Його
1 ЙОГА
2 Йоганың мақсаты
3 Йоганың негізгі формалары
2 Йоганың мақсаты
3 Йоганың негізгі формалары
Йога философиялық жүйесі рухты, дене арқылы және оның сыргқы әлемін атрибугтары арқылы танылған барлық шектеулерден босатудың геориялық қана смес сонымен қатар практикалык негіздерін бере алатындығымен кызыкты. Йога-бұл адам миының жасырын жаткан танғажайып мүмкіндіктері туралы пікір калыптастырған, экстрасенсорлык қабілеттерді дамыту мүмкіндіктері туралы идеяны үсыпган, адамныи. әрекетшіл субъективтілігінің творчестволық МҮМКІНДІГІН ашатындай, психиканың өзін-өзі дамыту деңгейінің жегісгіктері туралы ТҮСІНІК беруші мектеп.
Йога-көне философиялық жүйелердің бірі. Веда меп Бхатавадгитеде адам самедхи және басқа да аскеттік практикалық тәсілдері арқылы экстрасенсорлық қабілеттерін жетілдіре алатындығы айтылады. Көне Упаншадтарда йоганын. көмегімен азаптардан азат болуға қолы жетіп, Брахманмен бірігіп, жоғарыға тыныштыққа ие болып, рухани тазаратындығы сәз болды.
Көне үнді эпостарында, Махабхарата мен Рамаянада йогалардың ерекше қабілеттері бар екендігі және олардың әр түрлі таңғажайып жағдайлар жасай алатындығы айтылады.
Адамды карма тізбегін үзе алатындай, сансорадан биіктеп, азаптан қүтыла алатындай рухани бостандыққа жетудің практикалық әдістерін жасаушы-Патанджали (б.ғ.д. II ғ.). Оның"иатанджали-сутра" атты еңбегі белгілі. Онда дене мен психиканы шынықтыру арқылы рухани бостандыкта болудың әдістерінің жинағы берілген. БҰЛ дене мен жанды гармониялы және жүйелі түрде шынықтырудың комплексі Патанджали жүйесі деп аталады. Ол төрт бөлімнен түрады:
1) Самадхипада.
2) Садханапада.
3) Вибхутипада.
4) Кайвальяпада.
Самадхипада йога әдістерінің мақсатын, мәнін және формаларын түсіндіреді:
Йоганың мақсаты тән мен жанның гармониясына жету және денені шынықтыру арқылы оны жетілдіру және дамыту деп санайды.
Йоганың мәні рухты азат қылуға қол жеткізумен кар.ма және самсара зандарынан биіктеу болып табылады. Йоганың негізгі формалары мьшалар: джнана йога раджа йога бханти йога карма йога хатха йога.
Иоганың әрбір формасының өзіне тән сатылары мен арнаулы мақсаты болады.
Йога-көне философиялық жүйелердің бірі. Веда меп Бхатавадгитеде адам самедхи және басқа да аскеттік практикалық тәсілдері арқылы экстрасенсорлық қабілеттерін жетілдіре алатындығы айтылады. Көне Упаншадтарда йоганын. көмегімен азаптардан азат болуға қолы жетіп, Брахманмен бірігіп, жоғарыға тыныштыққа ие болып, рухани тазаратындығы сәз болды.
Көне үнді эпостарында, Махабхарата мен Рамаянада йогалардың ерекше қабілеттері бар екендігі және олардың әр түрлі таңғажайып жағдайлар жасай алатындығы айтылады.
Адамды карма тізбегін үзе алатындай, сансорадан биіктеп, азаптан қүтыла алатындай рухани бостандыққа жетудің практикалық әдістерін жасаушы-Патанджали (б.ғ.д. II ғ.). Оның"иатанджали-сутра" атты еңбегі белгілі. Онда дене мен психиканы шынықтыру арқылы рухани бостандыкта болудың әдістерінің жинағы берілген. БҰЛ дене мен жанды гармониялы және жүйелі түрде шынықтырудың комплексі Патанджали жүйесі деп аталады. Ол төрт бөлімнен түрады:
1) Самадхипада.
2) Садханапада.
3) Вибхутипада.
4) Кайвальяпада.
Самадхипада йога әдістерінің мақсатын, мәнін және формаларын түсіндіреді:
Йоганың мақсаты тән мен жанның гармониясына жету және денені шынықтыру арқылы оны жетілдіру және дамыту деп санайды.
Йоганың мәні рухты азат қылуға қол жеткізумен кар.ма және самсара зандарынан биіктеу болып табылады. Йоганың негізгі формалары мьшалар: джнана йога раджа йога бханти йога карма йога хатха йога.
