Мектеп жасына дейінгі баланың ойлауын дамыту негізі
І КІРІСПЕ
ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл.ойын дамыту
2.2 Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл.ойын дамытуда ойынның орны
мен рөлі
2.3 Балада ақыл.ойдың дамуында ойын мәселесін зертеген психолог
ғалымдар
ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл.ойын дамыту
2.2 Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл.ойын дамытуда ойынның орны
мен рөлі
2.3 Балада ақыл.ойдың дамуында ойын мәселесін зертеген психолог
ғалымдар
ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Балалардың дамуының оқыту процесіндегі ең басты және анықтаушы жағы білімдерді іс-әрекет әдістерін күрделендіруден тұрады. Қазіргі кезде көптеген зерттеушілер ең алдымен педагогтар, оқыту мазмұны яғни балаға берілетін білімдерді және іс-әрекет әдістерін өзгерте отырып, баланың дамуын елеулі өзгертуге болатынын дәлелдеп берді.
Көптеген зерттеулерде Л.А. Венгер оқыту мазмұнына арнайы құралдарды енгізу ақыл-ой дамуының мүлдем өзгермейтін және абсолюттік деп есептелген сатыларында принципті өзгеріс туғызатынын көрсететін деректер алынды. Мысалы Швейцария психологы Ж. Пиаже өзі жүргізген зерттеулер негізінде жеті-сегіз жасқа дейінгі балалар есеп амалдарын толық мағынасында толық қолдана алмайды деді. Ж. Пиаже сипаттаған санның сақталынбауы деген тұжырым көпке мәлім. Оны мынадай тәжірибеден көруге болады. Біркелкі ыдысқа тең мөлшерде су құяды. Одан кейін бала бір ыдыстағы судың басқа жіңішке биік ыдысқа ауыстырылып құйылғанын көреді. Судың көтерілу деңгейіне қарай болжамдап бала су көбейді дейді. Алайда психологтардың зерттеуі көрсеткендей, өлшем амалдарын пайдалануды үйреткен жағдайда мұндай феномен бес жасар балалар арасында да болмайды екен.
Ж. Пиаженің есебі бойынша 11-12 жасқа қарай ғана дамиды деген логикалық операциялардың, егер оларды орындаудың арнаулы құралдарын енгізсе, мектепке дейінгі жастада мүмкін екендігі анықталады. Мысалы алты-жеті жасар балаларға заттарды арнаулы белгілері бойынша біріктіру үшін эталон-үлгі қолдануды үйреткен жағдайда, бұл балалардың жіктеу операциясының механизмі мен даму сатыларын елеулі өзгеріске түсіреді. Зерттеулерден алынған деректер төменгі сынып тіпті кейде мектеп жасына дейінгі балалардың оқу пәндерінің ғылыми мазмұнын меңгере алатынын дәлелдеп отыр. Ғылыми білімдерді игеру балалардың ойының дамуын түбегейлі қайта құруға себепші болады. Ақыл-ой әрекеттерінің кезеңмен қалыптасу теориясының негізгі идеясы мыныдан тұрады: білімдер алу оқушылардың іс-әрекеті процесінде, әрекеттердің белгілі бір жүйесін олардың орындауы жағдайында және соның нәтижесінде жүзеге асырылады. Адам ой әрекетін табиғаттан даяр күйінде алмайды, ол ойлауды үйренеді, ойлау операцияларын игеріп қорытындылайды.
Көптеген зерттеулерде Л.А. Венгер оқыту мазмұнына арнайы құралдарды енгізу ақыл-ой дамуының мүлдем өзгермейтін және абсолюттік деп есептелген сатыларында принципті өзгеріс туғызатынын көрсететін деректер алынды. Мысалы Швейцария психологы Ж. Пиаже өзі жүргізген зерттеулер негізінде жеті-сегіз жасқа дейінгі балалар есеп амалдарын толық мағынасында толық қолдана алмайды деді. Ж. Пиаже сипаттаған санның сақталынбауы деген тұжырым көпке мәлім. Оны мынадай тәжірибеден көруге болады. Біркелкі ыдысқа тең мөлшерде су құяды. Одан кейін бала бір ыдыстағы судың басқа жіңішке биік ыдысқа ауыстырылып құйылғанын көреді. Судың көтерілу деңгейіне қарай болжамдап бала су көбейді дейді. Алайда психологтардың зерттеуі көрсеткендей, өлшем амалдарын пайдалануды үйреткен жағдайда мұндай феномен бес жасар балалар арасында да болмайды екен.
Ж. Пиаженің есебі бойынша 11-12 жасқа қарай ғана дамиды деген логикалық операциялардың, егер оларды орындаудың арнаулы құралдарын енгізсе, мектепке дейінгі жастада мүмкін екендігі анықталады. Мысалы алты-жеті жасар балаларға заттарды арнаулы белгілері бойынша біріктіру үшін эталон-үлгі қолдануды үйреткен жағдайда, бұл балалардың жіктеу операциясының механизмі мен даму сатыларын елеулі өзгеріске түсіреді. Зерттеулерден алынған деректер төменгі сынып тіпті кейде мектеп жасына дейінгі балалардың оқу пәндерінің ғылыми мазмұнын меңгере алатынын дәлелдеп отыр. Ғылыми білімдерді игеру балалардың ойының дамуын түбегейлі қайта құруға себепші болады. Ақыл-ой әрекеттерінің кезеңмен қалыптасу теориясының негізгі идеясы мыныдан тұрады: білімдер алу оқушылардың іс-әрекеті процесінде, әрекеттердің белгілі бір жүйесін олардың орындауы жағдайында және соның нәтижесінде жүзеге асырылады. Адам ой әрекетін табиғаттан даяр күйінде алмайды, ол ойлауды үйренеді, ойлау операцияларын игеріп қорытындылайды.
1. Назарбаев Н.Ә. Еуразия жүрегiнде. – Алматы, 2005.
2. «Қазақстан–2050» ҚР Президентiнiң Қазақстан халқына жолдауы, 2014ж.
3. Педагогикалық ізденіс. Алматы, «Рауан», 1990 ж.
4. Мухина С.В. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы.Алматы, 1986.
3. Нұрмұхамбетова Т.Р., Рысмаханбетова Ш.Е. Тәжірибелік психология.
Шымкент, 2004.
5. Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы: Рауан, 1992
2. «Қазақстан–2050» ҚР Президентiнiң Қазақстан халқына жолдауы, 2014ж.
3. Педагогикалық ізденіс. Алматы, «Рауан», 1990 ж.
4. Мухина С.В. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы.Алматы, 1986.
3. Нұрмұхамбетова Т.Р., Рысмаханбетова Ш.Е. Тәжірибелік психология.
Шымкент, 2004.
5. Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы: Рауан, 1992
Ж О С П А Р
І КІРІСПЕ
ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ
0.1 Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл-ойын дамыту
0.2 Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл-ойын дамытуда ойынның орны
мен рөлі
0.3 Балада ақыл-ойдың дамуында ойын мәселесін зертеген психолог
ғалымдар
ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Балалардың дамуының оқыту процесіндегі ең басты және анықтаушы жағы білімдерді іс-әрекет әдістерін күрделендіруден тұрады. Қазіргі кезде көптеген зерттеушілер ең алдымен педагогтар, оқыту мазмұны яғни балаға берілетін білімдерді және іс-әрекет әдістерін өзгерте отырып, баланың дамуын елеулі өзгертуге болатынын дәлелдеп берді.
Көптеген зерттеулерде Л.А. Венгер оқыту мазмұнына арнайы құралдарды енгізу ақыл-ой дамуының мүлдем өзгермейтін және абсолюттік деп есептелген сатыларында принципті өзгеріс туғызатынын көрсететін деректер алынды. Мысалы Швейцария психологы Ж. Пиаже өзі жүргізген зерттеулер негізінде жеті-сегіз жасқа дейінгі балалар есеп амалдарын толық мағынасында толық қолдана алмайды деді. Ж. Пиаже сипаттаған санның сақталынбауы деген тұжырым көпке мәлім. Оны мынадай тәжірибеден көруге болады. Біркелкі ыдысқа тең мөлшерде су құяды. Одан кейін бала бір ыдыстағы судың басқа жіңішке биік ыдысқа ауыстырылып құйылғанын көреді. Судың көтерілу деңгейіне қарай болжамдап бала су көбейді дейді. Алайда психологтардың зерттеуі көрсеткендей, өлшем амалдарын пайдалануды үйреткен жағдайда мұндай феномен бес жасар балалар арасында да болмайды екен.
Ж. Пиаженің есебі бойынша 11-12 жасқа қарай ғана дамиды деген логикалық операциялардың, егер оларды орындаудың арнаулы құралдарын енгізсе, мектепке дейінгі жастада мүмкін екендігі анықталады. Мысалы алты-жеті жасар балаларға заттарды арнаулы белгілері бойынша біріктіру үшін эталон-үлгі қолдануды үйреткен жағдайда, бұл балалардың жіктеу операциясының механизмі мен даму сатыларын елеулі өзгеріске түсіреді. Зерттеулерден алынған деректер төменгі сынып тіпті кейде мектеп жасына дейінгі балалардың оқу пәндерінің ғылыми мазмұнын меңгере алатынын дәлелдеп отыр. Ғылыми білімдерді игеру балалардың ойының дамуын түбегейлі қайта құруға себепші болады. Ақыл-ой әрекеттерінің кезеңмен қалыптасу теориясының негізгі идеясы мыныдан тұрады: білімдер алу оқушылардың іс-әрекеті процесінде, әрекеттердің белгілі бір жүйесін олардың орындауы жағдайында және соның нәтижесінде жүзеге асырылады. Адам ой әрекетін табиғаттан даяр күйінде алмайды, ол ойлауды үйренеді, ойлау операцияларын игеріп қорытындылайды.
Бала ақыл-ой дамуының негізгі өлшемі-репродуктивтік тапсырмалардан шығармашылық тапсырмаларға көше отырып, әр түрлі типтегі тапсырмаларды өз бетімен шығармашылық тұрғыдан орындай білу.
Әр сыныпта баланың жас ерекшеліктеріне сай жүргізілетін педагогикалық-психологиялық зерттеу жұмыстары оқушылардың қабілеттеріне қарай,олардың талап-тілегін қанағаттандыратындай білім, білік, дағдыларын қалыптастыруда тәрбиешілерге үлкен қозғау салады,оқушылардың белсенділігін арттыруға жағдай жасайды.
Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл-ойын дамыту
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында белгіленген орта білім берудің негізгі міндеттерінің бірі: ...білім алушылардың еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін тілдік фактілерді жалаң емес, қатысымдық тұрғыдан меңгерту қажет. Бұл Отанымыздың келешекте дамуымен, әлемнің алдыңғы қатарлы елдері сапына қосылуымен, қазіргі мектеп оқушыларының білім дәрежесімен, шығармашыл ойлай алу қабілеттерімен сабақтаса орайласады. Осыған орай, білім беру салаларында оқыту мен тәрбиелеудің жаңа технологияларын қолдану жұмыстары жедел қарқынмен жүргізілуі тиіс.
Ойындардың шығу тарихына үңілсек, алдымен көз алдымызға шахмат және карта ойындары келеді. Көне Үнді елінде дүниеге келген, кейінірек бүкіл әлемді жаулап алған шахмат ойыны о баста соғыс жүргізу тактикасы мен стратегиясын үйрету құралы болған. Шахмат ойынында патша (король), патшаның таңдаулы әскері (ферзь), атты әскер (ат), піл әскері (офицер), кеме әскері (ладья) және жаяу әскерлер бір-біріне соғыс жүргізеді. Бертінге дейінгі шахмат ойыны соғыс өнерін үйрететін бірден-бір құрал ретінде саналып келді. Тек XVII ғасырдан кейін ғана бұл ойын бүкіл халықтық сипат алып, өзінің бұрынғы кейпін жоғалтып, адамзаттың қисынды ойлауын дамытатын сүйікті ойын түріне айналды. Карта ойындарының қай ғасырда пайда болғанын ешкім дәл кесіп айта алмайды. Бұл ойын адамдардың тарихымен құрдас болып есептеледі.
Ойын жөнінде айтылған философиялық көзқарастар әлем мәдениетімен тығыз байланысты. Сонау ерте замандардағы эллиндік және римдік халықтар өмір сүрген дәуірдін өзінде-ақ ойынды балаларды тәрбиелеу құралына жатқызып, жауынгер ұландарды дайындау үрдісіне қосқан. Ойындар арқылы жас ұрпаққа соғыс өнерін үйреткен, мәдениет пен сөз өнерін дарытқан. Ойындардың жастарды тәрбиелеу мүмкіншіліктеріне аса зор мән берген. Мәселен, сол дәуірде өмір сүрген грек ойшылдары Гераклит пен Платон ойынның философиялық жақтарын ашқан және олардың көзқарастары бірін-бірі толықтырған. Гераклит ойынды шексіз әлемге теңесе, Платон өзінің "Мемлекет" еңбегінде жас өскінге өмірлік қажетті іс-әрекеттерді үйретуші құралға, өмірге, трагедияға, сезімге, жалпы ғарыштық әлемге теңеген.
Антик ойшылдары ойынды адам мен өмір арасындағы байланысқа балайды. Себебі, философия "Дүниені, оның құрамына кіретін бөлімдерін жекелеп, бөлшектеп емес, тұтас күйінде қарастыруға, сол әдіспен олардың бәрін, жалпы заңдылықтарды ашуға тырысады.
Ойын әрекетінің философиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан қарастырған К.Гросс, Г.Спенсер, Ж.Пиаже, И.Хейзинга, И.Кант, Г.Гегель, В.Вундт, Ф.Шиллер, К.Бюлер, В.Фрнге және т.б.
К.Гросс ойынға биологизаторлық тұғырда қарап, оның теориясы жаттығу және өзін-өзі тәрбиелеу деп аталды. Адамдар мен жануарлардың ойындарын олардың бойында ген арқылы қаланған инстинктің әсері деп түсіндіре келе, олар келешек өмірге қажетті дағдыларды ойын негізінде меңгереді деп пайымдады. Ойын арқылы байқаусыздан тәрбиеленеді деп тәрбиешінің рөлін ескермеген. Г.Спенсер күштің тасуы теориясында ойын балалардың ағзасындағы басы артық энергияның әсерінен, күшінің тасуынан пайда болады деп түсіндіреді. Ж.Пиаже екі әлем теориясында бала ойын үстінде өзінің әлемінде және ересектердің әлемінде қатар өмір сүреді. Бірінші әлем - қиял әлемі, рахаттанбаған тілек әлемі, таусылмайтын мүмкіндік әлемі. Екінші әлем- мәжбүр ету әлемі, ақиқат ұстанымы әлемі.
Мектепке дейінгі педагогиканың теориялық және практикалық мақсаты біреу, ол-жас ұрпақты жан-жақты тәрбиелеу, ой-өрісін, сана - сезімін кеңейте отырып, өмірге қажетті білім дағдыларға үйрету. Сәбидің тілін дамыту, ауызекі дұрыс, мәдениетті сөйлеуге үйрету, үйренгенін күнделікті өмірде пайдалана білуге бағыттап отыру ісіне назар аударады. Өйткені баланың айналадағы өмірді танып, білудегі басты жәрдемшісі - тіл. Ал тілдің дамуы оның сана-сезімінің, ақыл-ойының жетіле түсуіне негіз болады.
Сөйлеу тілі мен сөздік қоры молая бастаған сайын, бала айналадағы адамдармен, өзі қатарлас балалармен белсенді қарым-қатынас жасайды. Өмірде кездесетін түрлі іс-әрекет жайын білуге құмарта түседі. Өзі түсінген түрлі жайттар туралы әңгімелейтін болады. Дәл осы жас шамасында баланың сөз қолдану ерекшелігін терең зерттеп, талдаған балалардың көрнекті жазушысы К.Чуковский оларды данышпан лингвистер деп атаған болатын.
Ақыл - ой тәрбиесі әр заманда жастарға білім берудің негізгі құралы болып келеді. Білім алуға және ғылымға ұмтылыс халық санасының тереңінен әрдайым орын алды. Халық табиғат пен қоғам дамуының заңдылықтары бейнеленген ғылымның деректерін, түсініктерін және заңдарын мақсатты игерудің нәтижесі деп білді. Тек ақылды адам ғана терең білімдерді меңгере алатынын түсінді. Білімнің мәнін Ақылдан қымбат байлық жоқ, Ақылды сатып ала алмайсың, Ақыл тозбас киім, білім сарқылмас бұлақ деген халықтың даналық сөздерінен - ақ байқауға болады.
Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл-ойын дамытуда ойынның орны мен рөлі
Оқыту мен білім берудің принциптері қазіргі ғылыми тұжырымдарымен ұштасып жатыр. Білім мен өмірдің тығыз байланысты болуын талап етті. Білім оқытудың көрнекі болуын ойдан шығарған жоқ. Көзбен көрген, құлақпен естіген ақиқат емес, тек қана мұқият зерттелген -- ақиқат. Мектеп жасына дейінгі баларда тәрбие, оның бөліктері туралы ұтымдардың анықтамаларының да ғылым анықтамаларымен сәйкес келетіндігі байқалады. Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл - ой тәрбиесі деп шәкірттердің ойлау қабілеттерін, сана - сезімін оқу және еңбек процесінде дамытуды айтады. Ғылыми педагогиканың анықтамасы бойынша ақыл - ой тәрбиесі деп мектепке дейінгі балалардың ақыл - ой күштерін, ойлауын дамытудағы және ақыл - ой еңбек мәдениетін дамытудағы тәрбиешілердің мақсатты іс - әрекетін түсіндіруді айтамыз.
Бірақ бала өмірінің іс - әрекеті тек тәрбиешілердің мақсатты ықпалымен шектелмейді. Оған қосымша баланы қоршаған ортаның ықпалдары мен әсерлерін еске алу қажет. Бұл кеңірек, ақыл - ойдың дамуы ұғымымен айқындалады.
Оқу ойынына деген қызығушылық социал-демократтардың көзқарасында кездесіп, оқу ойынын болашақ ұрпақтың тұлғалық қалыптасуындағы орнын ерекше бағалады. Д..И.Писарев оқушының ойын кеңйтпейтін, оқулықты жаттауды талап ету, оқытушының айтқанын қайталауды қатты сынады. Бір жағынан Мазақ педагогикасына қарсы шығып, оқу интеллектуалдық қиындықтан тұру қажеттілігін, оқушыларды еңбекке баулуға ықпалы болуы тиістігін көрсетті.
Кеңес философтері М.Каган, В.Демин ойынды адам әрекетінің құрамдас бір бөлігі деп қарастырғаны белгілі. Ғалымдардың еңбектерін саралай келе, біз ойын әрекетінің жүзеге асуына мына жағдайлар әсер етеді деп ойлаймыз. Ойынның пайда болуын түсінуге тырысқан В.Вундт Ойын- бұл бала еңбегі- деп жазды. Өзінің шығуы және уақыты бойынша әрқашан алдыңғы қатардағы арнайы еңбектің бір формасынан алынбаған ешқандай ойын жоқ. Өмір сүру қажеттігі адамды еңбек етуге мәжбүр етеді. Ал еңбек арқылы адам күшімен жасалған қызметтен рахат алып өзінің қызметін бағалауды үйренеді. Көріп отырғанымыздай В. Вундт еңбек заттық әрекет тәсілдерінің мүмкіншілігіне және еңбек ағысы пайда болатын нақтылы-заттық шарттарға назар аударады. В.Штерн ойын дамушы нышандардың түйсікті түрде өз бетімен білім алуы, келешек маңызды қызметтерге ешқандай санаға күш түсірмей, алдын-ала жаттығуы деп есептеді. Оның пікірінше, адамның қабілеті мен іскерліктері оған керек болмас бұрын, ерте пісіп жетіледі. Және алдын-ала көрінген мұндай қабілеттер ойында жүзеге асырылады, осындай қабілеттер адамның ойынға іштей кіруіне, ойынның ырықсыз сезіміне бой алдыруына әкеледі.
Сонымен алыс шетел ғалым зерттеулерінен ойының оқу танымдық іс-әрекетіне негіз болатын ерекшелігі туралы мынандай тұжырым жасауға болады:
Ойын әрекетін жүзеге асыру үшін балада артық энергиялық күш болуы қажет (бұл жерде энергиялық күшті бір баланын ойнауға деген құлшынысы, талпынысы тұрғысында түсінеміз).
Ойын - адамдар жөнінде қаланған инстинкті жеткізуші. Балалар ойнау арқылы өмір тәжірбиесімен танысады, ересектердің қимылын қайталайды, сол арқылы өмірге қажет қимылды, танымдық іс-әрекетті және ойлау дағдыларын меңгереді.
Ойын балалардың киялынан туындайтын шығармашылық іс-әрекеті Ойын қоршаған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І КІРІСПЕ
ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ
0.1 Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл-ойын дамыту
0.2 Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл-ойын дамытуда ойынның орны
мен рөлі
0.3 Балада ақыл-ойдың дамуында ойын мәселесін зертеген психолог
ғалымдар
ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Балалардың дамуының оқыту процесіндегі ең басты және анықтаушы жағы білімдерді іс-әрекет әдістерін күрделендіруден тұрады. Қазіргі кезде көптеген зерттеушілер ең алдымен педагогтар, оқыту мазмұны яғни балаға берілетін білімдерді және іс-әрекет әдістерін өзгерте отырып, баланың дамуын елеулі өзгертуге болатынын дәлелдеп берді.
Көптеген зерттеулерде Л.А. Венгер оқыту мазмұнына арнайы құралдарды енгізу ақыл-ой дамуының мүлдем өзгермейтін және абсолюттік деп есептелген сатыларында принципті өзгеріс туғызатынын көрсететін деректер алынды. Мысалы Швейцария психологы Ж. Пиаже өзі жүргізген зерттеулер негізінде жеті-сегіз жасқа дейінгі балалар есеп амалдарын толық мағынасында толық қолдана алмайды деді. Ж. Пиаже сипаттаған санның сақталынбауы деген тұжырым көпке мәлім. Оны мынадай тәжірибеден көруге болады. Біркелкі ыдысқа тең мөлшерде су құяды. Одан кейін бала бір ыдыстағы судың басқа жіңішке биік ыдысқа ауыстырылып құйылғанын көреді. Судың көтерілу деңгейіне қарай болжамдап бала су көбейді дейді. Алайда психологтардың зерттеуі көрсеткендей, өлшем амалдарын пайдалануды үйреткен жағдайда мұндай феномен бес жасар балалар арасында да болмайды екен.
Ж. Пиаженің есебі бойынша 11-12 жасқа қарай ғана дамиды деген логикалық операциялардың, егер оларды орындаудың арнаулы құралдарын енгізсе, мектепке дейінгі жастада мүмкін екендігі анықталады. Мысалы алты-жеті жасар балаларға заттарды арнаулы белгілері бойынша біріктіру үшін эталон-үлгі қолдануды үйреткен жағдайда, бұл балалардың жіктеу операциясының механизмі мен даму сатыларын елеулі өзгеріске түсіреді. Зерттеулерден алынған деректер төменгі сынып тіпті кейде мектеп жасына дейінгі балалардың оқу пәндерінің ғылыми мазмұнын меңгере алатынын дәлелдеп отыр. Ғылыми білімдерді игеру балалардың ойының дамуын түбегейлі қайта құруға себепші болады. Ақыл-ой әрекеттерінің кезеңмен қалыптасу теориясының негізгі идеясы мыныдан тұрады: білімдер алу оқушылардың іс-әрекеті процесінде, әрекеттердің белгілі бір жүйесін олардың орындауы жағдайында және соның нәтижесінде жүзеге асырылады. Адам ой әрекетін табиғаттан даяр күйінде алмайды, ол ойлауды үйренеді, ойлау операцияларын игеріп қорытындылайды.
Бала ақыл-ой дамуының негізгі өлшемі-репродуктивтік тапсырмалардан шығармашылық тапсырмаларға көше отырып, әр түрлі типтегі тапсырмаларды өз бетімен шығармашылық тұрғыдан орындай білу.
Әр сыныпта баланың жас ерекшеліктеріне сай жүргізілетін педагогикалық-психологиялық зерттеу жұмыстары оқушылардың қабілеттеріне қарай,олардың талап-тілегін қанағаттандыратындай білім, білік, дағдыларын қалыптастыруда тәрбиешілерге үлкен қозғау салады,оқушылардың белсенділігін арттыруға жағдай жасайды.
Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл-ойын дамыту
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында белгіленген орта білім берудің негізгі міндеттерінің бірі: ...білім алушылардың еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін тілдік фактілерді жалаң емес, қатысымдық тұрғыдан меңгерту қажет. Бұл Отанымыздың келешекте дамуымен, әлемнің алдыңғы қатарлы елдері сапына қосылуымен, қазіргі мектеп оқушыларының білім дәрежесімен, шығармашыл ойлай алу қабілеттерімен сабақтаса орайласады. Осыған орай, білім беру салаларында оқыту мен тәрбиелеудің жаңа технологияларын қолдану жұмыстары жедел қарқынмен жүргізілуі тиіс.
Ойындардың шығу тарихына үңілсек, алдымен көз алдымызға шахмат және карта ойындары келеді. Көне Үнді елінде дүниеге келген, кейінірек бүкіл әлемді жаулап алған шахмат ойыны о баста соғыс жүргізу тактикасы мен стратегиясын үйрету құралы болған. Шахмат ойынында патша (король), патшаның таңдаулы әскері (ферзь), атты әскер (ат), піл әскері (офицер), кеме әскері (ладья) және жаяу әскерлер бір-біріне соғыс жүргізеді. Бертінге дейінгі шахмат ойыны соғыс өнерін үйрететін бірден-бір құрал ретінде саналып келді. Тек XVII ғасырдан кейін ғана бұл ойын бүкіл халықтық сипат алып, өзінің бұрынғы кейпін жоғалтып, адамзаттың қисынды ойлауын дамытатын сүйікті ойын түріне айналды. Карта ойындарының қай ғасырда пайда болғанын ешкім дәл кесіп айта алмайды. Бұл ойын адамдардың тарихымен құрдас болып есептеледі.
Ойын жөнінде айтылған философиялық көзқарастар әлем мәдениетімен тығыз байланысты. Сонау ерте замандардағы эллиндік және римдік халықтар өмір сүрген дәуірдін өзінде-ақ ойынды балаларды тәрбиелеу құралына жатқызып, жауынгер ұландарды дайындау үрдісіне қосқан. Ойындар арқылы жас ұрпаққа соғыс өнерін үйреткен, мәдениет пен сөз өнерін дарытқан. Ойындардың жастарды тәрбиелеу мүмкіншіліктеріне аса зор мән берген. Мәселен, сол дәуірде өмір сүрген грек ойшылдары Гераклит пен Платон ойынның философиялық жақтарын ашқан және олардың көзқарастары бірін-бірі толықтырған. Гераклит ойынды шексіз әлемге теңесе, Платон өзінің "Мемлекет" еңбегінде жас өскінге өмірлік қажетті іс-әрекеттерді үйретуші құралға, өмірге, трагедияға, сезімге, жалпы ғарыштық әлемге теңеген.
Антик ойшылдары ойынды адам мен өмір арасындағы байланысқа балайды. Себебі, философия "Дүниені, оның құрамына кіретін бөлімдерін жекелеп, бөлшектеп емес, тұтас күйінде қарастыруға, сол әдіспен олардың бәрін, жалпы заңдылықтарды ашуға тырысады.
Ойын әрекетінің философиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан қарастырған К.Гросс, Г.Спенсер, Ж.Пиаже, И.Хейзинга, И.Кант, Г.Гегель, В.Вундт, Ф.Шиллер, К.Бюлер, В.Фрнге және т.б.
К.Гросс ойынға биологизаторлық тұғырда қарап, оның теориясы жаттығу және өзін-өзі тәрбиелеу деп аталды. Адамдар мен жануарлардың ойындарын олардың бойында ген арқылы қаланған инстинктің әсері деп түсіндіре келе, олар келешек өмірге қажетті дағдыларды ойын негізінде меңгереді деп пайымдады. Ойын арқылы байқаусыздан тәрбиеленеді деп тәрбиешінің рөлін ескермеген. Г.Спенсер күштің тасуы теориясында ойын балалардың ағзасындағы басы артық энергияның әсерінен, күшінің тасуынан пайда болады деп түсіндіреді. Ж.Пиаже екі әлем теориясында бала ойын үстінде өзінің әлемінде және ересектердің әлемінде қатар өмір сүреді. Бірінші әлем - қиял әлемі, рахаттанбаған тілек әлемі, таусылмайтын мүмкіндік әлемі. Екінші әлем- мәжбүр ету әлемі, ақиқат ұстанымы әлемі.
Мектепке дейінгі педагогиканың теориялық және практикалық мақсаты біреу, ол-жас ұрпақты жан-жақты тәрбиелеу, ой-өрісін, сана - сезімін кеңейте отырып, өмірге қажетті білім дағдыларға үйрету. Сәбидің тілін дамыту, ауызекі дұрыс, мәдениетті сөйлеуге үйрету, үйренгенін күнделікті өмірде пайдалана білуге бағыттап отыру ісіне назар аударады. Өйткені баланың айналадағы өмірді танып, білудегі басты жәрдемшісі - тіл. Ал тілдің дамуы оның сана-сезімінің, ақыл-ойының жетіле түсуіне негіз болады.
Сөйлеу тілі мен сөздік қоры молая бастаған сайын, бала айналадағы адамдармен, өзі қатарлас балалармен белсенді қарым-қатынас жасайды. Өмірде кездесетін түрлі іс-әрекет жайын білуге құмарта түседі. Өзі түсінген түрлі жайттар туралы әңгімелейтін болады. Дәл осы жас шамасында баланың сөз қолдану ерекшелігін терең зерттеп, талдаған балалардың көрнекті жазушысы К.Чуковский оларды данышпан лингвистер деп атаған болатын.
Ақыл - ой тәрбиесі әр заманда жастарға білім берудің негізгі құралы болып келеді. Білім алуға және ғылымға ұмтылыс халық санасының тереңінен әрдайым орын алды. Халық табиғат пен қоғам дамуының заңдылықтары бейнеленген ғылымның деректерін, түсініктерін және заңдарын мақсатты игерудің нәтижесі деп білді. Тек ақылды адам ғана терең білімдерді меңгере алатынын түсінді. Білімнің мәнін Ақылдан қымбат байлық жоқ, Ақылды сатып ала алмайсың, Ақыл тозбас киім, білім сарқылмас бұлақ деген халықтың даналық сөздерінен - ақ байқауға болады.
Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл-ойын дамытуда ойынның орны мен рөлі
Оқыту мен білім берудің принциптері қазіргі ғылыми тұжырымдарымен ұштасып жатыр. Білім мен өмірдің тығыз байланысты болуын талап етті. Білім оқытудың көрнекі болуын ойдан шығарған жоқ. Көзбен көрген, құлақпен естіген ақиқат емес, тек қана мұқият зерттелген -- ақиқат. Мектеп жасына дейінгі баларда тәрбие, оның бөліктері туралы ұтымдардың анықтамаларының да ғылым анықтамаларымен сәйкес келетіндігі байқалады. Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл - ой тәрбиесі деп шәкірттердің ойлау қабілеттерін, сана - сезімін оқу және еңбек процесінде дамытуды айтады. Ғылыми педагогиканың анықтамасы бойынша ақыл - ой тәрбиесі деп мектепке дейінгі балалардың ақыл - ой күштерін, ойлауын дамытудағы және ақыл - ой еңбек мәдениетін дамытудағы тәрбиешілердің мақсатты іс - әрекетін түсіндіруді айтамыз.
Бірақ бала өмірінің іс - әрекеті тек тәрбиешілердің мақсатты ықпалымен шектелмейді. Оған қосымша баланы қоршаған ортаның ықпалдары мен әсерлерін еске алу қажет. Бұл кеңірек, ақыл - ойдың дамуы ұғымымен айқындалады.
Оқу ойынына деген қызығушылық социал-демократтардың көзқарасында кездесіп, оқу ойынын болашақ ұрпақтың тұлғалық қалыптасуындағы орнын ерекше бағалады. Д..И.Писарев оқушының ойын кеңйтпейтін, оқулықты жаттауды талап ету, оқытушының айтқанын қайталауды қатты сынады. Бір жағынан Мазақ педагогикасына қарсы шығып, оқу интеллектуалдық қиындықтан тұру қажеттілігін, оқушыларды еңбекке баулуға ықпалы болуы тиістігін көрсетті.
Кеңес философтері М.Каган, В.Демин ойынды адам әрекетінің құрамдас бір бөлігі деп қарастырғаны белгілі. Ғалымдардың еңбектерін саралай келе, біз ойын әрекетінің жүзеге асуына мына жағдайлар әсер етеді деп ойлаймыз. Ойынның пайда болуын түсінуге тырысқан В.Вундт Ойын- бұл бала еңбегі- деп жазды. Өзінің шығуы және уақыты бойынша әрқашан алдыңғы қатардағы арнайы еңбектің бір формасынан алынбаған ешқандай ойын жоқ. Өмір сүру қажеттігі адамды еңбек етуге мәжбүр етеді. Ал еңбек арқылы адам күшімен жасалған қызметтен рахат алып өзінің қызметін бағалауды үйренеді. Көріп отырғанымыздай В. Вундт еңбек заттық әрекет тәсілдерінің мүмкіншілігіне және еңбек ағысы пайда болатын нақтылы-заттық шарттарға назар аударады. В.Штерн ойын дамушы нышандардың түйсікті түрде өз бетімен білім алуы, келешек маңызды қызметтерге ешқандай санаға күш түсірмей, алдын-ала жаттығуы деп есептеді. Оның пікірінше, адамның қабілеті мен іскерліктері оған керек болмас бұрын, ерте пісіп жетіледі. Және алдын-ала көрінген мұндай қабілеттер ойында жүзеге асырылады, осындай қабілеттер адамның ойынға іштей кіруіне, ойынның ырықсыз сезіміне бой алдыруына әкеледі.
Сонымен алыс шетел ғалым зерттеулерінен ойының оқу танымдық іс-әрекетіне негіз болатын ерекшелігі туралы мынандай тұжырым жасауға болады:
Ойын әрекетін жүзеге асыру үшін балада артық энергиялық күш болуы қажет (бұл жерде энергиялық күшті бір баланын ойнауға деген құлшынысы, талпынысы тұрғысында түсінеміз).
Ойын - адамдар жөнінде қаланған инстинкті жеткізуші. Балалар ойнау арқылы өмір тәжірбиесімен танысады, ересектердің қимылын қайталайды, сол арқылы өмірге қажет қимылды, танымдық іс-әрекетті және ойлау дағдыларын меңгереді.
Ойын балалардың киялынан туындайтын шығармашылық іс-әрекеті Ойын қоршаған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz