Тауар – ақша қатынасы жағдайында табиғатты пайдалану

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

СОДЕРЖАНИЕ

Экология ғылымының қалыптасу 1

кезеңдері және құрылымы 1

Тауар - ақша қатынасы жағдайында табиғатты пайдалану және меншік қатынастары 5

КІРІСПЕ 1 10

ҚОРЫТЫНДЫ 12

Қолданған әдебиеттер тізімі. 13

Экология ғылымының қалыптасу

кезеңдері және құрылымы

Экология - биология ғылымының негізінде XIX ғасырдың орта шенінде айқындала бастағанымен оның өз деңгейіне көтерілуі XIX ғасырдың аяғымен XX-ғасырдың басы болып саналады. Десе де, алғашқы экологиялық зерттеулердің элементтерін біз көне дәуір оқымыстылары Эмпедокл, Гиппократ, Аристотель, Теофоаст еңбектерінен көреміз. Табиғат құбылыстарын зерттеушілер өсімдіктер мен жануарлар тіршілігіндегі морфологиялық, физиологиялық бейімдеушіліктерді оның қоршаған табиғи ортасына тәуелді екендігі шеңберінде экологиялық тұрғыдан қарастырады. Экология ғылымының қалыптасуын негізгі 3 кезеңге бөліп қарастыруға болады.

I кезең. Биоэкологиялық зерттеулердің жаппай сипат алу кезеңі. Бұл кезең XVIII ғасырдың аяқ шенін қамтиды. Мәселен, К. Ленин (1707-1788), Ж. Ламарк (1744-1825), А. Декандоль (1806-1893), П. С. Паллас (1741-1811), И. И. Лепехин (1740-1802), А. Гумбольд (1769-1859), К. Ф. Рулье (1814-1858), Н. А. Северцов (1827-1885), Н. А. Бекетов (1825-1902), Ч. Дарвин (1809-1882), К. Мебиус (1825-1908), Э. Геккель (1834-1919), Е. Варминг (1841-1924), В. В. Докучаев (1846-1903), т. б. табиғат зерттеуші биологтар, систематиктер, географтар өздерінің еңбектерінде экологиялық сипаттағы ғылыми -зерттеулер жүргізіп, экология ғылымының дамуына өз үлестерін қосты. Осы тұстардағы жарық көрген Ж. Б. Ламарктың “Жануарлар мен өсімдіктер эволюциясы”, А. Декандольдың “Ботаникалық география”, К. Ф. Рульенің “Жануарлар экологиясы”, А. Н. Бекетовтың “Өсімдіктер географиясы”, Ч. Дарвиннің “Түрлердің шығу тегі”, В. Докучаевтің “Ландшафтар мен табиғат зоналары туралы ілімі”, т. б. еңбектер экология ғалымының негізін қалаған еді. Ал, неміс зерттеушісі - дарвинист Э. Геккель 1866 жылы “Экология” терминін алғаш рет ғылымға енгізсе, Е. Варминг оны 1895 жылы ботаникаға енгізеді.

II кезең. Экология ғылымының жеке ғылым ретінде қалыптасу және даму кезеңі. Бұл кезең Э. геккель, Е. Варминг, К. Мебиус, т. б. шетелдік табиғат зерттеушілерімен қатар орыс ғалымдарының есімдерімен байланысты, XIX ғасырдың басы мен XX ғасырдың 70-80 жылдарын қамтиды. Атап айтқанда Мәскеу университетінің ғалымдары Н. А. Северцов, М. А. Мензбир, Б. М. Житков, Д. Н. Кашкаров, Н. П. Наумов, А. Н. Формазов, НүИ. Калабухов, т. б. жан-жақты экологиялық зерттеулерді жүргізсе, сол сияқты Қазан универ-ситетінде Н. Ф. Леваковский, С. И. Коржинский, А. Я. Гордягин, Г. И. Панфильев, П. Н. Крылов, т. б. өсімдіктер экологиясын зерттеп дамыта түсті.

Әсіресе, осы кезеңдердегі Г. Ф. Морозовтың «Орман туралы ілімі», Д. Н. Кашкаровтың «Орта және бірлестіктер», «Жануарлар экологиясының негіздері», ағылшын А. Тенслидің “Экожүйелер туралы ілімі”, орыс ботанигі В. Н. Сукачевтың “Биоценоз”, В. И. Вернадскийдің “Биосфера туралы ілімі”, т. б. ғалымдардың еңбектері экология ғылымының негізін қалаған болатын. Бұдан әрі экология ғылымы жеке ғылым деңгейіне көтеріліп, өзінің зерттеу салаларын, мақсат пен міндеттерін айқындай түсті.

Экология ғылымы жіктеле бастады. Оны біз су организмдерінің экологиясы (Л. А. Зенкеевич, Г. Г. Винберг, Г. В. Никольский, Б. Г. Ноганзян), топырақтағы организмдер эколагиясы (М. С. Гиляров), насекомдар экологиясы (И. В. Кожанчиков, Г. Я. Бей-Биенко, В. В. Яхонтов, Г. А. Викторов), паразитологиялық экология негізін салушылар (В. В. Догель, Е. Н. Павловский, В. Н. Беклемишев), сүтқоректі, құс және бауырымен жорғалаушылар экологиясы (А. Т. Банников, Н. И. Калабухов, Н. П. Наумов, А. Н. Формозов, Г. А. Новиков, С. С. Шварц ), өсімдіктер экологиясы (В. Н. Сукачев, Б. А. Келлер, П. Д. Ярошенко), деп танимыз. Осы түстарда жоғарыдағы ғалымдардың экология ғылымының әр түрлі салалары бойынша теориялық фундаментальды

ғылыми еңбектері жарық көрді. Мәселен, А. П. Шенниковтың “Өсімдіктер экологиясы” (1950), Б. Г. Иоганзеннің “Экология

Негіздері” (1959), Н. Б. Наумовтың “жануарлар экологиясы” (1963), т. б. еңбектері қазірге дайін маңызын жойған жоқ.

Осы орайда, Белоруссия ғалымдарының еңбектері ерекше аталуы тиіс. Атап айтқанда, ғалымдар: В. А. Плющевский-Плющик, П. Ф. Соловьев, А. И. Радкевич, С. В. Шостик, П. Жуков, И. К. Лопатин, Л. С. Долбин, В. В. Адамов, Б. И. Якушев, Г. А. Новиков, Г. Г. Винберг, Л. М. Сущени, Л. В. Камлюк, т. б. өз кезегінде экология ғылымын дамытуда шоқтығы биік тұрды.

Экология ғылымының салалары бойынша көп жылғы ғылыми - зерттеу жұмыстарының негізінде монографиялар, оқу құралдары, анықтамалар жарық көре бастады. Отандық ғалымдардың еңбектерімен қатар шетелдік

экологтар А. Пирсаның “Жануарлар экологиясы” (1926), Ч. Элтонның “Жануарлар экологиясы” (1934), Шелфорд пен Ф. Клементтің “Биология” (1939), Ю. Одумның “Экология және экология негіздері” (1975, 1986), Р. Риклефстін “Жалпы экология негіздері” (1979), Ф. Рамаданың “Қолданбалы экология негіздері” (1981), Н. Чернова мен А. Былованың “Экология” (1988), В. А. Радкевичтің “Экология” (1977), Н. Ф. Реймерстің “Экология” (1944), т. б. еңбектері соңғы жылдары жарық-көрген құнды еңбектер қатарына жатады.

III кезең. Экология ғылымының өрлеу кезеңі. Қазіргі заманғы экология - бүкіл әлемдік ғылымдар мен әлеуметтік, экономикалық жағдайлар және проблемаларды қамтитын деңгейге жетіп отыр. Осыған орай, экология ғылымының қолданбалы және адам экологиясы бағыттары дами түсуде.

Экологияның жаңа салалары бойынша теориялық және практикалық зерттеулер жүргізілуде. Олардың қатарына: А. М. Гиляровтың “Популциялық

экология” (1990), М. Захарченконың “Экологияның қазіргі проблемалары “, (1955), Н. Реймерстің “Экология” (1994), В. В. Глуховтың “Экологияның экономикалық негіздері” (1995), Ф. Мотузконның “Экология негіздері” (1994), С. Боголюбовтың “Экология және право” (1989), Ю. А. Израильдің

“Экологиялық мониторинг” (1995), Н. Реймерстің “Экологияландыру” (1993),

Г. Сидеренконың “Экология ның қазіргі заманғы проблемалары“ (1989), В. Вронскийдің “Қолданбалы экология “ (1996), С. Тлеубергеновтың “Адавм экологиясы” (1996), С. Дрябо мен В. Ясвиннің “Экологиялық педогогика және психология” (1996), В. Хелсенің “Философия және экология” (1993), т. б. еңбектерді жатқызуға болады.

Тауар - ақша қатынасы жағдайында табиғатты пайдалану және меншік қатынастары

Тауар-ақша қатынастарының дамуы және еңбек бөлінісі адамдардың табиғатты пайдалану сипатын өзгертті. Табиғи заттар мен күштер бұрынғыдай тікелей адамдардың тіршілік жағдайы болып табылмайды. Олардың орнын қолдан жасалған заттар, бұйымдар және басқа жағдайлар басты. Егер бұрын табиғат заңдылықтары қоғамның өндірісті қалыптастырса, енді қоғамдық өндірістің, айырбас пен бөлудің және тұтынудың заңдылықтары адамдар арасындағы қатынастарға, тіпті табиғи құбылыстарға әсер ете бастады.

Табиғат ресурстарын тұтыну айырбас арқылы болады, ал ол адамдар мен адамдар арасындағы ғана емес, адамдар мен табиғат арасындағы айырбасты тудырады. Тауар қатынастарына дейін адамдар табиғаттан тек өзіне керегін ғана алып, өзінің қажетін қанағаттандырады. Тауар қатынастары дамығанда қатынас желісі ұзарып бірнеше тізбекке бөлінеді. Тауар өндірушілер қазір табиғаттан өзінің ғана қажетін алып қоймайды, айырбасқа тауар өндіру үшін алады. Өндіріс кезінде, яғни табиғат пен тікелей қатынас кезінде табиғаттан қанша зат, қуат алу шегін білмейді.

Ол тек айырбас пен тұтыну соңында ғана белгілі болады. Тауардың пайдалылығы жеке тұтынушының қажетіне шектелмейді қоғамдық қажеттілікпен өлшенеді. Тауар айырбасына өндірушілер, тұтынушылармен қатар, оны тасымалдаушылар, сақтаушылар, саудагерлер, араласады және халықаралық еңбек бөлінісі нәтижесінде көптеген елдердің тауар өндірушілері мен тұтынушылары қатысады. Бір сөзбен айтқанда, тауар айырбасы бүкіл

қоғамдық сипатқа ие болады. Оған экономикалық саясат, халықаралық сауда, кеден саясаты және т. б. әсер етеді.

Егер бұрын адамдардың табиғатты пайдалану табиғи қажеттіліктерге байланысты болса, енді әлеуметтікке айналды және адамдардың табиғатқа тәуелділігі көмескіленіп, қоғамдық өндіріс алдыңғы орынға шықты.

Табиғат ресурстарын айырбас арқылы тұтыну оларды сарқылтуға экологиялық тоқырауға әкелетін ең негізгі себеп. Өзінің көптеген қажеттерін қамтамасыз ету үшін қоғамдық айырбасқа қатысуға мәжбүр болады. Жеке табиғат ресурсын сарқылтып, оған теріс әсер етіп жатқанын сезген күннің өзінде, ондай әрекетін тоқтата алмайды. Өйткені өзінің қажеттерін өндірген тауарын сату арқылы ғана қанағаттандыра алады. Сөйтіп тауар-ақша қатынастары табиғат ресурстарын тұтынуды арттыруға себеп болады, яғни экологиялық тоқыраудың алғышарты жасалады.

Тауар-ақша қатынасы адамды табиғаттан оқшаулатады, енді қанша табиғат ресурсын пайдалану қажет екенін өзі шешпейді, адамның табиғатпен қатынасын оның еркінен тыс адамдар құрған әлеуметтік орта реттейді. Әлеуметтік орта адамдар мен табиғаттың және адамдардың өзара қатынастарын реттейді. Адамдар құрған өндірістік және әлеуметтік қатынастар тауар өндіруді ұлғайту үшін орманды жоюға, жерді тоздыруға, суды, ауаны ластауға мәжбүр етеді.

Индустриалдың қоғамда табиғатты зат, қуат алмасуы едәуір өзгерістерге ұшырады. Бұрын адам экожүйенің құрамдас бөлігі ретінде табиғатта айналымға қосылатын, енді ол айналымға жаңа заттар, қуат қосатын күшке айналды. Өнеркәсіп табиғи ортадан аса көп мөлшерде заттар қуат алады және табиғи ортаға көптеген қалдықтар шығарады. Олардың кейбіреулері табиғи ортада ұзақ уақыт ыдырамайды, яғни табиғи зат айналымына қатыспайтын табиғатқа жат элементтер. Сонымен, адамдар:

1) Табиғат зат және қуат алу арқылы;

2) Табиғи ортаға қалдық шығару арқылы;

3) Табиғи зат және қуат айналымын бұзатын заттар және технология (мыс оған қабатын ыдырататын заттар т. с. с) қолдану арқылы табиғи айналымды бұзады.

Сонымен қатар адамдардың әрекеттері биосфераның әртүрлілігін қысқартып келеді. Адамдар өздерін және биосфераны сақтау үшін шаруашылық әрекеттерін табиғат заңдылықтарға сәйкестендіруі керек.

«Меншік» және «тіршілік жағдайын иелену» ұғымдарының арасына теңдік белгісін қоюға болады. Және мұнда ең бастысы иелену қатынастары.

Нақты иелену мен нақты меншік әрекеттер арқылы, адамдардың сыртқы ортамен қатынастары. Адамдар үшін алғашқы және негізгі иелену нысандары табиғат болған, сондықтан меншік қатынастары адамдардың табиғат жағдайларын иелену түрінде дамыды. Адамдар олардан тәуелсіз обьективті әлеуметтік қатынастар негізінде қалыптасады. Адамзат қоғамының даму кезеңдеріне сәйкес меншік қатынастары өзгеріп отырған.

Меншік қатынастары өзгермейтін категория емес. Олар адамдардың табиғатқа әсер ету түріне, табиғат заттарын пайдалануына байланысты өзгеріп отырады. Сондықтан меншік түрі, әсіресе жеке меншік мәңгі өзгермейтін адамзат қоғамының серігі емес. Еңбек бөлінісінің әр кезеңіне сәйкес меншік түрі өзгеріп отырған. Еңбек бөлінісінің әр кезеңі адамдардың бір-біріне, еңбек құралдарына және еңбек заттарына қатынасымен ерекшеленеді.

Еңбек бөлінісі және жеке меншік бір-бірінен ажырағысыз, біреуі әрекетке қатысты, екіншісі еңбек затына, әрекет нәтижесіне қатысты айтылады.

Алғашқы еңбек бөлінісі еңбек етуге қабілеті бойынша ерлер мен әйелдер арасында, балалар мен ересектер арасында болды. Сонымен, алғашқы еңбек бөлінісі отбасында екінші территориялық болды. Одан әрі адамдардың әлеуметтік орнына еңбек құралдарына, технологияға, қарым-қатынастың дамуына, ақпараттануға байланысты жалғасып келеді.

Меншіктің алғашқы түрі-тайпалық меншік. Адамдар табиғатқа түгелдей тәуелді, табиғатқа елеулі әсер ете алмайды.

Меншіктің екінші түрі - ежелгі қоғамдық және мемлекеттік. Меншіктің бұл түрі тайпалардың бірігуінен немесе бірін-бірі жаулап алуынан пайда болады.

Табиғат ресурстарына иелік пен қатар оларды өңдейтін құлдарға иелік пайда болды.

Меншіктің үшінші түрі - Феодалдық меншік. Жер иеленушілер құлдарды босатқанымен, олар тіршілік жағдайымен жер иеленушілерге тәуелді болады.

Меншіктің төртінші түрі -ірі өнеркәсіп, айырбас, халықаралық сауда, дамыған нңбек бөлінісі негізінде пайда болады.

Еңбек бөлінісінің, меншік түрлерінің өзгеруі (дамуы) еңбек өнімділігінің артуының тікелей нәтижесі. Еңбек өнімділігінің артуының нәтижесінде әлеуметтік топтар:құлдар мен құл иеленушілер; феодалдар мен шаруалар; жұмысшылар мен капиталистер пайда болды. Адамдардың табиғатқа әсерлері және одан оқшаулануы күшейді.

Сонымен, табиғатты пайдалану түрлеріне байланысты меншік қатынастары өзгереді, ол табиғатты пайдалану дәрежесі еңбек өнімділігіне, еңбек бөліністеріне сәйкес болады. Меншік қатынастары табиғат ресурстарын иелену, пайдалану және басқару түрлерінде өзгеріп отырады.

Табиғатты қорғауға оның ресурстарын ұтымды пайдалануға меншіктің қандай түрі пайдалы?- деген сұраққа адамзат қоғамының дамуы әлі жауап бере алған жоқ. Жауап қоғамның пайдасына емес. Ешқайсысы ұтымды табиғат пайдалануды қорғауды іске асыра алған жоқ.

Табиғатты пайдаланудың екі үлгісін ажыратуға болады. Біріншісі адамдардың табиғат пен тікелей қатынасы. Онда адамдардың табиғатқа әсері онша зиянды болмады, Әйткенмен, ол табиғатқа қолайлы болды деп айтуға болмайды. Әсерлердің аздығы «зиянсыздығы» өндіргіш күштердің аздығынан ғана, ал адамдардың әрекеті табиғаттан ала беру болады.

Екінші үлгіде табиғатты пайдалану айырбас арқылы болады, шексіз тауар өндіру және сол арқылы баю мақсат етіп қойылады. Табиғатты қорғау қажеттігі тауар өндіру табиғи жағдайлармен шектелгенде ғана еске түседі. Адамдардың пиғылы сол табиғаттан ала беру күйінде қалды, ал мүмкіншілігі қарқындап өсті.

Осы табиғатты пайдалану үлгілерінде меншіктің қоғамдық, жеке, жалпыхалықтар түрлері болды. Олардың ешқайсысы да табиғатқа теріс әсерді шектей алған жоқ. Осыған қарсы меншік қатынастары табиғатты қорғауға әсер етпейді, өндіргіш күштердің дамуы, айырбас қатынастары табиғатқа тек қана теріс әсер етеді деп айтуға бола ма? Әрине, жоқ. Өндіріс күштерін, ҒТЖ табиғатты қорғауға бағыттау керек, тұтынушылық мүддені табиғат мүддесіне үйлестіру керек.

КІРІСПЕ 1

Сертификаттаудың негізгі мақсаты-адамның өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін өнім мен оған жасалатын қызметтің сапасын бағалап, тұтынушының мүддесін қорғау.

Қазіргі кезде республикамызда өндірілетін және шетелдерден әкелініп жатқан азық-түлік, шикізаттар мен тағамдық өнімдер адам өмірі үшін қауіпсіз, сапасы да сұраныс деңгейінде болуы тиіс.

Өндірілетін тауардың және көрсетілетін қызмет сапасы тұтынушылардың сұраныс талабына сай болуы үшін, өндірістің сапа көрсеткішін және өнім мен қызмет сапасын сертификаттап, жоғара сапалы тауар шығаруға, ол өнімдердің /қызметтердің/ сапасы ішкі және халықаралық бәсекелестікке лайық қамтамасыз етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.