи дүниетанымы мен оның кесенесінің маңызы айқындалады. Қазақ мемлекетінің орнығуына байланысты Иассауи кешені өзінің әу бастағы міндет-мақсатын анағұрлым кеңейтті. Иассауи кешені ірге көтерген кезден бастап мұнда елге елеулі, халыққа қалаулы хан-сұлтандар, би-батырлар жерленіп, қазақ халқының киелі қорымына (пантеон) айналды.
Тарихи ұлы Жібек жолының бойында әулиелі Түркістан - қазақ мемлекетінің тұңғыш астанасы Оңтүстік өңірде ол - өзге де маңызы зор, ғұмыр жасы одан да ұзак қалалар бола тұра (Отырар, Сауран, Тараз, Испиджаб т.б.) өзіндік ерекшелігі мол кала.
Түркістан өлкесінің атауы ғасырлар бойы түрік тайпалары мен халықтарының көшпелі өмір кешуіне ғана емес, көбіне-көп саяси жағдайларға байланысты да - өзгеріп отырған. Мысалы ІХ-Х ғ.ғ. жазба деректерде Түркістан қаласы мен ауданы орналасқан жерде Шауғар атты орталық қаласы бар аймақ болғандығы белгілі. Шауғар ҮІ-ХІ ғ.ғ. аралығында бұл өлкенің басты қаласы болып есептеледі.

1. Оңтүстік Қазақстан. Энциклопедия. Алматы. 2005. Б.503
2. Әскери отарлау: салық жүйесі. //Қазақ тарихы. Алматы. 2003 N 4. 20-24
3. Оңтүстік Қазақстан. Энциклопедия. Алматы. 2005. Б.503
4. ҚРОММ. 119-қ, 2 –т, 26- іс, 47,54 пп.
5. ҚРОММ. 119-қ, 2 –т, 26- іс, 89 п.
6. Добромыслов А.И. Города Сыр-Дарьинской области. Казалинск, Перовск, Туркестан, Аулиеата и Чимкент. Ташкент. 1912. С.121
7. ҚРОММ. 119-қ, 2 –т, 26- іс, 57,59 пп.
8. ҚРОММ. 119-қ, 2 –т, 59- іс, 4-13 пп.
9. Обзор Сыр-Дарьиснкой области за 1888 год. Приложение к всеподданейшему отчету военного губернатора. –Ташкент, 1890. С.40-48
10. Оңтүстік Қазақстан. Энциклопедия. Алматы. 2005. Б.503
11. Галузо П.Г. Туркестан- колония. М., 1929. -164 с.
12.ҚР ОММ. 119 –қ., 1 т., 530 іс.
13.Обзор Сыр-Дарьиснкой области за 1888 год. Приложение к всеподданейшему отчету военного губернатора. –Ташкент, 1890. С.40-48