Ғылыми зерттеу әдістері пәнінің лекциялары
№1. Лекция.Ғылыми зерттеу әдістері пәні.
№2. Лекция. Ғылыми таным теориясы
№3. Лекция. Ғылыми зерттеу проблемасы.
№4. Лекция. Ғылыми шығармашылық методологиясы.
№5. Лекция. Ғылыми жоба моделі және оның нәтижесі.
№6. Лекция. Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру.
№7. Лекция. Теория және әдіс ұғымы.
№8. Лекция. Ғылыми экспериментті ұйымдастыру.
№9. Лекция. Ғылыми . зерттеу аппаратының мазмұны.
№10. Лекция. Ғылыми проблеманы сараптау мен бағалау.
№11. Лекция. Өнертанымдық зерттеулердің әдістері.
№12. Лекция. Ғылыми жобаның ұтымдылығын бағалау көрсеткіштері.
№13. Лекция. Ғылыми жобаның теориялық және практикалықмәнін бағалау көрсеткіштері.
№14. Лекция. Ғылыми жазба жұмысының әдістемелік бөлімі мен қорытындысы.
№15. Лекция. Ғылыми зерттеу жұмысы түрлері.
№2. Лекция. Ғылыми таным теориясы
№3. Лекция. Ғылыми зерттеу проблемасы.
№4. Лекция. Ғылыми шығармашылық методологиясы.
№5. Лекция. Ғылыми жоба моделі және оның нәтижесі.
№6. Лекция. Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру.
№7. Лекция. Теория және әдіс ұғымы.
№8. Лекция. Ғылыми экспериментті ұйымдастыру.
№9. Лекция. Ғылыми . зерттеу аппаратының мазмұны.
№10. Лекция. Ғылыми проблеманы сараптау мен бағалау.
№11. Лекция. Өнертанымдық зерттеулердің әдістері.
№12. Лекция. Ғылыми жобаның ұтымдылығын бағалау көрсеткіштері.
№13. Лекция. Ғылыми жобаның теориялық және практикалықмәнін бағалау көрсеткіштері.
№14. Лекция. Ғылыми жазба жұмысының әдістемелік бөлімі мен қорытындысы.
№15. Лекция. Ғылыми зерттеу жұмысы түрлері.
Ғылыми таным мен шығармашылықтың әдіснамалық негіздерін оқып-үйренуді; студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары жүйесін зерлелеуді; педагогикалық зерттеулердің бағытын таңдауды; ғылыми ақпараттарды іздестіруді, жинақтауды және өңдеуді; педагогикалық эксперимент мазмұнын, логикасын түзуді; зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйрену.
Ғылыми таным мен шығармашылықтың әдіснамалық негіздерін оқып-үйренуді; студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары жүйесін зерлелеуді; педагогикалық зерттеулердің бағытын таңдауды; ғылыми ақпараттарды іздестіруді, жинақтауды және өңдеуді; педагогикалық эксперимент мазмұнын, логикасын түзуді; зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйретеді. Педагогиканың негізгі ұғымдарының қатарына дамыту, білім беру, оқыту, тәрбиелеу жатады. Адамды дамыту деп – ішкі және сыртқы, басқарылатын және басқарылмайтын, әлеуметтік және табиғи факторлар ықпалымен оның тұлғасының бірте-бірте қалыптасуының барысын айтамыз. Педагогика салаларының жиынтығы педагогикалық ғылымның біртұтас жүйесін құрайды. Педагогика өзінің дамуында философия, этика, социология, психология, мектеп гигиенасымен тығыз байланыста болады және олардың заңдылықтары мен нұсқауларына сүйенеді.2. Ғылым эволюциясы. Ғылым адамға өз өмірін сақтап қалуы үшін қажетті білім негізінде пайда болды. Қазіргі заманғы заттармен құралдардың, техникалардың барлығы ғылымның арқасында пайда болған. Ғылыми эволюцияның білімді жинауға, сақтауға, және ұрпақан ұрпаққа беруге себеп болған басты факторлардың бірі болып жазбаның ойлап табылуы болды. Әрбір ғылымның тек өзіне ғана тән түсініктері мен терминдерден құралған тілі болатындығы белгілі.
Ғылыми таным мен шығармашылықтың әдіснамалық негіздерін оқып-үйренуді; студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары жүйесін зерлелеуді; педагогикалық зерттеулердің бағытын таңдауды; ғылыми ақпараттарды іздестіруді, жинақтауды және өңдеуді; педагогикалық эксперимент мазмұнын, логикасын түзуді; зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйретеді. Педагогиканың негізгі ұғымдарының қатарына дамыту, білім беру, оқыту, тәрбиелеу жатады. Адамды дамыту деп – ішкі және сыртқы, басқарылатын және басқарылмайтын, әлеуметтік және табиғи факторлар ықпалымен оның тұлғасының бірте-бірте қалыптасуының барысын айтамыз. Педагогика салаларының жиынтығы педагогикалық ғылымның біртұтас жүйесін құрайды. Педагогика өзінің дамуында философия, этика, социология, психология, мектеп гигиенасымен тығыз байланыста болады және олардың заңдылықтары мен нұсқауларына сүйенеді.2. Ғылым эволюциясы. Ғылым адамға өз өмірін сақтап қалуы үшін қажетті білім негізінде пайда болды. Қазіргі заманғы заттармен құралдардың, техникалардың барлығы ғылымның арқасында пайда болған. Ғылыми эволюцияның білімді жинауға, сақтауға, және ұрпақан ұрпаққа беруге себеп болған басты факторлардың бірі болып жазбаның ойлап табылуы болды. Әрбір ғылымның тек өзіне ғана тән түсініктері мен терминдерден құралған тілі болатындығы белгілі.
Ғылыми зерттеу әдістері пәнінің лекциялары
№1. Лекция.Ғылыми зерттеу әдістері пәні..
Жоспары:
1. Ғылыми зерттеу әдістері пәнін оқытудың мақсат міндеттері
2. Ғылыми зерттеудің әдіснамалық негіздері.
3. Таным теориясы.
Лекцияның мақсаты:Ғылыми таным мен шығармашылықтың әдіснамалық негіздерін оқып-үйренуді; студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары жүйесін зерлелеуді; педагогикалық зерттеулердің бағытын таңдауды; ғылыми ақпараттарды іздестіруді, жинақтауды және өңдеуді; педагогикалық эксперимент мазмұнын, логикасын түзуді; зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйрену.
Ғылыми таным мен шығармашылықтың әдіснамалық негіздерін оқып-үйренуді; студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары жүйесін зерлелеуді; педагогикалық зерттеулердің бағытын таңдауды; ғылыми ақпараттарды іздестіруді, жинақтауды және өңдеуді; педагогикалық эксперимент мазмұнын, логикасын түзуді; зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйретеді. Педагогиканың негізгі ұғымдарының қатарына дамыту, білім беру, оқыту, тәрбиелеу жатады. Адамды дамыту деп - ішкі және сыртқы, басқарылатын және басқарылмайтын, әлеуметтік және табиғи факторлар ықпалымен оның тұлғасының бірте-бірте қалыптасуының барысын айтамыз. Педагогика салаларының жиынтығы педагогикалық ғылымның біртұтас жүйесін құрайды. Педагогика өзінің дамуында философия, этика, социология, психология, мектеп гигиенасымен тығыз байланыста болады және олардың заңдылықтары мен нұсқауларына сүйенеді.2. Ғылым эволюциясы. Ғылым адамға өз өмірін сақтап қалуы үшін қажетті білім негізінде пайда болды. Қазіргі заманғы заттармен құралдардың, техникалардың барлығы ғылымның арқасында пайда болған. Ғылыми эволюцияның білімді жинауға, сақтауға, және ұрпақан ұрпаққа беруге себеп болған басты факторлардың бірі болып жазбаның ойлап табылуы болды. Әрбір ғылымның тек өзіне ғана тән түсініктері мен терминдерден құралған тілі болатындығы белгілі.
№2. Лекция. Ғылыми таным теориясы
Жоспары:
1. Проблема туралы түсінік.
2. Ғылыми проблема түрлері.
3. Қазіргі ғылым мен қоғам дамуына қойылып отырған талаптар.
Лекцияның мақсаты:Проблема туралы түсінік, ғылыми проблема түрлері және қазіргі ғылым мен қоғам дамуына қойылып отырған талаптар туралы түсінік беру.
