Қазақстан Республикасында мереке күндері
Кіріспе.Мерекелердің құқықтық негіздері және оның патриоттық тәрбиемен сабақтастығы
1 тарау. Қазақстан Республикасының ұлттық мерекесі ...
2 тарау. Қазақстан Республикасының мемлекеттік мерекелері.
3 тарау. Қазақстан Республикасындағы кәсіби және өзге де мерекелер мен атаулы күндер
4 тарау. Қазақстан Республикасындағы кәсіптік мерекелер.
5 тарау. Еліміз аумағында аталып өтілетін 2008/1429 жылғы Ислам Діни Мерекелері.
6 тарау. Қазақстан Республикасында 2008 жылы күнтізбеде көрсетілуге тиісті мерекелер мен атаула күндер (алдыңғы тарауларда көрсетілген мерекелік күндерден басқа)
7 тарау. Мереке туралы әр түрлі жайттар.
Қорытынды орнына.Мерекелер туралы кейбір ойлар..
Тіркелген құжаттар.
1 тарау. Қазақстан Республикасының ұлттық мерекесі ...
2 тарау. Қазақстан Республикасының мемлекеттік мерекелері.
3 тарау. Қазақстан Республикасындағы кәсіби және өзге де мерекелер мен атаулы күндер
4 тарау. Қазақстан Республикасындағы кәсіптік мерекелер.
5 тарау. Еліміз аумағында аталып өтілетін 2008/1429 жылғы Ислам Діни Мерекелері.
6 тарау. Қазақстан Республикасында 2008 жылы күнтізбеде көрсетілуге тиісті мерекелер мен атаула күндер (алдыңғы тарауларда көрсетілген мерекелік күндерден басқа)
7 тарау. Мереке туралы әр түрлі жайттар.
Қорытынды орнына.Мерекелер туралы кейбір ойлар..
Тіркелген құжаттар.
Тұжырымдаманың паспорты
Атауы. Қазақстан Республикасында мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң тұжырымдамасы
Әзiрлеуге негiздеме. Қазақстан Республикасы Президентi Әкiмшiлiгi Басшысының 2001 жылғы 13 қаңтардағы N 20-5/1 тапсырмасы
Yйлестiрушiсi. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгi
Негiзгi әзiрлеушiлер. Президент Әкiмшiлiгiнiң Қоғамдық-саяси, Мемлекеттiк-құқық, Ұйымдастыру-бақылау бөлiмдерi, Қауiпсiздiк Кеңесiнiң Талдау орталығы, Мемлекеттiк хатшының Хатшылығы, Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келiсiм министрлiгi, облыстардың, Астана, Алматы қалалары әкiмдерiнiң аппараттары
Iске асыру мерзiмi. 2001-2005 жж.
Қаржыландыру көздерi. Республикалық және жергiлiктi бюджет қаржысы, демеушi ұйымдардың ресурстары
1. Кiрiспе
Мерекелер халықтың рухани-мәдени топтасуын, өскелең ұрпақтың қоғамдануын, рухани және адамгершiлiк-имандылық құндылықтарды өрiстету мен ұластыруды қамтамасыз ететiн ұлттың идеялық топтасуының қуатты факторы екенін, қазiргi болмысты және мемлекеттiң стратегиялық даму басымдықтарын ескере отырып, жалпымемлекеттiк мерекелерге дайындық пен оларды өткiзудiң күллi жүйесiн тұжырымдамалық деңгейде қайта қараған жөн.
2. Тұжырымдаманың мақсаты мен мiндеттерi
Осы Тұжырымдаманы әзiрлеу мен iске асырудың мақсаты республиканың қазiргi заманғы болмысын, күллi қоғам мен жеке алғанда әрбiр азамат үшiн мән-маңызы бар құндылықтарды бейнелейтiн әрi әлемдiк қоғамдастыққа мәдени кiрiгудi қамтамасыз ететiн мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң бiрыңғай жүйесiн құру болып табылады.
Тұжырымдамаға қойылған мақсатқа сәйкес мынадай түбiрлi мiндеттердi шешу көзделедi:
Қазақстан Республикасында мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң бiрыңғай қағидаттарын әзiрлеу;
мереке күндерiнiң мазмұны мен өткiзу нысанын оңтайландыру;
қазiргi заманғы РК-технологиялары негiзiнде мерекелердi ақпараттық-насихаттық қамтамасыз етудiң нысандары мен әдiстерiн әзiрлеу;
мерекелердi материалдық-техникалық және қаржылай-бюджеттiк қамтамасыз ету схемасын айқындау.
Атауы. Қазақстан Республикасында мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң тұжырымдамасы
Әзiрлеуге негiздеме. Қазақстан Республикасы Президентi Әкiмшiлiгi Басшысының 2001 жылғы 13 қаңтардағы N 20-5/1 тапсырмасы
Yйлестiрушiсi. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгi
Негiзгi әзiрлеушiлер. Президент Әкiмшiлiгiнiң Қоғамдық-саяси, Мемлекеттiк-құқық, Ұйымдастыру-бақылау бөлiмдерi, Қауiпсiздiк Кеңесiнiң Талдау орталығы, Мемлекеттiк хатшының Хатшылығы, Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келiсiм министрлiгi, облыстардың, Астана, Алматы қалалары әкiмдерiнiң аппараттары
Iске асыру мерзiмi. 2001-2005 жж.
Қаржыландыру көздерi. Республикалық және жергiлiктi бюджет қаржысы, демеушi ұйымдардың ресурстары
1. Кiрiспе
Мерекелер халықтың рухани-мәдени топтасуын, өскелең ұрпақтың қоғамдануын, рухани және адамгершiлiк-имандылық құндылықтарды өрiстету мен ұластыруды қамтамасыз ететiн ұлттың идеялық топтасуының қуатты факторы екенін, қазiргi болмысты және мемлекеттiң стратегиялық даму басымдықтарын ескере отырып, жалпымемлекеттiк мерекелерге дайындық пен оларды өткiзудiң күллi жүйесiн тұжырымдамалық деңгейде қайта қараған жөн.
2. Тұжырымдаманың мақсаты мен мiндеттерi
Осы Тұжырымдаманы әзiрлеу мен iске асырудың мақсаты республиканың қазiргi заманғы болмысын, күллi қоғам мен жеке алғанда әрбiр азамат үшiн мән-маңызы бар құндылықтарды бейнелейтiн әрi әлемдiк қоғамдастыққа мәдени кiрiгудi қамтамасыз ететiн мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң бiрыңғай жүйесiн құру болып табылады.
Тұжырымдамаға қойылған мақсатқа сәйкес мынадай түбiрлi мiндеттердi шешу көзделедi:
Қазақстан Республикасында мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң бiрыңғай қағидаттарын әзiрлеу;
мереке күндерiнiң мазмұны мен өткiзу нысанын оңтайландыру;
қазiргi заманғы РК-технологиялары негiзiнде мерекелердi ақпараттық-насихаттық қамтамасыз етудiң нысандары мен әдiстерiн әзiрлеу;
мерекелердi материалдық-техникалық және қаржылай-бюджеттiк қамтамасыз ету схемасын айқындау.
3. Қазақстан Республикасында мереке күндеріне дайындық пен оларды өткізу
тұжырымдамасы
Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі 2001 ж.
Тұжырымдаманың паспорты
Атауы. Қазақстан Республикасында мереке күндерiне дайындық пен оларды
өткiзудiң тұжырымдамасы
Әзiрлеуге негiздеме. Қазақстан Республикасы Президентi Әкiмшiлiгi
Басшысының 2001 жылғы 13 қаңтардағы N 20-51 тапсырмасы
Yйлестiрушiсi. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгi
Негiзгi әзiрлеушiлер. Президент Әкiмшiлiгiнiң Қоғамдық-саяси,
Мемлекеттiк-құқық, Ұйымдастыру-бақылау бөлiмдерi, Қауiпсiздiк Кеңесiнiң
Талдау орталығы, Мемлекеттiк хатшының Хатшылығы, Мәдениет, ақпарат және
қоғамдық келiсiм министрлiгi, облыстардың, Астана, Алматы қалалары
әкiмдерiнiң аппараттары
Iске асыру мерзiмi. 2001-2005 жж.
Қаржыландыру көздерi. Республикалық және жергiлiктi бюджет қаржысы,
демеушi ұйымдардың ресурстары
1. Кiрiспе
Мерекелер халықтың рухани-мәдени топтасуын, өскелең ұрпақтың
қоғамдануын, рухани және адамгершiлiк-имандылық құндылықтарды өрiстету мен
ұластыруды қамтамасыз ететiн ұлттың идеялық топтасуының қуатты факторы
екенін, қазiргi болмысты және мемлекеттiң стратегиялық даму басымдықтарын
ескере отырып, жалпымемлекеттiк мерекелерге дайындық пен оларды өткiзудiң
күллi жүйесiн тұжырымдамалық деңгейде қайта қараған жөн.
2. Тұжырымдаманың мақсаты мен мiндеттерi
Осы Тұжырымдаманы әзiрлеу мен iске асырудың мақсаты республиканың
қазiргi заманғы болмысын, күллi қоғам мен жеке алғанда әрбiр азамат үшiн
мән-маңызы бар құндылықтарды бейнелейтiн әрi әлемдiк қоғамдастыққа мәдени
кiрiгудi қамтамасыз ететiн мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң
бiрыңғай жүйесiн құру болып табылады.
Тұжырымдамаға қойылған мақсатқа сәйкес мынадай түбiрлi мiндеттердi
шешу көзделедi:
Қазақстан Республикасында мереке күндерiне дайындық пен оларды
өткiзудiң бiрыңғай қағидаттарын әзiрлеу;
мереке күндерiнiң мазмұны мен өткiзу нысанын оңтайландыру;
қазiргi заманғы РК-технологиялары негiзiнде мерекелердi ақпараттық-
насихаттық қамтамасыз етудiң нысандары мен әдiстерiн әзiрлеу;
мерекелердi материалдық-техникалық және қаржылай-бюджеттiк қамтамасыз
ету схемасын айқындау.
3. Мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң
негiзгi қағидаттары
Әлемдiк практика көрсетіп отырғандай, ұлттық мереке мәртебесi мынадай
өлшемдерге сәйкес келедi:
ұлтына және дiнiне қарамастан, қоғамның барлық мүшелерi қолдайтын
құндылықтар мен бағдарларға ерекше мән беретiн жалпыұлттық сипаты;
осы этномәдени бiрлiкте қалыптасқан мерекенiң тарихи себептiлiгi;
осы мерекенiң пайда болуын және ресми салтанатты мәжiлiстердiң тиiстi
өрiсiн айқындаған уақиғаның жалпыұлттық ауқымы;
мемлекеттiң тарихи дамуының шынайы ерекшелiгiн көрсетуi;
мерекелерге жалпыұлттық сипат беру үшiн халықтың барлық әлеуметтiк,
этникалық, конфессиялық және басқа да топтарының мүдделерiн ескеруi;
ұлттық мереке мәртебесiнiң заңды ресiмделуi.
Әлем елдерiнiң көпшiлiгiнде ұлттық мерекелердiң мынадай функциялар
атқаратыны белгiлi:
жалпыұлттық сананы, жалпыұлттық мұраттар жүйесi мен ұлттың өмiр сүру
салтын қалыптастыруға, сондай-ақ қоғамның жалпыадамзаттық, либералдық-
демократиялық құндылықтар негiзiнде топтасуына жәрдемдеседi;
қоғамның өзiндiк мәдени бiрлiк ретiнде бiрiздендiрiлу процесiне
мүмкiндiк туғызады;
қоғамның әлемдiк мәдени кеңiстiкке кiрiгуiне мүмкiндiк жасайды.
Қазақстанның тарихи даму кезеңiнiң ерекшелiгiн ескере отырып,
мерекелер мынадай принциптерге сай келуге тиiс:
азақстанның мемлекеттiлiгiн нығайтуға;
қоғамның топтасуына, iшкi саяси тұрақтылықты, азаматтық татулық пен
ұлтаралық келiсiмдi қамтамасыз етуге;
қоғамның демократиялануына және ымырашылдығына;
қоғамда қолайлы әлеуметтiк-психологиялық жағдай туғызуға, әлеуметтiк
серiктестiк қарым-қатынастарын қалыптастыруға;
әлемдiк қоғамдастықта Қазақстанның оң бет-бейнесiн нығайтуға, оның
әлемдiк экономикалық кеңiстiкке кiрiгуiне;
қоғамды "Қазақстан-2030" Стратегиясының мiндеттерiн орындауға
жұмылдыру.
"Ұлттық" терминiнiң мағынасы мерекенiң қоғам үшiн ерекшелiгiн бейнелеп
қана қоймайды, ол қоғамдық даму мұқтаждары мен құндылықтарына сай келедi
және қоғамды осы дамудың мiндеттерiн iске асыруға жұмылдыруға ықпал етедi
деп тұжырымдауға болады.
Мереке (мереке күнi) ұлттық мерекеден өзгеше, жоғарыда аталған
өлшемдердiң кейбiрiне ғана сай келiп, жекелеген функцияларды ғана атқара
алады. Оның тарихи дамудың нақты кезеңi үшiн өзектi, мазмұны қоғам өмiрiнiң
өткiнші, неғұрлым субъективтi жақтарымен байланысты қосымша өзiндiк
белгiлерi мен ерекшелiктерi болуы мүмкiн.
Атаулы күн белгiленген өлшемдер мен функциялардың көбiне сәйкес келе
отырып, қоғамның мүшелерiнiң басым көпшiлiгi үшiн өзектi болады. Бiрақ
мереке мәнiнiң ерекшелiгiне қарай не мерекеге тән белгiлерi жоққа тән, не
өзi қалыптасу және даму процесiн бастан кешу үстiндегi және де ықтималында
ғана мерекеге айналар атаулы күн сөзсiз мереке болып танылмайды. Сонымен,
атаулы күн мереке мәртебесiне (белгiлерiне) жалаң сәйкес келгенiмен
объективтi себептермен осы деңгейдiң мазмұндық әлеуетiне ие емес.
Кәсiби мереке де жекелеген өлшемдерге сәйкес келiп, жоғарыда
аталған кейбiр функцияларды кәсiптiң сипаты мен ерекшелiгi арқылы
айқындалатын неғұрлым шағын әлеуметтiк топта ғана атқара алады. Бұл
мерекелердi дайындау мен өткiзу осы Тұжырымдаманың талаптары ескерiле
отырып жүзеге асырылады.
Бейресми (дiни) мереке осы Тұжырымдаманың өлшемдерi мен мiндеттерiне
толық жауап бермеуi мүмкiн, бiрақ ол оларға қайшы келмеуге тиiс.
Барлық аталған мерекелер санаттары жоғарыда көрсетілген принциптерге
сай болуға тиiс.
Осы орайда мерекелердiң жаңа құрылымын олардың сатылылығы мен
типологиясын мынадай басым бағыттар шеңберiнде айқындаған жөн:
жүйелі сипатты:
Мерекелердiң идеологиялық мазмұнын жаңарту (толығырақ "Қазақстан
Республикасында мереке күндерiн дайындау мен өткiзу стратегиясы" атты 4-
бөлiмдi қараңыз);
ұйымдық сипатты:
әрбiр мереке салтанатын iске асыру жөнiндегi шаралар республикалық,
аймақтық және жеке-азаматтық деңгейде өтуге тиiс. Оларды өткiзу мереке күнi
өтетiн салтанатты мәжiлiстермен шектелмейдi. Мереке қарсаңындағы жұмыс
күндерi мереке алдындағы күндер болып табылады және мереке алдындағы соңғы
күннiң жұмыс уақыты бiр сағатқа қысқарады деп белгiленсiн. Бұл күнi
кәсiпорындар мен мекемелерде мерекенiң тақырыбына сәйкес ресми iс-шаралар
мен салтанатты мәжiлiстер өткiзудi, сыйақылармен, бағалы сыйлықтармен
марапаттауды, алғыс жариялауды практикаға енгiзу қажет. Мереке қарсаңында
жәрмеңкелер өткiзудi; табысы төмен және әлеуметтiк қорғансыз топтар үшiн
медициналық қызмет көрсету, қоғамдық көлiкте жүру жөнiнде жеңiлдiктердi;
шығармашылық ұжымдардың, дәрiгерлердiң, заңгерлердiң алыс және қатынас қиын
аудандарға баруын көздеген жөн;
барлық мектепке дейiнгi, орта, жоғары бiлiм беру мекемелерiнде,
тәрбие беру мекемелерiнде Қазақстан Республикасының алдағы мерекесiнiң
тарихына, мазмұнына және идеологиясына арнап мереке қарсаңындағы күндерi
дәрiс өткiзу;
iс-шараларды өткiзiлетiн мерзiмдерi бойынша бiр-бiрiмен
қабаттаспайтындай етiп, кезең-кезеңмен өткiзу қажет. Аймақтық iс-шаралар
жалпы республикалық iс-шараларды тұтастай қайталамай, оларды толықтыра
түсiп, мазмұнын жергiлiктi деңгейде ашуға тиiс;
олардың артық саясатшылдығынан, қасаңдығынан, әсiре ресмилiгi мен
даңғазалығынан көрiнiс табатын мерекелердi өткiзу нысандарының
идеяшылдығын, оларды неғұрлым демократияландыру, адамдарға жуықтату жағына
қарай азайту қажет;
мерекелердiң нышандары мен эмблемаларын жоғары көркемдiк деңгейде
ғылым және өнер қайраткерлерi iшiнен сарапшыларды тарта отырып, жасау
қажет, авторлар және дизайнерлер мен суретшiлер ұжымдары жұмыстарына
республикалық деңгейде логотиптердi мiндеттi түрде бекiте отырып,
конкурстық таңдаулар өткiзу;
iс-шаралардың халықтың белгiлi бiр әлеуметтiк жiктерiне айқын
бағытталуы олардың тиiмдiлiгiнiң аса маңызды шарты болып табылады.
Мерекелiк салтанатта денi басым, өздерi үшiн (соғыс және еңбек ардагерлерi,
балалар, әйелдер және т.б.) осы мереке мейлiнше маңызды әлеуметтiк топты
айқындау және оған бiрқатар iс-шараларды атаулы түрде арнау қажет;
негiзгi назарды практикалық iстерге аудару (халықтың табысы төмен
топтарына атаулы материалдық қолдау көрсету; нақты әлеуметтiк мәселелердi
шешуге бағытталған бұқаралық шаралар және т.б.);
мерекелердi дайындау мен өткiзу процесiне халықтың жаппай тартылуын
қамтамасыз ету;
мерекелердi коммерциялық тұрғыда тиiмдi немесе, ең болмағанда, өзiн-
өзi өтейтiн мерекелерге айналдыру мүмкiндiгiн қарастыру. Мысалы, туристер
тарту есебiнен.
Тұжырымдаманың тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында оны екi бағытта: осы
Тұжырымдаманың iске асырылуын мемлекеттiк саясаттың басқа бағыттарымен
үйлестiруге және байланыстыруға мүмкiндiк беретiн ұйымдық бағытта;
өзгермелi қоғамдық-саяси жағдайларға сәйкес дер кезiнде Тұжырымдамаға
түзету енгiзiп отыруға мүмкiндiк беретiн ақпараттық-талдау бағытында жүзеге
асырған жөн.
4. Қазақстан Республикасында мереке күндерiне
дайындық пен оларды өткiзудiң стратегиясы
ЖАҢА ЖЫЛ
"Қазақстан Республикасындағы мереке күндерi туралы" Қазақстан
Республикасы Президентiнiң 1995 жылғы 18 қазандағы N 2534 Жарлығымен 1 және
2 қаңтар мереке күндерi болып жарияланған.
Жаңа жыл григориан жыл санауды қабылдаған мемлекеттерде дәстүрлi
аталып өтiледi. Ресейде бұл мерекені I Петр 1700 жылы Жаңа жылды тойлауды
"басқа еуропа халықтарымен келiсiмге" келтiру мақсатында енгiздi. Соңғы
ғасырда мереке зайырлы сипатқа ие болды.
КСРО пайда болғаннан кейiн мемлекеттiк мереке ретiнде Одақтың бүкiл
аумағында және Еуропаның көптеген социалистiк елдерiне тарады. Еуропа,
Америка және Австралия елдерiнде рождество мерекелерiнiң үлкен мәнi бар,
Шығыс және Азия елдерiнде Жаңа жыл ай немесе күн күнтiзбелерi бойынша
аталып өтiледi және әр түрлi айларға сәйкес келедi.
1-2 қаңтарда сол сияқты басқа да халықаралық және ұлттық мерекелер
атап өтiледi: Дүниежүзiлік бейбiтшiлiк күнi (VI Павел папа енгiзген, 1968
жылдан берi аталып өтiледi), Тәуелсiздiк күнi (Гаити Республикасы, Судан
Республикасы), Азаттық алу күнi (Куба Республикасы) және т.б.
Қазақстанда Жаңа жыл 1-2 қаңтарда атап өтiледi және халықтың ең
сүйiктi мерекелерiнiң бiрi болып табылады.
Тұтастай алғанда, Қазақстанда осы мерекеге тән мынадай негiзгi
белгiлердi атап өтуге болады:
мерекемен өткен кезеңнiң қоғам қызметiнiң барлық саласындағы
қорытындысы және жаңа мiндеттер мен мақсаттардың мемлекет ауқымында да,
сондай-ақ жеке алғанда, отбасы мен әрбiр адам деңгейiнде де iске
асырылуының басталуы байланыстырылады;
Жаңа жыл ең бұқаралық мерекелердiң бiрi болып табылады. Осы кезеңде
қатысушылар санының көптiгiне арналған iс-шаралардың елеулi бөлiгi
өткiзiледi (балалар мерекелерi, жастар балы және т.б.). Сонымен бiрге Жаңа
жыл отбасы мерекелерiнiң санатына жатады.
Сөйтiп, Жаңа жыл мерекесi ұлты мен дiнiне қарамастан, барлық адамның
өмiрiндегi маңызды оқиға болып табылады. Онда жалпыадамзаттық,
демократиялық құндылықтар түрiнде топтастыру әлеуетi бар. Бұл орайда ол
қайырымдылыққа, халықтың табысы төмен топтарына, балаларға, мүгедектерге
мемлекеттік қамқорлық көрсету үшін зор мүмкiндiктер туғызады.
Мерекенiң мақсаты мен мiндеттерi
Мерекенiң мақсаты - қоғамда әлеуметтiк сенiмдiлiк сезiмiн
қалыптастыру, қоғамды имандылық, қоғамдық келiсiм және қазақстандық
отансүйгiш идеялары төңiрегiнде топтастыру.
Мiндеттер
Жалпыдемократиялық және жалпыадамзаттық құндылықтарға негiзделген
қоғамды топтастыру.
Халықтың әлеуметтiк қорғансыз топтарына атаулы көмек көрсету,
қайырымдылық пен демеушiлiк институтын қалыптастыру.
Салауатты өмiр салтын қалыптастыру, мерекенi халықты спорттың қысқы
түрлерiмен шұғылдануға тарту үшiн пайдалану.
Мемлекеттiң өткен жылдағы оң жетiстiктерiн насихаттауға және жаңа
жылда көзделген мақсаттарды түсiндiруге бағытталған мерекенi ақпараттық-
идеологиялық тұрғыдан қолдау.
Қоғамда жалпыадамзаттық құндылықтарға негiзделген дәстүрлерді одан
әрі қалыптастыру.
Отбасының бос уақытын ұйымдастыру, отандық жаңа жылдық ойын-сауық
телерадио бағдарламаларын жасау.
Жаңа жылды тойлаудың мақсаты мен мiндеттерiне қол жеткiзу мынадай
негiзгi бағыттарда жүзеге асырылуға тиiс: ақпараттық-насихаттық; мәдени-
бұқаралық; атаулы қайырымдылық көмек көрсету және мемлекеттiк, аймақтық
және жергiлiктi деңгейде атап өтiлуге тиiс.
Жаңа жылдық мерекенiң эмблемасы мен нышаны алдымен отбасылық
құндылықтарды, мейiрiмдiлiктi, Жаңа жылда жаңа жетiстiктерге қол жеткiзу
сенімiн бейнелеуге тиiс. Нышандар жасаудың көп жылғы тәжiрибесi бар,
сондықтан аймақтарға негiзгi тақырыпты дербес әзiрлеуге мүмкiндiк беріп,
тек саяси сәттердi бейнелейтiн жетекшi тақырыптарды айқындаған жөн.
Мереке эмблемасының бейнеленуi адамдарды қуантатындай, ашық,
үйлесiмдi, көзге жылы болуға тиiс. Әрбiр үйде тұратын мереке эмблемасы бар
бұйымдар (шарлар, жапсырмалар, ойыншықтар және т.б.) жасау үшiн эмблеманы
жобалау мереке басталғанға дейiн аяқталуға тиiс. Эмблемамен бiрге 12 жылдық
циклды негiзге ала отырып, ұлттық бояумен мерекелiк бойтұмарды жасаған жөн.
Жаңа жылдың түр-түс үйлесiмi көк түстiң спектрiне (ақшыл-көгiлдiр,
көгiлдiр, көк, қара көк) және қызыл түске - от түсiне негiзделiп ақ сұр
түсте жасалуға тиiс.
Мерекелiк идеялық көркемдiк тұжырымдамасы
Қазақстан Республикасы Президентiнiң күллi мемлекеттiк электрондық
БАҚ бойынша өтiп бара жатқан жылдың соңғы минуттарында берiлетiн жыл
сайынғы құттықтауы. Құттықтаудың негiзгi идеясы - өткен жылдың негiзгi
қорытындыларын көрсету және мемлекет дамуының алдағы жылдағы басым
бағыттарын жария ету.
Президенттiң Жаңа жыл қарсаңындағы сөз сөйлеуi қазақстандық
отансүйгiштiктi қалыптастырудың ең әсерлi компоненттерiнiң бiрi болып
табылады, халық оны мемлекеттiң саяси тұрақтылығының белгiсi ретiнде
қабылдайды. Президент сөз сөйлеген сәтiнде өзiнiң Мемлекет басшысы, оның
жоғары лауазымды тұлғасы, халық пен мемлекеттiк билiк бiрлiгiнiң нышаны әрi
кепiлi (Қазақстан Республикасы Конституциясының 40-бабы) ретiндегi
мiндеттерiн неғұрлым айқын iске асырады.
Жаңа жылдық iс-шараларды ел басшылығының қатысуымен ұйымдастыру мен
өткiзу жөнiндегi жұмыс маңыздылығы бойынша келесi бағыт болып табылады.
Президенттiң жаңа жылдық шыршасы
Президенттiң жаңа жылдық шыршасы Қазақстанда 1991 жылдан бастап жетiм
балалар, мектеп-интернаттар тәрбиеленушiлерi, ата-аналарының қамқорлығынсыз
қалған балалар мен табысы аз көпбалалы отбасы балалары үшiн өткiзiледi.
Мерекенің мазмұны ағымдағы жылдың тақырыбымен айқындалады. Шырша жыл сайын
Қазақстанның бір облыс орталығында өткiзiледi. Мерекенiң теледидарда
көрсетiлетiн нұсқасы жасалады, оны "Хабар" компаниясы дәстүрлi түрде 1
қаңтарда берiп отырады. Бұл iс-шараның тәрбиелiк мәнiн едәуiр кеңейтедi әрi
оның дайындығына да талапты күшейтедi.
Алғашқы мерекенi атап өткен күннен берi 10 жыл iшiнде осындай iс-
шараларды тиiмдi тәрбие құралы ретiнде пайдалану жөнiнде едәуiр тәжiрибе
қалыптасқан.
Жыл сайын, соның iшiнде жергiлiктi жаңа жылдық балалар мерекесi үшiн:
балалар үшiн отансүйгiштiк бағыттағы жаңа поэзиялық және музыкалық
шығармаларды, әсiресе оларды мемлекеттiк тiлде жасау жөнiндегi жұмысты
жүргiзу;
мерекенi балалар үшiн әсерлi деңгейде, белгiлi жас тобына түсiнiктi
етiп ұйымдастыруға мүмкiндiк беретiн сценарий материалының дайындалуын
қамтамасыз ету;
осындай шыршатойды өткiзудiң сценарий жоспары осы iс-шараға
шақырылған әрбiр баланың белсендi қатысуы ескерiле отырып, қайта қаралуға
және жаңалануға тиiс;
мерекелерге дайындық жасау кезiнде ағымдағы және жаңа жылдың
тақырыбын ескеру;
республикалық және аймақтық (облыстық, аудандық) мерекелер үшiн
сценарийлер жасаудың конкурстық тетiгiн қамтамасыз ету қажет.
Жаңа жылдық жастар балы 1994-1997 жылдары өткiзiлдi. Iс-шараға
Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә.Назарбаев және оның отбасы
қатысатын. Кездесуге жас ғалымдар, шығармашылық жастар, ең үздiк спортшылар
шақырылатын. Жаңа жылдық жастар балын өткiзудi қайта жаңғырту мүмкiндiгiн
қарастырған жөн.
Балалар үшiн аймақтық деңгейде әкiмдердiң жаңа жылдық шыршалары
өткiзiледi. Соңғы кезде түрлi ұйымдардың халық үшiн сан жағынан да едәуiр
көп, сапасы жағынан да жеткiлiктi жақсы, ақылы жаңа жылдық iс-шараларды
өткiзетiнiн ескере отырып, жергiлiктi органдар халықтың әлеуметтiк
қорғансыз топтары: жетiм балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған
балалар, мүгедектер, жалғызiлiктi зейнеткерлер және т.б. үшiн қайырымдылық
іс-шараларын ұйымдастыруға ерекше көңiл бөлуi қажет.
Қалыптасқан iзгiлiк дәстүрлерiн пайдалана отырып, жергiлiктi деңгейде
халықтың ұйымдасқан топтарына жаңа жылдық мерекелердi, бұқаралық iс-
шараларға қатыса алмай үйде қалатын мүгедек балалар үшiн атаулы
құттықтауларды (Аяз Ата мен Ақшақардың келуiн), табысы аз азаматтар үшiн
қайырымдылық ас ұйымдастыруға болады. Осы жұмысқа қоғамдық институттарды
және халықты кеңiнен тарту қажет. Халықтың қайырымдылық iзгiлiк қызметке
деген ұмтылысын қалыптастыру үшiн БАҚ-тың белсендi және мақсатты
бағытталған жұмысының маңызы зор.
Бұқаралық іс-шараларды үй-жайлардан тыс ұйымдастыру қажеттiгiне көңiл
бөлген жөн. Мұз қалашықтарының бүкiл жергiлiктi тұрғындар үшiн қысқы ойын-
сауық орталықтары ретiнде қолжетiмдi болуы өздерiн жақсы жағынан танытты.
Салауатты өмiр салтын насихаттау үшiн әуесқой аула командалары
арасындағы спорттың қысқы түрлерi бойынша жарыстар, өткен жылдан жаңа жылға
өтудiң бұқаралық эстафеталары (мысалы, 1999 жылдан 2000 жылға) және т.б.
(осындай жарыстарды өткiзу үшiн жергiлiктi органдар мемлекеттiк спорт
бағдарламасына сәйкес қарапайым спорт құрылыстарын: хоккей алаңдары, шаңғы
жолдарын, сырғанақтарды және т.б. салуы қажет) сияқты таза ауада
өткiзiлетiн бұқаралық iс-шаралардың мүмкiндiгi зор.
Елдi мекендердiң қазiргi заманға сай безендiрiлуi де үлкен рөл
атқарады. Қалыптасқан дәстүрлерден басқа (электрлi әшекейлердi, мұз бен
қардан жасалған мүсiндердi, ұрандарды және т.б. пайдалану), мынадай
принциптер ескерiлуге тиiс:
безендiрудiң қауiпсiздiгi;
безендiрудiң композициялық тұтастығы (дизайнерлiк әзiрлемелер жыл
сайын Интернетте, арнайы және бұқаралық БАҚ-та берiледi);
ұрандар мазмұнының жаңа жыл тақырыбына сәйкестiгi.
Мерекені ақпараттық-идеологиялық тұрғыдан қолдау
БАҚ-та Жаңа жылды жария етуде республиканың дамуының өткен жылғы
қорытындысына баса назар аударып, алдағы жылдың мiндеттерi мен болашағын
ашу қажет.
Қазіргi заманғы технологияларды пайдалана отырып, мемлекеттiң оң бет-
бейнесiн жақсарта түсу маңызды болып табылады.
Жаңа жыл қазақстандықтардың санасында әлеуметтік сенiмдiлiкпен,
қорғаны барын сезiнумен, мемлекет пен оның экономикасының тұрақтылығын ғана
емес, өзiнiң де отбасындағы орнықтылықты сезiнумен байланысты болуға тиiс.
Насихаттау неғұрлым демократиялық тәсiлдермен, бейресми түрде байыпты
жүзеге асырылуға тиіс.
Қаржы және ресурстар
Республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң қаржысын, салалар мен
ведомстволар бойынша бөлiнген қаржысын, демеушiлiк қаржысын, қайырымдылық
қорлар қаржысын Жаңа жылды өткiзудiң материалдық ресурстары деп айқындаған
жөн.
Еңбекшiлерге, жалданып жұмыс iстейтiндерге еңбекақыны толық төлеуге,
сондай-ақ әртүрлi сыйлықақыларды төлеуге көңiл бөлу қажет.
Мемлекеттiк республикалық комиссияны, аймақтық комиссияларды,
Қазақстан халықтары ассамблеясын, қоғамдық ұйымдармен қозғалыстарды, саяси
партияларды, ҒӨБ-дi, (ғылыми-өндiрiстiк бiрлестiктердi), ғылым және
мәдениет қайраткерлерiн, әртүрлi конфессияларды және т.б. жаңа жылдық
салтанатты мәжiлiстердi өткiзудiң ұйымдық ресурстары деп санауға болады.
Күтiлетiн нәтижелер
Жаңа жылдық мерекелердiң Тұжырымдамасын iске асырудың нәтижелерi
ретiнде Қазақстан халқының достығы мен ынтымақтастығын нығайту, олардың
болашақтағы айқын бағдарының болуы, реформаларды, демократияландыруды
жүргізу, азаматтық татулық пен ұлтаралық келісімді қамтамасыз ету
жүргiзiлiп отырған мемлекеттiк саясатқа байланысты қоғамда әлеуметтiк
сенiмдiлiктi, жағдайдың одан әрi жақсарта беретiнiне сенiмiн қалыптастыру
деп болжауға болады.
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ӘЙЕЛДЕР КYНI
8 наурыз - Халықаралық әйелдер күнi әйелдердiң бейбiтшiлiк,
демократия үшiн, әйелдердiң экономикалық, әлеуметтiк және саяси тең
құқықтылығы үшiн күрестегi халықаралық ынтымақтастық күнi ретiнде пайда
болып, тұңғыш рет 1911 жылы атап өтiлдi.
Тарихи эволюция барысында әйелдердiң қоғамдық санада ана, әйел,
адамзаттың тамаша екiншi жартысы ретiнде салтанат құруымен ол бiрте-бiрте
өзiнiң өткiр саяси және төңкерiсшiл мәнiн жоғалта бастады. Мереке қоғамның
бұқаралық санасында барған сайын неғұрлым азаматтық, бейбiтшiл сипатқа ие
болып келедi.
Қазақстанда бұл мереке демократиялық, зайырлы, құқықтық және
әлеуметтік мемлекет құру тұрғысында, сондай-ақ көпұлтты әрi көп конфессиялы
қоғам болуына байланысты айрықша маңызға ие. Оның мазмұнында қоғамды
әлеуметтiк және азаматтық салада қуатты топтастыру факторы болуға қабiлеттi
және жеке тұлғалық, этникалық, жалпымәдени әрi жалпыадамзаттық компоненттер
(негiздер) тоғысқан. Ол дербес, отбасылық-топтық, жалпы мемлекеттiк
деңгейлерде атап өтiлiп, күллi халықты жан-жақты қамтиды.
Сонымен қатар оның демократиялық бағыттылығы мен атаулылығы
Қазақстанның гендерлiк болмыс негiзiнде дүниежүзiлiк қоғамдастыққа
тереңiрек кiрiгуiне мүмкiндiк бередi.
Аталмыш мерекенiң атауы мен өткiзу мерзiмiн өзгерту жөнсiз.
Тұжырымдама, оның мақсаты мен мiндеттерi, сондай-ақ 8 наурыз -
Халықаралық әйелдер күнiнiң мазмұны қоғамды демократияландыру мен
либерализациялау жөнiндегi мемлекеттiк саясат жүйесiндегi оның орны мен
рөлiн айқындайды.
Мерекенiң мақсаты мен мiндеттерi
Мерекенi өткiзудiң негiзгi мақсаты қоғамдық өмiрдегi әйелдердiң даму
үстiндегi әлеуметтiк рөлiн көрсету мен нығайту, саяси тұрақтылықты,
азаматтық татулық пен ұлтаралық келiсiмдi қамтамасыз етудегi оның қызметiн
жандандыру болып табылады. Сонымен қатар мынадай мақсаттарды бөлiп айту
керек:
әйелдердiң азаматтық құқықтарын iске асыру негiзiнде қоғамдық
келiсiмдi, iшкi саяси тұрақтылықты нығайту;
әйелдердiң ана ретiнде отбасындағы рөлiн нығайту, қазақстандықтардың
отбасыларында қолайлы психологиялық жағдай туғызу;
әйелдерге мемлекеттiк қамқорлық саясатын қалыптастыру;
елде демографиялық ахуалды жақсарту;
өскелең ұрпақты ата-ананы құрметтеу, олар үшiн жауапкершiлiк сезiмiне
баулу, ұрпақтар арасындағы байланысты нығайту;
салауатты өмiр салтын қалыптастыру;
балаларды оқумен жаппай қамту үшiн күресу.
Мiндеттерi
Әйелдердiң мемлекеттiк және қоғамдық өмiрге тең құқылы қатысуының
көрсетілуін қамтамасыз ету.
Мемлекеттiң еңбек нарығында, халықтың этникалық шашыраңқы топтары
арасында әйелдердiң құқықтарын қорғауды, әйелдердiң денсаулығын қорғауды,
әйелдерге қатысты зорлық-зомбылыққа жол бермеуге бейiлдiлiгiн қуаттау.
Табысы төмен отбасылар мен жалғыз басты аналарға атаулы көмек
көрсету.
Қоғамда, әсiресе жастар арасында, әйелге құрмет сезiмiн қалыптастыру.
Ана болу, неке, отбасы құндылықтары мен қуанышын насихаттау және қолдау.
Салауатты өмiр салтын насихаттау.
Отбасының бойтұмардай сақтаушысы ретiнде әйелдердiң Қазақстан жерiнде
бейбiтшiлiк пен тыныштықты сақтаудағы рөлiн аша түсу.
Тұтас алғанда эмблемасы мен нышандары
Мереке эмблемасы етiп, жергiлiктi жерлерде таралымын көбейту үшiн
оларды графикалық дизайн жолымен айшықтай отырып, Әйел-Ананы, сондай-ақ "8"
цифрын бейнелейтiн кескiндi таңдау керек. Бұл үшiн не бүкiл әлемге әйгiлi
көркем бейненi (картинаны, портреттi, мүсiндi), не ұлттық автордың
Қазақстанның этникалық және тарихи ерекшелiктерiн көрсететiн сол тәрiздi
шығармасын таңдап алып, эмблеманың көркемдiк негiзiн айқындау ұсынылады.
Мерекенiң түр-түс үйлесiмi көктемнiң тууы мен табиғаттың оянуын бейнелейтiн
нәзiк пастель түстерде (нәзiк-жасыл, күңгiрт-сары, жұмсақ-көгiлдiр және
ашық қызғылт көрiнiс) табады.
Іс-шаралардың идеялық-көркемдiк тұжырымдамасы
iс-шараны атаулы, жоғары деңгейде, бiрiншi басшыларды қатыстыра
отырып жүргiзу;
әйелдердiң әлеуметтiк қорғансыз топтарына (мүгедектерге, қарияларға,
жалғыз басты әйелдерге, үй шаруасындағы әйелдерге, жұмыссыздарға) айрықша
назар аудару;
көшелер мен мереке өтетiн орындарды, бұл ретте жарнаманың қазiргi
заманғы құралдарын пайдалана отырып, мерекелiк безендiрудi ұйымдастыру
қажет;
әйелдердiң қоғам өмiрiндегi рөлiн, отбасылық құндылықтарды, аналық
мұратын баса көрсететiн сыйлықтар мiндеттi;
әйелдердi "Алтын алқа", "Күмiс алқа" алқаларымен, "Құрмет" орденiмен,
"Ерен еңбегi үшiн" медалiмен марапаттауды осы мерекеге орайластыру керек;
әйелдердiң мерей-мәртебесiн асыруға бағытталған, әйелдердi қолдау
жөнiндегi мемлекет саясатын баса көрсетуге және жандандыруға жәрдемдесетiн
аймақаралық, салалар, кәсiпорындар және сол сияқтылар бойынша конкурстар;
Көп балалы аналарды, әсiресе ана тәрбиесiнiң арқасында балалары
қоғамда табысқа қол жеткiзгендерiн ардақтау;
теледидар бағдарламаларын, баспасөз материалдарын мүмкiндiгiнше
отбасылық көру мен оқуға бағдарлау;
iс-шараларды, ұлттық дәстүрлер мен қазiргi заманғы болмысты үйлестiре
отырып, этномәдени ерекшелiктерге, байланысты бұқаралық қоғамдық өмiрге
жеткiлiктi араласа алмаған әйелдердi неғұрлым толық қамту үшiн өткізу
қажет.
Халықаралық әйелдер күнiн мерекелеуге байланысты салтанаттың шырқау
биiгi махаббат, ана болу бақытын, от басылық құндылықтарды бейнелейтiн
Бiрiншi ханымның қамқорлығымен өтетiн "Шолпан" (көктемгi зеңгiр аспандағы
ең жарық жұлдыз) көктемгi балы болуы мүмкiн Қысқы Президенттiк Жаңа жыл
балы сияқты "Шолпан" көктемгi балы да, елдегi көпке аты белгiлi әйелдер
қатыстырыла отырып, жоғары идеялық-көркемдiк деңгейде ұйымдастырылуға тиiс.
Бұл Бал мемлекеттiң ашықтығы мен демократиялылығын, оның жалпыадамзаттық
құндылықтарға бейiлдiлiгiн Қазақстан қоғамындағы әйелдердiң биiк
мәртебесiнiң танылуын, анаға, отбасына деген қадiр-құрметтi паш етуге тиiс.
"Шолпан" көктемгi балы:
Қазақстан өнер шеберлерiнiң және ұлттық, фольклорлық шығармашылық
ұжымдардың бiрлескен концертiн;
бал бағдарламасында сән үлгiлерiн көрсетудi, атақты әйелдермен сұхбат
жүргiзудi, қоғамдық-саяси өмiрдегi әйелдердiң жетiстiктерiн көрсетудi
көздеу маңызды;
мысалға, жыл сайынғы "Қазақстан аруы" республикалық сұлулық
байқауының бiр кезеңi тәрiздi, сұлулық байқауын;
бүлдiршiн және жасөспiрiм жастағы қыз балалар арасындағы шығармашылық
байқауды;
Қазақстан қоғамындағы әйелдердiң мәртебесi мен рөлiн көтеру үшiн
жағдай туғызу жөнiндегi мемлекеттiң күш-жiгерiн көрсетудi;
Балға "Бөбек" қоры балалар ауылдарынан балаларды, көп балалы аналарды
қатысуға тарту арқылы iске асырылатын ана тақырыбын қамтуға тиiс.
Мынадай жарқын дәстүрдi енгiзу ұсынылады. "Шолпан" Көктемгi Балы
елдiң Бiрiншi ханымының күллi қазақстандық отбасыларына Халықаралық әйелдер
күнi игiлiк пен молшылық, жақсылық пен жасампаздық, денсаулық пен қуаныш
тiлей отырып, сөз арнауымен аяқталады.
Мерекенi ақпараттық-идеологиялық тұрғыдан қолдау
Мерекені ақпараттық тұрғыдан қолдау теледидарда, радиода, баспасөзде
осы мерекенiң тарихын оның бағыттылығын нақты баяндауды да, Қазақстан
дамуының проблемаларымен әрi бағыттарымен байланыстыра қаралған адамзат
тарихындағы неғұрлым белгiлi әйелдер туралы ақпаратты да қамтуға тиiс.
Елдiң қоғамдық-саяси өмiрiндегi әйелдердiң рөлiн жария етудi, әйелдердiң
әлеуметтiк және қоғамдық мәртебесiн көтеруге бағытталған мемлекет
саясатының нәтижелерiн жарқын үлгiлермен өрнектей отырып, оған айрықша
назар аударуды ақпараттық науқанның басты тақырыбы ету қажет. Республикалық
және аймақтық басылымдарда құттықтау материалдарын әйелдерге арнап жазылған
немесе арналған көркем шығармалар жариялау, күллi бұқаралық ақпарат
құралдарында арнаулы айдарлар ашу маңызды.
Қаржы және ресурстар
Iс-шараны өткiзудiң материалдық негiзi:
республикалық және жергiлiктi бюджеттерден салалық кәсiпорындардан,
кәсiподақтардан және сол сияқтылардан арнаулы мақсатты қаржы бөлу;
қайырымдылық қорлары;
демеушiлiк қаржылары;
халықаралық және қазақстандық әйелдер ұйымдарының гранттары болуға
тиiс.
Салтанатты өткiзудiң ұйымдық ресурстары:
Қазақстан Республикасы Президентi жанындағы Отбасы және әйелдер
iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия, аймақтардағы, салалардағы және барлық
деңгейдегi ведомстволардағы осыған ұқсас құрылымдар;
Қазақстан халықтарының ассамблеясы, ұлттық-мәдени орталықтар;
қоғамдық, бейүкiметтiк, халықаралық гендерлiк ұйымдар, қайырымдылық
қорлары, бұқаралық ақпарат құралдары;
ғылым мен мәдениет қайраткерлерi, конфессияларды рухани жетекшiлерi.
Аталған тұжырымдаманы іске асырудан күтiлетiн нәтижелер:
"Қазақстан-2030" стратегиясының мiндеттерiн шешуде әйелдердiң
қоғамдық және саяси қызметiн жандандыру;
Қазақстанда азаматтық татулық пен ұлтаралық келiсiмді нығайту;
демократиялық құндылықтар негiзiнде қоғамды топтастыру;
демографиялық ахуалды жақсарту, отбасын нығайту;
мемлекеттiң қалыптасқан жағымды беделiн көтере түсу;
әйел құқықтарын қорғау мен iске асыру, ана мен баланы қорғау саласын
жақсарту;
жұмыссыз әйелдердiң санын қысқарту;
әйелдерге зорлық-зомбылық көрсету деңгейiн төмендету болуға тиiс.
Осы Тұжырымдаманы iске асырудың тиiмдiлiгiн бағалауды Қазақстан
Республикасының Президентi жанындағы Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi
ұлттық комиссия, сондай-ақ бейүкiметтiк әйелдер ұйымдарының тәуелсiз
қоғамдық сараптамасы жүзеге асыруға тиiс.
Бұл ретте мынадай жағдайларды:
бұқаралық шараларды өткiзуге атсалысқан әйелдер саны. Өткiзiлген iс-
шаралардың саны мен сапасын;
әлеуметтiк және қайырымдылық көмек қаржысының сомасы және онымен
қамтылған мұқтаж әйелдер саны, Орта есеппен бiр әйелге тиесiлi соманы;
орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қатысуымен өткiзiлген
қайырымдылық шараларының санын;
әйелдерге зорлық-зомбылық жасау оқиғаларын азайтудың әлеуметтiк
көрсеткiштерi, мұндай оқиғалардың неғұрлым толық есебiн;
еңбекпен қамтылған әйелдер санын бөлек, жалғыз басты аналар,
зейнеталды жасындағы әйелдер санын бөлек көрсету және тұтас алғанда
жұмыссыз әйелдер санын азайтуды;
ер адамдармен салыстырғанда әйелдерге еңбекақы төлеу деңгейiн;
балабақшалар мен бөбектер үйлерiндегi орындар санын ескеру қажет.
Тиiмдiлiгiн бағалау тұжырымдаманы талдаумен қамтамасыз етудi
жүргiзуге, оны түзетудiң мерзiмi мен параметрлерiн айқындауға мүмкiндiк
бередi.
НАУРЫЗ МЕЙРАМЫ
Наурыз мейрамы жер бетiндегi ең ежелгi мерекелердiң бiрi, ол
көктем мерекесi және табиғаттың оянуы ретiнде 5 мың жылдан астам уақыттан
берi аталып өтуде.
1926 жылы тыйым салынғаннан кейiн "Наурыз мейрамы" Қазақстанда тұңғыш
рет 1988 жылы мерекеленiп, кең көлемде қоғамдық сiлкiнiс тудырды. "Көктемгi
халықтық мереке - Наурыз мейрамы туралы" Қазақ КСР Президентiнiң 1991 жылғы
15 наурыздағы Жарлығы шыққаннан кейiн Наурыз мейрамы ресми танылды.
Жалпыадамзаттық құндылықтарды бекiту, республика халықтарының достығы
мен туыстығын нығайту, ежелгi дәстүрлердi қайта жаңғырту, сондай-ақ табиғат
пен адамның үйлесiмi, оның шынайы iзгiлiк тiнiнде рухани тазаруы мақсатында
Ел Президентi көктемгi күн мен түннiң теңесу күнi 22 наурызды Көктемгi
халықтық мереке күнi - Наурыз мейрамы етiп жариялады.
Сол уақыттан берi Наурыз мейрамын бүкiл республика бойынша кеңiнен
мерекелеу басталды. Мереке тек театрландырылған көрiнiстер мен салтанатты
тiгiлген киiз үйлер, дәмдi дайындалған наурыз көже түрiнде ғана емес,
сонымен қатар қайырымдылық шараларын өткiзу халықтық спорт ойындары, жасыл
көшеттердi күту, ағаш отырғызу, саябақтар мен басқа да демалыс орындарын,
көшелер мен алаңдарды тазарту түрiндегi қазiргi заманғы келбетiне ие болды.
Қазiргi күнi Наурыз мейрамы көктемгi, жалпыхалықтық мерекеге, еңбек
және бiрлiк мерекесiне айналды. Бүгiнгi күнi ол терең рухани-этикалық
мағынаға ие болып, онда қазiргi заманның ең көкейкестi мәселесi - адамның
табиғатпен бiрлiгi мен үндестiгi орын алған.
Наурыз мейрамы мерекесiнiң қазiргi заманғы келбетiн беру үшiн оны
iзгiлiк идеясына негiздей отырып, ұлтына және дiни нанымына қарамастан,
күллi халықты адамзаттың ежелгi мұраттарын түйсiнуге тартуға қабiлеттi iс-
шаралардың қазiргi заманғы нысандары мен мазмұнына назар аудару маңызды.
Көктем мен жаңарудың дiни емес мерекесi ретiнде Наурыз мейрамының түпкi
идеологиясын қысты шығарып салумен, Қазақстанның күллi халықтарының
өмiрiндегi басқа да маңызды сәттермен тамырластыруға, ортақ желiлер табуға
мүмкiндiк бередi.
Мерекенiң мақсаты мен мiндеттерi
Наурыз мейрамын мерекелеудiң мақсаты Қазақстан жерiнде бейбiтшiлiк
пен достықты нығайту, қоршаған ортаны сақтауға адамның табиғатпен және
қоғаммен үйлесiмдi өмiр сүруi үшiн қамқорлық жасау, болып табылады.
Мiндеттерi
Ұлтаралық қатынастар мәдениетiн тәрбиелеу, достық пен сенiмдiлiк
жағдайын жасау.
Азаматтық татулық пен ұлтаралық келiсiмдi нығайту, iшкi саяси
тұрақтылықты қамтамасыз ету.
Қазақстан халықтарының мәдениетiн жақындастыру, ортақ мәдени
құндылықтарды, жалпыұлттық сананы қалыптастыру.
Қоғамда әлеуметтiк серiктестiк қатынастарын қалыптастыру, қоғамның
табысы төмен әрi әлеуметтiк қорғансыз топтарына қайырымдылық көмек көрсету.
Қазақстан табиғатының бiрегейлiгiн, ұлт денсаулығының маңызды шарты
ретiнде табиғаттағы экологиялық тепе-теңдiкте сақтаудың қажеттiгiн
түйсiндiру.
Елдi мекендер аумақтарын абаттандыру оларды тәртiпте, тазалықта ұстау
жөнiндегi қоғамдық бастамаларды дамыту.
Тұтас алғанда эмблемасы мен нышандары
Мерекенiң нышаны ұлттық рухпен қазiргi заман стилiнде топшыланған,
ғасырлар тереңiнен келе жатқан адам, қоғам мен табиғаттың үйлесiмдi әлемi
идеяларына негiзделуге тиiс.
Мерекенiң түр-түс үйлесiмi табиғаттың оянуын, оның жаңаруын, жаңа
өскiндердi бейнелейтiн спектрдiң жасыл түсiне (ашық жасыл, әнтек жасыл,
қызыл қошқыл, қызғылт сары) негiзделген.
Мерекенiң идеялық-көркемдiк тұжырымдамасы
Достық пен азаматтық келiсiм идеясы. Наурыз мейрамын мерекелеудегi
идеологиялық өзектердiң бiрi ұлтаралық келiсiм, достық пен өзара сыйластық
болуға тиiс, соған орай бұл бағыттағы iс-шараларды халықтар арасындағы
достық, құрмет және бiр-бiрiне түсiнiстiкпен қарау аясында өткiзу қажет.
Ұлттық мәдениеттiң қазiргi заманғы жаңғыруы мен олардың жақындасуы
жағдайында ең таңдаулы халықтық салт-дәстүрлер мен салт-жораларды жарқын да
көңiлдi және әз Наурыз мейрамы күндерiнде сақтау мен көрсете бiлу маңызды.
Бұл ретте жарқын салт-жораларды фольклорлық негiзге құрылған
театрландырылған көрiнiстердi пайдалану ежелгi Наурыздың мазмұнын белгiлi
бiр дәрежеде жаңартып, қазiргi заманға лайықтап қана қоймай, оның халықтық
түп негiзiне, елдiң тарихы мен мәдениетiне құрметпен қарауға тәрбиелеуге
жәрдемдесуге тиiс.
Наурыз мейрамының өн бойында күллi iс-шараларда белгiлi музыканттар
мен шығармашылық ұжымдар гастролiн, кәсiби орындаушылармен бiрге
фольклорлық халықтық ұжымдардың бiрлесе отырып сахнаға шығуын республика
бойынша ұйымдастырып, мерекелiк көңiл-күйдi сақтау маңызды. Күллi
концерттiк алаңдарда халықтардың ұлттық мәдениетiн насихаттау оның сан
алуандығын көрсетумен қоса жүргiзiлуге тиiс.
Жаңару және табиғатпен үндестiк идеясы. Ол, бiр жағынан, ежелгi
дәстүрлер мен бүгiнгi күннiң жастарды қоршаған ортамен үндестiк пен тепе-
теңдiктi табуға шақыра отырып, ол үшiн жауапкершiлiкте болу сезiмiнде
баулуға қызмет етедi. Екiншi жағынан, сабақтастық принципiн сақтай отырып,
қариялар тәрбие құралдары арқылы Наурыздың игi дәстүрлерiн елдiң жас
ұрпағына қалдырады. Наурызды мерекелеу таңды дәстүрлi түрде қарсы алудан,
"Бұлақ көрсең көзiн аш" деген ежелгi салт-жорадан басталған. Таңды қарсы
ала тұрып, бүкiл ересек адамдар, жастар мен балалар қолдарына күрек, кетпен
алып, келiсiлген жерге - бұлақ басына немесе арық жағасына жиналып, оны
тазартқан. Содан кейiн бәрi бiрге құрметтi ақсақалдардың басшылығымен
ағаштар отырғызған.
Наурыз мейрамын мерекелеу күндерiнде қалыптасқан дәстүрдi жалғастыра
отырып, "Артыңда мал қалғанша, тал қалсын", "Бiр тал кессең, он тал ек"
аясында шаралар өткiзуге болады. Осы тақырып бойынша іс-шаралар жүргiзудiң
негiзгi нысандары елдi мекендерде және қалаларда, еңбек ұжымдарында
аулаларды, көшелердi, саябақтарды, алаңдарды, гүлзарларды және тағы сол
сияқтыларды тазалау, ағаштар мен жасыл екпелердi отырғызу, жаңа саябақтар
мен аллеялар жасау Аптасын немесе Онкүндiгiн өткiзу болуы мүмкiн.
Балабақша мен бөбектер үйi тәрбиеленушiлерiнiң, мектеп оқушыларының,
студенттердiң саябақтарға танымдық экскурсия жасауын, республиканың белгiлi
табиғат қорғау аймақтарына сапарлар ұйымдастыру, аймақтың өсімдіктерімен
және аң-құстарымен таныстыру. Жоғары және орта оқу орындарында қоршаған
ортаны қорғау проблемалары жөнiнде дәрiстер оқу да оқушыларды өз өлкесiне,
өсiмдiктер мен жануарлар әлемiне сүйiспеншiлiкпен қарауға тәрбиелеуге
көмектеседi.
Мұқтаждарға адал көмек көрсету идеясы. Қайырымдылық шараларды да
iзгiлiк пен бiрлiк идеялары сияқты Наурыздың таңдаулы iзгiлiк идеяларын
қайта жаңғырту мен сақтауға қызмет етедi.
Бұл бағыттағы iс-шаралар нысандарының бiрi мұқтаждарға күллi халық
болып риясыз көмектесетiн бүкiл халықтық асар болуы мүмкiн. Қоғамның
дәулеттi адамдары Наурыз мейрамы күндерi балалар үйлерiне, интернаттарға,
қарттар үйлерiне, қамқоршысы мен сүйенерi жоқ отбасыларына, қоғамның табысы
төмен және басқа да мұқтаж мүшелерiне белсендi қайырымдылық көмек көрсетуге
тиiс. Республикалық және аймақтық деңгейде қайырымдылық шараларын (азық-
түлiк себеттерiн тарату, қайырымдылық түскi астарын ұйымдастыру,
зейнеткерлер мен табысы аз отбасыларының балаларына ақысыз медициналық
қызмет көрсету және басқа да көптеген шараларды) ұйымдастыру әрi күллi
қалталы азаматтарды оған қатысуға шақыру мақсатқа сай келедi.
Мерекенi ақпараттық-идеологиялық тұрғыдан қолдау
Бұқаралық ақпарат құралдарының насихаттау мүмкiндiктерiн пайдалануға
айрықша назар аудару қажет. Бұқаралық ақпараттың күллi құралдары Наурыз
мейрамын мерекелеу күндерінде өз iс-шараларының халықтың әлеуметтiк
топтарының басым көпшiлiгi үшiн танымдық және қызықты болатын маңызды
бөлiгiне айрықша назар аударуға тиiс. Аймақтар арасында телекөпiрлер
жүргiзудiң, телемарафондар мен тақырыптық бағдарламалардың, ақпаратты
берудiң басқа нысандарының да Наурыз идеясын насихаттауда маңызы зор.
Республикалық "Казахстанская правда", "Егемен Қазақстан", "Ана тiлi" және
"Юридическая газета", аймақтық "Астана Ақшамы", "Вечерняя Астана",
"Целина", "Азия-транзит", ведомстволық "Қазақстан сарбазы" және басқа да
газет беттерiнде Наурыз мейрамын жария етудiң салыстырмалы талдауы орыс
тiлдi газеттер журналистерiнде Наурыз мейрамы туралы ақпарат көздерiнiң
жеткiлiксiздiгiн көрсеттi. Егер қазақ тiлдi басылымдар Наурыз мейрамының
тарихы мен мазмұнын кеңiнен жария етiп, тақырыпты терең игеруiн көрсетсе,
ал орыс тiлдi газеттердiң көпшiлiгi өткiзiлген мерекелiк iс-шаралар туралы
материалдармен немесе Наурыздың пайда болу тарихы туралы қысқа
анықтамалармен ғана шектеледi.
