Ауа райына жүргізілген метеорологиялық бақылаулардың қорытындыларын өңдеу

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

I тарау Талдықорған өңірінің климатының жалпы ерекшеліктері

1. 1. Талдықорған өңірінің географиялық орны. Агроклиматтық тұрғыдан

зерттелуі.

1. 2. Талдықорған өңірінің климатының қалыптасуына әсер ететін

факторлар . . .

1. 3 Талдықорған өңірінің аумағындағы ауа температурасы мен

атмосфералық жауын-шашынның таралу заңдылықтары.

II тарау Талдықорған өңірінің климаттық аудандарының ерекшеліктері

2. 1. Алакөл ойысы климат ауданы. .

2. 2. Іле ойысы климат ауданы. .

2. 3. Жетісу Алатауы таулы климат ауданы. .

Қорытынды.

Пайдаланған әдебиетер тізімі . . .

Кіріспе

Жұмыстың өзектілігі студенттердің география пәнінен жүйелі білім алып қызығушылығын арттыруға, дүниетанымын қалыптастырып, ой өрісін кеңейтуде, табиғаттағы заңдылықтарды ашуға мүмкіндік беретін өлкетану жұмыстарының бірі метеорологиялық аланыңда жүргізілетін ауа райына бақылау жұмыстары болып табылады.

Метеорологиялық бақылаулардың барысында жинақталған сандық деректерге талдау жасау арқылы жергілікті жердің микроклиматының қалыптасуына әсер ететін адиобаттық (сырттан енетін ауа массаларының қатысынсыз жергілікті жер бетінің жылынып суынуы) және адвекциялық (сырттан енетін ауа ағынының есебінен жер бетінің жылынып суынуы) факторларды анықтауға мүмкіндік береді.

Бітіру жұмысының өзектілігіне ауа райына жүргізілген метеорологиялық бақылаулардың қорытындыларын өңдеу арқылы олардың нәтижелерін болашақта облысымыздағы ауыл шаруашылығы мен Ірі өндірістерді тиімді ұйымдастырудың ұзақ мерзімді жоспарын жасауға, табиғаттағы тепе-теңдік сақталуын, Ірі өндірістердің ауаға бөлетін улы газдарының қоршаған ортаға тигізетін кері әсерін анықтауға мүмкіндік берумен өзекті.

Көп жылдық метеорологиялық бақылауларға талдау жасай отырып, соңғы елу жылда облыс аумағында климаттың біртіндеп аридтене бастағанын аңғардық. Сонымен, бітіру жұмысының өзектілігі аталған мәселелердің қазіргі география ғылымдары үшін маңыздылығымен және аймақтық зерттеулер аясын кеңейту қажеттілігімен анықталды.

Жұмыстың мақсаты мен міндеті бітіру жұмысының мақсаты - Талдықорған қаласы мен аудан орталықтарындағы тұрақты жүргізілген метеорологиялық бақылаулардың деректеріне талдау жасай отырып, Алматы облысының климатының ерекшеліктерін. Осы мақсатты басшылыққа ала отырып, төмендегідей мәселелерді шешуді міндетімізге алдық:

- Ауа райының негізгі элементтерінің арнайы журналға түсіру арқылы жыл маусымдарындағы жауын-шашын мен ауа температурасының, атмосфералық қысымның, салыстырмалы ылғалдылықтың ауытқуына талдау жасау арқылы күнделікті жүргізілген метеорологиялық бақылаулардың деректерін бір жүйеге келтіріп климаттық кестелер мен локальді диаграммалар құрудың жолдарын үйрену;

-Облыс аумағындағы метеорологиялық бекеттер мен ғылыми көпшілік

әдебиеттердегі деректеріне сүйене отырып Талдықорған өңірінің

климаттық карталарын жасау;

-Жиналған деректерді бір жүйеге келтіре отырып география курстарын

жергілікті жерге негіздей отырып оқыту мақсатында нақты өлкетану

деректері ретінде пайдалану;

-Ауа райының негізгі элементтерінің қасиеттерінің негізгі сандық

көрсеткіштерін анықтайтын барометр, аниометр, гигрометр, флюгердің құрылысымен танысу арқылы ауа райының белгілі бір уақыттағы күйін анықтаудың жолын үйрену;

- Метеорологиялық приборлардың деректеріне сүйене отырып ауа райның күнтізбесін құрудың әдістерін меңгеру;

- Метеорорлогиялық деректерге талдау жасай отырып ауа райының өзгеру себептерін анықтаудың жолдарын үйрену;

-Ауа райының күнтізбесінің ғылыми көпшілік әдебиеттердің деректерін

пайдалана отырып білімімізді тереңдету.

Бітіру жұмысының деректік негізі: бітіру жұмысының негізгі дерек көзі ретінде күнделікті жүргізілген метеорологиялық бақылаулардың қорытындылары қолданылды. Күнделікті ауа райын бақылауға флюгер, аниометр, максимальді және минимальді термометр, барометр, гигрометр, жауын-шашын өлшеуіш пайдаланылды.

Теориялық негіді ретінде С. П. Хромовтың «Метеорология и климатология», А. П. Шубаевтың «Общее землеведение», В. М. Чупахиннің «Физическая география» оқулығы, В. И. Фурсовтың «Экологические проблемы окружающей среды», С. Т. Ахаевтың «Экология Жетысу», Г. К. Сагимбаевтың «Экологія и экономика», С. В. Бловтың «Охрана окружающей среды» және Қазқстанның үлкен географиялық атласы пайдаланылды.

Бітіру жұмысының әдістемесі: Талдықорған өңірінің климаттық қалыптасу заңдылықтарын зерттеуді әр түрлі әдіс-тәсілдерін пайдалану қажеттігін анықтап берді. Бітіру жұмысын жазу барысында бақылау, қажетті сандық деректерді жинау, талдау, жинақталған ақпараттарды камералық өңдеу, салыстыру әдістері қолданылып, басқа авторлардың жүргізген зерттеулердің нәтижелері талданды.

Мерзімдік шегі бітіру жұмысы 2004 жыл мен 2006 жыл аралығын қамтиды. Осы уақыт аралығында жұмыс университеттің география алаңы мен қаланың метеорологиялық бақылау бекетінде күнделікті әр үш сағат сайын жүргізіліп отырды.

Ғылыми жаңалығы бұл еңбек көп жылдық метеорологиялық бақылаулардың деректерін салыстыра отырып табиғаттағы температураның артуы мен климаттың аридтенуінің арасындағы бір ізді себе-салдарлы корреяциялық байланысты ғылыми тұрғыда көрсетуге талпыныс жасалған.

Қолданбалы негізі жұмысты мектептерде география сабақтарында, жоғарғы оқу орындарында, арнаулы курстар оқуда, өлкетанудан іргелі еңбектер жазуда пайдалануға болады.

Жұмыстың құрылымы бітіру жұмысы кіріспеден, негізгі мәселелерді қамтитын үш тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімімен тұрады.

I - тарау. Талдықорған өңірінің климатының жалпы ерекшеліктері

Талдықорған өңірініңфизикалық географиялық орны. Агроклиматтық тұрғыдан зерттелу тарихы

Талдықорған өңірінің аумағы солтүстігінде Балқаш климатөлі арқылы Сарыарқаның оңтүстік сілемдерімен (Шолақ, Қызыл-саяқ, Қоскеліншек Қызылтас, Табақкен-татар, Қараүңгір, т. б. ) . солттүстік - шығысында Тарбағатай жотасымен, Барлық Майлы тауларымен (Алакөл қазаншұңқырымен бөлінген), шығысында Жетісу (Жоңғар) қақпасы. Борохоро жоталары арқылы Қытаймен, оңтүстік-шығысында солтүстік Іле ойысымен шектеседі. .

Тарихи деректемелер мен зерттеулерде Жетісу атын құрайтын өзен туралы әр түрлі пікір бар. А. Гейнс бұлардың қатарына Лепсі, Басқан, Сарқан, Ақсу, Бүйен, Қаратал және Көксу өзендерін жатқызса.
А. Влангали Басқан, Сарқан өзендерінің орнына солтүстік-шығыстағы
Аягөз, оңтүстік - шығыстағы Іле өзендерін атайды. В. Бартольдтың
айтуынша, алғашқыда жергілікті халық Жетісу деп Іледен солтүстікке
қарай созылған аймақты атаған, оған Лепсі, Басқан, Ақсу Бүйен,
Қызылағаш, Қаратал, Көксу өзендері енген. Ал, 19 ғасырда Жетісу
Іленің оңтүстігіне қарай созылған таулы аймақ деген ұғым қалыптасып, оған Тянь-Шанның солтүстік-батыс және аудандары да қосылатын болған.

Зерттеуші Г. Д. Романовский 1878ж. Жетісу (Жоңғар) Алатауының Тарбағатай жотасының және Алакөл бассейнінің геологиялық құрылысын тексерді. 1886 жылы Хан Тәңірі шыңына экспедицияны жасақтау ісі тау-кен инженері И. В. Игнатьевке, ал ботаникалық зерттеулерге жетекшілік ету А. Н. Красновқа жүктеледі. Осы сапар барысында ол жолшыбай Балқаш төңірегіндегі құмды топырақты далалық жерлердің, одан әрі таулы аймақтардың өсімдіктерін салыстыра зерттеуге міндетті болды. Балқаштың оңтүстігі қапталы мен Іленің төменгі сағасындағы шөлді, далалы алқаптың ботаникасы бұрын зерттелмеген еді. Әсіресе, Тауқұм өңірін Іленің төменгі сағасы мен Жетісу Алатауын ботаникалық география үшін өте маңызды зерттеу аймағы деді. Өйткені мұндағы өзендер мен көлдер мұз дәуірінен кейінгі кезеңдерде пайда болып, құрғап кеткен немесе әлі де кеуіп үлгермеген тұнба шөгінділер сол кезде көп болатын. Сонымен қатар Краснов жаратылысы әр түрлі топырақтар мен оларда есетін өсімдіктер арасындағы байланысты қадағалап, физикалық-географиялық өзгерісін әсіресе, мұз басқан жерлердегі өсімдіктердің ахуалын зерттеу міндеті де жүктелді. Белгілі географ ғалым П. П. Семенов Жетісу өлкесін аралап, Лепсі, Ақсу, Басқан, Қаратал, Бүйен. Көксу және т. б. өзендерді сипаттап жазды. Ол Қапал мен Арасан маңында Жетісу Алатауына шығып Қату тауына Алакөлге сапар шекті. Әрқашан мұнартып, көкшіл тартып туратын Қату жотасынан ол мүсәтір мен күкірт тауып, жер астында тас көмірдің қоры мол екенін мәлімдеді. Семенов бұл өңірді жүйелі, терең зерттеген жоқ Тек Іле Алатауының маңайын неғүрлым толық әрі ыждағаттылықпен зерттеді.

"Жер жәннаты" - Жетісу өлкесінің географиялық нысандары мен табиғи байлығын ғылыми тұрғыдан зерделеп, жүйелі түрде сипаттама беру үрдісінде қазақтан шыққан әмбебап ғалым Ш. Уәлихановтың еңбегі ерекше. Ол генерал Гасфорттың орталық және оңтүстік-шығыс Қазақстанды аралаған сапарына қатысты. Омбы қаласынан Семейге барар жолда Шоқан өз бетімен Жетісу (Жоңғар) қакпасына, Алакөлге саяхат (1856-57ж. ) жасайды. Сол ғылыми сапардың нәтижелері "Іленің арғы бетіндегі өлкенің географиялык очеркі". "Жоңғар очерктері". т. б еңбектерінде жан-жақты баяндалған. Уәлихановтың өзі зерттеген аймақтың табиғаты мен физикалық-географиялық ерекшеліктерін ғана емес, сонымен қатар жергілікті тұрғындарын, олардың әдет-ғұрпы мен салт-санасын, рухани жәдігерліктерін танып-білуге құштар болды. Өзі аралаған Жоңғар, Жетісу, Іле өлкесінің зерттелу деңгейіне ден қойып, олардың физикалық-географиялық сипатына қатысты орыс ғалымдары елемей кеткен немесе аңғармаған тұстарын тың ері нақты деректермен толықтырды. Әсіресе, зерттеген аймақтардың географиялық шекараларын мейлінше дәл белгілеуге ұмтылған. Мәселен, ол Іле өзеннің шекараларын "Іле мен Күнгей Алатауының қар басқан жоталары арасында ұзыннан-ұзақ созылып жатқан "алқап" ретінде сипаттап, "алқаптың" батысқа қарай кеңейе түсетінін" атап көрсетті. Сондай-ақ, Уәлихановтың еңбектерінде Жетісу (Жоңғар) Алатауының, Солтүстік жөне Ішкі Тянь Шанның өзен торлары жөнінде аса маңызды мағлұмат береді. "Ыстық көлге сапар күнделігінде" ол Жетісу өлкесіндегі Аягөз, Ақсу, Лепсі, Іле, Шілік, Шарын, т. б. өзендер жөнінде көптеген қызықты деректер келтіреді. Жалпылама баяндаумен қатар, өзендердің геолық құрылымын, алаптарының жаратылысын ағу бағытын анықтап климатын және өзендер мен жануарлар дүниесін сипаттап жазды.

1902-04 жылы Тянь-Шань мен Жоңғар өлкесін зерттеген В. Сапожников экспедициясының қорытындылары да отандық ғылым тарихында маңызды орын алады.

Оның алғашқы экспедициясы Іле Алатауын, Тянь-Шаньдағы Сарыжаз өзеннің бастауын және Жетісу Алатауын зерттеді.

Сапожников Арғанаты қыратына, Балқаш климатына Кіші және Үлкен Алматы өзендерінің алабына саяхат жасады. Хан Тәңірі шыңының биіктігін өлшеп, Байынқол өзенің алабы арқылы Жаркент қаласына барды, одан әрі шекарадағы Қорғас өзенің алабынан өтіп, Көксу аңғары арқылы Қапалға шықты. Экспедиция жол-жөнекей Қора, Ақсу, Бүйен өзенінде және олардың мұздықтарында болды.

Белгілі ғалым И В Мушкетовтың 1887 жылы 28 мамырда Іле Алатауының солтүстік етегінде, Верный қаласының маңында болған күшті жер сілкінісінің зардаптарын зерттеп, ғылыми есеп жазды. Оның бұл мақаласы жер сілкіну құбылысын заманауи әдістерімен саралап, байлам түйген тұңғыш еңбек болды.

Кеңес өкіметі жылдарында Алматы облысы аумағының табиғатын зерттеу Ісі КСРО Ғылым академиясының, Қазақ Республикасы Ғылым академиясының ғылыми-зерттеу жұмыстарымен тығыз байланысты болып, жүйелі де кешенді түрде жүзеге асырылды.

Талдықорған өңірінің агроклиматтық тұрғыдан зерттелуі. Талдықорған өңірінің климатының ерекшеліктері көрініс тапқан жұмыстарды үш топқа бөлуге болады:

Кеңес үкіметінің аймақтандыру жұмыстары. Бұған бүкіл климаттық аудандастыруы жатады (Алисов, Берг, Григорьев және Будыко) және маман бойынша жұмыстар яғни агроклиматтық аймақтандыру (Семеников, Сопожникова, Шашко) .
Анықталған аймақ бойынша аудандастыру (Бабушкин) .
Бүкіл Қазақстанның климаттық аудандастыруына арналған. Оларды екіге бөліп қарауға болады. Жалпы климаттық ааудандастыру (Понамарев, Борлук. Кузнецов) және агроклиматтық аудандастыру.

Кеңес үкіметінің жалпы климаттық аймақтандыруы бойынша монографиялар арасындағы ірі совет климатологы Б. П. Алисовтікі
болды ол аймақтандырудың ерекшелігі ретінде атмосфералық
циркуляцияны алды. Алисов бойынша Талдықорған өңірінің орта
Азия континенталды шөлді және таулы климат ауданына кіреді.
Таулы климаттық аудандарда ол орманды және таулы
аудандарды бөледі. Бұл сызба-нұсқаның ерекшелігі климаттық түзілуін
қарастырады. Сипаттамалардың жетіспеуі әртүрлі климат арасында
шекера жүргізуді қиындатады және ірі көһлемді атмосфера циркуляциясындағы жағдай мен жер бедеріне байланысты.

Л. С. Берг өзінің Кеңес үкіметінің климаттық аудандастыру сызба-нұсқасында әртүрлі метеорологиялық элементердің үйлесімі айқын байқалады. Талдықорған өңірінің екі климаттық ауданда орналасқан. Олар -қоңыржай шөлді және таулы аудандар. Бұл сызба-нұсқада климаттың шығу тегі талдауы, жергілікті климат жағдай мен климаттынық ландшафтылық - географиялық аймақпен байланысы сипатталмаған.

А. А. Григорьев және М. Н. Будыко КСРО климаттың метеорологиялық көрсеткіштерімен және географиялық аймақпен байланысы бойынша жасады. Авторлар жер бетіндегі температура изомерін, құрғақшылық индексін, қыс қатаудығы климат көрсеткіші және суық ылғалдын жылдық климатөрсеткіші пайдаланды. Бұл бойынша Талдықорған өңірінің азық бөлігі екі аймақта орналасқан. Солтүстігі - құрғақ жылы аймақ қатаң және аз қарлы қыс, ал оңтүстігі - құрғақ жылы салыстырмалы жылы қыс

Кейінірек А. Г. Кузнецов Талдықорған өңірінің климатының аудандастыруын жасады. Жазықты аумақтарын үш климатттық ауданға бөледі. Олардың шекарасы табиғат зоналарының шекарасына сәйкес келді. Тауалды жазықтарындағы Іле, Өсек, Қаратал, Көксу, Ақсу, Сарқан Лепсі, Тентек өзендерінің аңғарларындағы суармалы егістіктерде бау-бақша, жүзім, қант қызылшасы, күріш дақылдары өсіріледі.

Көксу, Ақсу, Сарқан, Лепсі, Тентек, Жаманты өзендерінің аңғарларында қант қызылшасы, сарымсақ, күріш, көкеніс-картоп майлы және жаздық, күздік бидайлар, мал азықтық дақылдар өсіріледі. Тау алды, төбелі жазықтары мен таулы даланың топырағындагы тәсіл егістіктерде жаздық және күздік бидай, жаздық арпа өсіріледі Тау алды белдеуіндегі жайылымдар мен шабындықтар етті-жүнді, етті-сүтті мал шаруашылығын дамытуға қолайлы орта биіктіктегі таулы дала мен биік таулы субальпілік және альпілік шалғындар жазығы жайылым ретінде қолданылады. Облыстың солтүстігіндегі құмды және сазды шөлдері Шу-Іле таулары қысқы жайылым ретінде қолданылады.

1. 2. Талдықорған өңірінің климатының қалыптасуына әсер ететін

факторлар

Талдықорған өңірінің солтүстік бөлігінін құмды және жазық оңтүстігі мен шығысы қатты тілімденген. Таулы болуы климатынын алуан түрлі болуына әсер етеді. Талдықорған өңірінің климаты негізінен шұғыл континенттінде Алатауымен Жетісу жотасының тауалды жазықтарында ылғал жеткілікті. Жазы соншалықты ыстық емес, қысы жұмсақ жазықтарының климаты температураның тәуліктік және жылдық ауытқуының жоғарылығы мен ерекшеленеді. Қысы суық, жазы ыстық әрі құрғақ Ең суық ай қаңтарда облыс аумағының солтүстігінде температура - 8°С, - 15°С арасында, оңтүстігінде - 3, 5°С, - 14, 5°С аралығында ауытқиды. Ең ыстық ай шілде де солтүстіпнде орташа тәуліктік температура +25°С оңтүстігінде тауалды және таулы аудандарында +24 С аралығында ауытқиды. Таулы аудандарда қыста температура инверсиясы дамиды. Қыста жылы ауа биікке көтерілуіне байланысты 400 метр биіктіктеп Үштөбеде - 5°С болғанда, 800 метр биіктіктеп Талдығорғанда қаласында ауа температурасы 0, -1С дейін көтеріледі. Температурада инверсиясы тау беткейлерінде 3000 метр биіктікке дейін байқалады Жазықтарға қарағанда 1500-200 метр биіктікте температура біршама жылы болады. Қыстағы ең төменгі аудандарына - 22-41°С дейін төмендейді. Облыс аумағындағы ауа температурасының абсолют минимумі 50-52 С абсолют максимум құмды жазықтарда 45°С. Абсолют максимум мен минимумның температура айырмасы 90-95°С, 0°С жоғары температура байқалатын жылы кезеңнің ұзақтығы 247 күн. + 10 С жоғары Аязсыз күндердің ұзақтығы 40. - 190, топырақ бетінде 120-145 күн. Жоғарыдағы көрсеткіштер жазықтықтарға тән.

Географиялық орнының ерекшеліктеріне байланысты аязсыз күндердің ұзақтығы ауытқып отырады. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері солтүстігінде 125 мм, оңтүстіпнде таулы аймақтарда 900 мм аралығында ауытқиды. Жауын-шашынның көп бөлігі оң және теріс радиация балансы бір-бірімен алмасатын көктем мен күзде түседі.

Өңірдің оңтүстігінде шөлді аймақтарда вегетациялық кезең көктемде және күзде болады. Шөлдерде көктемгі кезеңде 20-70 мм. күзде 15-40 мм дейін жауын-шашын түседі. Кей жылдары жауын-шашынның мөлшері 1 мм-ден артық. жылдық орташа мөлшері 135 мм-ге жетеді. Желдің жылдық орташа жылдамдығы 1, 5-3, 5 м/сек, тауларда жергілікті таулы-аңғарлық желдермен фендар соғады Қыста құрылықтың қатты сууына байланысты Қытай Халық Республикасының аумағындағы жан-жағын тау қоршаған. Ебінүр Қазан шұңқырынан жоңғар қақпасы арқылы солтүстік батысқа бағытталып Ебі желі Балқаш Алакөл ойысында Сайқан желі соғады. Көктемде Алакөл ойысында Жоңғар қақпасына бағытталып қыбыла желі соғады. Ебі мен қыбыла Алакөл және Ебінүр ойыстарының қысым мен температурасы теңелген кезеңі жазда тоқтайды Қар жамылғысы онша қалың емес, солтүстігінде 15-25 сантиметр тау алды жазықтарында 20-90 сантиметр биік таулы аймақтарда 2, 5-3 м-ге дейін жетеді. Таулы аудандарда тұрақты қар жамылғысы 6 ай сақталады.

Талдықорған өңірінің солтүстік-шығыс бөлігінің территориясының климат жағдайлары әртүрлілігімен ерекшеленеді. Мұнда климаттың біртекті еңістігіне ең басты жер бедеріиің әртүрлілігі - кең жазық ойпаң жері және таулы территориясы әртүрлі абсолюттік биіктіктерімен, әрдайым шамданып өзгерген климаты бір-біріне өте жақын арақашықтықта. Жазықтың тау бөктерінің бөліпнің территориясына географиялық жағдайы басты себеп, климаттың таулы территориясы- вертикалды зоналы екені заңды.

Р. И Аболин Кеңестік Орта - Азияға бөлуді вегетацияндық- температуралық белдеуде жүргізіп суреттеуге территорияга жеті климат белдеу қойды. Автор өзінің бөлуінде бұрын белгілі-тергеу қойған, барлық заңнан шыққан вертикальді зоналық тау абсолюттік биіктігі 100 м көтерілген сайын ауа температурасы 0, 5-0, 6 төмендеиді.

Бұл жерде айта кетер жай. Р. И. Аболиннің мәліметтерін қолданып Жоңғар Алатуының тау жүйесі өте қиындығын көреміз

Биік таулы Жоңғардың климаты абсолюттік биіктіп 2500- 4500 м жатқақ жоғары белдеуі арктикалық төменгі альпілі сияқты ерекшелінеді .

Д. Қошқаров, А. Жуков және К. Станюков Теріскей Алатауы және Ақшарақ жотасы абсолюттік биіктігі 3600 м. арсында жатқан Биік таулы Тянь-Шаньға обсерваториялық мәліметтер келтіреді

Орташа жылдық температурасы -7°. Жаз айларының абсолюттік минимумдары төмен: маусымда -13°, шілдеде -9, 5°, тамызда -19, 5°. Орта жылдық атмосфералық жауын-шашын 315, 9 мм. Ортаңғы салыстырмалы ортаңғы ылғалдылық 63%. Булану өте аз: 1 тамызда 1933ж., 1 тамыз 1934ж., жалпы саны 161 мм тең Жоңғар Алатауының оңтүстік баурайы, солтүстік баурайы климатқа қарағанда едәуір жылы. Батыс баурайы оңтүстік климатына жақындайды, ал шығысы - солтүстікке.

Жетісу Алатауының климатының ерекшелігі төрт жылдық метеостанциялық бақылаулар жүргізілген. Минимальдық жылдық температура -9, 7° көтерілмейді. максимальдық + 10, 6° көтерілмейді. Жылы кезеңдік уақыттың орташа ауа температурасы 6, 4° суықтық -7°.

Жетісу Алатауының солтүстік бөлігі таулы - қырлы зонасы 1500-750 м., оңтүстікте - 2500 - 1500 м. абсолюттік биіктікте жатыр Таулы- қырлы зонасы (1500-750 м. ) сурет территорияның орташа ауа температурасы 4, 5-7, 6° шамасында. Мұнда үлкен континентальді климат.

Көптеген ерекшеліктер 30° те жылы және өте суық. Жылдың айларының арасында температурасы бақыланады.

Минимальдық және максимальдық температура амплитуда 80°жетті.

Таулы-қырлы зонасының бөлігі, Жетісу Алатауының баурайының ауданында созылып жатқан батыс және оңтүстік батыстан кезектесіп соққан желдер. 1-сі орташа жылдамдықта 1-3 м/сек 2-2, 4 м/сек. Оңтүстік сілемі аталған басымдылық желдер солтүстік-шығыстан орташа жылдамдықпен 2-4 м/сек қарай қозғалады. Дала алқабы оңтүстік Жоңғар Алатауында орналасқан солтүстік - шығыс желі орташа жылдамдығы 1-3 м/сек. Орта жылдық жауын-шашын таулы-қырлы зонасында 331-588 мм тербеледі.

Егер тау жотасы немесе тау баурайының жазығына көлденең тартылған ылғалды жел көп жауын-шашын желді жағы ық жағына қарағанда алады. Таулы-қырлы зонада қар жамылған жамылғы қарашаның
басында қойылады және территорияның көбірек бөлігі жалғасатын уақыты сәуір басында, үлкен абсолюттік биіктігі (Қосағаш, Қоғалы аудандары) - екінші онкүндікке дейін ұсталынады. Қарлы жамылғының орташа қозғалысы 19-59 см тербеледі.

Көктемде және жазда топырақта ылғал және жылу дала шөптері шығуға жеткілікті, бірақ жаз аяғында далада ылғал жетіспеушілік және дала шөптері қоңырқайланып және күйіп кету бастауы байқалады.

Шөлді зона Балқаш - Алакөлінің ойпатын Жетісу Алатауының аласа тау баурайының облыстық бөліп және іле ойпатын қамтиды.

Оның биіктік шекарасы облыстың солтүстік бөліп 350 - 750 м. және оңтүстік 450 - 1500 м. абсолюттік биіктігі қамтамасыз етіледі.

Шөлді зонаның климаты шөлділігі және абсолюттік
континенталды жыдық амплитудалық температурасы 82° жететіндігінен ерекшеленеді. Зонаның орташа ауа температурасы 5, 4 9, 2 тербеледі, төменгі ауа температурасы солтүстікте (Булытөбе), ең жоғарғы оңтүстікте (Борохудзир) бақыланады. Орташа айлық ауа температурасы өте жылы ай 23, 3-23, 9 дейін жылу, ал суық 86-16, 2 аяз өзгереді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.