Негізгі түсініктер: метод, методология, эмперика, эксперимент, фальсификация, синтез, анализ, индукция, дедукция, идеализация. Таным, қоғамдық процесс.Таным процесінің негізі.Сезімдік және логикалық таным. Ақиқат теориясы. Ғылыми таным логикасы мен методологиясы. Ғылым этикасы.Ақыл парасат, сана - сезім иесі ретінде адамның ең басты қасиеттерінің бірі - өзін қоршаған ортаны танып - білуге деген ерекше ұмтылыс. Адам айналасындағы әлеуметтік дүниені, таным барысында адам өзін қоршаған ортаны игереді, ол туралы білім кеңейіп, тереңдей түседі; адамның заттар мен құбылыстар туралы жалпы мәлімет ішкі мәнге қарай ұмтылып, жүйелі, шынайы білімге айналады. Ендеше, танымды адамның жаңа әрі тың білімді игеріп, рухани баюы деп есептеуге болады. Диалектикалық материализмнің таным теориясы қоғамдық практиканың негізінде дамитын және шындықты қоғам мүдделері үшін практикада қайта құру мақсатын көздейтін таным процесінің заңдылықтарын зерттейді.Сонымен диалектикалық материализм таным процесінде бейнелеу принципін басшылыққа алады. Таным объектісі дегеніміз материалдық және рухани дүниенің қоғаммен практикалық және теориялық тұрғыдан қарым - қатынасқа түсетін, нақты тарихи іс - әрекет барысында субъекті игерген бөлігі. Таным теориясы адамзаттық философия тарихын, мәдениет пен ғылым тарихын, техника мен практика жетістіктерін философиялық жағынан қорытуының нәтижесі. Ақиқат - танымның негізгі мақсаты. Өйткені таным процесіндегі субъектінің белсенділігіне байланысты қалыптасқан жаңа білім зерттеліп отырған объектіге сәйкес келуі немесе сәйкес келмеуі мүмкін. Осыған орай ғылым мен философияда ақиқат проблемасы алға тартылады. Ақиқат дегеніміз не? Аристотель өзінің "Метафизикасында" ақиқатты біздің қоршаған дүниедегі заттармен құбылыстардың адам санасында бейнеленуі деп түсінді. Сонымен, ақиқат теориясы мынадай қағидаларға сүйенеді: 1) ақиқат - әлеуметтік процес; 2) объективті ақиқатты мойындау - абъсолютті ақиқатты мойындау деген сөз; 3) ақиқат барлық жағдайда нақты; 4) практика - ақиқаттық жалпы өлшемі; 5) ақиқатты тану - қайшылықты, күрделі диалектикалық процесс. Ғылыми танымның әдістері шартты түрде үш топқа бөлуге болады: 1) жалпылама диалектикалық әдіс. Ол болмыстың барлық жақтарын зерттеуге және таным процесінің барлық кезеңдерінде қолданылады; 2)жалпы ғылыми әдістер. Олар ғылымның барлық саласында пайдаланылғанымен, таным процесінің барлық кезеңінде қолданыла бермейді; 3) жекеше әдістер. Олар нақты құбылыстарды бір ғылымның шеңберінде зерттеуге қолданылады. Эмпириклық деңгейде таным объектісінің қасиеттері мен қырлары сезімдік қабілет түрғысынан қабылданады. Теориялық деңгейде таным объектісінің маңызды байланыстары мен заңдылықтары тәжірибе негізінде алынған біліммен қоса абстрактілі ойлау нәтижесінде тұжырымдалады. бола алмайды.
№3. Лекция. Ғылыми зерттеу проблемасы.
Жоспары:
1. Зерттеудің көкейкестілігі.
2. Зерттеудің ғылыми аппараты, зерттеу мақсаты мен міндеттері.
3. Зерттеу нәтижелері және оны практикаға ендіру.
Лекцияның мақсаты:Зерттеудің ғылыми аппараты, зерттеу мақсаты мен міндеттері, зерттеудің болжамы, жаңашылдығы, нәтижелері, зерттеу пәні мен нысаны, зерттеудің теориялық және практикалық мәні, зерттеу базасы, тәжірибелік бағдарлама мазмұны, зерттеу кезеңдері, зерттеу нәтижелері және оны практикаға ендіру жайлы мағлұмат беру.
Ғылыми таным мен шығармашылықтың методологиялық негіздері Ғылым -адамдардың арнайы іс- әрекеттері нәтижесінде табиғат, қоғамның және ойлаудың объективті заңдарының үздіксіз дамып отыру жүйесі жөніндегі білім болып табылады. Сондықтанда, ғылым негізі білім болып саналады.Білім - шындықтың бейнелену формасы және тәсілі болғандықтан- онда заттың қасиеті, белгілері және өзара байланыстары қаперге алынған. Осы себепті, білімнің ғылымды ашудағы жұмыс істеу тәсілі, материалдық, не рухани іс - әрекет болып табылады. Яғни, ғылымның диалектикалық дамуы фактілерді жинақтау, оларды оқып үйрену, жүйелеу, қорытындылау және олардың жеке заңдылықтарын ашу, белгісіз фактілерді түсіндіретін жаңалыққа жетелейтін ғылыми білімнің логикалық жүйесін анықтаудан тұрады. Ғылымның логикалық құрылымы темендегідей болып келеді:ғылымның іргетасы немесе жалпы қағиданъң (теорияның) жағдайы;заңдар;негізгі ұғымдар;- қағидасы (теориясы);мұраты (идеясы);Ұғымдар, зандар, принциптер, мұрат, ережелер - ғылыми білім категориялары болып саналады. Осылардың негізінде ғылым қағидасы түзіледі.Қағида - зерттеу пәнінің түзілу блогы болып есептеледі. Көп заттардан ортақ сындарын алып жинақтау, жинақтай білу, зат туралы ұғымды береді. Ұғымдар жиынтығы - пікірдітүзеді.Сондықтан, принцип - танымда методологиялық және гнесологиялық роль алады. Принципті- білімнін ұйымдастырылу формасы деп түсіну керек.Ғылымның бірден - бір пайдасы, алдын - ала болжам жасауға, алдағыға зер салуға ғана себеп болады. Танымдағы проблеманың мәні - ғылыми білімді түзуге, маңызы- дүниенің даму заңдылықтарын ашуға көмектеседі.Проблема - шешуді қажет ететін келелі мәселе болып табылады.Проблема- қағида мен практикалық құбылыстар арасындағы қарама - қайшылықтар арқылы анықталады. Қарама - қайшылық келесі түрде көрініс табады: ақпараттық - танымдық; танымдық; логикалық.Ғылымның диалектикалық дамуы, фактілерді жинақтау, оларды оқып үйрену, жүйелеу, қорытындылау және олардың жеке заңдылықтарын ашу, белгісіз фактілерді түсіндіретін, жаңалыққа жетелейтін ғылыми білімнің логикалық жүйесін анықтаудан тұрады.Жоспарлылық - ғылыми шығармашылықтың негізгі факторы болып табылады.Зерттеу жоспарының бірнеше формалары бар:Алдын-ала жоспарлау - зерттеу жұмысының мақсатын және нысанын анықтайды, оның жалпы мазмұны мен мәнін, тұжырымын, зерттеу мақсаттарының принциптерін, әдістемесін, жұмыстың көлемі мен орындалу уақытын көрсетеді. Сол себепті, зерттеу жұмысының алдын-ала жоспары - зерттеу тақырыбын нақтылаудың аяқталу элементі болып табылады.Зерттеудің жеке жоспары - Зерттеудің жұмыс жоспарызерттеу логикасына байланысты болады.Зерттеу логикасын тузу - өте күрделі жұмыс.Бағдарлама стратегиялық құжат - деп, саналады.Құжатқа қарап кезкелген уақытта зерттеу тұжырымдамасын, зерттеушінің, проблеманың шешіміне байланысты қойған міндеттерін аңғаратын болуы керек.Зерттеу бағдарламасы, салыстырмалы түрде, нақтылы, аяқталған, төмендегі сұрақтарды қамтуы тиіс: Методологиялық бөлігі - проблеманың көкейкестігін тұжырымдау; мақсатын көрсету; зерттеу нысаны мен пәнін анықтау; зерттеу болжамы мен міндеттерін тұжырымдау. Әдістемелік бөлігі - тексеруге қажетті жиынтықтарды анықтау; ақпараттар жинауға байланысты пайдаланылатын әдістерді сипаттау; ақпараттарды жинақтау логикасы, құрылымын түзу; ақпараттарғаталдау жасау т.б. Проблема және зерттеу тақырыбын анықтау:Шын манісінде, зерттеу тақырыбы - проблема мазмұнын құрау керек.Сол себепті де, тақырыпты таңдау оны тұжырымдау, зерттеу проблемасын анықтау болып саналады.Ғылыми проблема, өз бетінше алдыға тартыла бермейді. Ол, практика мен ғылыми әдебиеттерге, олардың жай - күйіне терең талдау жасау нәтижесі, таным процестері, қарама-қайшылықтардың тарихи кезеңдеріңдегі күйлері болып саналады.Проблема көзі - болып, көбінесе, практикада туындайтын қиындықтар, конфликттер т.с.с, табылады. Практикалық міндеттерден ғылыми проблемаға көшу үшін кем дегенде, екі жағдайды ескеру қажеттігі туындайды:а) алға қойылған практикалық міндеттерді шешу үшін - қандай ғылыми білім қажет екенін анықтау;ә) ғылымда ондай білім бар, жоғын анықтау - қажет.Егер мұндай білім бар болса, онда оларды іріктеу, жүйелеу, қолдану қажет, яғни, ғылыми проблемма теориялық негізде пайда бола қоймайды.Ғылыми, техникалық ағымдағы және оқыту процесіндегі пайда болатын проблеманы айыру үшін танымдағы проблеманы объективті маңызы мен оқытудағы оның объективті мәнін айыру қажет.Проблема маңызы -дүниенің даму заңдылықтарын ашуға көмектессе, мәні - ғылыми білімді түзуге көмектеседі. Сондықтан, проблеманың мәні - ғылыми фактілермен олардың теориялық танылуындағы қарама-қайшылықтар және бір-біріне таласқа түскен ғылыми теориялар.Мысалы: политехникалық білімнің мобильдігі жөніндегі пікір. Бұл білім негізінде меңгерілген мамандықта мобилъді сипат алады деген тұжырымға алып келді. Десекте, әрбір мамандық өзінің сипаты мен мазмұнына байланысты функционалдық сауаттылықты қажет ететіні мәлім.Проблеманың әрмсн қарай дамуы мен шешілуі, зерттеу нысаны мен пәнін анықтау болып табылады.Таным нысаны және пәні бірдей нәрсе деп түсіну дұрыс болмвйды, өйткені, бұл екі ұғым көп жағдайда бірін-бірі алмастырады.Зерттеу нысаны - алдын-ала берілген, ал пәні іздеуді, нақтылауды қажет етеді.Зерттеу нысаны - оқу бағдарламасында, оқу процесінде тұжырымдалған, зерттеу мен пәннің мақсаттарына сәйкес зерттелінетін белгілі бір шындық. Мұндай объективті облыстар қатарына оқытушының, оқушының практикалық іс-әрекеті немесе олардың ғылыми сферадағы проблемасы болып саналады.Зерттеу нысаны ұғымын объективті шындық ұғымы - деп қарастыруға болмайды. Таным нысаны ретінде - таным процесіне, қатысты, өзара байланысы, қатынасы, қасиеттері анықталған нақтылы - объектіні түсіну керек.Таным пәні - ұғымы, таным нысаны - ұғымына қарағанда нақтырақ, өйткені, бір ғылымның зерттеу нысаны, әртүрлі ғылымның зерттеу пәні болуы мүмкін.Жеке зерттеу пәні ретінде зерттелініп отырған жұмыстағы, зерттеу пәнінің элементтері, байланыстары, зерттеу нысанының қатынастары қаперге алынады.Зерттеу пәнін анықтау - зерттеу шекарасын белгілеу, зерттеу.перспективасын анықтау және алға тартылып отырған проблемадағы, мейлінше, негізгі деп саналатын байланыстарды алдын-ала жоспарлау,оларды уақытша даралап және бір жүйеге біріктіру мүмкіндіктерінқарастыру - деп түсіну қажет.Таным пәнінде, таным кұралдары мен методологиясына негізделген, қорытынды түрінде шоғырланған мәселені шешу бағыттары, маңызды міндеттері, оларды шешудің мүмкіндіктері қарастырылады.Зерттеу пәнінен - ғылыми зсрттеудің негізгі міндеттерікеліп шығады.