Жағдайды түзету үшiн Қазақстан жұртшылығының басым бөлiгiнiң Наурыз
мейрамына жалпыұлттық сипат беру процесiне кiрiге түсуiн, мерекенiң
бүкiлхалықтық мәнiн, iзгiлiк идеясын республикалық газет беттерiнде,
теледидар мен радиода аша түсу қажеттiгiне тиiстi атқарушы құрылымдардың
назарын аудару қажет.
Қаржы және ресурстар
Наурыз мейрамын Қазақстанда мерекелеудi дәстүр бойынша 22-наурыздан
бастап, 3 апта (21 күн) өткiзу ұсынылады. Әрбiр апта белгiлi бiр тақырып
аясында өткiзiлетiн болады. Iс-шара мазмұны бойынша апта девизiне сәйкес
келуге тиiс. Бұл ретте Қазақстанның ауа райы және жер жағдайын ескере
отырып, оларды бiр мезгiлде екi бағытта өткiзудiң: табиғаттың көктемде
оянуының Оңтүстiктен Солтүстiкке қарай ойысуын және мерекенің оңтүстiктен
солтүстiк аймақтарға қарай географиялық тұрғыдан кейiндеу келетiнiн ескере
отырып iске асырған жөн.
Соңғы жылдары ел аймақтарында қалыптасқан дәстүрлердi сақтай отырып,
мерекелiк iс-шараларды тақырыбы мен мазмұны бойынша белгілі бiр апталарда
оңтүстiк, орталық және солтүстiк аймақтарда өткiзу ұсынылады. Бұл - iс-
шараларды Наурыз мейрамын мерекелеудiң бүкiл кезеңiне тең дәрежеде бөлуге
және қолда бар ресурстарды тиiмдi пайдалануға мүмкiндiк бередi. Соңғы
жылдары Наурыз мейрамының белсендi әрi кеңiнен басталуы есте қаларлықтай
күштi әсермен аяқталмайтындықтан, үшiншi аптаның соңында астанада
республикалық деңгейде қорытынды iс-шаралар өткiзу ұсынылады.
Салтанатты қорытындылау шегi алдыңғы үш аптаның тақырыбы мен
идеологиясын, мерекенiң дәстүрлi салт-жораларын iске асыруды қамтитын,
Астанадағы тарихи-мәдени iс-қимыл болуға тиiс. Осы салтанаттың сценарий
жоспары мен салт-жораларды нақты әзiрлеудi мерекелердi өткiзу жоспарын
әзiрлеу кезiнде Тұжырымдама бекiтiлгеннен кейiн жүзеге асырған жөн.
Наурыз мейрамының барлық маңызды iс-шараларын үйлестiру үшiн атқарушы
билiк құрылымдарында мерекенi дайындаумен және өткiзумен айналысатын
комиссиялар немесе жұмыс топтарын құру мақсатқа сай келедi. Қазақстан
халықтары ассамблеясын, қоғамдық бейүкiметтiк ұйымдарды, ғылым, мәдениет
және өнер қайраткерлерiн тарту қажет.
Бұл орайда мiндеттi түрде мыналарды өткiзу керек:
шетелдiк және отандық iрi қаржы-өнеркәсiп компанияларының
қайырымдылық шараларын (балалар үйлерiне, интернаттарға, балалардың бiлiм
беру және медициналық мекемелерiне, қарттар үйiне көмек беру, апта,
онкүндiк, ай iшiнде зейнеткерлерге және халықтың жекелеген санаттарына
ақысыз медициналық, көлiк және коммуналдық қызметтер көрсету және т.с.с.);
қайырымдылық лотереяларының ұтыс ойындары және аукциондар өткiзу,
қарттар мен балалар үйлерi үшiн бiрiншi қажеттегi заттарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
тұжырымдамасы
Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі 2001 ж.
Тұжырымдаманың паспорты
Атауы. Қазақстан Республикасында мереке күндерiне дайындық пен оларды
өткiзудiң тұжырымдамасы
Әзiрлеуге негiздеме. Қазақстан Республикасы Президентi Әкiмшiлiгi
Басшысының 2001 жылғы 13 қаңтардағы N 20-51 тапсырмасы
Yйлестiрушiсi. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгi
Негiзгi әзiрлеушiлер. Президент Әкiмшiлiгiнiң Қоғамдық-саяси,
Мемлекеттiк-құқық, Ұйымдастыру-бақылау бөлiмдерi, Қауiпсiздiк Кеңесiнiң
Талдау орталығы, Мемлекеттiк хатшының Хатшылығы, Мәдениет, ақпарат және
қоғамдық келiсiм министрлiгi, облыстардың, Астана, Алматы қалалары
әкiмдерiнiң аппараттары
Iске асыру мерзiмi. 2001-2005 жж.
Қаржыландыру көздерi. Республикалық және жергiлiктi бюджет қаржысы,
демеушi ұйымдардың ресурстары
1. Кiрiспе
Мерекелер халықтың рухани-мәдени топтасуын, өскелең ұрпақтың
қоғамдануын, рухани және адамгершiлiк-имандылық құндылықтарды өрiстету мен
ұластыруды қамтамасыз ететiн ұлттың идеялық топтасуының қуатты факторы
екенін, қазiргi болмысты және мемлекеттiң стратегиялық даму басымдықтарын
ескере отырып, жалпымемлекеттiк мерекелерге дайындық пен оларды өткiзудiң
күллi жүйесiн тұжырымдамалық деңгейде қайта қараған жөн.
2. Тұжырымдаманың мақсаты мен мiндеттерi
Осы Тұжырымдаманы әзiрлеу мен iске асырудың мақсаты республиканың
қазiргi заманғы болмысын, күллi қоғам мен жеке алғанда әрбiр азамат үшiн
мән-маңызы бар құндылықтарды бейнелейтiн әрi әлемдiк қоғамдастыққа мәдени
кiрiгудi қамтамасыз ететiн мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң
бiрыңғай жүйесiн құру болып табылады.
Тұжырымдамаға қойылған мақсатқа сәйкес мынадай түбiрлi мiндеттердi
шешу көзделедi:
Қазақстан Республикасында мереке күндерiне дайындық пен оларды
өткiзудiң бiрыңғай қағидаттарын әзiрлеу;
мереке күндерiнiң мазмұны мен өткiзу нысанын оңтайландыру;
қазiргi заманғы РК-технологиялары негiзiнде мерекелердi ақпараттық-
насихаттық қамтамасыз етудiң нысандары мен әдiстерiн әзiрлеу;
мерекелердi материалдық-техникалық және қаржылай-бюджеттiк қамтамасыз
ету схемасын айқындау.
3. Мереке күндерiне дайындық пен оларды өткiзудiң
негiзгi қағидаттары
Әлемдiк практика көрсетіп отырғандай, ұлттық мереке мәртебесi мынадай
өлшемдерге сәйкес келедi:
ұлтына және дiнiне қарамастан, қоғамның барлық мүшелерi қолдайтын
құндылықтар мен бағдарларға ерекше мән беретiн жалпыұлттық сипаты;
осы этномәдени бiрлiкте қалыптасқан мерекенiң тарихи себептiлiгi;
осы мерекенiң пайда болуын және ресми салтанатты мәжiлiстердiң тиiстi
өрiсiн айқындаған уақиғаның жалпыұлттық ауқымы;
мемлекеттiң тарихи дамуының шынайы ерекшелiгiн көрсетуi;
мерекелерге жалпыұлттық сипат беру үшiн халықтың барлық әлеуметтiк,
этникалық, конфессиялық және басқа да топтарының мүдделерiн ескеруi;
ұлттық мереке мәртебесiнiң заңды ресiмделуi.
Әлем елдерiнiң көпшiлiгiнде ұлттық мерекелердiң мынадай функциялар
атқаратыны белгiлi:
жалпыұлттық сананы, жалпыұлттық мұраттар жүйесi мен ұлттың өмiр сүру
салтын қалыптастыруға, сондай-ақ қоғамның жалпыадамзаттық, либералдық-
демократиялық құндылықтар негiзiнде топтасуына жәрдемдеседi;
қоғамның өзiндiк мәдени бiрлiк ретiнде бiрiздендiрiлу процесiне
мүмкiндiк туғызады;
қоғамның әлемдiк мәдени кеңiстiкке кiрiгуiне мүмкiндiк жасайды.
Қазақстанның тарихи даму кезеңiнiң ерекшелiгiн ескере отырып,
мерекелер мынадай принциптерге сай келуге тиiс:
азақстанның мемлекеттiлiгiн нығайтуға;
қоғамның топтасуына, iшкi саяси тұрақтылықты, азаматтық татулық пен
ұлтаралық келiсiмдi қамтамасыз етуге;
қоғамның демократиялануына және ымырашылдығына;
қоғамда қолайлы әлеуметтiк-психологиялық жағдай туғызуға, әлеуметтiк
серiктестiк қарым-қатынастарын қалыптастыруға;
әлемдiк қоғамдастықта Қазақстанның оң бет-бейнесiн нығайтуға, оның
әлемдiк экономикалық кеңiстiкке кiрiгуiне;
қоғамды "Қазақстан-2030" Стратегиясының мiндеттерiн орындауға
жұмылдыру.
"Ұлттық" терминiнiң мағынасы мерекенiң қоғам үшiн ерекшелiгiн бейнелеп
қана қоймайды, ол қоғамдық даму мұқтаждары мен құндылықтарына сай келедi
және қоғамды осы дамудың мiндеттерiн iске асыруға жұмылдыруға ықпал етедi
деп тұжырымдауға болады.
Мереке (мереке күнi) ұлттық мерекеден өзгеше, жоғарыда аталған
өлшемдердiң кейбiрiне ғана сай келiп, жекелеген функцияларды ғана атқара
алады. Оның тарихи дамудың нақты кезеңi үшiн өзектi, мазмұны қоғам өмiрiнiң
өткiнші, неғұрлым субъективтi жақтарымен байланысты қосымша өзiндiк
белгiлерi мен ерекшелiктерi болуы мүмкiн.
Атаулы күн белгiленген өлшемдер мен функциялардың көбiне сәйкес келе
отырып, қоғамның мүшелерiнiң басым көпшiлiгi үшiн өзектi болады. Бiрақ
мереке мәнiнiң ерекшелiгiне қарай не мерекеге тән белгiлерi жоққа тән, не
өзi қалыптасу және даму процесiн бастан кешу үстiндегi және де ықтималында
ғана мерекеге айналар атаулы күн сөзсiз мереке болып танылмайды. Сонымен,
атаулы күн мереке мәртебесiне (белгiлерiне) жалаң сәйкес келгенiмен
объективтi себептермен осы деңгейдiң мазмұндық әлеуетiне ие емес.
Кәсiби мереке де жекелеген өлшемдерге сәйкес келiп, жоғарыда
аталған кейбiр функцияларды кәсiптiң сипаты мен ерекшелiгi арқылы
айқындалатын неғұрлым шағын әлеуметтiк топта ғана атқара алады. Бұл
мерекелердi дайындау мен өткiзу осы Тұжырымдаманың талаптары ескерiле
отырып жүзеге асырылады.
Бейресми (дiни) мереке осы Тұжырымдаманың өлшемдерi мен мiндеттерiне
толық жауап бермеуi мүмкiн, бiрақ ол оларға қайшы келмеуге тиiс.
Барлық аталған мерекелер санаттары жоғарыда көрсетілген принциптерге
сай болуға тиiс.
Осы орайда мерекелердiң жаңа құрылымын олардың сатылылығы мен
типологиясын мынадай басым бағыттар шеңберiнде айқындаған жөн:
жүйелі сипатты:
Мерекелердiң идеологиялық мазмұнын жаңарту (толығырақ "Қазақстан
Республикасында мереке күндерiн дайындау мен өткiзу стратегиясы" атты 4-
бөлiмдi қараңыз);
ұйымдық сипатты:
әрбiр мереке салтанатын iске асыру жөнiндегi шаралар республикалық,
аймақтық және жеке-азаматтық деңгейде өтуге тиiс. Оларды өткiзу мереке күнi
өтетiн салтанатты мәжiлiстермен шектелмейдi. Мереке қарсаңындағы жұмыс
күндерi мереке алдындағы күндер болып табылады және мереке алдындағы соңғы
күннiң жұмыс уақыты бiр сағатқа қысқарады деп белгiленсiн. Бұл күнi
кәсiпорындар мен мекемелерде мерекенiң тақырыбына сәйкес ресми iс-шаралар
мен салтанатты мәжiлiстер өткiзудi, сыйақылармен, бағалы сыйлықтармен
марапаттауды, алғыс жариялауды практикаға енгiзу қажет. Мереке қарсаңында
жәрмеңкелер өткiзудi; табысы төмен және әлеуметтiк қорғансыз топтар үшiн
медициналық қызмет көрсету, қоғамдық көлiкте жүру жөнiнде жеңiлдiктердi;
шығармашылық ұжымдардың, дәрiгерлердiң, заңгерлердiң алыс және қатынас қиын
аудандарға баруын көздеген жөн;
барлық мектепке дейiнгi, орта, жоғары бiлiм беру мекемелерiнде,
тәрбие беру мекемелерiнде Қазақстан Республикасының алдағы мерекесiнiң
тарихына, мазмұнына және идеологиясына арнап мереке қарсаңындағы күндерi
дәрiс өткiзу;
iс-шараларды өткiзiлетiн мерзiмдерi бойынша бiр-бiрiмен
қабаттаспайтындай етiп, кезең-кезеңмен өткiзу қажет. Аймақтық iс-шаралар
жалпы республикалық iс-шараларды тұтастай қайталамай, оларды толықтыра
түсiп, мазмұнын жергiлiктi деңгейде ашуға тиiс;
олардың артық саясатшылдығынан, қасаңдығынан, әсiре ресмилiгi мен
даңғазалығынан көрiнiс табатын мерекелердi өткiзу нысандарының
идеяшылдығын, оларды неғұрлым демократияландыру, адамдарға жуықтату жағына
қарай азайту қажет;
мерекелердiң нышандары мен эмблемаларын жоғары көркемдiк деңгейде
ғылым және өнер қайраткерлерi iшiнен сарапшыларды тарта отырып, жасау
қажет, авторлар және дизайнерлер мен суретшiлер ұжымдары жұмыстарына
республикалық деңгейде логотиптердi мiндеттi түрде бекiте отырып,
конкурстық таңдаулар өткiзу;
iс-шаралардың халықтың белгiлi бiр әлеуметтiк жiктерiне айқын
бағытталуы олардың тиiмдiлiгiнiң аса маңызды шарты болып табылады.
Мерекелiк салтанатта денi басым, өздерi үшiн (соғыс және еңбек ардагерлерi,
балалар, әйелдер және т.б.) осы мереке мейлiнше маңызды әлеуметтiк топты
айқындау және оған бiрқатар iс-шараларды атаулы түрде арнау қажет;
негiзгi назарды практикалық iстерге аудару (халықтың табысы төмен
топтарына атаулы материалдық қолдау көрсету; нақты әлеуметтiк мәселелердi
шешуге бағытталған бұқаралық шаралар және т.б.);
мерекелердi дайындау мен өткiзу процесiне халықтың жаппай тартылуын
қамтамасыз ету;
мерекелердi коммерциялық тұрғыда тиiмдi немесе, ең болмағанда, өзiн-
өзi өтейтiн мерекелерге айналдыру мүмкiндiгiн қарастыру. Мысалы, туристер
тарту есебiнен.
Тұжырымдаманың тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында оны екi бағытта: осы
Тұжырымдаманың iске асырылуын мемлекеттiк саясаттың басқа бағыттарымен
үйлестiруге және байланыстыруға мүмкiндiк беретiн ұйымдық бағытта;
өзгермелi қоғамдық-саяси жағдайларға сәйкес дер кезiнде Тұжырымдамаға
түзету енгiзiп отыруға мүмкiндiк беретiн ақпараттық-талдау бағытында жүзеге
асырған жөн.
4. Қазақстан Республикасында мереке күндерiне
дайындық пен оларды өткiзудiң стратегиясы
ЖАҢА ЖЫЛ
"Қазақстан Республикасындағы мереке күндерi туралы" Қазақстан
Республикасы Президентiнiң 1995 жылғы 18 қазандағы N 2534 Жарлығымен 1 және
2 қаңтар мереке күндерi болып жарияланған.
Жаңа жыл григориан жыл санауды қабылдаған мемлекеттерде дәстүрлi
аталып өтiледi. Ресейде бұл мерекені I Петр 1700 жылы Жаңа жылды тойлауды
"басқа еуропа халықтарымен келiсiмге" келтiру мақсатында енгiздi. Соңғы
ғасырда мереке зайырлы сипатқа ие болды.
КСРО пайда болғаннан кейiн мемлекеттiк мереке ретiнде Одақтың бүкiл
аумағында және Еуропаның көптеген социалистiк елдерiне тарады. Еуропа,
Америка және Австралия елдерiнде рождество мерекелерiнiң үлкен мәнi бар,
Шығыс және Азия елдерiнде Жаңа жыл ай немесе күн күнтiзбелерi бойынша
аталып өтiледi және әр түрлi айларға сәйкес келедi.
1-2 қаңтарда сол сияқты басқа да халықаралық және ұлттық мерекелер
атап өтiледi: Дүниежүзiлік бейбiтшiлiк күнi (VI Павел папа енгiзген, 1968
жылдан берi аталып өтiледi), Тәуелсiздiк күнi (Гаити Республикасы, Судан
Республикасы), Азаттық алу күнi (Куба Республикасы) және т.б.
Қазақстанда Жаңа жыл 1-2 қаңтарда атап өтiледi және халықтың ең
сүйiктi мерекелерiнiң бiрi болып табылады.
Тұтастай алғанда, Қазақстанда осы мерекеге тән мынадай негiзгi
белгiлердi атап өтуге болады:
мерекемен өткен кезеңнiң қоғам қызметiнiң барлық саласындағы
қорытындысы және жаңа мiндеттер мен мақсаттардың мемлекет ауқымында да,
сондай-ақ жеке алғанда, отбасы мен әрбiр адам деңгейiнде де iске
асырылуының басталуы байланыстырылады;
Жаңа жыл ең бұқаралық мерекелердiң бiрi болып табылады. Осы кезеңде
қатысушылар санының көптiгiне арналған iс-шаралардың елеулi бөлiгi
өткiзiледi (балалар мерекелерi, жастар балы және т.б.). Сонымен бiрге Жаңа
жыл отбасы мерекелерiнiң санатына жатады.
Сөйтiп, Жаңа жыл мерекесi ұлты мен дiнiне қарамастан, барлық адамның
өмiрiндегi маңызды оқиға болып табылады. Онда жалпыадамзаттық,
демократиялық құндылықтар түрiнде топтастыру әлеуетi бар. Бұл орайда ол
қайырымдылыққа, халықтың табысы төмен топтарына, балаларға, мүгедектерге
мемлекеттік қамқорлық көрсету үшін зор мүмкiндiктер туғызады.
Мерекенiң мақсаты мен мiндеттерi
Мерекенiң мақсаты - қоғамда әлеуметтiк сенiмдiлiк сезiмiн
қалыптастыру, қоғамды имандылық, қоғамдық келiсiм және қазақстандық
отансүйгiш идеялары төңiрегiнде топтастыру.
Мiндеттер
Жалпыдемократиялық және жалпыадамзаттық құндылықтарға негiзделген
қоғамды топтастыру.
Халықтың әлеуметтiк қорғансыз топтарына атаулы көмек көрсету,
қайырымдылық пен демеушiлiк институтын қалыптастыру.
Салауатты өмiр салтын қалыптастыру, мерекенi халықты спорттың қысқы
түрлерiмен шұғылдануға тарту үшiн пайдалану.
Мемлекеттiң өткен жылдағы оң жетiстiктерiн насихаттауға және жаңа
жылда көзделген мақсаттарды түсiндiруге бағытталған мерекенi ақпараттық-
идеологиялық тұрғыдан қолдау.
Қоғамда жалпыадамзаттық құндылықтарға негiзделген дәстүрлерді одан
әрі қалыптастыру.
Отбасының бос уақытын ұйымдастыру, отандық жаңа жылдық ойын-сауық
телерадио бағдарламаларын жасау.
Жаңа жылды тойлаудың мақсаты мен мiндеттерiне қол жеткiзу мынадай
негiзгi бағыттарда жүзеге асырылуға тиiс: ақпараттық-насихаттық; мәдени-
бұқаралық; атаулы қайырымдылық көмек көрсету және мемлекеттiк, аймақтық
және жергiлiктi деңгейде атап өтiлуге тиiс.
Жаңа жылдық мерекенiң эмблемасы мен нышаны алдымен отбасылық
құндылықтарды, мейiрiмдiлiктi, Жаңа жылда жаңа жетiстiктерге қол жеткiзу
сенімiн бейнелеуге тиiс. Нышандар жасаудың көп жылғы тәжiрибесi бар,
сондықтан аймақтарға негiзгi тақырыпты дербес әзiрлеуге мүмкiндiк беріп,
тек саяси сәттердi бейнелейтiн жетекшi тақырыптарды айқындаған жөн.
Мереке эмблемасының бейнеленуi адамдарды қуантатындай, ашық,
үйлесiмдi, көзге жылы болуға тиiс. Әрбiр үйде тұратын мереке эмблемасы бар
бұйымдар (шарлар, жапсырмалар, ойыншықтар және т.б.) жасау үшiн эмблеманы
жобалау мереке басталғанға дейiн аяқталуға тиiс. Эмблемамен бiрге 12 жылдық
циклды негiзге ала отырып, ұлттық бояумен мерекелiк бойтұмарды жасаған жөн.
Жаңа жылдың түр-түс үйлесiмi көк түстiң спектрiне (ақшыл-көгiлдiр,
көгiлдiр, көк, қара көк) және қызыл түске - от түсiне негiзделiп ақ сұр
түсте жасалуға тиiс.
Мерекелiк идеялық көркемдiк тұжырымдамасы
Қазақстан Республикасы Президентiнiң күллi мемлекеттiк электрондық
БАҚ бойынша өтiп бара жатқан жылдың соңғы минуттарында берiлетiн жыл
сайынғы құттықтауы. Құттықтаудың негiзгi идеясы - өткен жылдың негiзгi
қорытындыларын көрсету және мемлекет дамуының алдағы жылдағы басым
бағыттарын жария ету.
Президенттiң Жаңа жыл қарсаңындағы сөз сөйлеуi қазақстандық
отансүйгiштiктi қалыптастырудың ең әсерлi компоненттерiнiң бiрi болып
табылады, халық оны мемлекеттiң саяси тұрақтылығының белгiсi ретiнде
қабылдайды. Президент сөз сөйлеген сәтiнде өзiнiң Мемлекет басшысы, оның
жоғары лауазымды тұлғасы, халық пен мемлекеттiк билiк бiрлiгiнiң нышаны әрi
кепiлi (Қазақстан Республикасы Конституциясының 40-бабы) ретiндегi
мiндеттерiн неғұрлым айқын iске асырады.
Жаңа жылдық iс-шараларды ел басшылығының қатысуымен ұйымдастыру мен
өткiзу жөнiндегi жұмыс маңыздылығы бойынша келесi бағыт болып табылады.
Президенттiң жаңа жылдық шыршасы
Президенттiң жаңа жылдық шыршасы Қазақстанда 1991 жылдан бастап жетiм
балалар, мектеп-интернаттар тәрбиеленушiлерi, ата-аналарының қамқорлығынсыз
қалған балалар мен табысы аз көпбалалы отбасы балалары үшiн өткiзiледi.
Мерекенің мазмұны ағымдағы жылдың тақырыбымен айқындалады. Шырша жыл сайын
Қазақстанның бір облыс орталығында өткiзiледi. Мерекенiң теледидарда
көрсетiлетiн нұсқасы жасалады, оны "Хабар" компаниясы дәстүрлi түрде 1
қаңтарда берiп отырады. Бұл iс-шараның тәрбиелiк мәнiн едәуiр кеңейтедi әрi
оның дайындығына да талапты күшейтедi.
Алғашқы мерекенi атап өткен күннен берi 10 жыл iшiнде осындай iс-
шараларды тиiмдi тәрбие құралы ретiнде пайдалану жөнiнде едәуiр тәжiрибе
қалыптасқан.
Жыл сайын, соның iшiнде жергiлiктi жаңа жылдық балалар мерекесi үшiн:
балалар үшiн отансүйгiштiк бағыттағы жаңа поэзиялық және музыкалық
шығармаларды, әсiресе оларды мемлекеттiк тiлде жасау жөнiндегi жұмысты
жүргiзу;
мерекенi балалар үшiн әсерлi деңгейде, белгiлi жас тобына түсiнiктi
етiп ұйымдастыруға мүмкiндiк беретiн сценарий материалының дайындалуын
қамтамасыз ету;
осындай шыршатойды өткiзудiң сценарий жоспары осы iс-шараға
шақырылған әрбiр баланың белсендi қатысуы ескерiле отырып, қайта қаралуға
және жаңалануға тиiс;
мерекелерге дайындық жасау кезiнде ағымдағы және жаңа жылдың
тақырыбын ескеру;
республикалық және аймақтық (облыстық, аудандық) мерекелер үшiн
сценарийлер жасаудың конкурстық тетiгiн қамтамасыз ету қажет.
Жаңа жылдық жастар балы 1994-1997 жылдары өткiзiлдi. Iс-шараға
Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә.Назарбаев және оның отбасы
қатысатын. Кездесуге жас ғалымдар, шығармашылық жастар, ең үздiк спортшылар
шақырылатын. Жаңа жылдық жастар балын өткiзудi қайта жаңғырту мүмкiндiгiн
қарастырған жөн.
Балалар үшiн аймақтық деңгейде әкiмдердiң жаңа жылдық шыршалары
өткiзiледi. Соңғы кезде түрлi ұйымдардың халық үшiн сан жағынан да едәуiр
көп, сапасы жағынан да жеткiлiктi жақсы, ақылы жаңа жылдық iс-шараларды
өткiзетiнiн ескере отырып, жергiлiктi органдар халықтың әлеуметтiк
қорғансыз топтары: жетiм балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған
балалар, мүгедектер, жалғызiлiктi зейнеткерлер және т.б. үшiн қайырымдылық
іс-шараларын ұйымдастыруға ерекше көңiл бөлуi қажет.
Қалыптасқан iзгiлiк дәстүрлерiн пайдалана отырып, жергiлiктi деңгейде
халықтың ұйымдасқан топтарына жаңа жылдық мерекелердi, бұқаралық iс-
шараларға қатыса алмай үйде қалатын мүгедек балалар үшiн атаулы
құттықтауларды (Аяз Ата мен Ақшақардың келуiн), табысы аз азаматтар үшiн
қайырымдылық ас ұйымдастыруға болады. Осы жұмысқа қоғамдық институттарды
және халықты кеңiнен тарту қажет. Халықтың қайырымдылық iзгiлiк қызметке
деген ұмтылысын қалыптастыру үшiн БАҚ-тың белсендi және мақсатты
бағытталған жұмысының маңызы зор.
Бұқаралық іс-шараларды үй-жайлардан тыс ұйымдастыру қажеттiгiне көңiл
бөлген жөн. Мұз қалашықтарының бүкiл жергiлiктi тұрғындар үшiн қысқы ойын-
сауық орталықтары ретiнде қолжетiмдi болуы өздерiн жақсы жағынан танытты.
Салауатты өмiр салтын насихаттау үшiн әуесқой аула командалары
арасындағы спорттың қысқы түрлерi бойынша жарыстар, өткен жылдан жаңа жылға
өтудiң бұқаралық эстафеталары (мысалы, 1999 жылдан 2000 жылға) және т.б.
(осындай жарыстарды өткiзу үшiн жергiлiктi органдар мемлекеттiк спорт
бағдарламасына сәйкес қарапайым спорт құрылыстарын: хоккей алаңдары, шаңғы
жолдарын, сырғанақтарды және т.б. салуы қажет) сияқты таза ауада
өткiзiлетiн бұқаралық iс-шаралардың мүмкiндiгi зор.
Елдi мекендердiң қазiргi заманға сай безендiрiлуi де үлкен рөл
атқарады. Қалыптасқан дәстүрлерден басқа (электрлi әшекейлердi, мұз бен
қардан жасалған мүсiндердi, ұрандарды және т.б. пайдалану), мынадай
принциптер ескерiлуге тиiс:
безендiрудiң қауiпсiздiгi;
безендiрудiң композициялық тұтастығы (дизайнерлiк әзiрлемелер жыл
сайын Интернетте, арнайы және бұқаралық БАҚ-та берiледi);
ұрандар мазмұнының жаңа жыл тақырыбына сәйкестiгi.
Мерекені ақпараттық-идеологиялық тұрғыдан қолдау
БАҚ-та Жаңа жылды жария етуде республиканың дамуының өткен жылғы
қорытындысына баса назар аударып, алдағы жылдың мiндеттерi мен болашағын
ашу қажет.
Қазіргi заманғы технологияларды пайдалана отырып, мемлекеттiң оң бет-
бейнесiн жақсарта түсу маңызды болып табылады.
Жаңа жыл қазақстандықтардың санасында әлеуметтік сенiмдiлiкпен,
қорғаны барын сезiнумен, мемлекет пен оның экономикасының тұрақтылығын ғана
емес, өзiнiң де отбасындағы орнықтылықты сезiнумен байланысты болуға тиiс.
Насихаттау неғұрлым демократиялық тәсiлдермен, бейресми түрде байыпты
жүзеге асырылуға тиіс.
Қаржы және ресурстар
Республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң қаржысын, салалар мен
ведомстволар бойынша бөлiнген қаржысын, демеушiлiк қаржысын, қайырымдылық
қорлар қаржысын Жаңа жылды өткiзудiң материалдық ресурстары деп айқындаған
жөн.
Еңбекшiлерге, жалданып жұмыс iстейтiндерге еңбекақыны толық төлеуге,
сондай-ақ әртүрлi сыйлықақыларды төлеуге көңiл бөлу қажет.
Мемлекеттiк республикалық комиссияны, аймақтық комиссияларды,
Қазақстан халықтары ассамблеясын, қоғамдық ұйымдармен қозғалыстарды, саяси
партияларды, ҒӨБ-дi, (ғылыми-өндiрiстiк бiрлестiктердi), ғылым және
мәдениет қайраткерлерiн, әртүрлi конфессияларды және т.б. жаңа жылдық
салтанатты мәжiлiстердi өткiзудiң ұйымдық ресурстары деп санауға болады.
Күтiлетiн нәтижелер
Жаңа жылдық мерекелердiң Тұжырымдамасын iске асырудың нәтижелерi
ретiнде Қазақстан халқының достығы мен ынтымақтастығын нығайту, олардың
болашақтағы айқын бағдарының болуы, реформаларды, демократияландыруды
жүргізу, азаматтық татулық пен ұлтаралық келісімді қамтамасыз ету
жүргiзiлiп отырған мемлекеттiк саясатқа байланысты қоғамда әлеуметтiк
сенiмдiлiктi, жағдайдың одан әрi жақсарта беретiнiне сенiмiн қалыптастыру
деп болжауға болады.
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ӘЙЕЛДЕР КYНI
8 наурыз - Халықаралық әйелдер күнi әйелдердiң бейбiтшiлiк,
демократия үшiн, әйелдердiң экономикалық, әлеуметтiк және саяси тең
құқықтылығы үшiн күрестегi халықаралық ынтымақтастық күнi ретiнде пайда
болып, тұңғыш рет 1911 жылы атап өтiлдi.
Тарихи эволюция барысында әйелдердiң қоғамдық санада ана, әйел,
адамзаттың тамаша екiншi жартысы ретiнде салтанат құруымен ол бiрте-бiрте
өзiнiң өткiр саяси және төңкерiсшiл мәнiн жоғалта бастады. Мереке қоғамның
бұқаралық санасында барған сайын неғұрлым азаматтық, бейбiтшiл сипатқа ие
болып келедi.
Қазақстанда бұл мереке демократиялық, зайырлы, құқықтық және
әлеуметтік мемлекет құру тұрғысында, сондай-ақ көпұлтты әрi көп конфессиялы
қоғам болуына байланысты айрықша маңызға ие. Оның мазмұнында қоғамды
әлеуметтiк және азаматтық салада қуатты топтастыру факторы болуға қабiлеттi
және жеке тұлғалық, этникалық, жалпымәдени әрi жалпыадамзаттық компоненттер
(негiздер) тоғысқан. Ол дербес, отбасылық-топтық, жалпы мемлекеттiк
деңгейлерде атап өтiлiп, күллi халықты жан-жақты қамтиды.
Сонымен қатар оның демократиялық бағыттылығы мен атаулылығы
Қазақстанның гендерлiк болмыс негiзiнде дүниежүзiлiк қоғамдастыққа
тереңiрек кiрiгуiне мүмкiндiк бередi.
Аталмыш мерекенiң атауы мен өткiзу мерзiмiн өзгерту жөнсiз.
Тұжырымдама, оның мақсаты мен мiндеттерi, сондай-ақ 8 наурыз -
Халықаралық әйелдер күнiнiң мазмұны қоғамды демократияландыру мен
либерализациялау жөнiндегi мемлекеттiк саясат жүйесiндегi оның орны мен
рөлiн айқындайды.
Мерекенiң мақсаты мен мiндеттерi
Мерекенi өткiзудiң негiзгi мақсаты қоғамдық өмiрдегi әйелдердiң даму
үстiндегi әлеуметтiк рөлiн көрсету мен нығайту, саяси тұрақтылықты,
азаматтық татулық пен ұлтаралық келiсiмдi қамтамасыз етудегi оның қызметiн
жандандыру болып табылады. Сонымен қатар мынадай мақсаттарды бөлiп айту
керек:
әйелдердiң азаматтық құқықтарын iске асыру негiзiнде қоғамдық
келiсiмдi, iшкi саяси тұрақтылықты нығайту;
әйелдердiң ана ретiнде отбасындағы рөлiн нығайту, қазақстандықтардың
отбасыларында қолайлы психологиялық жағдай туғызу;
әйелдерге мемлекеттiк қамқорлық саясатын қалыптастыру;
елде демографиялық ахуалды жақсарту;
өскелең ұрпақты ата-ананы құрметтеу, олар үшiн жауапкершiлiк сезiмiне
баулу, ұрпақтар арасындағы байланысты нығайту;
салауатты өмiр салтын қалыптастыру;
балаларды оқумен жаппай қамту үшiн күресу.
Мiндеттерi
Әйелдердiң мемлекеттiк және қоғамдық өмiрге тең құқылы қатысуының
көрсетілуін қамтамасыз ету.
Мемлекеттiң еңбек нарығында, халықтың этникалық шашыраңқы топтары
арасында әйелдердiң құқықтарын қорғауды, әйелдердiң денсаулығын қорғауды,
әйелдерге қатысты зорлық-зомбылыққа жол бермеуге бейiлдiлiгiн қуаттау.
Табысы төмен отбасылар мен жалғыз басты аналарға атаулы көмек
көрсету.
Қоғамда, әсiресе жастар арасында, әйелге құрмет сезiмiн қалыптастыру.
Ана болу, неке, отбасы құндылықтары мен қуанышын насихаттау және қолдау.
Салауатты өмiр салтын насихаттау.
Отбасының бойтұмардай сақтаушысы ретiнде әйелдердiң Қазақстан жерiнде
бейбiтшiлiк пен тыныштықты сақтаудағы рөлiн аша түсу.
Тұтас алғанда эмблемасы мен нышандары
Мереке эмблемасы етiп, жергiлiктi жерлерде таралымын көбейту үшiн
оларды графикалық дизайн жолымен айшықтай отырып, Әйел-Ананы, сондай-ақ "8"
цифрын бейнелейтiн кескiндi таңдау керек. Бұл үшiн не бүкiл әлемге әйгiлi
көркем бейненi (картинаны, портреттi, мүсiндi), не ұлттық автордың
Қазақстанның этникалық және тарихи ерекшелiктерiн көрсететiн сол тәрiздi
шығармасын таңдап алып, эмблеманың көркемдiк негiзiн айқындау ұсынылады.
Мерекенiң түр-түс үйлесiмi көктемнiң тууы мен табиғаттың оянуын бейнелейтiн
нәзiк пастель түстерде (нәзiк-жасыл, күңгiрт-сары, жұмсақ-көгiлдiр және
ашық қызғылт көрiнiс) табады.
Іс-шаралардың идеялық-көркемдiк тұжырымдамасы
iс-шараны атаулы, жоғары деңгейде, бiрiншi басшыларды қатыстыра
отырып жүргiзу;
әйелдердiң әлеуметтiк қорғансыз топтарына (мүгедектерге, қарияларға,
жалғыз басты әйелдерге, үй шаруасындағы әйелдерге, жұмыссыздарға) айрықша
назар аудару;
көшелер мен мереке өтетiн орындарды, бұл ретте жарнаманың қазiргi
заманғы құралдарын пайдалана отырып, мерекелiк безендiрудi ұйымдастыру
қажет;
әйелдердiң қоғам өмiрiндегi рөлiн, отбасылық құндылықтарды, аналық
мұратын баса көрсететiн сыйлықтар мiндеттi;
әйелдердi "Алтын алқа", "Күмiс алқа" алқаларымен, "Құрмет" орденiмен,
"Ерен еңбегi үшiн" медалiмен марапаттауды осы мерекеге орайластыру керек;
әйелдердiң мерей-мәртебесiн асыруға бағытталған, әйелдердi қолдау
жөнiндегi мемлекет саясатын баса көрсетуге және жандандыруға жәрдемдесетiн
аймақаралық, салалар, кәсiпорындар және сол сияқтылар бойынша конкурстар;
Көп балалы аналарды, әсiресе ана тәрбиесiнiң арқасында балалары
қоғамда табысқа қол жеткiзгендерiн ардақтау;
теледидар бағдарламаларын, баспасөз материалдарын мүмкiндiгiнше
отбасылық көру мен оқуға бағдарлау;
iс-шараларды, ұлттық дәстүрлер мен қазiргi заманғы болмысты үйлестiре
отырып, этномәдени ерекшелiктерге, байланысты бұқаралық қоғамдық өмiрге
жеткiлiктi араласа алмаған әйелдердi неғұрлым толық қамту үшiн өткізу
қажет.
Халықаралық әйелдер күнiн мерекелеуге байланысты салтанаттың шырқау
биiгi махаббат, ана болу бақытын, от басылық құндылықтарды бейнелейтiн
Бiрiншi ханымның қамқорлығымен өтетiн "Шолпан" (көктемгi зеңгiр аспандағы
ең жарық жұлдыз) көктемгi балы болуы мүмкiн Қысқы Президенттiк Жаңа жыл
балы сияқты "Шолпан" көктемгi балы да, елдегi көпке аты белгiлi әйелдер
қатыстырыла отырып, жоғары идеялық-көркемдiк деңгейде ұйымдастырылуға тиiс.
Бұл Бал мемлекеттiң ашықтығы мен демократиялылығын, оның жалпыадамзаттық
құндылықтарға бейiлдiлiгiн Қазақстан қоғамындағы әйелдердiң биiк
мәртебесiнiң танылуын, анаға, отбасына деген қадiр-құрметтi паш етуге тиiс.
"Шолпан" көктемгi балы:
Қазақстан өнер шеберлерiнiң және ұлттық, фольклорлық шығармашылық
ұжымдардың бiрлескен концертiн;
бал бағдарламасында сән үлгiлерiн көрсетудi, атақты әйелдермен сұхбат
жүргiзудi, қоғамдық-саяси өмiрдегi әйелдердiң жетiстiктерiн көрсетудi
көздеу маңызды;
мысалға, жыл сайынғы "Қазақстан аруы" республикалық сұлулық
байқауының бiр кезеңi тәрiздi, сұлулық байқауын;
бүлдiршiн және жасөспiрiм жастағы қыз балалар арасындағы шығармашылық
байқауды;
Қазақстан қоғамындағы әйелдердiң мәртебесi мен рөлiн көтеру үшiн
жағдай туғызу жөнiндегi мемлекеттiң күш-жiгерiн көрсетудi;
Балға "Бөбек" қоры балалар ауылдарынан балаларды, көп балалы аналарды
қатысуға тарту арқылы iске асырылатын ана тақырыбын қамтуға тиiс.
Мынадай жарқын дәстүрдi енгiзу ұсынылады. "Шолпан" Көктемгi Балы
елдiң Бiрiншi ханымының күллi қазақстандық отбасыларына Халықаралық әйелдер
күнi игiлiк пен молшылық, жақсылық пен жасампаздық, денсаулық пен қуаныш
тiлей отырып, сөз арнауымен аяқталады.
Мерекенi ақпараттық-идеологиялық тұрғыдан қолдау
Мерекені ақпараттық тұрғыдан қолдау теледидарда, радиода, баспасөзде
осы мерекенiң тарихын оның бағыттылығын нақты баяндауды да, Қазақстан
дамуының проблемаларымен әрi бағыттарымен байланыстыра қаралған адамзат
тарихындағы неғұрлым белгiлi әйелдер туралы ақпаратты да қамтуға тиiс.
Елдiң қоғамдық-саяси өмiрiндегi әйелдердiң рөлiн жария етудi, әйелдердiң
әлеуметтiк және қоғамдық мәртебесiн көтеруге бағытталған мемлекет
саясатының нәтижелерiн жарқын үлгiлермен өрнектей отырып, оған айрықша
назар аударуды ақпараттық науқанның басты тақырыбы ету қажет. Республикалық
және аймақтық басылымдарда құттықтау материалдарын әйелдерге арнап жазылған
немесе арналған көркем шығармалар жариялау, күллi бұқаралық ақпарат
құралдарында арнаулы айдарлар ашу маңызды.
Қаржы және ресурстар
Iс-шараны өткiзудiң материалдық негiзi:
республикалық және жергiлiктi бюджеттерден салалық кәсiпорындардан,
кәсiподақтардан және сол сияқтылардан арнаулы мақсатты қаржы бөлу;
қайырымдылық қорлары;
демеушiлiк қаржылары;
халықаралық және қазақстандық әйелдер ұйымдарының гранттары болуға
тиiс.
Салтанатты өткiзудiң ұйымдық ресурстары:
Қазақстан Республикасы Президентi жанындағы Отбасы және әйелдер
iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия, аймақтардағы, салалардағы және барлық
деңгейдегi ведомстволардағы осыған ұқсас құрылымдар;
Қазақстан халықтарының ассамблеясы, ұлттық-мәдени орталықтар;
қоғамдық, бейүкiметтiк, халықаралық гендерлiк ұйымдар, қайырымдылық
қорлары, бұқаралық ақпарат құралдары;
ғылым мен мәдениет қайраткерлерi, конфессияларды рухани жетекшiлерi.
Аталған тұжырымдаманы іске асырудан күтiлетiн нәтижелер:
"Қазақстан-2030" стратегиясының мiндеттерiн шешуде әйелдердiң
қоғамдық және саяси қызметiн жандандыру;
Қазақстанда азаматтық татулық пен ұлтаралық келiсiмді нығайту;
демократиялық құндылықтар негiзiнде қоғамды топтастыру;
демографиялық ахуалды жақсарту, отбасын нығайту;
мемлекеттiң қалыптасқан жағымды беделiн көтере түсу;
әйел құқықтарын қорғау мен iске асыру, ана мен баланы қорғау саласын
жақсарту;
жұмыссыз әйелдердiң санын қысқарту;
әйелдерге зорлық-зомбылық көрсету деңгейiн төмендету болуға тиiс.
Осы Тұжырымдаманы iске асырудың тиiмдiлiгiн бағалауды Қазақстан
Республикасының Президентi жанындағы Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi
ұлттық комиссия, сондай-ақ бейүкiметтiк әйелдер ұйымдарының тәуелсiз
қоғамдық сараптамасы жүзеге асыруға тиiс.
Бұл ретте мынадай жағдайларды:
бұқаралық шараларды өткiзуге атсалысқан әйелдер саны. Өткiзiлген iс-
шаралардың саны мен сапасын;
әлеуметтiк және қайырымдылық көмек қаржысының сомасы және онымен
қамтылған мұқтаж әйелдер саны, Орта есеппен бiр әйелге тиесiлi соманы;
орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қатысуымен өткiзiлген
қайырымдылық шараларының санын;
әйелдерге зорлық-зомбылық жасау оқиғаларын азайтудың әлеуметтiк
көрсеткiштерi, мұндай оқиғалардың неғұрлым толық есебiн;
еңбекпен қамтылған әйелдер санын бөлек, жалғыз басты аналар,
зейнеталды жасындағы әйелдер санын бөлек көрсету және тұтас алғанда
жұмыссыз әйелдер санын азайтуды;
ер адамдармен салыстырғанда әйелдерге еңбекақы төлеу деңгейiн;
балабақшалар мен бөбектер үйлерiндегi орындар санын ескеру қажет.
Тиiмдiлiгiн бағалау тұжырымдаманы талдаумен қамтамасыз етудi
жүргiзуге, оны түзетудiң мерзiмi мен параметрлерiн айқындауға мүмкiндiк
бередi.
НАУРЫЗ МЕЙРАМЫ
Наурыз мейрамы жер бетiндегi ең ежелгi мерекелердiң бiрi, ол
көктем мерекесi және табиғаттың оянуы ретiнде 5 мың жылдан астам уақыттан
берi аталып өтуде.
1926 жылы тыйым салынғаннан кейiн "Наурыз мейрамы" Қазақстанда тұңғыш
рет 1988 жылы мерекеленiп, кең көлемде қоғамдық сiлкiнiс тудырды. "Көктемгi
халықтық мереке - Наурыз мейрамы туралы" Қазақ КСР Президентiнiң 1991 жылғы
15 наурыздағы Жарлығы шыққаннан кейiн Наурыз мейрамы ресми танылды.
Жалпыадамзаттық құндылықтарды бекiту, республика халықтарының достығы
мен туыстығын нығайту, ежелгi дәстүрлердi қайта жаңғырту, сондай-ақ табиғат
пен адамның үйлесiмi, оның шынайы iзгiлiк тiнiнде рухани тазаруы мақсатында
Ел Президентi көктемгi күн мен түннiң теңесу күнi 22 наурызды Көктемгi
халықтық мереке күнi - Наурыз мейрамы етiп жариялады.
Сол уақыттан берi Наурыз мейрамын бүкiл республика бойынша кеңiнен
мерекелеу басталды. Мереке тек театрландырылған көрiнiстер мен салтанатты
тiгiлген киiз үйлер, дәмдi дайындалған наурыз көже түрiнде ғана емес,
сонымен қатар қайырымдылық шараларын өткiзу халықтық спорт ойындары, жасыл
көшеттердi күту, ағаш отырғызу, саябақтар мен басқа да демалыс орындарын,
көшелер мен алаңдарды тазарту түрiндегi қазiргi заманғы келбетiне ие болды.
Қазiргi күнi Наурыз мейрамы көктемгi, жалпыхалықтық мерекеге, еңбек
және бiрлiк мерекесiне айналды. Бүгiнгi күнi ол терең рухани-этикалық
мағынаға ие болып, онда қазiргi заманның ең көкейкестi мәселесi - адамның
табиғатпен бiрлiгi мен үндестiгi орын алған.
Наурыз мейрамы мерекесiнiң қазiргi заманғы келбетiн беру үшiн оны
iзгiлiк идеясына негiздей отырып, ұлтына және дiни нанымына қарамастан,
күллi халықты адамзаттың ежелгi мұраттарын түйсiнуге тартуға қабiлеттi iс-
шаралардың қазiргi заманғы нысандары мен мазмұнына назар аудару маңызды.
Көктем мен жаңарудың дiни емес мерекесi ретiнде Наурыз мейрамының түпкi
идеологиясын қысты шығарып салумен, Қазақстанның күллi халықтарының
өмiрiндегi басқа да маңызды сәттермен тамырластыруға, ортақ желiлер табуға
мүмкiндiк бередi.
Мерекенiң мақсаты мен мiндеттерi
Наурыз мейрамын мерекелеудiң мақсаты Қазақстан жерiнде бейбiтшiлiк
пен достықты нығайту, қоршаған ортаны сақтауға адамның табиғатпен және
қоғаммен үйлесiмдi өмiр сүруi үшiн қамқорлық жасау, болып табылады.
Мiндеттерi
Ұлтаралық қатынастар мәдениетiн тәрбиелеу, достық пен сенiмдiлiк
жағдайын жасау.
Азаматтық татулық пен ұлтаралық келiсiмдi нығайту, iшкi саяси
тұрақтылықты қамтамасыз ету.
Қазақстан халықтарының мәдениетiн жақындастыру, ортақ мәдени
құндылықтарды, жалпыұлттық сананы қалыптастыру.
Қоғамда әлеуметтiк серiктестiк қатынастарын қалыптастыру, қоғамның
табысы төмен әрi әлеуметтiк қорғансыз топтарына қайырымдылық көмек көрсету.
Қазақстан табиғатының бiрегейлiгiн, ұлт денсаулығының маңызды шарты
ретiнде табиғаттағы экологиялық тепе-теңдiкте сақтаудың қажеттiгiн
түйсiндiру.
Елдi мекендер аумақтарын абаттандыру оларды тәртiпте, тазалықта ұстау
жөнiндегi қоғамдық бастамаларды дамыту.
Тұтас алғанда эмблемасы мен нышандары
Мерекенiң нышаны ұлттық рухпен қазiргi заман стилiнде топшыланған,
ғасырлар тереңiнен келе жатқан адам, қоғам мен табиғаттың үйлесiмдi әлемi
идеяларына негiзделуге тиiс.
Мерекенiң түр-түс үйлесiмi табиғаттың оянуын, оның жаңаруын, жаңа
өскiндердi бейнелейтiн спектрдiң жасыл түсiне (ашық жасыл, әнтек жасыл,
қызыл қошқыл, қызғылт сары) негiзделген.
Мерекенiң идеялық-көркемдiк тұжырымдамасы
Достық пен азаматтық келiсiм идеясы. Наурыз мейрамын мерекелеудегi
идеологиялық өзектердiң бiрi ұлтаралық келiсiм, достық пен өзара сыйластық
болуға тиiс, соған орай бұл бағыттағы iс-шараларды халықтар арасындағы
достық, құрмет және бiр-бiрiне түсiнiстiкпен қарау аясында өткiзу қажет.
Ұлттық мәдениеттiң қазiргi заманғы жаңғыруы мен олардың жақындасуы
жағдайында ең таңдаулы халықтық салт-дәстүрлер мен салт-жораларды жарқын да
көңiлдi және әз Наурыз мейрамы күндерiнде сақтау мен көрсете бiлу маңызды.
Бұл ретте жарқын салт-жораларды фольклорлық негiзге құрылған
театрландырылған көрiнiстердi пайдалану ежелгi Наурыздың мазмұнын белгiлi
бiр дәрежеде жаңартып, қазiргi заманға лайықтап қана қоймай, оның халықтық
түп негiзiне, елдiң тарихы мен мәдениетiне құрметпен қарауға тәрбиелеуге
жәрдемдесуге тиiс.
Наурыз мейрамының өн бойында күллi iс-шараларда белгiлi музыканттар
мен шығармашылық ұжымдар гастролiн, кәсiби орындаушылармен бiрге
фольклорлық халықтық ұжымдардың бiрлесе отырып сахнаға шығуын республика
бойынша ұйымдастырып, мерекелiк көңiл-күйдi сақтау маңызды. Күллi
концерттiк алаңдарда халықтардың ұлттық мәдениетiн насихаттау оның сан
алуандығын көрсетумен қоса жүргiзiлуге тиiс.
Жаңару және табиғатпен үндестiк идеясы. Ол, бiр жағынан, ежелгi
дәстүрлер мен бүгiнгi күннiң жастарды қоршаған ортамен үндестiк пен тепе-
теңдiктi табуға шақыра отырып, ол үшiн жауапкершiлiкте болу сезiмiнде
баулуға қызмет етедi. Екiншi жағынан, сабақтастық принципiн сақтай отырып,
қариялар тәрбие құралдары арқылы Наурыздың игi дәстүрлерiн елдiң жас
ұрпағына қалдырады. Наурызды мерекелеу таңды дәстүрлi түрде қарсы алудан,
"Бұлақ көрсең көзiн аш" деген ежелгi салт-жорадан басталған. Таңды қарсы
ала тұрып, бүкiл ересек адамдар, жастар мен балалар қолдарына күрек, кетпен
алып, келiсiлген жерге - бұлақ басына немесе арық жағасына жиналып, оны
тазартқан. Содан кейiн бәрi бiрге құрметтi ақсақалдардың басшылығымен
ағаштар отырғызған.
Наурыз мейрамын мерекелеу күндерiнде қалыптасқан дәстүрдi жалғастыра
отырып, "Артыңда мал қалғанша, тал қалсын", "Бiр тал кессең, он тал ек"
аясында шаралар өткiзуге болады. Осы тақырып бойынша іс-шаралар жүргiзудiң
негiзгi нысандары елдi мекендерде және қалаларда, еңбек ұжымдарында
аулаларды, көшелердi, саябақтарды, алаңдарды, гүлзарларды және тағы сол
сияқтыларды тазалау, ағаштар мен жасыл екпелердi отырғызу, жаңа саябақтар
мен аллеялар жасау Аптасын немесе Онкүндiгiн өткiзу болуы мүмкiн.
Балабақша мен бөбектер үйi тәрбиеленушiлерiнiң, мектеп оқушыларының,
студенттердiң саябақтарға танымдық экскурсия жасауын, республиканың белгiлi
табиғат қорғау аймақтарына сапарлар ұйымдастыру, аймақтың өсімдіктерімен
және аң-құстарымен таныстыру. Жоғары және орта оқу орындарында қоршаған
ортаны қорғау проблемалары жөнiнде дәрiстер оқу да оқушыларды өз өлкесiне,
өсiмдiктер мен жануарлар әлемiне сүйiспеншiлiкпен қарауға тәрбиелеуге
көмектеседi.
Мұқтаждарға адал көмек көрсету идеясы. Қайырымдылық шараларды да
iзгiлiк пен бiрлiк идеялары сияқты Наурыздың таңдаулы iзгiлiк идеяларын
қайта жаңғырту мен сақтауға қызмет етедi.
Бұл бағыттағы iс-шаралар нысандарының бiрi мұқтаждарға күллi халық
болып риясыз көмектесетiн бүкiл халықтық асар болуы мүмкiн. Қоғамның
дәулеттi адамдары Наурыз мейрамы күндерi балалар үйлерiне, интернаттарға,
қарттар үйлерiне, қамқоршысы мен сүйенерi жоқ отбасыларына, қоғамның табысы
төмен және басқа да мұқтаж мүшелерiне белсендi қайырымдылық көмек көрсетуге
тиiс. Республикалық және аймақтық деңгейде қайырымдылық шараларын (азық-
түлiк себеттерiн тарату, қайырымдылық түскi астарын ұйымдастыру,
зейнеткерлер мен табысы аз отбасыларының балаларына ақысыз медициналық
қызмет көрсету және басқа да көптеген шараларды) ұйымдастыру әрi күллi
қалталы азаматтарды оған қатысуға шақыру мақсатқа сай келедi.
Мерекенi ақпараттық-идеологиялық тұрғыдан қолдау
Бұқаралық ақпарат құралдарының насихаттау мүмкiндiктерiн пайдалануға
айрықша назар аудару қажет. Бұқаралық ақпараттың күллi құралдары Наурыз
мейрамын мерекелеу күндерінде өз iс-шараларының халықтың әлеуметтiк
топтарының басым көпшiлiгi үшiн танымдық және қызықты болатын маңызды
бөлiгiне айрықша назар аударуға тиiс. Аймақтар арасында телекөпiрлер
жүргiзудiң, телемарафондар мен тақырыптық бағдарламалардың, ақпаратты
берудiң басқа нысандарының да Наурыз идеясын насихаттауда маңызы зор.
Республикалық "Казахстанская правда", "Егемен Қазақстан", "Ана тiлi" және
"Юридическая газета", аймақтық "Астана Ақшамы", "Вечерняя Астана",
"Целина", "Азия-транзит", ведомстволық "Қазақстан сарбазы" және басқа да
газет беттерiнде Наурыз мейрамын жария етудiң салыстырмалы талдауы орыс
тiлдi газеттер журналистерiнде Наурыз мейрамы туралы ақпарат көздерiнiң
жеткiлiксiздiгiн көрсеттi. Егер қазақ тiлдi басылымдар Наурыз мейрамының
тарихы мен мазмұнын кеңiнен жария етiп, тақырыпты терең игеруiн көрсетсе,
ал орыс тiлдi газеттердiң көпшiлiгi өткiзiлген мерекелiк iс-шаралар туралы
материалдармен немесе Наурыздың пайда болу тарихы туралы қысқа
анықтамалармен ғана шектеледi.
Жағдайды түзету үшiн Қазақстан жұртшылығының басым бөлiгiнiң Наурыз
мейрамына жалпыұлттық сипат беру процесiне кiрiге түсуiн, мерекенiң
бүкiлхалықтық мәнiн, iзгiлiк идеясын республикалық газет беттерiнде,
теледидар мен радиода аша түсу қажеттiгiне тиiстi атқарушы құрылымдардың
назарын аудару қажет.
Қаржы және ресурстар
Наурыз мейрамын Қазақстанда мерекелеудi дәстүр бойынша 22-наурыздан
бастап, 3 апта (21 күн) өткiзу ұсынылады. Әрбiр апта белгiлi бiр тақырып
аясында өткiзiлетiн болады. Iс-шара мазмұны бойынша апта девизiне сәйкес
келуге тиiс. Бұл ретте Қазақстанның ауа райы және жер жағдайын ескере
отырып, оларды бiр мезгiлде екi бағытта өткiзудiң: табиғаттың көктемде
оянуының Оңтүстiктен Солтүстiкке қарай ойысуын және мерекенің оңтүстiктен
солтүстiк аймақтарға қарай географиялық тұрғыдан кейiндеу келетiнiн ескере
отырып iске асырған жөн.
Соңғы жылдары ел аймақтарында қалыптасқан дәстүрлердi сақтай отырып,
мерекелiк iс-шараларды тақырыбы мен мазмұны бойынша белгілі бiр апталарда
оңтүстiк, орталық және солтүстiк аймақтарда өткiзу ұсынылады. Бұл - iс-
шараларды Наурыз мейрамын мерекелеудiң бүкiл кезеңiне тең дәрежеде бөлуге
және қолда бар ресурстарды тиiмдi пайдалануға мүмкiндiк бередi. Соңғы
жылдары Наурыз мейрамының белсендi әрi кеңiнен басталуы есте қаларлықтай
күштi әсермен аяқталмайтындықтан, үшiншi аптаның соңында астанада
республикалық деңгейде қорытынды iс-шаралар өткiзу ұсынылады.
Салтанатты қорытындылау шегi алдыңғы үш аптаның тақырыбы мен
идеологиясын, мерекенiң дәстүрлi салт-жораларын iске асыруды қамтитын,
Астанадағы тарихи-мәдени iс-қимыл болуға тиiс. Осы салтанаттың сценарий
жоспары мен салт-жораларды нақты әзiрлеудi мерекелердi өткiзу жоспарын
әзiрлеу кезiнде Тұжырымдама бекiтiлгеннен кейiн жүзеге асырған жөн.
Наурыз мейрамының барлық маңызды iс-шараларын үйлестiру үшiн атқарушы
билiк құрылымдарында мерекенi дайындаумен және өткiзумен айналысатын
комиссиялар немесе жұмыс топтарын құру мақсатқа сай келедi. Қазақстан
халықтары ассамблеясын, қоғамдық бейүкiметтiк ұйымдарды, ғылым, мәдениет
және өнер қайраткерлерiн тарту қажет.
Бұл орайда мiндеттi түрде мыналарды өткiзу керек:
шетелдiк және отандық iрi қаржы-өнеркәсiп компанияларының
қайырымдылық шараларын (балалар үйлерiне, интернаттарға, балалардың бiлiм
беру және медициналық мекемелерiне, қарттар үйiне көмек беру, апта,
онкүндiк, ай iшiнде зейнеткерлерге және халықтың жекелеген санаттарына
ақысыз медициналық, көлiк және коммуналдық қызметтер көрсету және т.с.с.);
қайырымдылық лотереяларының ұтыс ойындары және аукциондар өткiзу,
қарттар мен балалар үйлерi үшiн бiрiншi қажеттегi заттарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz