Бөкейханов Әлиханов Нұрмұхамедұлы

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
а) Ә.Бөкейхановтың өмірі
ә) Ә.Бөкейхановтың балалық шағы
б) Ә.Бөкейхановтың қызметі
III. Қорытынды
IV. Пабйдаланылған әдебиеттер

1. М.Қ.Қозыбаев, І.М. Қозыбаев “Қазақстан тарихы” Алматы “Атамұра” 1997 жыл
2. М.Жолдасбекұлы, Қ.Салғараұлы, А.Сейдімбек “Ел тұтқа” Ел тарихының әлгілі тұлғалары “KUL TEGIN” баспасы Астана 2001 ж
3. Қ.Қасенов, Ә.Төреханов “Қызыл қыағын” Қазақстан баспасы А, 1994 ж.
4. Аспендияров С. “Қазақстан тарихының очерктері” “Санат” баспасы Ааматы 1994 ж.
5. Ә.Бөкейханов “Таңдамалы 2- кітап” Алматы “Өлке” баспасы 2003 ж.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Бөкейханов Әлиханов Нұрмұхамедұлы (1870 – 1973)-көрнекті қоғам
және мемлекет қайраткері, ғұлама ғалым, ұлт – азаттық қозғалысының
теориялық негізін салушы әрі көсем, қазақтың тұңғыш саяси партиясын
ұйымдастырушы және Алашорда үкіметінің төрағасы. Туған жері - бұрынғы
Семей облысындағы Қарқаралы уезінің Тоқырауын болысы, кәзіргі Қарағанды
облысының Ақтоғай ауданы Ата тегі — Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошыдан
тарайтын төре тұқымы. Арғы атасы — атақты Көкжал Барақ. Қазақтың соңғы
хандарының бірі Бөкей хан — осы Көкжал Барақтың баласы. Бөкейден Батыр,
одан Мырзатай, одан Әлиханның әкесі — Нұрмұхамед.
Оның нақты туған жылы туралы да жазба деректерде түрліше пайымдалып
жүр. Біздің қолымыздағы ұлының шаңырақ иесі екендігін, оның думаға сайлаушы
болуына толық азаматтық хұқы барлығын білдіріп жазған анасының арызында:
Әлихан— 1866, Әзіхан— 1874, Тәтіхан — 1808, Сымахан — 1880 жылдары
туғандығы атап көрсетілген.
Бұл деректі әкесінің бейітіндегі Әлиханға қойған ескерткіштегі жазу
да растай түседі. Кеңес өкіметі пәрменімен Әлихан Нұрмұхамедұлының Халық
жауы деген нақақ айыппен тұтқындап, ату жазасына кесілген үкімнің
шыққандығысын айғақтайтын іс қағаздары арасындағы өмірбаяндық жеке
құжатында ол 1866 жылы Семей облысының Қарқаралы оязындағы жетінші ауылда
жарық дүниеге келгендігі баяндалған.
Әлиханды әкесі тоғыз жасында Қарқаралыға апарып, жергілікті молданың
қолына оқуға береді. Бірақ зерделі бала молдадан оқығандардан гөрі осындағы
мектепте оқып жүргендердің сауаттылығын аңғарып, қаладағы үш кластық
бастауыш мектепке өз еркімен ауысып алады. Бұдан кейін ол Қарқаралы
қаласының үш жылдық училищесіне түсіп, оны да "өте жақсы" деген бағамен
бітіріп шығады. Осыдан кейін он алты жасар Әлихан Омбының техникалық
училищесіне қабылданады[1]. Төрт жыл бойы үздік оқыған алғыр шәкіртіне риза
болған училище басшылары оның оқуын әрі қарай жалғастыруына мүмкіндік
жасайды. Сөйтіп ол жиырма жасында Дала генерал-губернатор кеңсесінің ұсыныс-
хаты мен қазақ қауымдастығының 200 сом стипендиясын алып, Ресейдің астанасы
Санкт-Петербургке барып, Орман шаруашылығы институтына түседі. Ол мұнда
жүріп күнделікті сабақтарына қоса студенттердің саяси, әдеби, экономикалық
және тағы басқа үйірмелердің жұмысына қызу араласып, студенттік толқуларға
қатысады. Оны екі ғасырға жуық Ресей империясының қол астында отырған
халқының ауыр тағдыры қатты толғандыра бастайды. Қараңғылық пен надандықтың
шырмауында отырған халқына білім мен мәдениет керек екенін ұғады, елдің
тұрмысын, мәдениетін, білімін көтеруді өзінің алдына мақсат етіп қояды.
Ресейдегі жоғары дәрежелі мамандар даярлайтын білім ордасының
есігін 1888 жылы ашқан, ол 1892 жылы ондағыдан бітіріп шықты.
Оқуын бітіріп, Омбыға оралғанда Ә. Бөкейханов Ресей империясының
қазақ даласына жүргізген отаршылдық саясатына деген өзіндік көзқарасы
қалыптасқан, марксизмнің экономикалық қағидаларымен қаруланған, саяси
астыртын күрестін түрлері мен әдістерін үйреніп, білген, күрес-тартыстан
біршама тәжірибесі бар саяси күрескер болатын. Ол Омбыға келісімен қаланың
прогресшіл бағыттағы зиялыларымен, жер аударылғандармен тез тіл табысып,
тығыз қарым-қатынаста болады, қаланың саяси әлеуметтік, қоғамдық жұмысына
белсене араласады. "Халық бостандығы" партиясының қатарына өтіп, өзі қазақ
зиялылары мен саяси белсенділерінің арасында осы партияның шағын тобын
ұйымдастырады. Әлиханның саясй көзқарасының пісіп, жетілуіне, кейін белгілі
саяси, қоғам, мемлекет кайраткері әрі қазақ ұлт-азаттық қозғалысының
ұйымдастырушысы және көсемі ретінде танылуына, саяси күрескер ретінде
шындалуына Омбыдағы күндері ерекше ықпал етеді.
Қазақ халқының қоғамдық ой санасын биік белеске көтерген ірі
қайраткерлердің туып, туған-өскен ортасы жайында да өкініштісі, әзірге ауыз
тұшытарлық, мардымды ештеңе жазыла қойған жоқ[2]. Бар ғұмырын ұлтының
болашақ бақыты үшін Жаным — арымның садағасы деп бел шешіп күрескен ол,
сол жолда бойындағы күш-қайраты ман ақыл-ойын, білім-парасатын аянбаған
ақылман азаматтыц кіндік қаны тамған құтты өлкесі туралы айтылар жыр,
шертілер сыр, әріре, әлі алдағы уақыттың үлесінде.
1917 жылы Ақпан революциясы жеңіске жетіп, патша өкіметі
құлатылғаннан кейін қазақтың зиялы қайраткерлері: Әлихан Бөкейханұлы, Ахмет
Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Мұстафа Шоқайұлы, Мұхамеджан Тынышбайұлы,
Халел Ғаббасұлы, Жиһанша Досмұхамбетұлы, Халел Досмұхамбетұлы 1917 жылы
сәуірде, облыстық қазақ съездерін ұйымдастырып, өткізеді. Облыстық және
уездік Қазақ комитеттері құрылады. Жалпы қазақ съезі өткізілсін деген
қаулы қабылданады.
Бірінші жалпы қазақ съезі Орынбор қаласында, 1917 жылы шілденің
21—26 күндері өткізіледі. Съезде қаралған 14 мәселенің бірі — қазақтың
саяси партиясын құру еді. Партияның аты — Алаш аталсын деп ұйғарылады.
Партияның бағдарламасын жасау, және қазақ автономиясын құру мәселесіне
даярлық жоспары белгіленеді.
Осы съезде Әлихан Бөкейханұлы көпшілік дауыспен Алашордасының
басшысы болып сайланады. Бұл 6 миллион алаштың Әлиханды өзінің саяси көсемі
ретінде танығандығынын айқын дәлелдеді. Әлихан Бөкейханов құрған
Алашордасының нағыз демократиялық құрылымы болды. Бұл жөнінде ғалым Қайым
Мұхаметханов былай дейді:
Жалпы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.