№4. Лекция. Ғылыми шығармашылық методологиясы.
Жоспары:
1. Ғылыми зерттеу проблемасын сараптау.
2. Проблеманы тану әдістері.
3. Проблеманың теориясы мен практикасын сараптау әдістері.
Лекцияның мақсаты:. Ғылыми зерттеу типтері, проблеманы зерттеу тарихы. Ғылыми теориялық ақпараттарды іздестіру, ғылыми әдістемелік еңбектерді сараптау, алынған мәліметтерді өңдеу, талдау, жұптау, жүйелеу, зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйрену.
Зерттеу міндеттері ретінде шешімін табуға қатысты жеке міндеттердің үш немесе төрт бағыты көрсетіледі. Осы себепті, міндеттер мазмұнына екенін сұрақтардың стандарты болуы мүмкін емес. Десекте, зерттеу міндеттерінің алғашқысы болып: зерттелініп жатқан объекттің дамуы, орын алу заңдылықтары, құрылымы, табиғаты және мәнін ашу; екіншісі - объекттің жалпы өзгеріс тәсілдерін ашу, оның моделін жасау; үшіншісі - нақтылы әдістемелік құралдарға, подагогикалық ықпал, практикалық нұсқаулар - табылады. Зерттеуші, алға қойған міндеттерге байланысты, зерттелінбеген облысқа "шабуыл" жасауы қажет. Ол үшін, нәтижені алдын-ала біліп отыруы, біршама, жұмыстың қорытындысын одан шығатын зерттеу логикасы кезеңдерін көз алдына келтіре алуы қажет. Мұндай, алдын ала ойластыру формасы болып гипотеза (болжау, жорамал) табылады.Болжау - мақұлдауды немесе теріске шығаруды қажет ететін қандай да бір процестерге, құбылыстар мен фактілерге түсінік беретін-ғылыми жорамал.Болжам формасы ішінде танымның талқыланбаған заңдар мен принциптер маңындағы тереңдеп қорытындылауға, анықтауға бағытталған нақтылы қозғалыс жүзеге асады. Яғни, болжам зерттеу байланыстары механизмі туралы, олардың ішкі заңдылықтары жөніндегі алдын-ала пікір болып табылады.Зерттеудің келесі кезеңі - ғылыми жорамалды тексеру, яғни, шындыққа жетудің амалдары мен әдістерін белгілеу.Зерттеу тәсілдері мен әдістерінің жиынтығы зерттеу әдістемесін түзеді.Алынған нәтижелерге баға беру, жіберілген қателіктердің себептерін анықтау, т.с.с, алдын-ала теориялық және практикалық тұрғыдан тұжырым жасауға мүмкіндік береді. Теория - ғылътми танымның әсер етуші күші. Десекте қағида-тек, ғылыми ізденістер мен практикада кең қолданыс тапқанда осындай сипатқа ие болуы мүмкін. Қағида - ізденушіге, практика алға тартпайтын нақтылы жаңа ғылыми міндеттерді анықтауға мүмкіндік береді.Қағида- ізденушіге, алға қойған мақсатқа жету жолын, алға тартқан нәтиже сипатын және қолданатын тәсілдер мен құралдарды кемділігін анықтауға мүмкіндік береді. Осы себепті, қағида - практика үшін реттеуші, бағыттаушы, болжамдық күшке ие.Қағидаиың гнесеологиялық мәні - оның шындықтың мән объективті бейнелеуге мүмкіндігі, оның өзіне тән сипаттық ерекшелігі даму зандылығын ашуында.Десекте, қағида дүниенің, табиғаттың адамдар арасындағы қатынастардың ұдайы даму заңдылықтарын толыққанды шеше алады деуге болмайды.Дүниені теориялық тұрғыдан меңгеру оның даму барысындағы алатын ерекше сипаттарын абстрактілі түрде түсіндіру, олардың арасындағы байланыстар мен тауелділіктерді, бұл құбылыстардың басты ерекшеліктерін анықтау және оларды тарихи жинақталған танымдық тәжірибелер негізінде жүйелеу - деп түсінген дұрыс сондықтан да, практикалық зерттеулердің теориялық деңгейлеріне сәйкес келетін зерттеу әдістерін таңдап алу қажет.Әдіс - жаңа білімді меңгерудегі принциптер мен тәсілдердің жиынтығы негізінде шындыққа жету жолы.Талдау (анализ) мақсаты - бүтіннен -- бөлікті, күрделіден -- қарапайымды, жекеден - жалпыны, салдардан -себепті анықтау, табу болып табылады.Жинақтау (синтез) - негізінен жалпы барлық зертеліп жатқан заңдар мен заңдылықтардың арасындағы байланыстардың барлығы жатады.Модельдеу әдісі - құбылыстарды жасанды түрде оқып үйренуге, оларды толық зерттеп үйренуге құрылған жасанды құрылған нәрсе болып табылады. Зерттеу пәнінен - ғылыми зерттеудің міндеттері келіп шығады. Зерттеудің алға қойған міндеттеріне байланысты зерттелінбеген облысқа алдын ала болжам жасауы қажет. Ол үшін зерттеу нәтижесін алдын ала болжам арқылы ойға елестетіп, алдын ала ойластыру-формасы болып гипотеза (болжау, жорамал) табылады. Болжам мақұлдауды немесе теріске шығаруды қажет ететін қандай да бір процестерге, құбылыстармен фактілерге түсінік беретін ғылыми жорамал. Гипотеза ( грек - негіз, болжау)- ой тұжырымдар жүйесі, соның негізінде жаңа фактілердің маңызын түсіндіреді, тиісті теориялық құрулар пайда болады. Гипотеза (жорамал)-ғылыми қиял формаларының бірі. Кез келген жорамал емес, әдетте дәлелденген жорамал ғана гипотеза болып саналады. Гипотеза- прблеманы шешу тәсілі. Гипотеза, эксперименттік тексерісті талап етеді. Тиісті тексеруден кейін мынандай нұсқалар болуы мүмкін.1.Гипотеза, эксперимент түрінде дәлелденбейтін.2.Гипотеза, эксперимент нәтижесіне сәйкес өзгереді.3.Гипотеза, эксперимент түрінде расталған, ғылыми теория мәртебесін иеленеді.Гипотеза біріншіден тексерілген фактілердің белгілі бір жүйесіне сүйенеді, екіншіден, теориялық түрде тәжірибелі тексеруді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ғылыми гипотеза маңыздырақ болған сайын, оның зерттелетін құбылыстардың мәні тереңірек болады. Ғылымда тіпті ғылыми теория мәртебесі бар, бірақ эксперимент түрінде дәлелденуге ие болмаған гипотеза да бар. Өмірдің шығу тарихы туралы гипотеза. Ғылымның мәңгі сұрақтарының біріне түпкілікті жауап беретін эксперименттер мүмкін емес. Тіршіліктің пайда болуын тарихи қалыптасқан және жаңа гипотезалары жаңадан пайда болатын жаратылыстану ғылымының деректерімен дами отырып байытылады. Гипотезаның екі нысаны атап көрсетіледі: нақтылы және теориялық гипотезалар. Нақтылы гипотеза - нақты құбылыстар, нәрселер, немесе процестер туралы жорамал. Мыс: Күн жүйесі планеталары бетінің құрлысы туралы гипотезаны алайық. Ай топырағын зерттегеннен кейін, барлық бұрмаланған гипотезалар шығарылып тасталынды. Теориялық гипотеза- мүмкіндігі теориялық феномен туралы жорамал. Мысалы: элементар бөлшектер( фотондар, нейтрондар) жүйесінің бар болуы туралы жорамал, мақсатқа сай бағытталған соңғы эксперменттер процесінде расталады.Теория - обьективті шындықта заттар, құбылыстар және процестердің нақты жиынтығының өзгешілігін бейнелейтін заңдардың іс-әректі күшімен мәні туралы, құбылыстардың белгілі бір білім жүйесінде тексерілген, логикалық негізделген ұғым. Теориялық білімнің негізі- қарама-қайшылығы жаңа ғылыми фактілер және ескі теория арасындағы қарама-қайшылық. Проблема-қағидамен прктикалық құбылыстар арасындағы қарама-қайшылықтар арқылы анықталады. Қарама-қайшылық деген не? Қарама-қайшылықтар қандай көріністерден пайда болады? Қарама-қайшылық келесі түрде көрініс табады: Ақпараттық-танымдық, танымдық, логикалық. Ақпараттық - танымдық, зерттелінетін құбылыстар, процестермен пәндердің мәндерінде жүрет ін болады. Ол көбінесе, мағыналық, конфликт түрінде көрініс алады. Қарама-қайшылық әсерінен адамда жағдайды (ситуация) түсінуге құштарлық пайда болады. Бұл жағдайды адамның психологиялық күйі деп атайды. Таным процесіндегі қарама-қайшылық теориямен практикалық мәселелердің танымдық сипаттағы адамда бар білім деңгейі, түсінуі мен дамуының арасында орын алады. Бұйымды конструкциялауда, технологиясын құруда, пайымдауда және диагностикалауда, оқыту материалының құрлымын түзуде бір ғана нәрсенің төңірегінде әртүрлі пікір пайда болды және мұндай жағдайда пікір дәлелін практика шешеді. Мұндай қарама-қайшылық - логикалық делінеді. Ал таным прцесі мен логикалық қарама-қайшылық арасындағы қарама-қайшылық, адамда обьектілердің, құбылыстардың немесе процестің мәнін түсінуден пайда болады. Қарама-қайшылықтар мазмұнында пайда болған құштарлық - ғылыми бағдарлаудың элементар дәрежесі ретінде, көрініс тапқанның мәнін, маңызын ұғынуға тырысу, танып білу. Жоғарыда аталған факторлар жаңа білімнің қажеттілігін туындатады және ғылыми шығармашылыққа негіз болады. Өйткені, іс-әрекеттің қозғаушы күші, белсенділік көзі қажеттілік болуы тиіс.1.Педагогика ғылымының методологиясы. Педагогика - ақиқат ғылыми көзқарас болып есептелінетін және обьективті дүниені танудың, білудің және ғылыми білімнің дамуының бірден бір әдісі болып саналатын философия негізінде дамиды. Философия табиғатпен қоғам дамуының жалпы заңдарын,түбегейлі мәселелерін зерттейді, өмір шындығын танып білу жөніндегі көзқарастың негізгі жүйесі болып табылады. Методология-дүниені танып білу тәсілдері, туралы ілім. Методология- өте кең мағынада- іс-әрекет құрлым, оның логикалық ұйымдастырылуы, әдістерімен құралдыры жайлы ілім. Ғылымның методологиясы- ғылыми зерттеу әдістерін, белгілі бір ғылымның пәнін зерттеу кезінде басшылыққа алатын ұстанымдарды анықтайды. Әрбір ғылымның зерттеу саласы, оған тән зерттеу әдістері бар. Оның сипаты зерттеу алдында тұрған міндеттеріне байланысты. Әдіснама құрлымының негіздері: ғылыми ізденісті ұйымдастырудың әдістері мен технологиялары; орныдалған зерттеулер саласы мен тиімділігі, өлшем-шектері, (жаңалығы, тұжырымдылығы,) деректілігі, нәтижелерінің тәжірибеге сай болуы; нақты ғылымның ғылыми білімдер жүйесіндегі орнын анықтау, қарастырылатын ғылымның ерекшеліктерін ашуға мүмкіндік беретін обьект саласымен зерттеу пәнінің проблемасын айқындау; нақты ғылыми жұмыстардың тұжырымдамасын, әдістемелік принциптерін, зерттеу бағыт-бағдары мен аймағын белгілеп алу, алынған нәтижелердің болашақтағы қолдданымы мен солардың одан әрі логикасын зерттеу. 2.Ғылыми шығармашылық методологиясы Шығармашылық- адам санасының жасампаздығы және іс-әрекетінің биік белгісін көрсетеді. Шығармашылық-бүкіл болмыстық дамудың, қозғалыстың бір сөзбен айтқанда тіршіліктің көзі. Шығармашылық- тек адамға ғана тән. Жеке адамның ақыл санасында, іс-әректінде, ішкі жан дүниесінде шығармашылық табиғи үдерістері үздіксіз жүріп жатады. Қазіргі заманғы көзқарас бойынша ғылыми шығармашылық, үш кезең арқылы жүзеге асады:1-кезең.Проблемалық (таным немесе практикалық іс-әрекет кезеңі) ситуациялардың пайда болуымен оны алғаш кезеңдік талдау және проблеманы түйіндеу арқылы сипатталады.2-кезең. Проблеманы шешу жолдарын іздестіру. Бұл процесс бар білімдер негізінде проблеманы детальды талдаумен аяқталады. Зерттеу обьектісіне қажетті болған білімді толықтыру, қажетті әдебиеттер көмегімен немесе тәжірибелік - эксперимент арқылы толықтырылады. Шығармашылықтың 3-кезеңі- проблемалардың табылған шешілу принципін жүзеге асыру. Бұл кезеңде шешім принципі шығармашылықтың белгілі бір анықталған нәтижелері түрінде жүзеге асырылады. Жаңа мәселелердің шешілуі, конструктция, теория (қағида), дәйектеу және жасау. Алынған нәтиже, экспериментальды тексеріліп, басқа териялық мәліметтермен тексеріледі.
№5. Лекция. Ғылыми жоба моделі және оның нәтижесі.
Жоспары:
1. Ғылыми жоба моделі және оның нәтижелері.
2. Ізденістегі жаңа сапаның ғылыми жобасы және оның нәтижелерін өлшеу әдістері.
3. Ізденістегі жаңа сапаның мазмұны.
Лекцияның мақсаты:Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді талдау мен эксперименттік зерттеу нәтижелері болашақ мұғалімдердің этнодизайн өнеріне даярлық құрылымдық моделін анықтау.
Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді талдау мен эксперименттік зерттеу нәтижелері болашақ мұғалімдердің этнодизайн өнеріне даярлық құрылымдық моделін анықтауға септігін тигізді. Соның негізінде болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнеріне даярлықтың құрылымдық моделі үш құрамдаушы іс әрекеттен тұратындығы белгілі болды. Олар: мотивациялық, мазмұндық, Іс-әрекеттік деп жіктеуге болатындығы анықталды. Мотивациялық құрамдаушы: болашақ бейнелеу өнері мұғалімдерін этнодизайн өнеріне деген қызығушылығының болуымен, этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге деген оң қатынасының болуы; ұлттық қол өнерінің көркемдік білім берушілік күшінің барлығына сенімінің болуы; мұғалімнің кәсіби қызметіне деген қызығушылығының болуымен сипатталады. Мазмұндық құрамдаушы: болашақ мұғалімдердің этнодизайн өнері тарихы, этнодизайн өнері түрлері туралы, этнодизайн өнерінің дара ерекшеліктері туралы білімдерінің; этнодизайн өнерін оқыту туралы білімдері; этнодизайн өнерін оқытудың әдістемесінен білімі; бейнелеу өнерінің балаларға көркемдік білім беру мүмкіндігі туралы білімі болуымен сипатталады. Іс-әрекеттік құрамдаушысы: болашақ мұғалімдердің этнодизайн өнері -қуатын анықтау; этнодизайн өнерін оқыту әдістерінен таңдап алу; этнодизайн өнеріне сипаттама беруе білу; этнодизайн салу технологисы туралы өз түсініктерін бере білуі; этнодизайн өнері шығармасы туралы талдау жасай білуі; этнодизайн өнері арқылы оқушыларға көркемдік білім беру іс әрекетін, этнодизайн өнерін оқыту мазмұнын таңдап алу іскерлігі; этнодизайн өнерін оқушыларға үйрету іскерлігі; этнодизайн өнері қолдану арқылы оқушылардың технологиялық сауаттылығын арттыру іскерлігі; этнодизайн өнерінен сабақтарды және сабақтан, мектептен тыс іс-шараларды жоспарлау және ұйымдастыру іскерліктері; этнодизайн өнері арқылы оқушыларға көркемдік білім беруге бағытталған, мектеп және жергілікті қоғамдастықтың бірлестіктерін ұйымдастыру; этнодизайн өнері шығармаларын талдау іскерлігі; этнодизайн өнері арқылы оқушыларға көркемдік білім беру бағытындағы өзінің педагогикалық іс-әрекеттерін талдау іскерлігі; этнодизайн өнерін арқылы өзін-өзі кәсіби білімін көтерудің іскерліктері мен дағдылары болуымен анықталады.
№6. Лекция. Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру.
Жоспары:
1. Ғылыми зерттеу проблемасын моделдеу.
2. Зерттеу проблемасын сараптау және жүйелеу.
3. Зерттеу проблемасын айқындайтын көрсеткіштері.
Лекцияның мақсаты: Ғылыми зерттеуді ұйымдастыру. Зерттеу проблемасын шешу бағдарламасының теориялық және практикалық сипаты. Ғылыми жобаны айқындау.
Педагогикалық зерттеулердің логикалық құрылымы. Ғылымның диалектикалық дамуы, Әдіс - ғылыми білім жүйесін қалыптастыру және негіздеудің жолы болып табылады. Бақылау - зерттеудің ғылыми әдісі баланың психикалық эксперименталды ерекшелігіне байланысты мәселелерді суреттеп оның ішкі мәнін түсіндіруге және әр бір фактіні жүйелеуде жүзеге асады. Сырттай бақылау - сыналушының әлеуметтік психологиялық құбылысын сырттай зерттелуші адамдармен, топпен қарым-қатынасқа түспей-ақ зерттеп мәліметтер жинақтау.Өзіндік бақылау - адамдарың өзін-өзі бақылап өзінің ішкі жан дүниесін қалыптасуын тану жолы.Эксперимент - баланың психикалық экспериментке байланысты психологиялық деректердің ашылуына жағдай жасау мақсатында зерттеушінің сыналушы адамдардың не топтың іс-әрекетіне белсенді араласуы.Табиғи эксперимент - ойын, оқу, еңбек қарым-қатынасының жағдайларында жүргізіледі. Зерттханалық эксперимент - арнайы жағдайларда жүргізіледі. Тестілеу - әрбір жастың белгілі бір психологиялық сапаларын сынақтан өткізіп анықтау. Психологиялық тест - жас ерекшелігіне байланысты сыналушының жеке басының кейбір ерекшеліктерін анықтау үшін орындалатын қысқа мерзімді, шағын стандартты сынақ тапсырмаларын береді. Құжаттарды талдау әдісі - адамдардың қызмет іс-әрекет өнім талдауға араналған жалпы психологиялық әдістердің бір түрі құжатты талдау әдісі сапалық және сандық болып ажыратылады. Құрастырып жобалау әдісі - жас ерекшелігіне құбылыстарды таңба күйіне келтіру және адамдардың іс-әрекетінің әр түрлі іс-әрекетін жасанды құрастырған ортада ұйымдастыру.Сауалнама әдісі - жас ерекшелігіне байланысты кейбір теориялық факторлардың сыналушы іс-әрекетіндегі қолдану айқындылығын анықтау. Биологиялық әдіс - жеке адамдардың қалыптасуындағы өзекті жағдайлар өмір жолы дағдарысты кезеңдер, әлеуметтенудегі ерекшеліктер анықталады. Салыстырмалы генетикалық әдіс- әрбір жастағы психологиялық Эксперименталды кезеңдерін салыстыру арқылы зерттеу.Социометрия - әлеуметтік психологияның зерттеу әдісі. Бірлікті іс-әрекетін немесе оқиғаға араласу мүмкіндігін анықтау мақсатында шағын топтың әр мүшесін жеке сауалға тарту әрекеттері. Интеграциялықсабақ пәнаралық байланысты жетілдіру мақсатына байланысты пайда болған.
№7. Лекция. Теория және әдіс ұғымы.
Жоспары:
1. Ғылыми проблеманы шешудің шарттары.
2. Ғылыми болжам.
3. Нәтиже және оның ғылыми болжаммен сәйкестігі.
Лекцияның мақсаты:Дүниені теориялық тұрғыдан меңгеру оның даму барысындағы алатын ерекше сипаттарын абстрактілі түрде түсіндіру, олардың арасындағы байланыстар мен тәуелділіктерді және оларды тарихи жинақталған танымдық тәжірибелер негізінде жүйелеуді түсіндіу.
1.Теория және әдіс ұғымы.Теория - ғылыми танымның әсер етуші күші. Теория-тек, ғылыми ізденістер мен практикада кең қолданыс тапқанда ғана осындай сипатқа ие болуы мүмкін. Теория-ізденушіге, алға қойған мақсатқа жету жолын, алға тартқан нәтиже сипатын және қолданатын тәсілдер мен құралдардың тиімділігін анықтауға мүмкіндік береді.Дүниені теориялық тұрғыдан меңгеру оның даму барысындағы алатын ерекше сипаттарын абстрактілі түрде түсіндіру, олардың арасындағы байланыстар мен тәуелділіктерді және оларды тарихи жинақталған танымдық тәжірибелер негізінде жүйелеу. Сондықтан да, практикалык зерттеулердің теориялық деңгейлеріне сәйкес келетін зерттеу әдістерін таңдап алу қажет. Тәсіл-әдіс элементі, оның құрамды бөлшегі, әдісті іске асырудағы бір әрекет-қадам.Тарихи - генетикалық әдіс. Бұл әдіс зерттеу проблемасынатарихи талдау негізінде жүргізіледі. Сондықтанда, проблема-қайдан, қашан неге пайда болды? Оған қандай факторлар себеп болды? - дегенсұрақтар алға тартылады. Талдау (анализ) мақсаты - бүтіннен -- бөлікті, күрделіден -- қарапайымды, жекеден -- жалпыны, салдардан -- себепті анықтау, болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
№1. Лекция.Ғылыми зерттеу әдістері пәні..
Жоспары:
1. Ғылыми зерттеу әдістері пәнін оқытудың мақсат міндеттері
2. Ғылыми зерттеудің әдіснамалық негіздері.
3. Таным теориясы.
Лекцияның мақсаты:Ғылыми таным мен шығармашылықтың әдіснамалық негіздерін оқып-үйренуді; студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары жүйесін зерлелеуді; педагогикалық зерттеулердің бағытын таңдауды; ғылыми ақпараттарды іздестіруді, жинақтауды және өңдеуді; педагогикалық эксперимент мазмұнын, логикасын түзуді; зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйрену.
Ғылыми таным мен шығармашылықтың әдіснамалық негіздерін оқып-үйренуді; студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары жүйесін зерлелеуді; педагогикалық зерттеулердің бағытын таңдауды; ғылыми ақпараттарды іздестіруді, жинақтауды және өңдеуді; педагогикалық эксперимент мазмұнын, логикасын түзуді; зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйретеді. Педагогиканың негізгі ұғымдарының қатарына дамыту, білім беру, оқыту, тәрбиелеу жатады. Адамды дамыту деп - ішкі және сыртқы, басқарылатын және басқарылмайтын, әлеуметтік және табиғи факторлар ықпалымен оның тұлғасының бірте-бірте қалыптасуының барысын айтамыз. Педагогика салаларының жиынтығы педагогикалық ғылымның біртұтас жүйесін құрайды. Педагогика өзінің дамуында философия, этика, социология, психология, мектеп гигиенасымен тығыз байланыста болады және олардың заңдылықтары мен нұсқауларына сүйенеді.2. Ғылым эволюциясы. Ғылым адамға өз өмірін сақтап қалуы үшін қажетті білім негізінде пайда болды. Қазіргі заманғы заттармен құралдардың, техникалардың барлығы ғылымның арқасында пайда болған. Ғылыми эволюцияның білімді жинауға, сақтауға, және ұрпақан ұрпаққа беруге себеп болған басты факторлардың бірі болып жазбаның ойлап табылуы болды. Әрбір ғылымның тек өзіне ғана тән түсініктері мен терминдерден құралған тілі болатындығы белгілі.
№2. Лекция. Ғылыми таным теориясы
Жоспары:
1. Проблема туралы түсінік.
2. Ғылыми проблема түрлері.
3. Қазіргі ғылым мен қоғам дамуына қойылып отырған талаптар.
Лекцияның мақсаты:Проблема туралы түсінік, ғылыми проблема түрлері және қазіргі ғылым мен қоғам дамуына қойылып отырған талаптар туралы түсінік беру.
Негізгі түсініктер: метод, методология, эмперика, эксперимент, фальсификация, синтез, анализ, индукция, дедукция, идеализация. Таным, қоғамдық процесс.Таным процесінің негізі.Сезімдік және логикалық таным. Ақиқат теориясы. Ғылыми таным логикасы мен методологиясы. Ғылым этикасы.Ақыл парасат, сана - сезім иесі ретінде адамның ең басты қасиеттерінің бірі - өзін қоршаған ортаны танып - білуге деген ерекше ұмтылыс. Адам айналасындағы әлеуметтік дүниені, таным барысында адам өзін қоршаған ортаны игереді, ол туралы білім кеңейіп, тереңдей түседі; адамның заттар мен құбылыстар туралы жалпы мәлімет ішкі мәнге қарай ұмтылып, жүйелі, шынайы білімге айналады. Ендеше, танымды адамның жаңа әрі тың білімді игеріп, рухани баюы деп есептеуге болады. Диалектикалық материализмнің таным теориясы қоғамдық практиканың негізінде дамитын және шындықты қоғам мүдделері үшін практикада қайта құру мақсатын көздейтін таным процесінің заңдылықтарын зерттейді.Сонымен диалектикалық материализм таным процесінде бейнелеу принципін басшылыққа алады. Таным объектісі дегеніміз материалдық және рухани дүниенің қоғаммен практикалық және теориялық тұрғыдан қарым - қатынасқа түсетін, нақты тарихи іс - әрекет барысында субъекті игерген бөлігі. Таным теориясы адамзаттық философия тарихын, мәдениет пен ғылым тарихын, техника мен практика жетістіктерін философиялық жағынан қорытуының нәтижесі. Ақиқат - танымның негізгі мақсаты. Өйткені таным процесіндегі субъектінің белсенділігіне байланысты қалыптасқан жаңа білім зерттеліп отырған объектіге сәйкес келуі немесе сәйкес келмеуі мүмкін. Осыған орай ғылым мен философияда ақиқат проблемасы алға тартылады. Ақиқат дегеніміз не? Аристотель өзінің "Метафизикасында" ақиқатты біздің қоршаған дүниедегі заттармен құбылыстардың адам санасында бейнеленуі деп түсінді. Сонымен, ақиқат теориясы мынадай қағидаларға сүйенеді: 1) ақиқат - әлеуметтік процес; 2) объективті ақиқатты мойындау - абъсолютті ақиқатты мойындау деген сөз; 3) ақиқат барлық жағдайда нақты; 4) практика - ақиқаттық жалпы өлшемі; 5) ақиқатты тану - қайшылықты, күрделі диалектикалық процесс. Ғылыми танымның әдістері шартты түрде үш топқа бөлуге болады: 1) жалпылама диалектикалық әдіс. Ол болмыстың барлық жақтарын зерттеуге және таным процесінің барлық кезеңдерінде қолданылады; 2)жалпы ғылыми әдістер. Олар ғылымның барлық саласында пайдаланылғанымен, таным процесінің барлық кезеңінде қолданыла бермейді; 3) жекеше әдістер. Олар нақты құбылыстарды бір ғылымның шеңберінде зерттеуге қолданылады. Эмпириклық деңгейде таным объектісінің қасиеттері мен қырлары сезімдік қабілет түрғысынан қабылданады. Теориялық деңгейде таным объектісінің маңызды байланыстары мен заңдылықтары тәжірибе негізінде алынған біліммен қоса абстрактілі ойлау нәтижесінде тұжырымдалады. бола алмайды.
№3. Лекция. Ғылыми зерттеу проблемасы.
Жоспары:
1. Зерттеудің көкейкестілігі.
2. Зерттеудің ғылыми аппараты, зерттеу мақсаты мен міндеттері.
3. Зерттеу нәтижелері және оны практикаға ендіру.
Лекцияның мақсаты:Зерттеудің ғылыми аппараты, зерттеу мақсаты мен міндеттері, зерттеудің болжамы, жаңашылдығы, нәтижелері, зерттеу пәні мен нысаны, зерттеудің теориялық және практикалық мәні, зерттеу базасы, тәжірибелік бағдарлама мазмұны, зерттеу кезеңдері, зерттеу нәтижелері және оны практикаға ендіру жайлы мағлұмат беру.