Иоганың әрбір формасының өзіне тән сатылары мен арнаулы мақсаты болады.
ЙОГА
Йога философиялық жүйесі рухты, дене арқылы және оның сыргқы әлемін
атрибугтары арқылы танылған барлық шектеулерден босатудың геориялық қана
смес сонымен қатар практикалык негіздерін бере алатындығымен кызыкты. Йога-
бұл адам миының жасырын жаткан танғажайып мүмкіндіктері туралы пікір
калыптастырған, экстрасенсорлык қабілеттерді дамыту мүмкіндіктері туралы
идеяны үсыпган, адамныи. әрекетшіл субъективтілігінің творчестволық
мүмкіндігін ашатындай, психиканың өзін-өзі дамыту деңгейінің жегісгіктері
туралы түсінік беруші мектеп.
Йога-көне философиялық жүйелердің бірі. Веда меп Бхатавадгитеде адам
самедхи және басқа да аскеттік практикалық тәсілдері арқылы экстрасенсорлық
қабілеттерін жетілдіре алатындығы айтылады. Көне Упаншадтарда йоганын.
көмегімен азаптардан азат болуға қолы жетіп, Брахманмен бірігіп, жоғарыға
тыныштыққа ие болып, рухани тазаратындығы сәз болды.
Көне үнді эпостарында, Махабхарата мен Рамаянада йогалардың ерекше
қабілеттері бар екендігі және олардың әр түрлі таңғажайып жағдайлар жасай
алатындығы айтылады.
Адамды карма тізбегін үзе алатындай, сансорадан биіктеп, азаптан қүтыла
алатындай рухани бостандыққа жетудің практикалық әдістерін жасаушы-
Патанджали (б.ғ.д. II ғ.). Оның"иатанджали-сутра" атты еңбегі белгілі. Онда
дене мен психиканы шынықтыру арқылы рухани бостандыкта болудың әдістерінің
жинағы берілген. Бұл дене мен жанды гармониялы және жүйелі түрде
шынықтырудың комплексі Патанджали жүйесі деп аталады. Ол төрт бөлімнен
түрады:
Самадхипада.
Садханапада.
Вибхутипада.
Кайвальяпада.
Самадхипада йога әдістерінің мақсатын, мәнін және формаларын түсіндіреді:
Йоганың мақсаты тән мен жанның гармониясына жету және денені шынықтыру
арқылы оны жетілдіру және дамыту деп санайды.
Йоганың мәні рухты азат қылуға қол жеткізумен кар.ма және самсара
зандарынан биіктеу болып табылады. Йоганың негізгі формалары мьшалар:
джнана йога раджа йога бханти йога карма йога хатха йога.
Иоганың әрбір формасының өзіне тән сатылары мен арнаулы мақсаты болады.
Джнана, раджа йоганың арнаулы мақсаты рухты бостандыққа жеткізу болып
табылады. Егер джнананың мақсаты атманды дене бүғауынан әлеммен байланысты
тану арқылы босату, елестен арылып, ақыл-ой арқылы бостандыққа ие болу
қажеттілігін түсінуге жету болса, ал раджа йога жетіліп, дамудың сегіздік
жолы арқылы азат болуды ұсынады.
Бхакти-йоганың мақсаты Ұлы ақыл-ойға үмтылыс
Карма-йоганың максаты халыққа ерікті түрде өз пайдасын көздемей кызмет
ету. Карма-йога бойынша әрбір адам өз кармасын жасаушы екендігіне көзі
жеткеннен кейін мүмкіндігінше аз азаппен өткізуге тырысу керек. Карма-йога
адам баласын әркез әрекетпен (пайдалы) өмір сүруге шақырып, сол арқылы
өзінің және өзгенің кармасын таза үстап, әзін және өзгені қайта айналып
туатын карманың жағымсыз көріністерінен сақтануға болатындығын үғындырады.
Карма йога үстаушы ең алдымен әзі үшін ғана әрекет етуден тыйылу керек,
өзімшілдік пиғылдан да бас тартқаны жөн. Ол өз жүмысын ешқандай сый марапат
тілемей барынша жақсы орындап, адал өмір сүруі кажет. Осындай өмір жолынан
өткен адамның санасы жоғары болады. Адам санасы көз ашылуға нұрлануға қарай
жылжудың басы болғандықтан, бұл өту бір өмірден екінші өмірге ауысу
барысында жүзсге асады. Бұл рухани жетілу карма йогада ең жоғарғы іштей
даму сатысы деп аталатын сатыға жеткенше жүреді.
Хатха-йога - бұл практикалық йога, онда денені және психикалык шынығу
(тренинг) жолдары ұсынылған. Бұл-ақыл және дене тәртібі. Хатха-йоганың
мақсаты миды, психиканы, денені дені сау қалыпта сактай отырып өзіндік
сананы нығайтып, акиқатқа көз жеткізіп, болмысты ұғынуға мүмкіндік
беретіндей организм сапаларын жүйелі түрде және бірте-бірте дамыту.
Хагха-йоганың сегіз деңгейі бар:
Яма - өзін-өзі меңгеру.
Нияма-шектелу.
Асана - дене түрысы (поза).
Пранаяма-тыныс алу жаттығуларыньщ жұйесі.
Пратьяхара-өзіндік қабылдаудың шындықтан ауытқуы.
Дхарана-ой жинақтау (концентрациясы).
Дхьяна-жинақты ойлау (медитация).
Самадхи-берілген объектінің мәніне толық назар аудару. Яма мен Нияманың
негізгі шарттарын сақтап, басқа да
сатылардың негізгі ережелерін орындау адамға көздеген мақсатына жету
мүмкіндігін береді.
Садханапада да крия-йога туралы түсінік берілген, яғни бақытсыздық және
азапты жағдайлар арқылы өтіп самадхаға жету.
іСрия-йога-іс-эрекет йогасы, мүнда алға қойған мақсаттың сәтті
орындалатындығына сенім, көтеріңкі көңіл-күй, байсалдылық және оптимизм
тәрізді эмоциональдық жағдайлар мен сезімдерді дамытуға баса назар
аударылып, сыртқы және ішкі тазалыққа жету жолдары мен ақыл-ой гигиенасы
ережелері сөз етіледі15.
Вибхутипада да йоганың ішкі аспектілеріне, экстрасенсорлық қабілетке көп
көңіл бөлінеді. Бұл аспектілер кундалими-йогада да кеңінен қарастырылған.
Йоганың этикалық ережелері яма да және Ниямада берілген.
Яма-бұл йоганың моральдық кодексі тәрізді ол ахимса, сатья, астея,
брахмачарья, апариграха деп аталатын 5 бөліктен түрады және йоганың 20
өнегелік ережесін сақтауды талап етеді16.
Нияма төрт бөлімнен тұрады: шаоча, сантома, тапас және свадхьяя. Егер
ямада басқа біреуге зиян келтірмеу, өзгеге үстамды-лық көрсету, құрметтеу,
өтірік айтуға, екіжүзділікке жол бермеу, ойыңда да, іс-әрекетте де өнегелі
болу тәрізді құлықтылықгың 20 сапалық қасиетін ұстанатын принциптерге көңіл
бөлінсе, ал ниямада парасаттылыққа, оптимистілікке, сабырлылыққа, дене және
жан тазалығына, төзімділікке, аскеттілікке (тақуалыққа) өзін-өзі
қадағалауға баса назар аударылады17.
Йога философияның негізгі қырлары мыналар: транс, карма заңы, сансара
және мокша. Транс, адам соның көмегімен әлемдік космосқа өтіп, мәңгілікке
жететіндей мистикалық тәжірибе ретінде түсіндіріледі.
Қарацыз: Патанджали йога-сутра. М., 1994.
Бұл да сонда.
Бұл да сонда.
Карма-бұл жанның мәңгілікке көшуі мен қайта оралуының өнегелік заңы.
Дүниеге келу немесе өлу де пайда болатын немесе жойьшатьш тек дене ғана, ал
жан сақгалады және әрбір жаңа тууменен жаңа денеге ауысып көшеді. Адамның
болашақ өмірі осы өмірді қалай өткергендігімен және өнегелік сапасымен
айқындалады.
Сансара өмірдің мәңгілік айналымын білдіреді. Жан, йогаға сәйкес әр түрлі
тәндік қабықты инкарнация жасай алады. Алайда, оның бүгіні өткен өмірде
жасаған ізгілігі мен зұлымдығының арасалмағы арқылы анықталып қойған.
Мокша йога жүйесінде мәңгілік өмір айналымынан қүтылу, жанның тәннен
тәнге қонақтауынан шығуы ретінде анықталады.
Бұл үшін адам өзін-өзі, болмыстың мәні мен мақсатын, әлемдік қүрылымды
танып игеруі шарт.
Мокша-бұл опасыз тәндік өмірден жанды азат ету, жанның рухани кемелдікке
табиғи жолмен жетуінен, тәнді күш жұмсап бағындыру жолынан қүтылу.
Ал бұған қалай жетуге болады?
Йога бұндай жағдайға жету үшін өзінің комплексті психикалық машығын
ұсынады.
Йога психикалык әлемді талдауға айтарлықтай үлкен мән береді. Психикалық
проблемаларды өңдей отырып, йога санкхьяның гносеологиясы мен
метафизикасының негізгі қалпынан шығады. Сөйтіп, адамның психикалық және
ішкі әлемін нақты талдауға ерекше мән береді.
Йога психологиясында психика табиғаты туралы өз заманын-дағы білімдер
жеткілікті көрініс табады. Сондай-ақ, сананың негіз-гі модификациясы және
субъектінің әлеммен қарым-қатынасы нәтижесінде туған жеке адамның рухани
қалпы сипатталады.
Йогтар пікірінше, толық бостандыққа жету үшін адам сезім мен ақылдың,
сонымен қатар, тән белсенділігін тежей үстауы шарт. Біртіндеп адам белгілі
дәрежеде бей-жай қалыпқа жетеді.
"Мен" өзін жарқыраған, өлмейтін сана ретінде түсінуге көтеріледі. Бұл
қалып Кайвальяпада суреттеледі.
Кайвальяпада азат болудың табиғатын суреттеуге арналған. Онда
транцендентті "Менің" қалпы мен оның формасына сипаттама беріліп, өзге
әлемге саяхаттау жайы айтылады
Осылайша, азатгыққа жетудің йогада өнделген принциптері мен формалары
санкхья метафизикасы мен гносеологиясының ерекше жағдайындағы практикалық
формасын алдымызға
тартады.
Сондықтан да йоганы-санкхья йога деп атау кездейсок емес. Бұл олардың
ішкі идеялық жақындығы мен рухани сабақтастығынан туындап отыр.
Санкхья мен йога индуизмнің көптеген философиялықрухани жүйелеріне күшті
рухани ықпал жасады. Мәселен, оларға ньяя, вайшешика, миманса және веданта
жатады.
Ньяя мен вайшешика философиялық жуйелері үнді фйлософиясының негізінен
ортодоксальды бағытына жатады және веда дүниетанымының негізін үстанады,
сонымен қатар рациональды танымды терендетіп отырып логикалық мәселелеріе
баса назар аударды.
Ньяя мектебі логикалық с^шюгизмдерді жасадьі. Силлогизм шығарудың
бастапқы принциптері мыналар болып табылады. 1) аксиома немесе постулат; 2)
гипотеза. Ньяя пікірінше, бұл бастапқы жағдайларды теориялық жолмен теріске
шығаруға немесе тәжірибенің тар аясында дәлелдеуге болмайды. Олар сеиім
ретінде қабылданып, логикалық негіздеуді қажет етпейді. Біз бастапқы
ретінде аксиоманы қабылдай отырып, логикалық пайымдау шығару жолымен,
силлогизм құрамыз.
Ньяя мектебінде шынайы білім бастауларын классификациялау, тұжырыммен
байланыстыра логикалық структураны негіздеу проблемасына, тұжырымның
логикалық теориясына баса көңіл бөлініп, сезімнен жоғары (сверхчувственный)
қабылдау туралы ілімі жасалды.
Ньяяның логикалық ілімінің негізгі идеясы мен принциптерін Акшапада
Готама жасады. Осы негізгі идеяға оның шәкірттерімен ізбасарлары
П.Ватсьяна, П.Бхарадваджалартүсіндірмелержазды. Осылардың нәтижесінде ньяя
мектебінде хабарлау, таным объектісі, ақиқаттылық критериясын айқындау
мәселесіне, логикалық талдау принциптеріне тән негіздеу (аргументаиия)
проблемасы сияқты категорияларға айрықша назар аударып, зерделеуге
мүмкіңдік туды. Ньяя идеяларын дамыта отырып, Вайшешика жалпы мен ерекше,
айырмашылық, субстанния. сапа, әрТк^Ғтағыбасқа да категорияларды терендетіп
қарастырады.
Жалпы алғанда жеті категория (субстанция, сапа, әрекет, жалпылық,
ерекшелік, бей қылмыстық, өзіне тәндік қатынас) талданады.
Вайшсшика келтірілген категориялардың мәнін талдай отырып төмендегідей
тұжырымға келеді. Олардың бәрі (категориялар-авт) сөзбен (терминмен) ғана
үғынылатын нақты өмірде бар объектілер, заттар.
Вайшешиканың объектілерін екі топқа (класс) бөледі: болмыстық және бей
болмыстық яғни болмысқа - не бар болса, соның бәрі, яғни белгілі дәрежеде
өмірде бар дүниелердің барлығы жатады.
Ал, бейболмысқа тіршілік етпейтіндердің барлығы жатады..
Вайшешика пікірі бойынша, субстанция-негіз, бүкіл заттардың сапасын
сақтаушы, әрі барлық күрделілік пен әрекеттің себепшісі.
Субстанцияныңтоғызтүрі бар: ауа, жер, су, жарық, эфир, уақыт, кеңістік, жан
және ақыл.
Алғашқы бесеуі - физикалық (денелік) субстанциялар, уақыт пен кеңістік -
қолға ұстауға болмайтын субстанциялар, жан -сананың субстраты, ол мәңгілік
және өте зерек те зерделі.
Ақыл - бұл атомарлы - қабылданатьга субстанция, ідікі сезімі бар.
Сапа субстанцияға тәуелді және оған тән болып тіршілік етеді. Вайшешика
сапаның 24 түрін айырады: түр, дәм, иіс, сезу, дыбыс, сан, шама,
кесімділік, бірігу, ыдырау, алшақтық, жақындық, тануға қабілеттілік, рақат,
қасірет, ықылас, сүйкімсіздік. (антипатия), тырысу, ауырлық, түрақсыздық,
талпыныс, жарылқаушы, жабысқақтық, кемістік.
Әрекет - бұл физикалық қозғалыс, субстанцияға жатады. Әрекеттің 5 түрі
бар: қүлау, сығылау, кеңу, қозғалту, көтеру.
Жалпылық - бұл бүкіл заттар тобының мәні, ол бәрін қамтиды. Әсіресе ол
заттың жекелік қасиеттерін қамтиды.
Тәпдік (түтастық) - ажырамайтын үздіксіз байланысты көрсетеді.
Вайшешиканың ерекше маңызды еңбегі "бейболмыс" категориясын жасап өңдеуі
болып табылады. Бейболмыс (небытие) - бар дүние. Канада "бейболмыстық" екі
түрін бөліп көрсетеді: сансарга-абхава және аньйонья-абхава.
Біріншісі "бірнәрсенің басқа бір нәрседе жетіспейтіндігі", ал скіншісі
"бір зат екінші бір зат болмайтынын" білдіреді. Бірінші бейболмыстың
логикалық түрде мынадай схемадан көруте болады: "8 деген Р да емес" ал
бейболмыстықтың екінші түрі - "5-Р болмайды". Бейболмыстың бірінші түрі
салыстырмалылыкты көрсетеді, яғни "кез-келген екі объектінің арасындағы
байланыс пен қатынастың" жоқтығын, ал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Йога философиялық жүйесі рухты, дене арқылы және оның сыргқы әлемін
атрибугтары арқылы танылған барлық шектеулерден босатудың геориялық қана
смес сонымен қатар практикалык негіздерін бере алатындығымен кызыкты. Йога-
бұл адам миының жасырын жаткан танғажайып мүмкіндіктері туралы пікір
калыптастырған, экстрасенсорлык қабілеттерді дамыту мүмкіндіктері туралы
идеяны үсыпган, адамныи. әрекетшіл субъективтілігінің творчестволық
мүмкіндігін ашатындай, психиканың өзін-өзі дамыту деңгейінің жегісгіктері
туралы түсінік беруші мектеп.
Йога-көне философиялық жүйелердің бірі. Веда меп Бхатавадгитеде адам
самедхи және басқа да аскеттік практикалық тәсілдері арқылы экстрасенсорлық
қабілеттерін жетілдіре алатындығы айтылады. Көне Упаншадтарда йоганын.
көмегімен азаптардан азат болуға қолы жетіп, Брахманмен бірігіп, жоғарыға
тыныштыққа ие болып, рухани тазаратындығы сәз болды.
Көне үнді эпостарында, Махабхарата мен Рамаянада йогалардың ерекше
қабілеттері бар екендігі және олардың әр түрлі таңғажайып жағдайлар жасай
алатындығы айтылады.
Адамды карма тізбегін үзе алатындай, сансорадан биіктеп, азаптан қүтыла
алатындай рухани бостандыққа жетудің практикалық әдістерін жасаушы-
Патанджали (б.ғ.д. II ғ.). Оның"иатанджали-сутра" атты еңбегі белгілі. Онда
дене мен психиканы шынықтыру арқылы рухани бостандыкта болудың әдістерінің
жинағы берілген. Бұл дене мен жанды гармониялы және жүйелі түрде
шынықтырудың комплексі Патанджали жүйесі деп аталады. Ол төрт бөлімнен
түрады:
Самадхипада.
Садханапада.
Вибхутипада.
Кайвальяпада.
Самадхипада йога әдістерінің мақсатын, мәнін және формаларын түсіндіреді:
Йоганың мақсаты тән мен жанның гармониясына жету және денені шынықтыру
арқылы оны жетілдіру және дамыту деп санайды.
Йоганың мәні рухты азат қылуға қол жеткізумен кар.ма және самсара
зандарынан биіктеу болып табылады. Йоганың негізгі формалары мьшалар:
джнана йога раджа йога бханти йога карма йога хатха йога.
Иоганың әрбір формасының өзіне тән сатылары мен арнаулы мақсаты болады.
Джнана, раджа йоганың арнаулы мақсаты рухты бостандыққа жеткізу болып
табылады. Егер джнананың мақсаты атманды дене бүғауынан әлеммен байланысты
тану арқылы босату, елестен арылып, ақыл-ой арқылы бостандыққа ие болу
қажеттілігін түсінуге жету болса, ал раджа йога жетіліп, дамудың сегіздік
жолы арқылы азат болуды ұсынады.
Бхакти-йоганың мақсаты Ұлы ақыл-ойға үмтылыс
Карма-йоганың максаты халыққа ерікті түрде өз пайдасын көздемей кызмет
ету. Карма-йога бойынша әрбір адам өз кармасын жасаушы екендігіне көзі
жеткеннен кейін мүмкіндігінше аз азаппен өткізуге тырысу керек. Карма-йога
адам баласын әркез әрекетпен (пайдалы) өмір сүруге шақырып, сол арқылы
өзінің және өзгенің кармасын таза үстап, әзін және өзгені қайта айналып
туатын карманың жағымсыз көріністерінен сақтануға болатындығын үғындырады.
Карма йога үстаушы ең алдымен әзі үшін ғана әрекет етуден тыйылу керек,
өзімшілдік пиғылдан да бас тартқаны жөн. Ол өз жүмысын ешқандай сый марапат
тілемей барынша жақсы орындап, адал өмір сүруі кажет. Осындай өмір жолынан
өткен адамның санасы жоғары болады. Адам санасы көз ашылуға нұрлануға қарай
жылжудың басы болғандықтан, бұл өту бір өмірден екінші өмірге ауысу
барысында жүзсге асады. Бұл рухани жетілу карма йогада ең жоғарғы іштей
даму сатысы деп аталатын сатыға жеткенше жүреді.
Хатха-йога - бұл практикалық йога, онда денені және психикалык шынығу
(тренинг) жолдары ұсынылған. Бұл-ақыл және дене тәртібі. Хатха-йоганың
мақсаты миды, психиканы, денені дені сау қалыпта сактай отырып өзіндік
сананы нығайтып, акиқатқа көз жеткізіп, болмысты ұғынуға мүмкіндік
беретіндей организм сапаларын жүйелі түрде және бірте-бірте дамыту.
Хагха-йоганың сегіз деңгейі бар:
Яма - өзін-өзі меңгеру.
Нияма-шектелу.
Асана - дене түрысы (поза).
Пранаяма-тыныс алу жаттығуларыньщ жұйесі.
Пратьяхара-өзіндік қабылдаудың шындықтан ауытқуы.
Дхарана-ой жинақтау (концентрациясы).
Дхьяна-жинақты ойлау (медитация).
Самадхи-берілген объектінің мәніне толық назар аудару. Яма мен Нияманың
негізгі шарттарын сақтап, басқа да
сатылардың негізгі ережелерін орындау адамға көздеген мақсатына жету
мүмкіндігін береді.
Садханапада да крия-йога туралы түсінік берілген, яғни бақытсыздық және
азапты жағдайлар арқылы өтіп самадхаға жету.
іСрия-йога-іс-эрекет йогасы, мүнда алға қойған мақсаттың сәтті
орындалатындығына сенім, көтеріңкі көңіл-күй, байсалдылық және оптимизм
тәрізді эмоциональдық жағдайлар мен сезімдерді дамытуға баса назар
аударылып, сыртқы және ішкі тазалыққа жету жолдары мен ақыл-ой гигиенасы
ережелері сөз етіледі15.
Вибхутипада да йоганың ішкі аспектілеріне, экстрасенсорлық қабілетке көп
көңіл бөлінеді. Бұл аспектілер кундалими-йогада да кеңінен қарастырылған.
Йоганың этикалық ережелері яма да және Ниямада берілген.
Яма-бұл йоганың моральдық кодексі тәрізді ол ахимса, сатья, астея,
брахмачарья, апариграха деп аталатын 5 бөліктен түрады және йоганың 20
өнегелік ережесін сақтауды талап етеді16.
Нияма төрт бөлімнен тұрады: шаоча, сантома, тапас және свадхьяя. Егер
ямада басқа біреуге зиян келтірмеу, өзгеге үстамды-лық көрсету, құрметтеу,
өтірік айтуға, екіжүзділікке жол бермеу, ойыңда да, іс-әрекетте де өнегелі
болу тәрізді құлықтылықгың 20 сапалық қасиетін ұстанатын принциптерге көңіл
бөлінсе, ал ниямада парасаттылыққа, оптимистілікке, сабырлылыққа, дене және
жан тазалығына, төзімділікке, аскеттілікке (тақуалыққа) өзін-өзі
қадағалауға баса назар аударылады17.
Йога философияның негізгі қырлары мыналар: транс, карма заңы, сансара
және мокша. Транс, адам соның көмегімен әлемдік космосқа өтіп, мәңгілікке
жететіндей мистикалық тәжірибе ретінде түсіндіріледі.
Қарацыз: Патанджали йога-сутра. М., 1994.
Бұл да сонда.
Бұл да сонда.
Карма-бұл жанның мәңгілікке көшуі мен қайта оралуының өнегелік заңы.
Дүниеге келу немесе өлу де пайда болатын немесе жойьшатьш тек дене ғана, ал
жан сақгалады және әрбір жаңа тууменен жаңа денеге ауысып көшеді. Адамның
болашақ өмірі осы өмірді қалай өткергендігімен және өнегелік сапасымен
айқындалады.
Сансара өмірдің мәңгілік айналымын білдіреді. Жан, йогаға сәйкес әр түрлі
тәндік қабықты инкарнация жасай алады. Алайда, оның бүгіні өткен өмірде
жасаған ізгілігі мен зұлымдығының арасалмағы арқылы анықталып қойған.
Мокша йога жүйесінде мәңгілік өмір айналымынан қүтылу, жанның тәннен
тәнге қонақтауынан шығуы ретінде анықталады.
Бұл үшін адам өзін-өзі, болмыстың мәні мен мақсатын, әлемдік қүрылымды
танып игеруі шарт.
Мокша-бұл опасыз тәндік өмірден жанды азат ету, жанның рухани кемелдікке
табиғи жолмен жетуінен, тәнді күш жұмсап бағындыру жолынан қүтылу.
Ал бұған қалай жетуге болады?
Йога бұндай жағдайға жету үшін өзінің комплексті психикалық машығын
ұсынады.
Йога психикалык әлемді талдауға айтарлықтай үлкен мән береді. Психикалық
проблемаларды өңдей отырып, йога санкхьяның гносеологиясы мен
метафизикасының негізгі қалпынан шығады. Сөйтіп, адамның психикалық және
ішкі әлемін нақты талдауға ерекше мән береді.
Йога психологиясында психика табиғаты туралы өз заманын-дағы білімдер
жеткілікті көрініс табады. Сондай-ақ, сананың негіз-гі модификациясы және
субъектінің әлеммен қарым-қатынасы нәтижесінде туған жеке адамның рухани
қалпы сипатталады.
Йогтар пікірінше, толық бостандыққа жету үшін адам сезім мен ақылдың,
сонымен қатар, тән белсенділігін тежей үстауы шарт. Біртіндеп адам белгілі
дәрежеде бей-жай қалыпқа жетеді.
"Мен" өзін жарқыраған, өлмейтін сана ретінде түсінуге көтеріледі. Бұл
қалып Кайвальяпада суреттеледі.
Кайвальяпада азат болудың табиғатын суреттеуге арналған. Онда
транцендентті "Менің" қалпы мен оның формасына сипаттама беріліп, өзге
әлемге саяхаттау жайы айтылады
Осылайша, азатгыққа жетудің йогада өнделген принциптері мен формалары
санкхья метафизикасы мен гносеологиясының ерекше жағдайындағы практикалық
формасын алдымызға
тартады.
Сондықтан да йоганы-санкхья йога деп атау кездейсок емес. Бұл олардың
ішкі идеялық жақындығы мен рухани сабақтастығынан туындап отыр.
Санкхья мен йога индуизмнің көптеген философиялықрухани жүйелеріне күшті
рухани ықпал жасады. Мәселен, оларға ньяя, вайшешика, миманса және веданта
жатады.
Ньяя мен вайшешика философиялық жуйелері үнді фйлософиясының негізінен
ортодоксальды бағытына жатады және веда дүниетанымының негізін үстанады,
сонымен қатар рациональды танымды терендетіп отырып логикалық мәселелеріе
баса назар аударды.
Ньяя мектебі логикалық с^шюгизмдерді жасадьі. Силлогизм шығарудың
бастапқы принциптері мыналар болып табылады. 1) аксиома немесе постулат; 2)
гипотеза. Ньяя пікірінше, бұл бастапқы жағдайларды теориялық жолмен теріске
шығаруға немесе тәжірибенің тар аясында дәлелдеуге болмайды. Олар сеиім
ретінде қабылданып, логикалық негіздеуді қажет етпейді. Біз бастапқы
ретінде аксиоманы қабылдай отырып, логикалық пайымдау шығару жолымен,
силлогизм құрамыз.
Ньяя мектебінде шынайы білім бастауларын классификациялау, тұжырыммен
байланыстыра логикалық структураны негіздеу проблемасына, тұжырымның
логикалық теориясына баса көңіл бөлініп, сезімнен жоғары (сверхчувственный)
қабылдау туралы ілімі жасалды.
Ньяяның логикалық ілімінің негізгі идеясы мен принциптерін Акшапада
Готама жасады. Осы негізгі идеяға оның шәкірттерімен ізбасарлары
П.Ватсьяна, П.Бхарадваджалартүсіндірмелержазды. Осылардың нәтижесінде ньяя
мектебінде хабарлау, таным объектісі, ақиқаттылық критериясын айқындау
мәселесіне, логикалық талдау принциптеріне тән негіздеу (аргументаиия)
проблемасы сияқты категорияларға айрықша назар аударып, зерделеуге
мүмкіңдік туды. Ньяя идеяларын дамыта отырып, Вайшешика жалпы мен ерекше,
айырмашылық, субстанния. сапа, әрТк^Ғтағыбасқа да категорияларды терендетіп
қарастырады.
Жалпы алғанда жеті категория (субстанция, сапа, әрекет, жалпылық,
ерекшелік, бей қылмыстық, өзіне тәндік қатынас) талданады.
Вайшсшика келтірілген категориялардың мәнін талдай отырып төмендегідей
тұжырымға келеді. Олардың бәрі (категориялар-авт) сөзбен (терминмен) ғана
үғынылатын нақты өмірде бар объектілер, заттар.
Вайшешиканың объектілерін екі топқа (класс) бөледі: болмыстық және бей
болмыстық яғни болмысқа - не бар болса, соның бәрі, яғни белгілі дәрежеде
өмірде бар дүниелердің барлығы жатады.
Ал, бейболмысқа тіршілік етпейтіндердің барлығы жатады..
Вайшешика пікірі бойынша, субстанция-негіз, бүкіл заттардың сапасын
сақтаушы, әрі барлық күрделілік пен әрекеттің себепшісі.
Субстанцияныңтоғызтүрі бар: ауа, жер, су, жарық, эфир, уақыт, кеңістік, жан
және ақыл.
Алғашқы бесеуі - физикалық (денелік) субстанциялар, уақыт пен кеңістік -
қолға ұстауға болмайтын субстанциялар, жан -сананың субстраты, ол мәңгілік
және өте зерек те зерделі.
Ақыл - бұл атомарлы - қабылданатьга субстанция, ідікі сезімі бар.
Сапа субстанцияға тәуелді және оған тән болып тіршілік етеді. Вайшешика
сапаның 24 түрін айырады: түр, дәм, иіс, сезу, дыбыс, сан, шама,
кесімділік, бірігу, ыдырау, алшақтық, жақындық, тануға қабілеттілік, рақат,
қасірет, ықылас, сүйкімсіздік. (антипатия), тырысу, ауырлық, түрақсыздық,
талпыныс, жарылқаушы, жабысқақтық, кемістік.
Әрекет - бұл физикалық қозғалыс, субстанцияға жатады. Әрекеттің 5 түрі
бар: қүлау, сығылау, кеңу, қозғалту, көтеру.
Жалпылық - бұл бүкіл заттар тобының мәні, ол бәрін қамтиды. Әсіресе ол
заттың жекелік қасиеттерін қамтиды.
Тәпдік (түтастық) - ажырамайтын үздіксіз байланысты көрсетеді.
Вайшешиканың ерекше маңызды еңбегі "бейболмыс" категориясын жасап өңдеуі
болып табылады. Бейболмыс (небытие) - бар дүние. Канада "бейболмыстық" екі
түрін бөліп көрсетеді: сансарга-абхава және аньйонья-абхава.
Біріншісі "бірнәрсенің басқа бір нәрседе жетіспейтіндігі", ал скіншісі
"бір зат екінші бір зат болмайтынын" білдіреді. Бірінші бейболмыстың
логикалық түрде мынадай схемадан көруте болады: "8 деген Р да емес" ал
бейболмыстықтың екінші түрі - "5-Р болмайды". Бейболмыстың бірінші түрі
салыстырмалылыкты көрсетеді, яғни "кез-келген екі объектінің арасындағы
байланыс пен қатынастың" жоқтығын, ал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz