Антропоген

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Антропогенді фактор

2. Атмосферада оттегi және озон мөлшерi

ІІІ. Қорытынды

IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Адам табиғаттың жаратқаны. Дамудың ерте кезеңiнде қоғам мен табиғаттың өзара әсерi заттардың биологиялық алмасуына негiзделедi. Адам басқа организмдер секiлдi табиғат заңдылықтарына бағынды, оның қоршаған ортаға тәуелдiлiгi өте жоғары болды, ал адамның оған әсерi бiлiнбедi. Кейiнiрек, еңбек қызметiнiң күрделенуiне байланысты, ол бұл тәуелдiлiктен босап, табиғатқа өзiнiң әсерiн өсiрдi. Заттардың биологиялық алмасуына негiзделген қоғам мен табиғаттың өзара әсерi әлеуметтiк алмасумен (антропогендi) ауысты.
Қазiргi түсiнiктер бойынша антропогендi зат алмасу — табиғаттан алынған заттар мен энергия арқылы қоғам өмiрiн қамтамасыз етудiң күрделi процесi, алмасу жүйесi өндiрiске табиғи ресурстарды ендiру, оларды энергиямен пайдалана отырып өңдеу және өңделген заттарды қоршаған ортаға шығару (өндiрiстiк және тұрмыстық қалдықтар мен заттар) кезеңдерiнен тұрады. Бұл процесс сызықты, тұйық және соңғы сипатта, өйткенi қалдықтар мен ескiрген бұйымдар өндiрiске жаңа шикiзат ретiнде қолданылмайды, және қоршаған табиғи ортаның ластану көзiне айналады.
Биосферадағы зат алмасу басқа принциптерге негiзделген. Бiр тiрi организмдер метаболизмiнiң кез келген өнiмiн (қалдығы) басқалар (шикiзат ретiнде) қорек түрiнде пайдаланады. Биосферада өңделмейтiн қалдықтар қалмайды. Сондықтан қозғалудың жиынтықты процесi тұйық, циклды, яғни теориялық шексiз сипатта.
Антропогендi алмасудағы табиғи ресурстарды пайдаланудың коэффициентi өте төмен, және мәлiметтер бойынша — 5-10 %, ал басқа мәлiметтер бойынша — 2-5 % ғана. Қалған 90-98% — i адамзат үшiн қайтымсыз жоғалады. Сонымен, заттардың антропогендi зат алмасуы экологиялық жағынан жетiлмеген. Бiрақ оның маңызы артуда, ол үлкен өндiрiстiк орталықтарда негiзгi болып отыр. Белсендi айналымы биосфераға таныс емес синтетикалық материалдар, улыхимикаттар, химиялық тыңайтқыштар және тағы басқа енгiзiлдi.

1. Әділов Ж.М. Тұрақты даму мен айналадағы орта. Алматы,
1998.
2. Бейсенова Ә.С., Бейсеева Г., Қазыханова Б., Шілдебаева
Ж.Б. Экология. Алматы,1998,1999.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Антропогенді фактор
Адам табиғаттың жаратқаны. Дамудың ерте кезеңiнде қоғам мен табиғаттың өзара әсерi заттардың биологиялық алмасуына негiзделедi. Адам басқа организмдер секiлдi табиғат заңдылықтарына бағынды, оның қоршаған ортаға тәуелдiлiгi өте жоғары болды, ал адамның оған әсерi бiлiнбедi. Кейiнiрек, еңбек қызметiнiң күрделенуiне байланысты, ол бұл тәуелдiлiктен босап, табиғатқа өзiнiң әсерiн өсiрдi. Заттардың биологиялық алмасуына негiзделген қоғам мен табиғаттың өзара әсерi әлеуметтiк алмасумен (антропогендi) ауысты.
Қазiргi түсiнiктер бойынша антропогендi зат алмасу -- табиғаттан алынған заттар мен энергия арқылы қоғам өмiрiн қамтамасыз етудiң күрделi процесi, алмасу жүйесi өндiрiске табиғи ресурстарды ендiру, оларды энергиямен пайдалана отырып өңдеу және өңделген заттарды қоршаған ортаға шығару (өндiрiстiк және тұрмыстық қалдықтар мен заттар) кезеңдерiнен тұрады. Бұл процесс сызықты, тұйық және соңғы сипатта, өйткенi қалдықтар мен ескiрген бұйымдар өндiрiске жаңа шикiзат ретiнде қолданылмайды, және қоршаған табиғи ортаның ластану көзiне айналады.
Биосферадағы зат алмасу басқа принциптерге негiзделген. Бiр тiрi организмдер метаболизмiнiң кез келген өнiмiн (қалдығы) басқалар (шикiзат ретiнде) қорек түрiнде пайдаланады. Биосферада өңделмейтiн қалдықтар қалмайды. Сондықтан қозғалудың жиынтықты процесi тұйық, циклды, яғни теориялық шексiз сипатта.
Антропогендi алмасудағы табиғи ресурстарды пайдаланудың коэффициентi өте төмен, және мәлiметтер бойынша -- 5-10 %, ал басқа мәлiметтер бойынша -- 2-5 % ғана. Қалған 90-98% -- i адамзат үшiн қайтымсыз жоғалады. Сонымен, заттардың антропогендi зат алмасуы экологиялық жағынан жетiлмеген. Бiрақ оның маңызы артуда, ол үлкен өндiрiстiк орталықтарда негiзгi болып отыр. Белсендi айналымы биосфераға таныс емес синтетикалық материалдар, улыхимикаттар, химиялық тыңайтқыштар және тағы басқа енгiзiлдi.
Адамның табиғатқа әсерi әлемдiк масштабты алып жатыр. Биосферадағы биогеохимиялық және технохимиялық агенттер мөлшерiн салыстырайық (тжыл).
Биохимиялық.
Құрлық биомассасы - 3*1012-1*1013
Құрлықтағы фотосинтез өнiмi -- 1010-1011
Құрлықтағы күлдi органогендер салмағы -- 108-109
өзен ағыны: ерiген заттар -- 3-10,
қалқыған заттар -- 1,6*10
Технохимиялық.
Минералды тыңайтқыштар -- 3*108
өндiрiстiк шаң - 0,25*109
қалдықтар, кiр-лоқыстар -- 20*109
өндiрiлетiн рудалы жыныстар -- 5*109
өндiрiстiк және қалалық қалдық сулар, м3жыл -- 55*1011 дейiн
аэрозолдар мен газдық қалдықтары 2*109-дейiн.
Көрiп тұрғанымыздай, бұл көрсеткiштер ұқсас. Биохимиялық алмасудағы бұзылыстардың планеталық сипаты екi биофильдi элементтер мысалында -- биосферада маңызды орын алатын оттегi мен көмiртегi мысалында көрiнедi. Құрлық өсiмдiктерi жыл сайын көмiртегiнiң 10-нан 100 млрд. тоннасына дейiн ассимиляциялайды. Атмосфераны көмiртегiнiң қостотығымен антропогендi толықтыруы қазба отынның металургиялық және химиялық өндiрiсте, электроэнергетикада жандырғанда, орман ауданын қысқарту нәтижесiнде, егiндiк қабаттағы гумусты тотықтырғанда және тағы басқаларда жүредi. Қазiргi кезде көмiртегiнiң қостотығының антропогендi шығуы өсiмдiктер және жануарлар тыныс алғанда, шiрiгенде және табиғи тотығу процестерiнде бұл заттың жасалуынан 200-250 есе артып кетедi. Соңғы 100 жылда атмосферадағы көмiртегi қостотығының жалпы концентрациясы 12-15%-ке артты. Бұл қауiптi, өйткенi атмосферада оның шамадан тыс жиналуы керi зардаптары бар планетаның жылуына әкеп соқтырады ( жылу эффектiсi деп аталады).
Атмосферада оттегi және озон мөлшерiнiң төмендеу болжамы да қауiп төндiредi, оларды оттегiнiң жануына, азот, күкiрт, көмiрсутек, сутегi және басқаларының тотығуына жұмсалуы артады. Қазiргi уақытта отынның барлық түрiнiң, қалдықтардың жануына, металургиялық және химиялық өнiмдi алуға жыл сайын 20 - 10 т-ға дейiн оттегi қолданады.
Жердегi фотосинтездеушi өсiмдiктердiң өнiмi оттегiнiң (120-190)*10 тжыл тең. Сонымен оттегiнiң антропогендi жұмсалуы оның жыл сайынғы биогендi түзiлiсiнiң 16 %-iне дейiн құрайды. Оның бiр бөлiгi табиғи процестерде континентальдi және теңiз тұнбаларына кететiн карбонаттар мен органикалық заттарға бiрiгедi. Бұл оларды айналымнан жүз, мың, тiптi миллион жылға босатады. Шаруашылық қызметi барысында тұнба түзiлу процесiнiң артуы оттегi шығымын арттырады. Минералдар мен тау жыныстарының желденуiнде, қарқынды батпақтүзiлуi, оксидтер гидротациясында көп оттегi жұмсалады.
Ғалымдар айтуы бойынша, биосферада оттегi көлемiнiң азаюына байланысты оның өсiмдiк фотосинтезi нәтижесiнде түзiлуiн белсендету қажет, ол үшiн жасыл өсiмдiктердi жаппай өсiру қажет
Адамның әртүрлi шаруашылық қызметтерi нәтижесiнде табиғи ресурстар жағдайына жанама керi зардаптар түзiледi. Егiн шаруашылығында ауылшаруашылық өндiрiсiне жарамды барлық топырақтың 70% пайдаланылады. Әртүрлi ауылшаруашылық құралдарын пайдалана отырып, адам құнарлы қабатты майдалап, босатады, ол қабат ағын суымен ағып, суқоймаларын әртүрлi химиялық элементтерi және жануар организмдерi бар массасымен толтырады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.