Ғылыми таным мен шығармашылықтың методологиялық негіздері Ғылым -адамдардың арнайы іс- әрекеттері нәтижесінде табиғат, қоғамның және ойлаудың объективті заңдарының үздіксіз дамып отыру жүйесі жөніндегі білім болып табылады. Сондықтанда, ғылым негізі білім болып саналады.Білім - шындықтың бейнелену формасы және тәсілі болғандықтан- онда заттың қасиеті, белгілері және өзара байланыстары қаперге алынған. Осы себепті, білімнің ғылымды ашудағы жұмыс істеу тәсілі, материалдық, не рухани іс - әрекет болып табылады. Яғни, ғылымның диалектикалық дамуы фактілерді жинақтау, оларды оқып үйрену, жүйелеу, қорытындылау және олардың жеке заңдылықтарын ашу, белгісіз фактілерді түсіндіретін жаңалыққа жетелейтін ғылыми білімнің логикалық жүйесін анықтаудан тұрады. Ғылымның логикалық құрылымы темендегідей болып келеді:ғылымның іргетасы немесе жалпы қағиданъң (теорияның) жағдайы;заңдар;негізгі ұғымдар;- қағидасы (теориясы);мұраты (идеясы);Ұғымдар, зандар, принциптер, мұрат, ережелер - ғылыми білім категориялары болып саналады. Осылардың негізінде ғылым қағидасы түзіледі.Қағида - зерттеу пәнінің түзілу блогы болып есептеледі. Көп заттардан ортақ сындарын алып жинақтау, жинақтай білу, зат туралы ұғымды береді. Ұғымдар жиынтығы - пікірдітүзеді.Сондықтан, принцип - танымда методологиялық және гнесологиялық роль алады. Принципті- білімнін ұйымдастырылу формасы деп түсіну керек.Ғылымның бірден - бір пайдасы, алдын - ала болжам жасауға, алдағыға зер салуға ғана себеп болады. Танымдағы проблеманың мәні - ғылыми білімді түзуге, маңызы- дүниенің даму заңдылықтарын ашуға көмектеседі.Проблема - шешуді қажет ететін келелі мәселе болып табылады.Проблема- қағида мен практикалық құбылыстар арасындағы қарама - қайшылықтар арқылы анықталады. Қарама - қайшылық келесі түрде көрініс табады: ақпараттық - танымдық; танымдық; логикалық.Ғылымның диалектикалық дамуы, фактілерді жинақтау, оларды оқып үйрену, жүйелеу, қорытындылау және олардың жеке заңдылықтарын ашу, белгісіз фактілерді түсіндіретін, жаңалыққа жетелейтін ғылыми білімнің логикалық жүйесін анықтаудан тұрады.Жоспарлылық - ғылыми шығармашылықтың негізгі факторы болып табылады.Зерттеу жоспарының бірнеше формалары бар:Алдын-ала жоспарлау - зерттеу жұмысының мақсатын және нысанын анықтайды, оның жалпы мазмұны мен мәнін, тұжырымын, зерттеу мақсаттарының принциптерін, әдістемесін, жұмыстың көлемі мен орындалу уақытын көрсетеді. Сол себепті, зерттеу жұмысының алдын-ала жоспары - зерттеу тақырыбын нақтылаудың аяқталу элементі болып табылады.Зерттеудің жеке жоспары - Зерттеудің жұмыс жоспарызерттеу логикасына байланысты болады.Зерттеу логикасын тузу - өте күрделі жұмыс.Бағдарлама стратегиялық құжат - деп, саналады.Құжатқа қарап кезкелген уақытта зерттеу тұжырымдамасын, зерттеушінің, проблеманың шешіміне байланысты қойған міндеттерін аңғаратын болуы керек.Зерттеу бағдарламасы, салыстырмалы түрде, нақтылы, аяқталған, төмендегі сұрақтарды қамтуы тиіс: Методологиялық бөлігі - проблеманың көкейкестігін тұжырымдау; мақсатын көрсету; зерттеу нысаны мен пәнін анықтау; зерттеу болжамы мен міндеттерін тұжырымдау. Әдістемелік бөлігі - тексеруге қажетті жиынтықтарды анықтау; ақпараттар жинауға байланысты пайдаланылатын әдістерді сипаттау; ақпараттарды жинақтау логикасы, құрылымын түзу; ақпараттарғаталдау жасау т.б. Проблема және зерттеу тақырыбын анықтау:Шын манісінде, зерттеу тақырыбы - проблема мазмұнын құрау керек.Сол себепті де, тақырыпты таңдау оны тұжырымдау, зерттеу проблемасын анықтау болып саналады.Ғылыми проблема, өз бетінше алдыға тартыла бермейді. Ол, практика мен ғылыми әдебиеттерге, олардың жай - күйіне терең талдау жасау нәтижесі, таным процестері, қарама-қайшылықтардың тарихи кезеңдеріңдегі күйлері болып саналады.Проблема көзі - болып, көбінесе, практикада туындайтын қиындықтар, конфликттер т.с.с, табылады. Практикалық міндеттерден ғылыми проблемаға көшу үшін кем дегенде, екі жағдайды ескеру қажеттігі туындайды:а) алға қойылған практикалық міндеттерді шешу үшін - қандай ғылыми білім қажет екенін анықтау;ә) ғылымда ондай білім бар, жоғын анықтау - қажет.Егер мұндай білім бар болса, онда оларды іріктеу, жүйелеу, қолдану қажет, яғни, ғылыми проблемма теориялық негізде пайда бола қоймайды.Ғылыми, техникалық ағымдағы және оқыту процесіндегі пайда болатын проблеманы айыру үшін танымдағы проблеманы объективті маңызы мен оқытудағы оның объективті мәнін айыру қажет.Проблема маңызы -дүниенің даму заңдылықтарын ашуға көмектессе, мәні - ғылыми білімді түзуге көмектеседі. Сондықтан, проблеманың мәні - ғылыми фактілермен олардың теориялық танылуындағы қарама-қайшылықтар және бір-біріне таласқа түскен ғылыми теориялар.Мысалы: политехникалық білімнің мобильдігі жөніндегі пікір. Бұл білім негізінде меңгерілген мамандықта мобилъді сипат алады деген тұжырымға алып келді. Десекте, әрбір мамандық өзінің сипаты мен мазмұнына байланысты функционалдық сауаттылықты қажет ететіні мәлім.Проблеманың әрмсн қарай дамуы мен шешілуі, зерттеу нысаны мен пәнін анықтау болып табылады.Таным нысаны және пәні бірдей нәрсе деп түсіну дұрыс болмвйды, өйткені, бұл екі ұғым көп жағдайда бірін-бірі алмастырады.Зерттеу нысаны - алдын-ала берілген, ал пәні іздеуді, нақтылауды қажет етеді.Зерттеу нысаны - оқу бағдарламасында, оқу процесінде тұжырымдалған, зерттеу мен пәннің мақсаттарына сәйкес зерттелінетін белгілі бір шындық. Мұндай объективті облыстар қатарына оқытушының, оқушының практикалық іс-әрекеті немесе олардың ғылыми сферадағы проблемасы болып саналады.Зерттеу нысаны ұғымын объективті шындық ұғымы - деп қарастыруға болмайды. Таным нысаны ретінде - таным процесіне, қатысты, өзара байланысы, қатынасы, қасиеттері анықталған нақтылы - объектіні түсіну керек.Таным пәні - ұғымы, таным нысаны - ұғымына қарағанда нақтырақ, өйткені, бір ғылымның зерттеу нысаны, әртүрлі ғылымның зерттеу пәні болуы мүмкін.Жеке зерттеу пәні ретінде зерттелініп отырған жұмыстағы, зерттеу пәнінің элементтері, байланыстары, зерттеу нысанының қатынастары қаперге алынады.Зерттеу пәнін анықтау - зерттеу шекарасын белгілеу, зерттеу.перспективасын анықтау және алға тартылып отырған проблемадағы, мейлінше, негізгі деп саналатын байланыстарды алдын-ала жоспарлау,оларды уақытша даралап және бір жүйеге біріктіру мүмкіндіктерінқарастыру - деп түсіну қажет.Таным пәнінде, таным кұралдары мен методологиясына негізделген, қорытынды түрінде шоғырланған мәселені шешу бағыттары, маңызды міндеттері, оларды шешудің мүмкіндіктері қарастырылады.Зерттеу пәнінен - ғылыми зсрттеудің негізгі міндеттерікеліп шығады.
№4. Лекция. Ғылыми шығармашылық методологиясы.
Жоспары:
1. Ғылыми зерттеу проблемасын сараптау.
2. Проблеманы тану әдістері.
3. Проблеманың теориясы мен практикасын сараптау әдістері.
Лекцияның мақсаты:. Ғылыми зерттеу типтері, проблеманы зерттеу тарихы. Ғылыми теориялық ақпараттарды іздестіру, ғылыми әдістемелік еңбектерді сараптау, алынған мәліметтерді өңдеу, талдау, жұптау, жүйелеу, зерттеу жұмыстарының нәтижелерін шығаруды үйрену.
Зерттеу міндеттері ретінде шешімін табуға қатысты жеке міндеттердің үш немесе төрт бағыты көрсетіледі. Осы себепті, міндеттер мазмұнына екенін сұрақтардың стандарты болуы мүмкін емес. Десекте, зерттеу міндеттерінің алғашқысы болып: зерттелініп жатқан объекттің дамуы, орын алу заңдылықтары, құрылымы, табиғаты және мәнін ашу; екіншісі - объекттің жалпы өзгеріс тәсілдерін ашу, оның моделін жасау; үшіншісі - нақтылы әдістемелік құралдарға, подагогикалық ықпал, практикалық нұсқаулар - табылады. Зерттеуші, алға қойған міндеттерге байланысты, зерттелінбеген облысқа "шабуыл" жасауы қажет. Ол үшін, нәтижені алдын-ала біліп отыруы, біршама, жұмыстың қорытындысын одан шығатын зерттеу логикасы кезеңдерін көз алдына келтіре алуы қажет. Мұндай, алдын ала ойластыру формасы болып гипотеза (болжау, жорамал) табылады.Болжау - мақұлдауды немесе теріске шығаруды қажет ететін қандай да бір процестерге, құбылыстар мен фактілерге түсінік беретін-ғылыми жорамал.Болжам формасы ішінде танымның талқыланбаған заңдар мен принциптер маңындағы тереңдеп қорытындылауға, анықтауға бағытталған нақтылы қозғалыс жүзеге асады. Яғни, болжам зерттеу байланыстары механизмі туралы, олардың ішкі заңдылықтары жөніндегі алдын-ала пікір болып табылады.Зерттеудің келесі кезеңі - ғылыми жорамалды тексеру, яғни, шындыққа жетудің амалдары мен әдістерін белгілеу.Зерттеу тәсілдері мен әдістерінің жиынтығы зерттеу әдістемесін түзеді.Алынған нәтижелерге баға беру, жіберілген қателіктердің себептерін анықтау, т.с.с, алдын-ала теориялық және практикалық тұрғыдан тұжырым жасауға мүмкіндік береді. Теория - ғылътми танымның әсер етуші күші. Десекте қағида-тек, ғылыми ізденістер мен практикада кең қолданыс тапқанда осындай сипатқа ие болуы мүмкін. Қағида - ізденушіге, практика алға тартпайтын нақтылы жаңа ғылыми міндеттерді анықтауға мүмкіндік береді.Қағида- ізденушіге, алға қойған мақсатқа жету жолын, алға тартқан нәтиже сипатын және қолданатын тәсілдер мен құралдарды кемділігін анықтауға мүмкіндік береді. Осы себепті, қағида - практика үшін реттеуші, бағыттаушы, болжамдық күшке ие.Қағидаиың гнесеологиялық мәні - оның шындықтың мән объективті бейнелеуге мүмкіндігі, оның өзіне тән сипаттық ерекшелігі даму зандылығын ашуында.Десекте, қағида дүниенің, табиғаттың адамдар арасындағы қатынастардың ұдайы даму заңдылықтарын толыққанды шеше алады деуге болмайды.Дүниені теориялық тұрғыдан меңгеру оның даму барысындағы алатын ерекше сипаттарын абстрактілі түрде түсіндіру, олардың арасындағы байланыстар мен тауелділіктерді, бұл құбылыстардың басты ерекшеліктерін анықтау және оларды тарихи жинақталған танымдық тәжірибелер негізінде жүйелеу - деп түсінген дұрыс сондықтан да, практикалық зерттеулердің теориялық деңгейлеріне сәйкес келетін зерттеу әдістерін таңдап алу қажет.Әдіс - жаңа білімді меңгерудегі принциптер мен тәсілдердің жиынтығы негізінде шындыққа жету жолы.Талдау (анализ) мақсаты - бүтіннен -- бөлікті, күрделіден -- қарапайымды, жекеден - жалпыны, салдардан -себепті анықтау, табу болып табылады.Жинақтау (синтез) - негізінен жалпы барлық зертеліп жатқан заңдар мен заңдылықтардың арасындағы байланыстардың барлығы жатады.Модельдеу әдісі - құбылыстарды жасанды түрде оқып үйренуге, оларды толық зерттеп үйренуге құрылған жасанды құрылған нәрсе болып табылады. Зерттеу пәнінен - ғылыми зерттеудің міндеттері келіп шығады. Зерттеудің алға қойған міндеттеріне байланысты зерттелінбеген облысқа алдын ала болжам жасауы қажет. Ол үшін зерттеу нәтижесін алдын ала болжам арқылы ойға елестетіп, алдын ала ойластыру-формасы болып гипотеза (болжау, жорамал) табылады. Болжам мақұлдауды немесе теріске шығаруды қажет ететін қандай да бір процестерге, құбылыстармен фактілерге түсінік беретін ғылыми жорамал. Гипотеза ( грек - негіз, болжау)- ой тұжырымдар жүйесі, соның негізінде жаңа фактілердің маңызын түсіндіреді, тиісті теориялық құрулар пайда болады. Гипотеза (жорамал)-ғылыми қиял формаларының бірі. Кез келген жорамал емес, әдетте дәлелденген жорамал ғана гипотеза болып саналады. Гипотеза- прблеманы шешу тәсілі. Гипотеза, эксперименттік тексерісті талап етеді. Тиісті тексеруден кейін мынандай нұсқалар болуы мүмкін.1.Гипотеза, эксперимент түрінде дәлелденбейтін.2.Гипотеза, эксперимент нәтижесіне сәйкес өзгереді.3.Гипотеза, эксперимент түрінде расталған, ғылыми теория мәртебесін иеленеді.Гипотеза біріншіден тексерілген фактілердің белгілі бір жүйесіне сүйенеді, екіншіден, теориялық түрде тәжірибелі тексеруді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ғылыми гипотеза маңыздырақ болған сайын, оның зерттелетін құбылыстардың мәні тереңірек болады. Ғылымда тіпті ғылыми теория мәртебесі бар, бірақ эксперимент түрінде дәлелденуге ие болмаған гипотеза да бар. Өмірдің шығу тарихы туралы гипотеза. Ғылымның мәңгі сұрақтарының біріне түпкілікті жауап беретін эксперименттер мүмкін емес. Тіршіліктің пайда болуын тарихи қалыптасқан және жаңа гипотезалары жаңадан пайда болатын жаратылыстану ғылымының деректерімен дами отырып байытылады. Гипотезаның екі нысаны атап көрсетіледі: нақтылы және теориялық гипотезалар. Нақтылы гипотеза - нақты құбылыстар, нәрселер, немесе процестер туралы жорамал. Мыс: Күн жүйесі планеталары бетінің құрлысы туралы гипотезаны алайық. Ай топырағын зерттегеннен кейін, барлық бұрмаланған гипотезалар шығарылып тасталынды. Теориялық гипотеза- мүмкіндігі теориялық феномен туралы жорамал. Мысалы: элементар бөлшектер( фотондар, нейтрондар) жүйесінің бар болуы туралы жорамал, мақсатқа сай бағытталған соңғы эксперменттер процесінде расталады.Теория - обьективті шындықта заттар, құбылыстар және процестердің нақты жиынтығының өзгешілігін бейнелейтін заңдардың іс-әректі күшімен мәні туралы, құбылыстардың белгілі бір білім жүйесінде тексерілген, логикалық негізделген ұғым. Теориялық білімнің негізі- қарама-қайшылығы жаңа ғылыми фактілер және ескі теория арасындағы қарама-қайшылық. Проблема-қағидамен прктикалық құбылыстар арасындағы қарама-қайшылықтар арқылы анықталады. Қарама-қайшылық деген не? Қарама-қайшылықтар қандай көріністерден пайда болады? Қарама-қайшылық келесі түрде көрініс табады: Ақпараттық-танымдық, танымдық, логикалық. Ақпараттық - танымдық, зерттелінетін құбылыстар, процестермен пәндердің мәндерінде жүрет ін болады. Ол көбінесе, мағыналық, конфликт түрінде көрініс алады. Қарама-қайшылық әсерінен адамда жағдайды (ситуация) түсінуге құштарлық пайда болады. Бұл жағдайды адамның психологиялық күйі деп атайды. Таным процесіндегі қарама-қайшылық теориямен практикалық мәселелердің танымдық сипаттағы адамда бар білім деңгейі, түсінуі мен дамуының арасында орын алады. Бұйымды конструкциялауда, технологиясын құруда, пайымдауда және диагностикалауда, оқыту материалының құрлымын түзуде бір ғана нәрсенің төңірегінде әртүрлі пікір пайда болды және мұндай жағдайда пікір дәлелін практика шешеді. Мұндай қарама-қайшылық - логикалық делінеді. Ал таным прцесі мен логикалық қарама-қайшылық арасындағы қарама-қайшылық, адамда обьектілердің, құбылыстардың немесе процестің мәнін түсінуден пайда болады. Қарама-қайшылықтар мазмұнында пайда болған құштарлық - ғылыми бағдарлаудың элементар дәрежесі ретінде, көрініс тапқанның мәнін, маңызын ұғынуға тырысу, танып білу. Жоғарыда аталған факторлар жаңа білімнің қажеттілігін туындатады және ғылыми шығармашылыққа негіз болады. Өйткені, іс-әрекеттің қозғаушы күші, белсенділік көзі қажеттілік болуы тиіс.1.Педагогика ғылымының методологиясы. Педагогика - ақиқат ғылыми көзқарас болып есептелінетін және обьективті дүниені танудың, білудің және ғылыми білімнің дамуының бірден бір әдісі болып саналатын философия негізінде дамиды. Философия табиғатпен қоғам дамуының жалпы заңдарын,түбегейлі мәселелерін зерттейді, өмір шындығын танып білу жөніндегі көзқарастың негізгі жүйесі болып табылады. Методология-дүниені танып білу тәсілдері, туралы ілім. Методология- өте кең мағынада- іс-әрекет құрлым, оның логикалық ұйымдастырылуы, әдістерімен құралдыры жайлы ілім. Ғылымның методологиясы- ғылыми зерттеу әдістерін, белгілі бір ғылымның пәнін зерттеу кезінде басшылыққа алатын ұстанымдарды анықтайды. Әрбір ғылымның зерттеу саласы, оған тән зерттеу әдістері бар. Оның сипаты зерттеу алдында тұрған міндеттеріне байланысты. Әдіснама құрлымының негіздері: ғылыми ізденісті ұйымдастырудың әдістері мен технологиялары; орныдалған зерттеулер саласы мен тиімділігі, өлшем-шектері, (жаңалығы, тұжырымдылығы,) деректілігі, нәтижелерінің тәжірибеге сай болуы; нақты ғылымның ғылыми білімдер жүйесіндегі орнын анықтау, қарастырылатын ғылымның ерекшеліктерін ашуға мүмкіндік беретін обьект саласымен зерттеу пәнінің проблемасын айқындау; нақты ғылыми жұмыстардың тұжырымдамасын, әдістемелік принциптерін, зерттеу бағыт-бағдары мен аймағын белгілеп алу, алынған нәтижелердің болашақтағы қолдданымы мен солардың одан әрі логикасын зерттеу. 2.Ғылыми шығармашылық методологиясы Шығармашылық- адам санасының жасампаздығы және іс-әрекетінің биік белгісін көрсетеді. Шығармашылық-бүкіл болмыстық дамудың, қозғалыстың бір сөзбен айтқанда тіршіліктің көзі. Шығармашылық- тек адамға ғана тән. Жеке адамның ақыл санасында, іс-әректінде, ішкі жан дүниесінде шығармашылық табиғи үдерістері үздіксіз жүріп жатады. Қазіргі заманғы көзқарас бойынша ғылыми шығармашылық, үш кезең арқылы жүзеге асады:1-кезең.Проблемалық (таным немесе практикалық іс-әрекет кезеңі) ситуациялардың пайда болуымен оны алғаш кезеңдік талдау және проблеманы түйіндеу арқылы сипатталады.2-кезең. Проблеманы шешу жолдарын іздестіру. Бұл процесс бар білімдер негізінде проблеманы детальды талдаумен аяқталады. Зерттеу обьектісіне қажетті болған білімді толықтыру, қажетті әдебиеттер көмегімен немесе тәжірибелік - эксперимент арқылы толықтырылады. Шығармашылықтың 3-кезеңі- проблемалардың табылған шешілу принципін жүзеге асыру. Бұл кезеңде шешім принципі шығармашылықтың белгілі бір анықталған нәтижелері түрінде жүзеге асырылады. Жаңа мәселелердің шешілуі, конструктция, теория (қағида), дәйектеу және жасау. Алынған нәтиже, экспериментальды тексеріліп, басқа териялық мәліметтермен тексеріледі.
№5. Лекция. Ғылыми жоба моделі және оның нәтижесі.
Жоспары:
1. Ғылыми жоба моделі және оның нәтижелері.
2. Ізденістегі жаңа сапаның ғылыми жобасы және оның нәтижелерін өлшеу әдістері.
3. Ізденістегі жаңа сапаның мазмұны.
Лекцияның мақсаты:Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді талдау мен эксперименттік зерттеу нәтижелері болашақ мұғалімдердің этнодизайн өнеріне даярлық құрылымдық моделін анықтау.
Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді талдау мен эксперименттік зерттеу нәтижелері болашақ мұғалімдердің этнодизайн өнеріне даярлық құрылымдық моделін анықтауға септігін тигізді. Соның негізінде болашақ мұғалімдерді этнодизайн өнеріне даярлықтың құрылымдық моделі үш құрамдаушы іс әрекеттен тұратындығы белгілі болды. Олар: мотивациялық, мазмұндық, Іс-әрекеттік деп жіктеуге болатындығы анықталды. Мотивациялық құрамдаушы: болашақ бейнелеу өнері мұғалімдерін этнодизайн өнеріне деген қызығушылығының болуымен, этнодизайн өнері арқылы көркемдік білім беруге деген оң қатынасының болуы; ұлттық қол өнерінің көркемдік білім берушілік күшінің барлығына сенімінің болуы; мұғалімнің кәсіби қызметіне деген қызығушылығының болуымен сипатталады. Мазмұндық құрамдаушы: болашақ мұғалімдердің этнодизайн өнері тарихы, этнодизайн өнері түрлері туралы, этнодизайн өнерінің дара ерекшеліктері туралы білімдерінің; этнодизайн өнерін оқыту туралы білімдері; этнодизайн өнерін оқытудың әдістемесінен білімі; бейнелеу өнерінің балаларға көркемдік білім беру мүмкіндігі туралы білімі болуымен сипатталады. Іс-әрекеттік құрамдаушысы: болашақ мұғалімдердің этнодизайн өнері -қуатын анықтау; этнодизайн өнерін оқыту әдістерінен таңдап алу; этнодизайн өнеріне сипаттама беруе білу; этнодизайн салу технологисы туралы өз түсініктерін бере білуі; этнодизайн өнері шығармасы туралы талдау жасай білуі; этнодизайн өнері арқылы оқушыларға көркемдік білім беру іс әрекетін, этнодизайн өнерін оқыту мазмұнын таңдап алу іскерлігі; этнодизайн өнерін оқушыларға үйрету іскерлігі; этнодизайн өнері қолдану арқылы оқушылардың технологиялық сауаттылығын арттыру іскерлігі; этнодизайн өнерінен сабақтарды және сабақтан, мектептен тыс іс-шараларды жоспарлау және ұйымдастыру іскерліктері; этнодизайн өнері арқылы оқушыларға көркемдік білім беруге бағытталған, мектеп және жергілікті қоғамдастықтың бірлестіктерін ұйымдастыру; этнодизайн өнері шығармаларын талдау іскерлігі; этнодизайн өнері арқылы оқушыларға көркемдік білім беру бағытындағы өзінің педагогикалық іс-әрекеттерін талдау іскерлігі; этнодизайн өнерін арқылы өзін-өзі кәсіби білімін көтерудің іскерліктері мен дағдылары болуымен анықталады.
№6. Лекция. Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру.
Жоспары:
1. Ғылыми зерттеу проблемасын моделдеу.
2. Зерттеу проблемасын сараптау және жүйелеу.
3. Зерттеу проблемасын айқындайтын көрсеткіштері.
Лекцияның мақсаты: Ғылыми зерттеуді ұйымдастыру. Зерттеу проблемасын шешу бағдарламасының теориялық және практикалық сипаты. Ғылыми жобаны айқындау.
Педагогикалық зерттеулердің логикалық құрылымы. Ғылымның диалектикалық дамуы, Әдіс - ғылыми білім жүйесін қалыптастыру және негіздеудің жолы болып табылады. Бақылау - зерттеудің ғылыми әдісі баланың психикалық эксперименталды ерекшелігіне байланысты мәселелерді суреттеп оның ішкі мәнін түсіндіруге және әр бір фактіні жүйелеуде жүзеге асады. Сырттай бақылау - сыналушының әлеуметтік психологиялық құбылысын сырттай зерттелуші адамдармен, топпен қарым-қатынасқа түспей-ақ зерттеп мәліметтер жинақтау.Өзіндік бақылау - адамдарың өзін-өзі бақылап өзінің ішкі жан дүниесін қалыптасуын тану жолы.Эксперимент - баланың психикалық экспериментке байланысты психологиялық деректердің ашылуына жағдай жасау мақсатында зерттеушінің сыналушы адамдардың не топтың іс-әрекетіне белсенді араласуы.Табиғи эксперимент - ойын, оқу, еңбек қарым-қатынасының жағдайларында жүргізіледі. Зерттханалық эксперимент - арнайы жағдайларда жүргізіледі. Тестілеу - әрбір жастың белгілі бір психологиялық сапаларын сынақтан өткізіп анықтау. Психологиялық тест - жас ерекшелігіне байланысты сыналушының жеке басының кейбір ерекшеліктерін анықтау үшін орындалатын қысқа мерзімді, шағын стандартты сынақ тапсырмаларын береді. Құжаттарды талдау әдісі - адамдардың қызмет іс-әрекет өнім талдауға араналған жалпы психологиялық әдістердің бір түрі құжатты талдау әдісі сапалық және сандық болып ажыратылады. Құрастырып жобалау әдісі - жас ерекшелігіне құбылыстарды таңба күйіне келтіру және адамдардың іс-әрекетінің әр түрлі іс-әрекетін жасанды құрастырған ортада ұйымдастыру.Сауалнама әдісі - жас ерекшелігіне байланысты кейбір теориялық факторлардың сыналушы іс-әрекетіндегі қолдану айқындылығын анықтау. Биологиялық әдіс - жеке адамдардың қалыптасуындағы өзекті жағдайлар өмір жолы дағдарысты кезеңдер, әлеуметтенудегі ерекшеліктер анықталады. Салыстырмалы генетикалық әдіс- әрбір жастағы психологиялық Эксперименталды кезеңдерін салыстыру арқылы зерттеу.Социометрия - әлеуметтік психологияның зерттеу әдісі. Бірлікті іс-әрекетін немесе оқиғаға араласу мүмкіндігін анықтау мақсатында шағын топтың әр мүшесін жеке сауалға тарту әрекеттері. Интеграциялықсабақ пәнаралық байланысты жетілдіру мақсатына байланысты пайда болған.
№7. Лекция. Теория және әдіс ұғымы.
Жоспары:
1. Ғылыми проблеманы шешудің шарттары.
2. Ғылыми болжам.
3. Нәтиже және оның ғылыми болжаммен сәйкестігі.
Лекцияның мақсаты:Дүниені теориялық тұрғыдан меңгеру оның даму барысындағы алатын ерекше сипаттарын абстрактілі түрде түсіндіру, олардың арасындағы байланыстар мен тәуелділіктерді және оларды тарихи жинақталған танымдық тәжірибелер негізінде жүйелеуді түсіндіу.
1.Теория және әдіс ұғымы.Теория - ғылыми танымның әсер етуші күші. Теория-тек, ғылыми ізденістер мен практикада кең қолданыс тапқанда ғана осындай сипатқа ие болуы мүмкін. Теория-ізденушіге, алға қойған мақсатқа жету жолын, алға тартқан нәтиже сипатын және қолданатын тәсілдер мен құралдардың тиімділігін анықтауға мүмкіндік береді.Дүниені теориялық тұрғыдан меңгеру оның даму барысындағы алатын ерекше сипаттарын абстрактілі түрде түсіндіру, олардың арасындағы байланыстар мен тәуелділіктерді және оларды тарихи жинақталған танымдық тәжірибелер негізінде жүйелеу. Сондықтан да, практикалык зерттеулердің теориялық деңгейлеріне сәйкес келетін зерттеу әдістерін таңдап алу қажет. Тәсіл-әдіс элементі, оның құрамды бөлшегі, әдісті іске асырудағы бір әрекет-қадам.Тарихи - генетикалық әдіс. Бұл әдіс зерттеу проблемасынатарихи талдау негізінде жүргізіледі. Сондықтанда, проблема-қайдан, қашан неге пайда болды? Оған қандай факторлар себеп болды? - дегенсұрақтар алға тартылады. Талдау (анализ) мақсаты - бүтіннен -- бөлікті, күрделіден -- қарапайымды, жекеден -- жалпыны, салдардан -- себепті анықтау, болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz