Әйел құқығын қорғау

1. Әйел құқығын қорғау саласы
2. Әйелдер құқықтары

Әйел құқығын қорғау және тең құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз ету омбудсмен қызметінің басымдық бағыттары болып табылады.
Әйел құқығын қорғау саласында негізгі осы заманғы мәселелердің бірі әйелдерді қоғам өмірінде екінші кезектегі орын алатын теңсіз құқықты субьекті ретінде бағалайтын қоғамдық сананың кертартпалығы болып табылады. Тіпті орталық мемлекеттік органдармен жұмыста да біз гендерлік қағиданы түсінбеушілік, халықаралық құқық қорғау стандарттарын білмеушілікпен кездесеміз: әйелдер құқығын қамтамасыз ету саласында жұмыс істейтін мемлекеттік қызметшілердің бәрі бірдей бүгінде өз қызметінде әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы Конвенция ережелерін, оның үстіне Қазақстанға қатысты тиісті Комитеттің ұсынымдарын басшылыққа алмайды, кейбірі Республиканың халықаралық құқыққорғау міндеттемелерінің басымдық сипатын сезінеді.
Сонымен қатар, келіп түскен өтініштер куәландырғандай көп жағдайларда әйелдердің өздері өзіндік құқықтарға ие екендіктерін түсіне бермейді. Әйелдер пайдаланатын дәлелдер (уәж) арасында ерекше құқыққа жүгіну түріндегі өте “әйелдікке” қарағанда жалпықұқықтық дәлелдер жиі кездеседі. Әзірге әйелдер өз өтініштерінде жыныстық белгі бойынша кемсіту дәйектерін сирек көрсетеді. Сөзсіз мұндай жағдай әйелдер құқығының бұзылу жағдайларының жоқтығымен емес, әйелдердің өз құқықтарын сезінудің төмен деңгейімен байланысты. Неғұрлым ақталды деп мемлекет саясатының гендерлік сезімтал қоғамдық сананың дамуына жалпы бағыттылығы саналады.
Әйелдер құқығын қорғау және көтермелеу бойынша Уәкіл қызметті іске асыру тетіктерінің бірі болып халықаралық ұйымдармен және қорлармен бірлесе отырып, омбудсмен мекемелерінің жүзеге асыратын жобалары саналады. 2005 жылғы сәуірде Адам құқықтары жөніндегі уәкіл мекемесі Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Отбасы және әйелдер ісі жөніндегі ұлттық комиссиясымен, БҰҰ “Гендер және даму” бюросымен және Швецияның “Квинофорум” консалтингілік компаниясымен бірлесе отырып іске асырылатын “Омбудсмен және тең мүмкіндіктер” жобасын бастады. Жоба Швецияның (классикалық үлгі) және Литваның (аталмыш бастаманы транзитті мемлекетте іске асыру үлгісі) тең мүмкіндіктері бойынша омбудсмен институтының жұмыс істеу тәжірибесін неғұрлым терең зерделеуге, Қазақстандағы тең құқықтар мен мүмкіндіктер бойынша Уәкіл мекемесін құру мәселелерін зерттеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, жоба қызметтің арнаулы саласы – гендерлік теңдікті қамтамасыз етуде Адам құқықтары жөніндегі уәкіл мекемесінің қызметкерлерін даярлау деңгейінің жоғарылауына ықпал етеді. Жоба шеңберінде Астана және Алматы қалаларында Адам құқықтары жөніндегі уәкіл офисінің қызметкерлері, үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері – Атырау, Петропавл, Өскемен, Алматы және Шымкент қалаларындағы омбудсмен мекемелерінің серіктестері, сондай-ақ уәкілетті мемлекеттік органдардың өкілдері үшін үш күндік тренингтер топтамасы өтті. Оқыту “Көру-Түсіну-Қолдану” әдісінде құрылған, яғни гендер туралы хабардар болу, ерлер мен әйелдер арасындағы теңсіздік және айырмашылық себептерін түсіну, алуан түрлі құрал-саймандарды пайдалану арқылы күнделікті жұмыста осы білімдерді қолдану Тренингте мемлекеттік басқару жүйесінде және еңбек қатынастары саласында тең мүмкіндіктер қағидасын сақтау, тең құқықтар мен мүмкіндіктерді қорғау саласында жауапкершілікті енгізу, “оң кемсітушілікті” қолдану мәселелері өзектілендірілді. “Омбудсмен және тең мүмкіндіктер” жобасы шеңберінде 2005 жылдың 30 қарашасында Уәкілдің жанындағы Консультауиялық кеңес мүшелері және Қазақстанның әр түрлі қалаларының серіктес қоғамдық ұйымдарының өкілдері, сондай-ақ мемлекеттік органдар өкілдерінің қатысуымен үйрету семинары өткізілді. Семинарға қатысушылар гендерлік теңдік мәселелерін, тең құқықтар мен мүмкіндіктерді қорғау мен көтермелеудің, халықаралық заңнамаларында көзделген тетіктерін талқылады. Жұмыстың келесі бағыты әйелдер құқығын қорғауға қатысты халықаралық стандарттарды Қазақстанның орындау қажеттігі өзектілеу болып табылады. Уәкіл мекемесі Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 29 қарашадағы № 1677 Жарлығымен бекітілген, 2006-2016 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында гендерлік теңдік Стратегиясын өңдеуге белсенді түрде қатысты.