Математика пәнінен тапсырмалар жинағы
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға көбейтудің жазбаша тәсілі
Сабақтың тақырыбы: Өткенді пысықтау
Сакбақтың тақырыбы: Екі таңбалы cанға бөлудің жазбаша тәсілдері
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға жазбаша бөлу тәсілдері
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға жазбаша бөлу тәсілдері
Сабақтың тақырыбы: Көп таңбалы сандарды екі таңбалы сандарға жазбаша бөлу тәсілдері. Қалдықпен бөлу
Сабақтың тақырыбы: Артынан қуып жету қозғалысына берілген есептер.
Сабақтың тақырыбы: Қозғалысқа берілген есептерді шығару.
Сабақтың тақырыбы:Үш таңбалы санға жазбаша көбейту тәсілдері
Сабақтың тақырыбы: Кесінділерді нүкте арқылы бөліктерге бөлу
Сабақтың тақырыбы: Арифметикалық амалдардың қасиеті
Сабақтың тақырыбы: Арифметикалық амалдардың қасиеттері
Сабақтың тақырыбы:Кесіндіні теңдей екігебөлу және тік бұрыш салу.
Сабақтың тақырыбы: Өткенді пысықтау
Сакбақтың тақырыбы: Екі таңбалы cанға бөлудің жазбаша тәсілдері
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға жазбаша бөлу тәсілдері
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға жазбаша бөлу тәсілдері
Сабақтың тақырыбы: Көп таңбалы сандарды екі таңбалы сандарға жазбаша бөлу тәсілдері. Қалдықпен бөлу
Сабақтың тақырыбы: Артынан қуып жету қозғалысына берілген есептер.
Сабақтың тақырыбы: Қозғалысқа берілген есептерді шығару.
Сабақтың тақырыбы:Үш таңбалы санға жазбаша көбейту тәсілдері
Сабақтың тақырыбы: Кесінділерді нүкте арқылы бөліктерге бөлу
Сабақтың тақырыбы: Арифметикалық амалдардың қасиеті
Сабақтың тақырыбы: Арифметикалық амалдардың қасиеттері
Сабақтың тақырыбы:Кесіндіні теңдей екігебөлу және тік бұрыш салу.
Сабақтың мақсаты: оқушыларды жаңа тақырыпты қабылдауға дайындау; әртүрлі есептерді шешу қабілеті мен есептеу дағдысын жетілдіру.
Сабақтың барысы:
Ауызша есептеуге №1 тапсырманы қосу қажет - жарыс түрінде ұйымдастыру.
№2 тапсырманы (екі таңбалы санды екі таңбалы санға қалай бөлетінің естеріне түсіру) түсіндіре отырып орындау қажет. Келесі сабақтың тақырыбы «Екі таңбалы санға бөлудің жазбаша тәсілдері» болғандықтан, бөліндіні тиімді таңдау тәсілін еске түсіру қажет.
Өткен материалмен жұмыс
Оқушылар «Амал компоненттері» (№3) атты кестемен жұмыс істеуді біледі. Алайда олар мұндай кестелер бойынша күрделі теңдеулерді тұңғыш рет құрғалы отыр. Сондықтан әр кестеден бір жаттығуды тақтаға түсіндіре отырып орындаңыз. Қалғаның балалар өз бетінше орындасын, кейін тексеріңіз.
Балалар № 4, 5, 7 тапсырмалармен таныс болғандықтан, оларды өзіндік жұмысқа немесе үй жұмысына қосуға болады.
№5 есеп тіктөртбұрыштың периметрін табуды қайталауға көмектеседі. Тіктөртбұрыштан қиып алынған тік бұрышты үшбұрыштың ауданын қалай табуға болатынын талдап қорытындылауды тапсырыңыз. Ол үшін тіктөртбұрыштың ауданын тауып алып, шыққан нәтижені 2-ге бөлу керек екенін оқушылар айта алуы тиіс.
№8 геометриялық конструктор орындалады.
Үй жұмысы. Бұл сабақта екі таңбалы сандарды екі таңбалы санға бөлуге мысалдар келтіре отырып, мынадай «құпияның» бетін ашуға болады: екі таңбалы санды бір таңбалы санға көбейтіп, бөлу амалымен кері мысал жазу
Сабақтың барысы:
Ауызша есептеуге №1 тапсырманы қосу қажет - жарыс түрінде ұйымдастыру.
№2 тапсырманы (екі таңбалы санды екі таңбалы санға қалай бөлетінің естеріне түсіру) түсіндіре отырып орындау қажет. Келесі сабақтың тақырыбы «Екі таңбалы санға бөлудің жазбаша тәсілдері» болғандықтан, бөліндіні тиімді таңдау тәсілін еске түсіру қажет.
Өткен материалмен жұмыс
Оқушылар «Амал компоненттері» (№3) атты кестемен жұмыс істеуді біледі. Алайда олар мұндай кестелер бойынша күрделі теңдеулерді тұңғыш рет құрғалы отыр. Сондықтан әр кестеден бір жаттығуды тақтаға түсіндіре отырып орындаңыз. Қалғаның балалар өз бетінше орындасын, кейін тексеріңіз.
Балалар № 4, 5, 7 тапсырмалармен таныс болғандықтан, оларды өзіндік жұмысқа немесе үй жұмысына қосуға болады.
№5 есеп тіктөртбұрыштың периметрін табуды қайталауға көмектеседі. Тіктөртбұрыштан қиып алынған тік бұрышты үшбұрыштың ауданын қалай табуға болатынын талдап қорытындылауды тапсырыңыз. Ол үшін тіктөртбұрыштың ауданын тауып алып, шыққан нәтижені 2-ге бөлу керек екенін оқушылар айта алуы тиіс.
№8 геометриялық конструктор орындалады.
Үй жұмысы. Бұл сабақта екі таңбалы сандарды екі таңбалы санға бөлуге мысалдар келтіре отырып, мынадай «құпияның» бетін ашуға болады: екі таңбалы санды бір таңбалы санға көбейтіп, бөлу амалымен кері мысал жазу
Сабақтың тақырыбы: Қайталау
Сабақтың мақсаты: оқушыларды жаңа тақырыпты қабылдауға
дайындау; әртүрлі есептерді шешу қабілеті мен есептеу дағдысын жетілдіру.
Сабақтың барысы:
Ауызша есептеуге №1 тапсырманы қосу қажет - жарыс түрінде
ұйымдастыру.
№2 тапсырманы (екі таңбалы санды екі таңбалы санға қалай бөлетіні ң
естеріне түсіру) түсіндіре отырып орындау қажет. Келесі сабақтың тақырыбы
Екі таңбалы санға бөлудің жазбаша тәсілдері болғандықтан, бөліндіні
тиімді таңдау тәсілін еске түсіру қажет.
Өткен материалмен жұмыс
Оқушылар Амал компоненттері (№3) атты кестемен жұмыс істеуді
біледі. Алайда олар мұндай кестелер бойынша күрделі теңдеулерді тұңғыш
рет құрғалы отыр. Сондықтан әр кестеден бір жаттығуды тақтаға түсіндіре
отырып орындаңыз. Қалғаның балалар өз бетінше орындасын, кейін
тексеріңіз.
Балалар № 4, 5, 7 тапсырмалармен таныс болғандықтан, оларды өзіндік
жұмысқа немесе үй жұмысына қосуға болады.
№5 есеп тіктөртбұрыштың периметрін табуды қайталауға көмектеседі.
Тіктөртбұрыштан қиып алынған тік бұрышты үшбұрыштың ауданын қалай
табуға болатынын талдап қорытындылауды тапсырыңыз. Ол үшін
тіктөртбұрыштың ауданын тауып алып, шыққан нәтижені 2-ге бөлу керек
екенін оқушылар айта алуы тиіс.
№8 геометриялық конструктор орындалады.
Үй жұмысы. Бұл сабақта екі таңбалы сандарды екі таңбалы санға бөлуге
мысалдар келтіре отырып, мынадай құпияның бетін ашуға болады: екі
таңбалы санды бір таңбалы санға көбейтіп, бөлу амалымен кері мысал жазу.
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға көбейтудің жазбаша тәсілі
Сабақтың мақсаты: балаларды екі таңбалы санға көбейтудің жазбаша
тәсілімен таныстыру; әртүрлі есептерді шығару қабілеті мен есептеу
дағдысын жетілдіру.
Тірек білім, білік, дағдыларын жетілдіру.
Ауызша есеп
Ауызша жаттығулар барысында балалардың есептеу дағдысын тексеріңіз.
Бұл жерде математикалық диктант алып, тексеруге бо лады: 3500 : 5, 26 •
70,81: 27, 72 : 36, 7 200 : 800, 45 • 8, 9 • 71, 42 : 21, 5 400 : 9, 320 : 16, 72 • 2,
752 369 • 0, 660 : 11, 71 • 4, 310 • 3, 650 : 50.'
Тақтаға екі таңбалы санды көбейтуді түсіндіре отырып орындаңыз.
Көбейту: 56•24. Есептеу барысында көбейтудің қандай заңын
пайдаланасыз? (Үлестірімділік заңы). Қалай талдаймыз?
Екінші көбейткішті ондықтар мен бірліктердің қосындысы түрінде алып,
56-ны ондықтар мен бірліктерге кезекпен көбейтеміз, шыкқан нәтижені
қосамыз: 56 • 20 + 56 • 4 = 1 120 + 224 = 1 344. М ұндай мысалды баған
түрінде көбейтуге бола ма? Көбейтуді баған түрінде орындап көруді
ұсыныңыз.
Жаңа материалмен жұмыс.
Балалар өздері жазған нұсқаларды көрсеткеннен кейін мұғалім
қорытындылайды. Оқулықтағы жазбамен салыстырады. Екі таңбалы санға
көбейту үшін:
1) көбейткіштерді бағанға жазамыз (бірліктердің астына
бірліктерді, ондықтардың астына ондықтарды);
2) алдымен бірінші көбейткішті екінші көбейткіштің бірлігіне
көбейтеміз; алынған толымсыз нәтижені бір таңбалы санға
көбейткендегідей етіп жазамыз;
3) бірінші көбейткішті екінші көбейткіштің ондығына көбейтіп, оны
екінші көбейткіштің ондықтарының астынан бастап жазамыз;
4) бірінші және екінші нәтижелерді бір-біріне қосамыз.
Оқушылардың назарын №2 оқулықтағы түсіндірмеге аударыңыз.
Көбейтуді ауызша орындатыңыз.
Екі таңбалы санға жазбаша көбейту алгоритмін оқушылар естеріне
сақтаулары керек.
Назар аудар! Көп таңбалы санға көбейткен кезде екінші көбейткіште
қанша цифр болса, дәптердің шетінен (немесе жиек сызыгынан) сонша
торкөз алып, оған 1 торкөз қосып қалдырыңыз.
Алғашқы бекіту.
№2 (ә) - оқушылар амалдарды тақтаға шығып кезекпен орындайды,
түсіндіреді. Жазудың дұрыс жазылуына мән берген жөн.
Жұптасып жұмыс істеу: оқушылар үйде дайындап келген мысалдарымен
алмасып, оны қағазға орындайды. Кейін тағы да алмасады және тексереді.
Даулы мәселе туындаған кезде мұғалімнің көмегіне жүгінеді.
Өткен материалмен жұмыс.
№5 есеп ауызша орындалады.
38 + 42 = 80 км - арақашықтық. Теплоходтардың жылдамдығы: 38 : 1 =
38 кмсағ; 42 : 1 = 42 кмсағ.
№6 есеп амалдар бойынша тақтаға және дәптерге орындалады.
1) 70 + 60 = 130 (кмсағ) - жақындау жылдамдығы.
2) 260 : 130 = 2 (сағ) - жолдағы уақыт немесе өрнек
түрінде: 260 : (70 + 60) = 2 (сағ)
№3 есепті орындау барысында шама бірліктерін ауыстыру қажеттігін
окушылардың назарына салыңыз.
Жылдамдық
Касатка
65 кмсағ
Дельфин
46 кмсағ = 460 м36
с
36 кмсағ = 36 000 :
60 = 600 ммин
39 кмсағ
12 кмсағ
Акула
Лосось
Жылан балық
Уақыт
360 мин = 6
сағ
180 мин
120 мин
8 сағ
12сағ
Қашықты
қ
390 км
138 км
72000 м
=72 км
31 312 км
144 км
№7 - өзіндік жұмыс.
Соңғы өрнекте абайла белгісі бар. Екінші жақшадан нөл
шығатындықтан, бірінші жақшаның ішін көбейтудің қажеті жоқ.
Сабақтың бұл кезеңінде №8 тапсырманы орындау қажет. Ол оқушыларды
емес деген логикалық сөзді пайдалануға машықтандырады.
Үй тапсырмасы: №4 тапсырма бойынша 4 өрнек құрастыру қажет.
Шығармашылық деңгейге арналған тапсырма: барынша көп өрнек
құрастырып, олардың мәнін табу (16 нұсқа жасауға болады).
Сабақтың тақырыбы: Өткенді пысықтау
Сабақтың мақсаты: екі таңбалы санға көбейтудің жазбаша тәсілдерін
бекіту; әртүрлі есептерді шығару қабілеті мен есептеу дағдысын жетілдіру.
Сабақтың барысы.
Тірек білімін, білік дагдыларын жетілдіру.
Ауызша есептеу
Қалдырылған сандарды атап көрсет.
Алдыңғы сан
999 999
79 899
Сан
70 900
40 909
Кейінгі сан
100 000
Математикалық диктант алу үшін тексеруге арналған дәптерді
пайдаланыңыз.
Екі таңбалы санға көбейту амалдарының алгоритмін қайталаңыз.
Балаларға мысалды жазғанда екі торкөзді бос қалдырып жазу керектігін
ескертіңіз.
№1. Көбейтуді түсіндіре отырып орындайды. Есепті шығару жолдарын
дауыстап айтудың маңызы зор. Өйткені балалар бұл тәсілді бірінші рет
үйреніп отыр. Олар толымсыз нәтижені жазған кезде жиі қате жібереді.
№2 есеп үлгі-сызбаның көмегімен шығарылады. Мұндай есептерде
қысқаша жазудың кажеті жоқ, есеп бойынша сызба сызған дұрыс.
№4-есепке тек өрнектер ғана жазады. Бұрын мұндай блиц-тапсырмаларда
әріппен берілген 1-2 өрнек кездескен де болатын. Б ұл тапсырма әріпті
тапсырмалардан тұрады. Балалар жазылған өрнектің мәнін жақсы түсінуі
үшін, бір немесе бірнеше есептің сандық мәнін тауып, өрнектің мәнін есептеу
туралы тапсырма беріңіз.
Геометриялық мазмұндағы №3 және №7 есептер бірінші жарты жылдықта
кездескен тапсырмаларға ұқсас. Балалармен бірге тапсырманы орындау ретін
талқылаңыз, содан соң есептеу мен сызуды өз бетінше орындауды
тапсырыңыз.
№8 комбинаторлық есепке нұсқау.
Есепті кесте арқылы шығару - ең қолайлы тәсіл. Барлық нұсқаны жазып
шығып, оларды санаңыз.
Марал
Рүстем
Шолпан
Серік
Назгүл
Марал
Рүстем
MM
+
MP
МШ
МС
МН
Шолпан
Серік
Назгүл
Өзіндік жұмыс
№5 ( бөлінді мен қалдықты табу), №6.
Жаңа тақырыпты тексеруге арналған мысалдар жазылған шағын
карточкаларды пайдалануға болады (бір –бір қатардан шығару).
Сакбақтың тақырыбы: Екі таңбалы cанға бөлудің жазбаша тәсілдері
Сабақтың мақсаты: оқушыларды екі таңбалы санға жазбаша бөлу
алгоритмімен таныстыру; есептеу қабілеті мен дағдысын жетілдіру; әртүрлі
есептерді шығару қабілетін бекіту.
Сабақтың барысы
Ұйымдастыру. Сабақтың тақырыбын хабарлау.
Сендер осы тапсырманы орындағаннан кейін сабақтың тақырыбын
білетін боласыңдар. 500-ден берілген сандарды кезекпен азайтыңдар.
Айырмаларды табыңдар және оларды кему ретіне қарай орналастырыңдар.
Тақтада:
Ө
392
Л
333
Б
492
У
261
Сабақтың тақырыбы - екі таңбалы
санға бөлу.
Тірек білімін, білік дагдыларын жетпілдіру.
Үй тапсырмасын тексеру.
Ауызша тапсырмаға №1, №3 жаттығуларды қосыңыз.
Екі таңбалы санға бөлуге дайындау үшін математикалық дик тант алып,
артынша тексеріңіз: 630:90, 60:12, 72:12, 45:15, 25•10, 510 : 17, 770 : 110, 36 :
12, 7•14, 37 • 0, 54 : 17, 45 : 3, 24 : 2.
Содан соң тақтаға көп таңбалы санды бір таңбалы сан ға б өлуге 1-2 мысал
шығарып, түсіндіріңіз.
Жаңа материалмен танысу.
Мысалға қараңыз: 624 : 78
- Сендер қандай сандарға бөлуді білесіңдер? (Бір таңбалы сандарға).
Сендердің білімдеріңді пайдаланып көрелік. Бөліндіні оңай табу үшін әр
санды 10-ға бөлеміз, мысал: 62 : 7. Бөлудің алдында бірінші толымсыз
бөлінгіш пен бөліндідегі цифр санын анықтап ал. Бөліндіге қандай сан
алдық? (8). Бұл - үлгі ретінде алынған сан, оны бірден бөліндіге жазу ға
болмайды. Алдымен тексеріп аламыз (78 • 8 = 624). Ендеше б ұл цифр с әйкес
келеді. Енді оны бөліндіге жазамыз.
- Оқулықтағы жаңа тақырыпқа берілген түсіндірмені қарап шығайық
(№2а). Бөлу алгоритмін оқып шығып, есте сақтаңдар.
Алгашқы бекіту.
№2 (ә) есеп тақтада жан-жақты түсіндіріле отырып орындалады.
Оқушылар бөлуге берілген мысалды шешеді және тексереді.
Бұл мысалдарды қалай тексереміз? (Көбейтеміз)
Өткен материалмен жұмыс.
№5 есептің (екі айырма бойынша белгісіз санды табу) а) б өлімін сынып
болып талдау.
1)
9 600 - 6 400 = 3 200 (кг) - айырма.
2)
3 200 : 80 = 40 (кг) - 1 қаптың массасы.
3)
6 400 : 40 = 170 (қап) - картоп.
4)
9 600 : 40 = 240 (қап) - сәбіз.
(ә) бөлімін өз беттерінше орындайды. Тақтаға қысқартуларды жазып
көрсетуге болады - тгсағ (сағатына неше теңге төленетіні - са ғат бойын ша
төленетін ақы).
№8 есепті Шығарғанда (ұзындығы 500 м пойыз сағатына 60 км
жылдамдықпең жүріп келе жатса, үзындығы 500 м тоннельден қанша
уақытта өтеді? Есепті шығару үшін жылдамдықты ммин-қа ауыстыру).
Шешуі: 60 км : 60 мин = 1 кммин немесе 1 000 ммин. Ендеше 500 метр
тоннельді жарты минутта жүріп өтеді.
Өзіндік жұмыс.
№6 тапсырма бойынша есеп құрастыруға арналған тапсыр ма беріңіз.
Жұмысты жеке-жеке немесе топқа бөлініп орындауға болады.
№7 тапсырма бойынша мысалдар шығарудан жарыс ұйымдастыру.
Үй жұмысы. №6 (екі есеп). Шығармашылық деңгейге арналған
тапсырма: Білім сандығына есептер дайындау (параққа өзіңің
шығармашылық сұрағыңды жаз немесе мысалдар келтір).
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға жазбаша бөлу тәсілдері
Сабақтың мақсаты: екі таңбалы санға жазбаша бөлу алгоритмін игеру,
оны бекіту; есептеу қабілеті мен дағдыны жетілдіру; әртүрлі есептерді шешу
қабілетін нығайту.
Сабақтың барысы
Тірек білімін, білік дағдыларын жетпілдіру.
1.Үй тапсырмасын тексеру. Білім сандықшасы деп аталатын ойын
(оқушылар сабаққа дейін өздерінің параққа жазылған сұрақтарын қорапка
салады, оларды шығарып, кезекпен оқиды. Қалғандары жауап береді).
2.Ауызша есепті Үндемес немесе Компьютер ойындары түрінде
өткізуге болады:
800 + 600 - 1 200 • 8 - 900 + 6 • 10 - 60 (7 000)
66 : 22 • 15 - 8 • 5 + 15 • 7 - 20 : 2 (600)
640 : 8 + 5 + 2 : 3 •10+ 6 + 4 : 2 • 3 (450)
3. Жалпылама жұмыс.
бөлігі неше сағатқа тең?
• Тәуліктің
•
дм неше метрге тең?
•
Ғасырдың 4 бөлігі өтті. Бұл неше жылға тең?
•
Сағаттың 3 бөлігі неше сағатқа тең?
• Жүзімнің
бөлігі канттан тұрады. 90 кг жүзімде қанша қант
бар?
• Адамдар тәуліктің
бөлігін ұйқымен өткізеді. Адам қанша
сағат ұйықтайды?
№1. Көп таңбалы санды бір таңбалы санға немесе д өңгелек сан ға
қалдықпен бөлуді баған түрінде орындайды. Оқушылар мүғалімнің
жетекшілік етуі мысалдарын бағанға жазып, олар ды шешеді. Оқушыларға
қалдықтың бөлгіштен кем болатынын ескертеміз.
Жаңа материалмен танысу.
Есептеу тәсілін қарастырып (№2), бұл мысалдарды қалай шешу керектігін
түсіндіру.
Алғашқы бекіту.
№2 - тақтада түсіндіру және дәптерде тексеру арқылы орындалады (1-ші
және 3-баған).
Өткен материалмен жұмыс.
№3 тапсырма ауызша орындалады.
1) 95 + 66 - жақындау жылдамдығы;
2) 95 - 66 - екінші пойыздың жылдамдығы біріншісіні ң жылдамды ғынан
қанша артық;
3) 66 • 6 - бірінші пойыз жүріп өткен қашықтық;
4) 95 • 6 - екінші пойыз жүріп өткен қашықтық;
5) (66 + 95) • 6 - қалалар арасындағы қашықтық.
Бірінші бағандағы (№6) теңдеулерді шешпес бұрын балалар өрнектерді
ықшамдайы (барлық амалдарды орындау қажет), содан соң жай теңдеудің
түбірін табады. Ал екінші бағандағы теңдеулер күрделірек. Амалдардың
белгісіз компонентін (белгісіз компоненті бар амал ең соңынан) анықтап,
содан соң, табу ережесін қолдануға болады. Басқаша пайымдауға да болады.
Егер өрнектің оң және сол жақ бөлігінен бірдей санды азайтсақ (қосса қ),
бірдей санға бөлсек (көбейтсек) теңдік тура болады. Теңдеулерді шешкен
кезде осылай пайымдау керек.
№8 есеп мұны білу пайдалы шартты белгісімен берілген. Ол 3 пен 9- ға
бөлінгіштік белгілерімен таныстырады. Бұл материал бағдарламаға кірмейді,
бірақ амалдарды барынша тиімді орындау және бағанмен бөлу барысында
бөліндінің байқау цифрын таңдау үшін өте пайдалы.
Өзіндік жұмыс.
№5 тапсырма — мысалдар тізбегі.
Үй тапсырмасы: №2 (2, 4-баған), №4 (есеп).
Шығармашылық деңгейге арналған тапсырма: №5 тапсырмадағыдай
мысалдар тізбегін құрастыру.
№7 (а). Алдымен шаршының ауданын тауып, оның қабырғаларының
ұзындығын есептейді. Содан соң шеңбер сызады. Оны дәптердің төрт
торкөзін пайдалана отырып теңдей төрт бөлікке бөлуге болады. Диаметрі
ауданы 16 см2 болатын шаршыға тең шеңбер сыз. Шеңберді бірдей 4 бөлікке
бөл. Олардың біреуін боя.
№7 (ә) есепті шешудің бірнеше жолы бар. (Тіктөртбұрыштың ауданы 20
см . Осы тіктөртбұрыш үшін қабырғаларының ұзындығы 3 см болатын
шаршы қиып алуға бола ма? Дәлелде.)
Шешуі S тікт = 20см2. Ендеше оның қабырғалары 10 және 2 см, 5 және 4
см, 1 және 20 см-ге тең болады. Шаршыны тіктөртбұрыштың қабырғалары 5
және 4 см болған жағдайда ғана қиып ала аламыз.
Сабақтың тақырыбы: Өткенді пысықтау
Сабақтың мақсаты: екі таңбалы санға бөлу мен көбейту қабілетін
дамыту; әртүрлі есептерді шығару қабілетін жетілдіру.
Сабақтың барысы
Өткен материалмен жұмыс.
Ауызша есептеуге №1 тапсырманы қосыңыз (есептеу міндетті емес, тек
бөліндідегі цифр санын анықтау қажет).
Алғашқы бекіту.
Екі таңбалы санға бөлу мен көбейту қабілеттерін бекіту үшін т өмендегі
тапсырманы орындатып, содан соң тексеру қажет:
1-нұсқа:
136 • 24 = 3 264 621 • 58 = 36018
249 • 36 = 8 964 476 • 63 = 29 988
404 : 52 = 27
7 705 : 67 = 115
028 : 78 = 26
8 502 : 39 = 218
2-нұсқа:
304 • 72 = 21 888
875 • 49 = 42 875
352 • 42 = 14 784
235 • 93 = 21 855
364 : 44 = 31
9 711 : 83 = 117
576 : 28 = 92
20 045 : 95 = 211
Өткен материалмен жұмыс.
№2 есеп сыныппен орындалады.
- Автобус 6 сағатта 300 км жүріп өткені белгілі, осы арқылы нені таба
аламыз?
1)
300 : 6 = 50 (кмсағ) - автобустың жылдамдығы.
- Автобустың жылдамдығы сағатына 50 км, ал машинаның жылдамды ғы
сағатына 10 км артық. Осы арқылы нені табуға болады?
2)
50 + 10 = 60 кмсағ - машинаның жылдамдығы
- Машинаның жылдамдығы мен уақытты білеміз, сол арқылы нені табу ға
болады?
3) 60 • 6 = 360 км - машинаның 6 сағатта жүріп өтетін қашықтығы.
№3 есепті теңдеу арқылы шешеміз.
Есепте нені анықтау қажет? (Неше қыз қайтып оралғанын).
Қыздардың санын х деп белгілейміз.
Есепке қатысты өрнектердің барлық нұсқасын жазамыз.
52 • 10 - барлық бала саны.
х + 319 - барлығы осынша қыз бен ұл бала барды. х + 319 = 52
• 10
Балалар ары қарай теңдеуді шешіп, оны өз бетінше тексереді. №4 сызба
бойынша оқушылар бәрі бірігіп есеп құрастырады және оны өз беттерінше
шығарады.
1)
25 - 20 = 5 шалбар артық.
2)
10 : 5 = 2 (м) - 1 бұйымға жұмсалған мата.
Есепті сұрақтармен толықтыруға болады: Белдемше тігуге қанша мата
кетті? Шалбар тігуге қанша мата кетті? Содан соң есепті әрі қарай шешеміз:
3)
2 • 20 = 40 (м) - белдемше тігуге жұмсалған мата.
4)
2 • 25 = 50 (м) - шалбар тігуге жұмсалған мата.
№8 есепті орындау барысында шешудің түрлі жолдарын қарастырған
жөн:
№6 сыныппен бірлесіп орындалады.
№7 тапсырма тиімді тәсілмен есептеуге үйретеді. Оқушылар өрнектің
мәнін дәптерге жазып шығарады және түсіндіреді.
№2 (ә) логикалық есеп. Сал сағатына 3 км жылдамдықпен жүзді, б ұл 3
000 мсағ-қа тең. Ендеше, ол 3000 м жолды 1 сағатта жүріп өтті.
Үй тапсырмасы. №4.
Шығармашылық деңгейге арналған тапсырма: өз бөлмеңдегі немесе
сынып кабинетіндегі еденге қанша метр линолеум қажеттігін есептеп шығар.
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға жазбаша бөлу тәсілдері
Сабақтың мақсаты: бөлінді, көбейткіш пен бөлінгіште нөл болған
жағдайда екі таңбалы санға бөлу және көбейту тәсілдерімен таныстыру;
есептеу қабілеті мен дағдыны жетілдіру.
Сабақтың барысы
Ұйымдастыру кезеңі.
Сабақтың тақырыбын хабарлау.
- Бүгін екі таңбалы санға көбейту мен бөлу тақырыбын жалғастырамыз.
Бүгінгі сабақта сендер бөлудің күрделірек түрімен танысасыңдар.
Тірек білімін, білік дағдыларын жетілдіру.
1. Математикалық диктант.
6 центнерде неше килограмм бар?
59 бен 6 сандарының қосындысынан 13 есе кем санды жазыңдар.
1 км сымның массасы 150 кг. Осындай 100 км сымның массасын
анықтаңдар.
7000-нан 5 есе кем санды жаз.
321 мен 3-тің көбейтіндісін 60 бірлікке азайт.
100 000 санын 2 бірлікке азайт.
Шаршының кабырғалары 80 дм. Оның периметрі нешеге тең?
Балабақшада 40 бала бар. Балалардың
бөлігі келмей қалды.
Балабақшада неше бала қалды?
30 оқушыға таңғы асқа 25 грамнан май берді. Барлығы қанша май
берілді?
10000 саны 5000-нан неше есе артық?
3000 санын 420 мен 70 сандарының бөліндісіне бөл.
Жаңа тақырыпты меңгеруге дайындық: №1.
- Бөліндінің неше цифрдан тұратынын қалай анықтаймыз?
Жаңа материалмен танысу.
-Окулықтағы (№2 (а) мысалдарды өткен сабақтарда шығарған
мысалдармен салыстырыңдар. Қандай өзгеріс байқадыңдар? (Бөліндінің
жазуында нөлдер пайда болды).
Неге олай болғанын түсіндіріп көруге тырысайық.
Алгашқы бекіту.
№2 (ә) тапсырманы түсіндіре отырып орындап, соңынан тексереді
(тапсырма тақтаға және дәптерге орындалады).
Өткен материалмен жұмыс.
Өз бетінше орындап, кейін оқушылар өзін-өзі тексереді (мұғалім
жауаптарды тақтаға жазады).
1-нұсқа
273 • 15 = 4 095
394 • 64 = 25 216
315 • 89 = 28 035
768 : 64 = 12
492 : 82 = 6
686 : 49 = 14
2-нұсқа
665 : 35 = 19
992 : 16 = 62
784 : 98 = 8
318 • 87 = 27 666
547 • 96 = 52 512
717 • 42 = 30 114
№5 есеп сыныппен бірге орындалады. Қысқаша жазбаны кесте түрінде
орындаймыз:
Уақыт
Жалпы
сағаттағ
шығын
ы шығын
15 л
?
8л
сағат,
? артық
бірдей
?
1 тәсіл: 15 • 5 - 8 • 5 = 35 (л)
2 тәсіл: (15 - 8) • 5 = 35 (л)
Төсілдерді жазуға болады.
№3 есеп ауызша орындалады.
4 т 590 кг : 15 кг - қанша жәшік алма бар; 3 т 660 кг : 12 кг -неше ж әшік
алмұрт бар; 4 т 590 кг : 15 кг + 3 т 660 кг : 12 кг - алма мен алм ұрт салын ған
жәшіктер нешеу; 4 т 590 кг : 15 кг -3 т 660 кг : 12 кг - алма ж әшігі алм ұрт
жәшігіне қарағанда осынша артық.
№4 (а) есепті өзіндік жұмыс ретінде беруге болады.
1) 140 : 7 = 20 (кг) - сәбіз
2) 140 - 20 = 120 (кг) - картоп артық.
№8 - геометриялық конструктор.
Үй тапсырмасы: №4 (ә), №7.
Сабақтың тақырыбы:Өткенді пысықтау
Сабақтың мақсаты: балалардың есептеудің жазбаша тәсілдері,
геометриялық шама туралы түсініктері мен оларды өлшеу бірліктері туралы
білімін бекіту.
Сабақтың барысы
Тірек білімін, білік дағдыларын жетілдіру.
Ауызша есепке мына жаттығуларды қосыңыз:
•
204 саны қандай санның 4 бөлігін құрайды? (816)
•
56 саны қандай санның
•
560 санының 7 бөлігін тап (80).
•
792 санының 9 бөлігін тап (88).
бөлігін құрайды? (448)
1
• 120 м тас жолды жөндеу қажет. Жолдың 4 бөлігі жөнделді.
Енді жолдың неше метрін жөндеу қажет?(30м)
№3 есепте аспазға 8 адамға құймақ пісіруге қажетті азық-түлік саны
көрсетілген. 4 адамға құймақ пісіру үшін аспазға қанша азық-түлік қажет? 16
адам үшін ше?
3 адам үшін 2 есе кем азық-түлік жұмсалады: 1 ж ұмыртқа,
қасық ас содасы;
шаи қасық тұз,
стақан кант,
шаи
литр сүт және
стақан ұн. 16 адам үшін 2 есе артық жұмсалады: 4 жұмыртқа, 2 шай
қасық ас содасы, 1 шай қасық тұз, 1 стақан қант, 1 литр сүт, 2 стақан ұн.
Алғашқы бекіту.
Оқулық бойынша жұмыс.
-№1 тапсырмадағы есептеулер қалай орындалғанын түсіндіріп беріңдер.
Бұл мысалдардың бұрын өткендерден айырмасы қандай? (Бөліндіні жазған
кезде ортасы мен соңында нөл жазылған). Бөлуді қателеспеу үшін қалай
орындау кажет? (Бөліндіні жазған кезде цифрлардың санын алдын ала
анықтап алу қажет).
№2 тапсырманы дәптерге және тақтаға, түсіндіре отырып орындау қажет.
Өткен материалмен жұмыс.
№5 есепті сыныптағы балалармен бірге талдап, өз бетінше жазуға болады.
1) 1260 : 28 = 45 (м.) - өнімділік
2) 45 • 20 = 900 (м.) - дайындалады
Есептің шешуін өрнек түрінде жазуға болады: (1260 : 28) • 20 = 900 (м.)
№4 жаттығуға берілген кесте бойынша теңдеу құрастырып, оны шешеді.
1-бағанды сыныппен бірге, калғандарын әркім өз бетінше орындайды (1нұсқа - 2, 3-баған, 2-нұсқа - 4, 5-баған).
Фигуралардың ауданын есептеу үшін (№7) екі түрлі тәсілді пайдалану ға
болады:
1) Үлкен тіктөртбұрыштың ауданын тауып, содан соң одан қиып алынған
бөліктің ауданын алып тастау;
10 • 9 - 5 • 4 = 70 (м2)
2) Фигуралардың ауданын есептеп, нәтижелерін қосуға болатындай етіп
тіктөртбұрыштарға бөл.
S 1 = 10 • 5 + 5 • 4 = 70 (м2)
S2 = 20 • 15 + 30 • 18 = 840 (дм2)
Үй тапсырмасы: №6. Шығармашылық деңгейге арналған I тапсырма:
түрлі бағандардағы берілгендерді пайдалана отырып, №5 кесте бойынша
теңдеу құр жөне оларды шеш.
Сабақтың тақырыбы: Көп таңбалы сандарды екі таңбалы сандар ға
жазбаша бөлу тәсілдері. Қалдықпен бөлу
Сабақтыц мақсаты: балаларды екі таңбалы санға қалдықпен бөлу
тәсілімен таныстыру; оқушылардың есептеу дағдысы мен өткен есеп
түрлерін шығару қабілетін жетілдіру.
Сабақтың барысы
Тірек білімін, білік дағдыларын жетілдіру.
Ауызша тапсырмаға №6,7 есептерді қосыңыз.
Бұл сабақта Иә-жоқ деп аталатын математикалық диктант алып,
тексеруге болады.
• 29 бен 3-тің нәтижесі 87-ге тең.
• 5 санын 19 есе арттырдьқ. 85 деген сан пайда болды.
• 17 мен 5-тің қосындысын 4 есе арттырдык, 98 деген сан шықты.
• 56-ның жетіден бір бөлігін 12 есе арттырдық, 96 саны шықты.
• Бірінші көбейткіш 25-тің бестен бір бөлігіне, екінші көбейткіш
11-ге тең. Сонда нәтиже 55-ке тең.
• 12 мен 8-дің көбейтіндісі 100-ден кем.
• 57 мен 37-нің айырмасын 4 есе арттырдық. 90 саны пайда болды.
• Бөлінгіш 72-ге, бөлгіш 20 мен 11-дің айырмасына тең. Сонда
бөлінгіш 9-ға тең болады.
• Бірінші көбейткіш 37 мен 4 сандарының қосындысына, екінші
көбейткіш 2-ге тең. Көбейтіндінің мәні 82-ге тең болады.
Тексеруге арналған дәптерді пайдаланыңыз.
Ауызша жаттығуға №8 тапсырманы қосыңыз: оқулықтағы тапсырманы
орындап, берілген сызба бойынша бірнеше осындай жаттығулар құрастыру.
а) Көбейтінділері олардың бөліндісіне тең болатындай екі сан ойлап тап.
□ •□ = □:□
1 және 1; 2 және 1;
ә) Көбейтіндісі олардың қосындысына тең болатындай үш сан ойлап тап.
□ •□•□ = □ + □ + □
1 + 2 + 3 = 1 • 2 • 3;
б) Екі санның көбейтіндісі көбейткіштердің біреуіне, әрбір көбейтіндіге
тең болуы мүмкін бе?
□ •□ = □
□ •□ = □
егер көбейткіштердің бірі 1-ге немесе О-ге тең болса;
егер көбейткіштердің екеуі де 1-ге немесе 0-ге тең болса.
Оқушыларды жаңа материалды қабылдауға дайындау мақсатында №1
жаттығуды орындаңыз.
Бөлінгіш
Бөлгіш
Бөлінді
Қалдық
425
812
723
2450
6308
630
- Қалдықпен бөлген кезде қандай ережені есте сақтау қажет? (Қалдық
әрқашан бөлгіштен кем).
Жаңа материалмен танысу.
Оқулық бойынша екі таңбалы санға қалдықпен бөлу тәсілімен танысу.
Есептеулерді қарап шығыңдар, (№2 а).
Бұл мысалдардың өткен сабақтарда шығарылған есептерден айырмасы
ңандай? Қалдықты бөлгішпен салыстыр. Қалай тексереміз? (Бөліндіні
бөлгішке көбейтіп, нөтижесіне калдықты қосамыз).
Алғашкы бекіту.
№2 (ә) тапсырма түсіндіріле отырып орындалады.
Өткен материалмен жұмыс.
№3 (а) есеп талдана отырып шығарылады.
3750 : 15 = 250 (кмсағ) - 1-пойыздың жылдамдығы
5880 : 21 = 280 (кмсағ) - 2-пойыздың жылдамдығы
280 - 250 = 30 (кмсағ) - 2-пойыздың жылдамдығы осынша артық.
№3 (ә) есепті - баға қойылатын өзіндік жүмыс ретінде береміз.
1)
2520 : 84 = 30 (сағ) - жолдағы уақыт.
2)
72 • 30 = 2160 (км) - бірінші пойыздың жолы.
3)
2160 + 2520 = 4680 (км) - пойыздар арасындағы қашықтық.
№4а есепті (екі айырма бойынша белгісіз санды табу) сыныппен бірге
шығаруға болады.
№5 есепке нұсқау. Көлемі 8 м х 6 м х 4 м болатын тікбұрышты
параллелепипед пішіндес бөшкеге жиырма литрлік неше канистрдің суы
сыяды?
Есепті шығару үшін ара қатынасты қайталау керек:
1 л3=1 дм3
Үй тапсырмасы. №4ә. Шығармашылық деңгейге арналған тапсырма:
№7 кестеде берілген бойынша бірнеше есеп құрастыру.
Сабақтың тақырыбы: Өткенді бекіту
Сабақтардың мақсаты: көбейту мен бөлудің жазбаша тәсілдері бойынша
өткен сабақтарды рефлексиялау, өткен есеп түрлерін шығару қабілетін
тексеру; тексеруге дайындау.
Сабақтың барысы
Өткен материалдарды бекіту үшін 90-92-сабақтың материалдарын
пайдалануға болады. Балаларды есептеу барысында жіберген қателерін
талдауға үйретіңіз, есептеу алгоритмдерін бекітіңіз.
№8 (91-сабақ) есепке нұсқау. Сұрақтарға жауап беріңдер.
Көк шеңбердің ішінде 2-ге бөлінбейтін неше сан бар?
Қызыл шеңбердің ішінде 5-ке бөлінетін неше сан бар?
Қызыл және көк шеңбердің шеңберде 2 мен 5-ке бөлінетін неше сан бар?
Көк шеңберде 5-ке бөлінбейтін неше сан бар?
№5 тапсырма (92-сабақ) абайла! шартты белгісімен берілген.
Бұл жерде балалар 378 ц : 600 кг, 10 т : 2000 кг өрнектеріне назар
аударулары керек. Балалар баска амалдардың бірыңғай шамалармен
орындалып жатқанын түсіндіріп беруі тиіс.
№6 (а) есеп тақтаға және дәптерге шығарылады.
Vқорап = 50 • 50 • 10 = 25 ООО см3
Vфургон = 10 • 3 • 4 = 120 м3 = 120 000 000 см3
120 000 000 : 25 000 = 4 800 қорап сыяды
№6 (ә). Тактайдың ені 1 м 20 см жөне ұзындыры 1 м 60 см. Осы тақтайдан
диаметрі 40 сантиметрлік неше дөңгелек кесіп алуға болады?
Сызба түрінде орындауға болады
120 см
160см
1.120 см : 40 см = 3 - еніне 40 см-ден 3 рет
орналастыруға болады.
2)160 см: 40 см = 4 - ұзындығына 40 см-ден 4 рет орналастыруға болады.
4 • 4 = 12 - қабырғасы 40 см 12 шаршы шығады.
Тіктөртбұрышты кабырғалары 40 см болатын 12 шаршыға бөлеміз немесе
диаметрі осындай 12 дөңгелек кесіп аламыз.
Сабақтың тақырыбы: Өткенді пысықтау. Өздік жұмыс
Сабақтың мақсаты: балалардың көп таңбалы сандарды екі
таңбалы сандарға жазбаша бөлу мен көбейту алгоритмі; әрбір өткен
шама бірліктерінің арақатынасы туралы білімін; алған білімді
есепті шешу барысында, тіктөртбұрыштардың периметрі мен
ауданын табу қабілетін тексеру.
Сабақтың барысы:
Мұғалім қайталау сабақтарын бақылау жұмысында кеткен
қателерді есепке ала отырып ұйымдастырады.
№3. Сызба бойынша өрнек құрастырып, ондағы амалдардың
ретін анықтайды.
Мынадай өрнек шығады:
(32•23 + 1000) – (140 – 695 : 5) – (7389 : 3 : 3)
№8 Есепті шығару үшін шартты белгілер мен кестелерді
пайдаланыңыз.
Назым (Н), Тоғжан (Т), Мұрат (М), пен Серікті (С) бір ұл, бір
қыздан кезектестіріріп отырғызу қажет. Оны қалай істейміз?
Олардың аттарының бас әріптерін пайдалана отырып, жауапты ң
барлық нұсқасын жазыңдар.
Н М Т С
қ ұ қ ұ
Т
қ
М
ұ қ
Н
Т
М
ұ
қ
С
ұ
С
Сабақтың тақырыбы: Артынан қуып жету қозғалысына берілген
есептер.
Сабақтың мақсаты: балаларды қуып жету қозғалысына берліген есептің
жаңа түрімен таныстыру; бір бағыттағы қозғалыс кезіндегі жақындау
жылдамдығы туралы түсініктерін қалыптастыру; қозғалысқа берілген
есептерді шығару, дағдыларын бекіту.
Сабақтың барысы:
Тірек білімін, білік, дағдыларын жетілдіру.
№1 тапсырманы орындау.
Математикалық диктант үшін тексеруге арналған дәптерді пайдалаңыз.
780
:
+
280
-
:
+
1000
Амалдарды орындап, сызба бойынша өрнек жаз.
Қашықтықты табуға арналған 2 жай есепті шығарыңдар.
Мысалы:
Жылжып келе жатқан нысан
Оқушы
Әжей
Жылдамдық
110 ммин
60 ммин
Уақыт
10 мин
10 мин
Қашықтық
?
?
Кімнің жылдамдығы жоғары?
10 мин ішінде олардың қайсысы үлкен қашықтықты жүріп өтеді?
Неліктен?
Жаңа материалмен танысуды оқулықтағы материал бойынша (№1)
жүргізуге болады немесе соған ұқсас емеп беріледі.
Оқушылар мынадай
есепті тұңғыш рет кездестіріп отыр ж әне
балалардың арасынан тғырықтан шығар жолды көрсететін бірде-бір оқушы
табылмауы да мүмкін.
Сызбаны тақтаға орындаңыз. Түзу сызық бойынан екі нүкте белгілеп
алыңыз (мектеп пен үй) және екеуінің арақашықтығын 200 м деп белгіле ңіз
(кімнің жылдамдығы жоғары болса соның тұсындағы бағыт сызығы
ұзынырақ болады). Олардың әрқайсысы 1 минутта жүріп өтетін қашықтық –
кесінділерді көрсетіп отырыңыз.
Мектеп пен үйдің арақашытығы200 м. Бір мезгілде оқушы мектептен,
ал әжей үйден шықты. Олар бір бағытқа қарай қозғалып келед. Оқушыны ң
жылдамдығы минутына 110 ммин, ал әжейдің жылдамдығы 60 ммин.
Сызбаны қарап шық және кестені толтыр.
Қозғалыс уақыты
Жаяу жүргіншілер арасындағы
қашықтық
1 мин
2 мин
3 мин
4 мин
Арадағы қашықтық әр минут сайын неше метрге қысқарып отырады?
Оқушы қанша уақыттан кейін әжейді қуып жетеді?
Осылайша сіз оқушыларға жақындау жылдамдығын табу қажеттігін
түсіндіресіз.
110-60=50 (ммин) – оқушы мен әжейдің жақындау жылдамдығы.
Оқушы әжейді қуып жетуі үшін екеінің арасындағы бастапқы 200 м
қашықтықты жүріп өтуі тиіс. 200:50=4 (мин)
Бастапқы бекіту №3. Есепті түсіндіре отырып шығарыңыз.
1) 120-100=20 (ммин) – балалардың бір-біріне жақындау жылдамдығы.
2) 160:20=8 (ммин) – Әлібекті қуып жету үшін Мұратқа осынша
уақыт қажет.
Өрнек түрінде: 160: (120-100)=8 (мин).
120 ммин
М. үйі
160 м
100 ммин
Мектеп
Ә. Үйі
Алдымен тақтаға жылдамдық пен қашықтық туралы анықтамалық
мағлұматтарды жазып алыңыз. Содан соң балаларға осыған ұқсас есептер
құрастыруды тапсырыңыз. Бұл есепте көрнекі құралдардың көмегі зоор. Екі
ойыншық, машина (немесе суреттерін), үйдің, мектеп пен дүкеннің
суреттерін ала келіңіз. Есепте берілген жағдайды осылайша балаларды ңк өз
алдына елестетуге жағдай жасаңыз.
Өткен материалмен жұмыс.
5-7 есептерді сыныпта және үйде орындалатын өзіндік жұмыс қатарына
енгізіңіз. №4 теңдеуді нұсқа бойынша орындатуға болады.
№8 комбинаторлық есеп балаларға жақсы таныс және олар бұндай
есептерді өз бетінше орындай алады. Олардан жауаптың сынша көп нұсқасын
қалай реттеуге болатынын түсіндіріп беруді сұраңыз.
Сенбі күні 4-сыныпта үш сабақ болады: математика (М), дүниетану
пәні (Д) мен қазақ тілі (Қ). Сабақ кестесінің неше нұсқасын жасауға болады?
Таңдау тәсілімен шығар.
М
Д
Қ
М
Қ
Д
Д
Қ
М
Д
М
Қ
Қ
М
Д
Қ
Д
М
Сабақтың тақырыбы: Қозғалысқа берілген есептерді шығару.
Сабақтың мақсаты: жаңа есеп түрлерін шығару (қуып жету қозғалысына)
қабілетін бекіту, өзара кері есептер құрастыруа көрсетіп беру; есептеу
дағдысын жетілдіру.
Сабақтың барысы: Тірек білік, дағдыларын жетілдіру.
Ауызша тапсырмаға жаңа есеп түрлерін шығартуды қосуға болады. А
және Б ауылдарының арақашықтығы 120км. Бір уақытта А ауылынан
сағатына 80км жылдамдықпен жеңіл көлік, ал Б ауылынан са ғатына 60км
жылдамдықпен жүк көлігі шықты. Жеңіл машина неше сағаттан кейін жүк
көлігіне жетеді:
80кмсағ
60кмсағ
•
•
•
А
40км
Б
t кезд. -? сағ
1) 80 – 60 = 20кмсағ – жақындау жылдамдығы
2) 120 : 20 = 6 сағ – осынша уақыттан кейін жеңіл көлік ж үк к өлігіне
жетеді.
3) Өрнек түрінде: 120 : (80 - 60)= 6 (сағ)
Кері есептермен танысу.
Алдыңғы сабақтарда балалар жалжып келе жатқан бір нысанны ң
екіншісін қуып жетуіне қажетті уақытты табуға арналған есептерді
шығарды. Сондықтан бүгінгі сабақта балаларды кері есептермен
таныстыру қажет.
Ол үшін №1 есептің а, ә, б нұсқаларын сыныппен бірге шығарыңыз. Сызба
мен оның астына жазылған жауап тақтадан өшірілмейді. Есепті шешу
барысында балалар бұл есептерде ненің өзгергенін атап көрсетеді және
осы өзара кері есеп туралы қорытынды жасайды.
а) 175 – 75= 100(ммин) – жақындау жылдамдығы.
200 : 100 = 2 (мин) – Болаттың Жарқынды қуып жететін уақыты
Өрнек түрінде: 200 : ( 175 – 75) = 2 (мин)
б) 1. 175•2 = 350 (м) – Болат 2 минутта осынша жол жүріп өтті.
2. 350 – 200 = 150(м) – Жарқынның жүрген жолы.
3. 150: 2 = 75 (ммин) – Жарқынның жылдамдығы
в) 1. 175 – 75 = 100 (ммин) – жақындау жылдамдығы
2.100•2=200 м – бастапқы қашықтық (үйлердің арасындағы
қашықтық).
Тағы да кері есеп бар ма? деген сұраққа жауап іздеу.
Алғашқы бекіту.
№3 есепті шығарыңдар және бір-бір есеп құрастырыңдар.
Өткен тақырыптармен жұмыс.
Уақытты белгілеп алып, №4 мысалды шығарады. Жауаптарды тексеріп
болғаннан кейін, сыныпта есептеу жағынан алға шыққан чемпионлды
анықтаңыз.
№5-8 тапсырмаларды сыныпта және үйде өзіндік жұмысретінде
орындау қажет.
№8 – комбинаторлық есеп. Қарлығаш жексенбі күні әжесіне (Ә),
құрбысы(Қ) мен апайына (А) барғысы келеді. Қыз бала олардың үйіне қандай
рет бойынша бара алады?
Жауаптарды артығымен жаз.
Мүмкіндіктер бұтағы сызбасын
толтырып, жауабыңды тексер.
Ә
Қ
А
Қ
Ә
Ә
А
А
Қ
3-ші
Ә
Қ
Қ
Ә
Қ
А
А
Қ
Ә
2-ші
1-ші
Шешудің екі тәсілі ұсынылады: реттеу арқылы; мүмкіндіктер бұтағы
арқылы таңдап алу. Оны тақтаға орындайды. Өзднрі туралы есеп
құрастыруды тапсырыңыз, шешуі осылай жазылады. Алдымен кімнен
басталатынын анықтап алу керек, ал қалған екеуінің орны кезекпен
ауыстырылады.
Сабақтың тақырыбы: Бір бағыттағы қалып қою қозғалысына берілген
есептер
Сабақтың мақсаты: есептің жаңа түрімен – бір бағыттағы қалып қою
қозғалысына берілген есеп түрімен таныстыру; есептеу дағдыларын
жетілдіру; есептің өтілген түрлерін шығара білу.
Сабақтың барысы:
Тірек білімдерін жетілдіру.
№1 тапсырманы ауызша есептеуге қосыңыз.
Тақтада динамикалық көрнекі құралды (жылжитын нысандар, түзу сызы қ
(жол) қозғалысы басталған жердерге қойылатын жалаушалар ) пайдалана
отырып, бір бағыттағы қуып жету қозғалысына берілген есепті түсіндірі ңіз.
Бұл алдыңғы сабақтағы №1,3 – есептерге ұқсас.
Содан соң жылжитын нысандардың орнын ауыстырыңыз. Енді балалар ға
мынадай сұрақ қойыңыз:
- Мектептен, дүкеннен және т.б. алыстығының жылдамдығы төмен
болса не болады? (Ол алдында келе жатқанды ешқашан қуып жете алмайды.)
Ал егер олар бр нүктеден (бір жерден) шықса не болады? (Біреуі озып кетеді,
екіншісі қалып қояды. Яғни, олардың арасындағы қашықтық үнемі ұлғайып
отырады.)
Жаңа материалмен танысу.
Бұл жаңа материалды №2 алдыңғы сабақтағы оқулықтың №1(а)
тапсырмасына ұқсатып өткізуге болады.
Тақтада кесте толтыруға болады.
Қозғалыс уақыты
1 мин
2 мин
3 мин
4 мин
Машина мен автобустың
арақашықтығы
Қорытынды: 90 – 70 = 20(ммин) – жеңіл көліктің автобустан
қашықтау жалдымдығы. 20 •3 = 60(м) – 3 сағаттан кейінгі олардың
арасындағы қашықтық.
a) Жеңіл көлік пен автобус бір мезгілде бір елді мекеннен шықты.
Жеңіл көлік сағатына 90 км жалдамдықпен, ал автобус сағатына 70км
жалдамдықпен жүрді. 3 сағаттан соң олардың арасындағы жылдамдық
қандай болады?
Шешу жоспары:
1) Қашықтау жылдамдығын табу.
2) Олардың 3 сағатта бір-бірінен қашықтау қашықтығын табу,
Есепті басқа тәсілмен шығаруға да болады.
Жоспары:
1) Жеңіл көлік 3 сағатта жүріп өтетін қашықтықты табу.
2) 3 сағатта автобус жүріп өтетін қашықтықты табу.
3) Машина автобусқа қарағанда қанша жер көбірек жүріп өтетінін табу.
b) 1. 70• 3=210(км)-автобус жүріп өткен қашықтық.
2. 210 + 60 = 270(км)-жеңіл көлік жүріп өткен жол.
3. 270 : 3 =90 (кмсағ) – жеңіл машинаның жылдамдығы.
2-тәсіл түсіну үшін қиындау, бірақ оны да жауаптың бір нұсқасы ретінде
қарастыруға болады:
1) 60 : 3 = 20(кмсағ) – автокөліктердің бір-бірінен қашықтау
жылдамдығы.
2) 70 + 20 = 90(кмсағ) – жеңіл машинаның қозғалыс жылдамдығы.
1) Көліктердің бір-бірінен алыстау жылдамдығын табыңдар: 90 – 70 =
20(кмсағ).
3) Автокөліктер бір-бірінен 60км алыстайтын уақытты табыңдар: 60 : 20
= 3 (сағ)
Алғашқы бекіту.
Есепте берілген оқиғанның мәнін (бір бағытта жүріп бара жатқан
көліктердің бір-бірнен қалып қоюы) әлі жете түсінбеген балаларға тағы бір
рет ұғынықты болуы үшін№3 есепті түсіндіре отырып шығаратыңыз. Бұл
есептерді шешкен кезде динамикалық көрнекі құралдар мен сызбалық
үлгілерді пайдаланыңыз.
Өткен материалдармен жұмыс.
№4-7 тапсырмаларды үйде және сыныпта өзіміз қалаған тәртәп бойынша
шешуге болады.. №7 тапсырманың жартысын немесе нұсқа бойынша
орындату.
№8 тапсырмада өлшей отырып, фигураның боялған бөлігінің ауданын
табады. Фигураның боялған бөлігі оның жалпы көлемінің қанша бөлігін алып
жатыр?
Балалар боялған жасыл үшбұрыш АВСD тіктөртбұрышының жалпы
ауданының жартысын алып жатқанына көз жеткізеді. Ал сары түсті үшбұрыш
екі бөліктен тұрады.: PKSN шаршысының ауданының жартысы мен тік
бұрышты үшбұрыш ( ені NM, ұзындығы NK болатын тіктөртбұрыш
ауданының жартысы) . Бұны тіктөртбұрышты пунктирмен жалғастырып салу
арқылы көрсетуге болады.
Егер сіздің сыныптағы балалар мұндай тапсырмаларды орындай алмаса,
оны практикалық жұмыс арқылы түсіңдіріңіз. Бұл фигураларды бөліктерге
бөліп, сол бөліктерге бөліп, сол бөліктерден осы фигураларды құрастырып
көрсетіңіз.
Сабақтың тақырыбы: Есептер шығару
Сабақтың мақсаты: бір бағыттағы қозғалысқа берілген есептерді
шығара білу қабілеті мен есептеу дағдыларын жетілдіру, геометриялық
фигуралар мен шамалар туралы білімін бекіту.
Ауызша тапсырмаға мынадай тапсырмаларды енгізу болады:
Мысалдарды шешкен кезде сол санға сәйкес келетін әріппен белгілейміз.
36:6
57:19
54-45
96:12
800:80
98:14
72:6
64:16
Есеппен жұмыс істеу.
№3 а)
t
1сағ
2сағ
3сағ
4сағ
5сағ
S
15км
30км
45км
60км
75км
d
105км
90км
75км
60км
45км
15кмсағ
A
B
0
Ә) Бұл есеп бір-біріне қарама –қарсы бағыттағы қозғалысқа берілген.
Балалар мұндай есептерді 2-ші тоқсанда кездестірген болатын ж әне бір
бағыттағы қозғалысқа құрылған еспетермен салыстыру туралы тапсырма
беруге болады.
Б) Бұл сабақта бір бағыттағы қозғалыс күрделене түседі. Қлзғалатын
нысандар бір мезгілде емес, белгілі бір уақыт аралығында қозғала бастайды.
Мұндай жағдайлар өмірде жиі кездеседі. Сондақтан сыныптағы балаларды ң
атын пайдаланып және балаға жақын өмірлік жағдайларды үлгі ете отырып,
дайындық жүргізуге болады.
12 кмсағ
10:00
12:00
А
В
3 кмсағ артық
60 км
2 сағатта: 12 – 10 = 2(сағ)
Екінші велосипедшінің жылдамдығын табамыз:
12 + 3 = 15(кмсағ).
60 : 15 = 4(сағ) – екінші велосипедші ауылға жету үшін осынша уақыт қажет.
60 : 12 = 5(сағ) – бірінші велосипелші ауылға жету үшін осынша уақыт қажет.
4сағ + 2 сағ = 6сағ – бірінші велосипедші жолға шыққан сәттен бастап
осынша уақыт өтеді.
Ендеше екінші велосипедші біріншісін басып оза алмайды.
№4. Түбірлері тең теңдеулерді жұптастырып жазу.
1-тәсіл. Алдымен барлық теңдеулерді шешіп аламыз. Содан соң оларды
жұптастырып жазамыз.
2-тәсіл. Құрылымын талдап алып, талдау негізінде теңдеуді шешпей-а қ
қорытынды жасау. Екі тәсілді де пайдалануға болады.
№5 тапсырманы орындағанда балалардан дөңгелекті теңдей 6 бөлікке бірдей
етіп бөлуді талап етпеңіз. Оқушылардан мұны қайткенде дұрыс істеу
болатынын сұраңыз (белгімен, торкөз бойынша, т.б), олардың ұсыныстарын
тыңдап алыңыз.
№6 тапсырмадағы абайла соңғы мысалда. Бірінші жақшаның нәтижесі
нөлге тең болатынын көргеннен кейін, ары қарай есептеудің қажеті жоқ.
№7 тапсырма. 2,7,9 цифларын пайдалана отырып, неше екі таңбалы сан
жазуға болады: (Бұл сандардағы цифрлар қайталанады). Жауап нұсқасы өте
көп болғандықтан, оны жүйелеу қажет. Ол үшін алдымен 2-ден басталатын
сандарды (22,27,29), содан соң 7-ден (77,72,79) және 9-дан ( 99,92,97)
басталатын сандарды жазыңыз. Жауап нұсқалары жазылған кестені де
осындай ретпен толтырамыз. Оны тақтаға сызған дұрыс.
2
7
9
Мүмкіндіктер бұтағын құр.
ондықтар
бірліктер
№5 тапсырма – құрама есеп. Бірақ өмірде мұндай жағдайлар өте жиі
кездеседі, сондықтан онымен танысудың пайдасы зор. Егер жолаушы 10
минутта озып кетсе, жолға кеткен уақыттың 10 минутқа тең болғаны.
1-тәсіл
70•10=700 (м) – бірінші жолаушы жүріп өткен жол.
700-600=100 (м)- екінші жолаушының жүріп өткен жолы.
100:10=10 (ммин) –екінші жолаушының жылдамдығы.
2-тәсіл
600 : 10 = 60 (ммин) - бір-бірінен алыстау жылдамдығы.
70 - 60 = 10 (ммин) - екінші жолаушының жылдамдығы.
№6 тапсырмада алдымен параллель түзулерді көзбен, бұрыштық
сызғышсыз аныктап алғаннан кейін ғана бұрыштың сызғышты пайдалануды
сұраңыз. Бұл жаттығу келесі сабаққа дайындық болады.
№6 (ә) тапсырма - сызық сызылмаған кағазға тіктөртбұрышты салу
алгоритмін кайталауға арналған есеп. Балалар суретке сүйене отырып,
алгоритмдік кадамдар тізбегін жасайды.
№7 тапсырманы орындаған кезде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сабақтың мақсаты: оқушыларды жаңа тақырыпты қабылдауға
дайындау; әртүрлі есептерді шешу қабілеті мен есептеу дағдысын жетілдіру.
Сабақтың барысы:
Ауызша есептеуге №1 тапсырманы қосу қажет - жарыс түрінде
ұйымдастыру.
№2 тапсырманы (екі таңбалы санды екі таңбалы санға қалай бөлетіні ң
естеріне түсіру) түсіндіре отырып орындау қажет. Келесі сабақтың тақырыбы
Екі таңбалы санға бөлудің жазбаша тәсілдері болғандықтан, бөліндіні
тиімді таңдау тәсілін еске түсіру қажет.
Өткен материалмен жұмыс
Оқушылар Амал компоненттері (№3) атты кестемен жұмыс істеуді
біледі. Алайда олар мұндай кестелер бойынша күрделі теңдеулерді тұңғыш
рет құрғалы отыр. Сондықтан әр кестеден бір жаттығуды тақтаға түсіндіре
отырып орындаңыз. Қалғаның балалар өз бетінше орындасын, кейін
тексеріңіз.
Балалар № 4, 5, 7 тапсырмалармен таныс болғандықтан, оларды өзіндік
жұмысқа немесе үй жұмысына қосуға болады.
№5 есеп тіктөртбұрыштың периметрін табуды қайталауға көмектеседі.
Тіктөртбұрыштан қиып алынған тік бұрышты үшбұрыштың ауданын қалай
табуға болатынын талдап қорытындылауды тапсырыңыз. Ол үшін
тіктөртбұрыштың ауданын тауып алып, шыққан нәтижені 2-ге бөлу керек
екенін оқушылар айта алуы тиіс.
№8 геометриялық конструктор орындалады.
Үй жұмысы. Бұл сабақта екі таңбалы сандарды екі таңбалы санға бөлуге
мысалдар келтіре отырып, мынадай құпияның бетін ашуға болады: екі
таңбалы санды бір таңбалы санға көбейтіп, бөлу амалымен кері мысал жазу.
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға көбейтудің жазбаша тәсілі
Сабақтың мақсаты: балаларды екі таңбалы санға көбейтудің жазбаша
тәсілімен таныстыру; әртүрлі есептерді шығару қабілеті мен есептеу
дағдысын жетілдіру.
Тірек білім, білік, дағдыларын жетілдіру.
Ауызша есеп
Ауызша жаттығулар барысында балалардың есептеу дағдысын тексеріңіз.
Бұл жерде математикалық диктант алып, тексеруге бо лады: 3500 : 5, 26 •
70,81: 27, 72 : 36, 7 200 : 800, 45 • 8, 9 • 71, 42 : 21, 5 400 : 9, 320 : 16, 72 • 2,
752 369 • 0, 660 : 11, 71 • 4, 310 • 3, 650 : 50.'
Тақтаға екі таңбалы санды көбейтуді түсіндіре отырып орындаңыз.
Көбейту: 56•24. Есептеу барысында көбейтудің қандай заңын
пайдаланасыз? (Үлестірімділік заңы). Қалай талдаймыз?
Екінші көбейткішті ондықтар мен бірліктердің қосындысы түрінде алып,
56-ны ондықтар мен бірліктерге кезекпен көбейтеміз, шыкқан нәтижені
қосамыз: 56 • 20 + 56 • 4 = 1 120 + 224 = 1 344. М ұндай мысалды баған
түрінде көбейтуге бола ма? Көбейтуді баған түрінде орындап көруді
ұсыныңыз.
Жаңа материалмен жұмыс.
Балалар өздері жазған нұсқаларды көрсеткеннен кейін мұғалім
қорытындылайды. Оқулықтағы жазбамен салыстырады. Екі таңбалы санға
көбейту үшін:
1) көбейткіштерді бағанға жазамыз (бірліктердің астына
бірліктерді, ондықтардың астына ондықтарды);
2) алдымен бірінші көбейткішті екінші көбейткіштің бірлігіне
көбейтеміз; алынған толымсыз нәтижені бір таңбалы санға
көбейткендегідей етіп жазамыз;
3) бірінші көбейткішті екінші көбейткіштің ондығына көбейтіп, оны
екінші көбейткіштің ондықтарының астынан бастап жазамыз;
4) бірінші және екінші нәтижелерді бір-біріне қосамыз.
Оқушылардың назарын №2 оқулықтағы түсіндірмеге аударыңыз.
Көбейтуді ауызша орындатыңыз.
Екі таңбалы санға жазбаша көбейту алгоритмін оқушылар естеріне
сақтаулары керек.
Назар аудар! Көп таңбалы санға көбейткен кезде екінші көбейткіште
қанша цифр болса, дәптердің шетінен (немесе жиек сызыгынан) сонша
торкөз алып, оған 1 торкөз қосып қалдырыңыз.
Алғашқы бекіту.
№2 (ә) - оқушылар амалдарды тақтаға шығып кезекпен орындайды,
түсіндіреді. Жазудың дұрыс жазылуына мән берген жөн.
Жұптасып жұмыс істеу: оқушылар үйде дайындап келген мысалдарымен
алмасып, оны қағазға орындайды. Кейін тағы да алмасады және тексереді.
Даулы мәселе туындаған кезде мұғалімнің көмегіне жүгінеді.
Өткен материалмен жұмыс.
№5 есеп ауызша орындалады.
38 + 42 = 80 км - арақашықтық. Теплоходтардың жылдамдығы: 38 : 1 =
38 кмсағ; 42 : 1 = 42 кмсағ.
№6 есеп амалдар бойынша тақтаға және дәптерге орындалады.
1) 70 + 60 = 130 (кмсағ) - жақындау жылдамдығы.
2) 260 : 130 = 2 (сағ) - жолдағы уақыт немесе өрнек
түрінде: 260 : (70 + 60) = 2 (сағ)
№3 есепті орындау барысында шама бірліктерін ауыстыру қажеттігін
окушылардың назарына салыңыз.
Жылдамдық
Касатка
65 кмсағ
Дельфин
46 кмсағ = 460 м36
с
36 кмсағ = 36 000 :
60 = 600 ммин
39 кмсағ
12 кмсағ
Акула
Лосось
Жылан балық
Уақыт
360 мин = 6
сағ
180 мин
120 мин
8 сағ
12сағ
Қашықты
қ
390 км
138 км
72000 м
=72 км
31 312 км
144 км
№7 - өзіндік жұмыс.
Соңғы өрнекте абайла белгісі бар. Екінші жақшадан нөл
шығатындықтан, бірінші жақшаның ішін көбейтудің қажеті жоқ.
Сабақтың бұл кезеңінде №8 тапсырманы орындау қажет. Ол оқушыларды
емес деген логикалық сөзді пайдалануға машықтандырады.
Үй тапсырмасы: №4 тапсырма бойынша 4 өрнек құрастыру қажет.
Шығармашылық деңгейге арналған тапсырма: барынша көп өрнек
құрастырып, олардың мәнін табу (16 нұсқа жасауға болады).
Сабақтың тақырыбы: Өткенді пысықтау
Сабақтың мақсаты: екі таңбалы санға көбейтудің жазбаша тәсілдерін
бекіту; әртүрлі есептерді шығару қабілеті мен есептеу дағдысын жетілдіру.
Сабақтың барысы.
Тірек білімін, білік дагдыларын жетілдіру.
Ауызша есептеу
Қалдырылған сандарды атап көрсет.
Алдыңғы сан
999 999
79 899
Сан
70 900
40 909
Кейінгі сан
100 000
Математикалық диктант алу үшін тексеруге арналған дәптерді
пайдаланыңыз.
Екі таңбалы санға көбейту амалдарының алгоритмін қайталаңыз.
Балаларға мысалды жазғанда екі торкөзді бос қалдырып жазу керектігін
ескертіңіз.
№1. Көбейтуді түсіндіре отырып орындайды. Есепті шығару жолдарын
дауыстап айтудың маңызы зор. Өйткені балалар бұл тәсілді бірінші рет
үйреніп отыр. Олар толымсыз нәтижені жазған кезде жиі қате жібереді.
№2 есеп үлгі-сызбаның көмегімен шығарылады. Мұндай есептерде
қысқаша жазудың кажеті жоқ, есеп бойынша сызба сызған дұрыс.
№4-есепке тек өрнектер ғана жазады. Бұрын мұндай блиц-тапсырмаларда
әріппен берілген 1-2 өрнек кездескен де болатын. Б ұл тапсырма әріпті
тапсырмалардан тұрады. Балалар жазылған өрнектің мәнін жақсы түсінуі
үшін, бір немесе бірнеше есептің сандық мәнін тауып, өрнектің мәнін есептеу
туралы тапсырма беріңіз.
Геометриялық мазмұндағы №3 және №7 есептер бірінші жарты жылдықта
кездескен тапсырмаларға ұқсас. Балалармен бірге тапсырманы орындау ретін
талқылаңыз, содан соң есептеу мен сызуды өз бетінше орындауды
тапсырыңыз.
№8 комбинаторлық есепке нұсқау.
Есепті кесте арқылы шығару - ең қолайлы тәсіл. Барлық нұсқаны жазып
шығып, оларды санаңыз.
Марал
Рүстем
Шолпан
Серік
Назгүл
Марал
Рүстем
MM
+
MP
МШ
МС
МН
Шолпан
Серік
Назгүл
Өзіндік жұмыс
№5 ( бөлінді мен қалдықты табу), №6.
Жаңа тақырыпты тексеруге арналған мысалдар жазылған шағын
карточкаларды пайдалануға болады (бір –бір қатардан шығару).
Сакбақтың тақырыбы: Екі таңбалы cанға бөлудің жазбаша тәсілдері
Сабақтың мақсаты: оқушыларды екі таңбалы санға жазбаша бөлу
алгоритмімен таныстыру; есептеу қабілеті мен дағдысын жетілдіру; әртүрлі
есептерді шығару қабілетін бекіту.
Сабақтың барысы
Ұйымдастыру. Сабақтың тақырыбын хабарлау.
Сендер осы тапсырманы орындағаннан кейін сабақтың тақырыбын
білетін боласыңдар. 500-ден берілген сандарды кезекпен азайтыңдар.
Айырмаларды табыңдар және оларды кему ретіне қарай орналастырыңдар.
Тақтада:
Ө
392
Л
333
Б
492
У
261
Сабақтың тақырыбы - екі таңбалы
санға бөлу.
Тірек білімін, білік дагдыларын жетпілдіру.
Үй тапсырмасын тексеру.
Ауызша тапсырмаға №1, №3 жаттығуларды қосыңыз.
Екі таңбалы санға бөлуге дайындау үшін математикалық дик тант алып,
артынша тексеріңіз: 630:90, 60:12, 72:12, 45:15, 25•10, 510 : 17, 770 : 110, 36 :
12, 7•14, 37 • 0, 54 : 17, 45 : 3, 24 : 2.
Содан соң тақтаға көп таңбалы санды бір таңбалы сан ға б өлуге 1-2 мысал
шығарып, түсіндіріңіз.
Жаңа материалмен танысу.
Мысалға қараңыз: 624 : 78
- Сендер қандай сандарға бөлуді білесіңдер? (Бір таңбалы сандарға).
Сендердің білімдеріңді пайдаланып көрелік. Бөліндіні оңай табу үшін әр
санды 10-ға бөлеміз, мысал: 62 : 7. Бөлудің алдында бірінші толымсыз
бөлінгіш пен бөліндідегі цифр санын анықтап ал. Бөліндіге қандай сан
алдық? (8). Бұл - үлгі ретінде алынған сан, оны бірден бөліндіге жазу ға
болмайды. Алдымен тексеріп аламыз (78 • 8 = 624). Ендеше б ұл цифр с әйкес
келеді. Енді оны бөліндіге жазамыз.
- Оқулықтағы жаңа тақырыпқа берілген түсіндірмені қарап шығайық
(№2а). Бөлу алгоритмін оқып шығып, есте сақтаңдар.
Алгашқы бекіту.
№2 (ә) есеп тақтада жан-жақты түсіндіріле отырып орындалады.
Оқушылар бөлуге берілген мысалды шешеді және тексереді.
Бұл мысалдарды қалай тексереміз? (Көбейтеміз)
Өткен материалмен жұмыс.
№5 есептің (екі айырма бойынша белгісіз санды табу) а) б өлімін сынып
болып талдау.
1)
9 600 - 6 400 = 3 200 (кг) - айырма.
2)
3 200 : 80 = 40 (кг) - 1 қаптың массасы.
3)
6 400 : 40 = 170 (қап) - картоп.
4)
9 600 : 40 = 240 (қап) - сәбіз.
(ә) бөлімін өз беттерінше орындайды. Тақтаға қысқартуларды жазып
көрсетуге болады - тгсағ (сағатына неше теңге төленетіні - са ғат бойын ша
төленетін ақы).
№8 есепті Шығарғанда (ұзындығы 500 м пойыз сағатына 60 км
жылдамдықпең жүріп келе жатса, үзындығы 500 м тоннельден қанша
уақытта өтеді? Есепті шығару үшін жылдамдықты ммин-қа ауыстыру).
Шешуі: 60 км : 60 мин = 1 кммин немесе 1 000 ммин. Ендеше 500 метр
тоннельді жарты минутта жүріп өтеді.
Өзіндік жұмыс.
№6 тапсырма бойынша есеп құрастыруға арналған тапсыр ма беріңіз.
Жұмысты жеке-жеке немесе топқа бөлініп орындауға болады.
№7 тапсырма бойынша мысалдар шығарудан жарыс ұйымдастыру.
Үй жұмысы. №6 (екі есеп). Шығармашылық деңгейге арналған
тапсырма: Білім сандығына есептер дайындау (параққа өзіңің
шығармашылық сұрағыңды жаз немесе мысалдар келтір).
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға жазбаша бөлу тәсілдері
Сабақтың мақсаты: екі таңбалы санға жазбаша бөлу алгоритмін игеру,
оны бекіту; есептеу қабілеті мен дағдыны жетілдіру; әртүрлі есептерді шешу
қабілетін нығайту.
Сабақтың барысы
Тірек білімін, білік дағдыларын жетпілдіру.
1.Үй тапсырмасын тексеру. Білім сандықшасы деп аталатын ойын
(оқушылар сабаққа дейін өздерінің параққа жазылған сұрақтарын қорапка
салады, оларды шығарып, кезекпен оқиды. Қалғандары жауап береді).
2.Ауызша есепті Үндемес немесе Компьютер ойындары түрінде
өткізуге болады:
800 + 600 - 1 200 • 8 - 900 + 6 • 10 - 60 (7 000)
66 : 22 • 15 - 8 • 5 + 15 • 7 - 20 : 2 (600)
640 : 8 + 5 + 2 : 3 •10+ 6 + 4 : 2 • 3 (450)
3. Жалпылама жұмыс.
бөлігі неше сағатқа тең?
• Тәуліктің
•
дм неше метрге тең?
•
Ғасырдың 4 бөлігі өтті. Бұл неше жылға тең?
•
Сағаттың 3 бөлігі неше сағатқа тең?
• Жүзімнің
бөлігі канттан тұрады. 90 кг жүзімде қанша қант
бар?
• Адамдар тәуліктің
бөлігін ұйқымен өткізеді. Адам қанша
сағат ұйықтайды?
№1. Көп таңбалы санды бір таңбалы санға немесе д өңгелек сан ға
қалдықпен бөлуді баған түрінде орындайды. Оқушылар мүғалімнің
жетекшілік етуі мысалдарын бағанға жазып, олар ды шешеді. Оқушыларға
қалдықтың бөлгіштен кем болатынын ескертеміз.
Жаңа материалмен танысу.
Есептеу тәсілін қарастырып (№2), бұл мысалдарды қалай шешу керектігін
түсіндіру.
Алғашқы бекіту.
№2 - тақтада түсіндіру және дәптерде тексеру арқылы орындалады (1-ші
және 3-баған).
Өткен материалмен жұмыс.
№3 тапсырма ауызша орындалады.
1) 95 + 66 - жақындау жылдамдығы;
2) 95 - 66 - екінші пойыздың жылдамдығы біріншісіні ң жылдамды ғынан
қанша артық;
3) 66 • 6 - бірінші пойыз жүріп өткен қашықтық;
4) 95 • 6 - екінші пойыз жүріп өткен қашықтық;
5) (66 + 95) • 6 - қалалар арасындағы қашықтық.
Бірінші бағандағы (№6) теңдеулерді шешпес бұрын балалар өрнектерді
ықшамдайы (барлық амалдарды орындау қажет), содан соң жай теңдеудің
түбірін табады. Ал екінші бағандағы теңдеулер күрделірек. Амалдардың
белгісіз компонентін (белгісіз компоненті бар амал ең соңынан) анықтап,
содан соң, табу ережесін қолдануға болады. Басқаша пайымдауға да болады.
Егер өрнектің оң және сол жақ бөлігінен бірдей санды азайтсақ (қосса қ),
бірдей санға бөлсек (көбейтсек) теңдік тура болады. Теңдеулерді шешкен
кезде осылай пайымдау керек.
№8 есеп мұны білу пайдалы шартты белгісімен берілген. Ол 3 пен 9- ға
бөлінгіштік белгілерімен таныстырады. Бұл материал бағдарламаға кірмейді,
бірақ амалдарды барынша тиімді орындау және бағанмен бөлу барысында
бөліндінің байқау цифрын таңдау үшін өте пайдалы.
Өзіндік жұмыс.
№5 тапсырма — мысалдар тізбегі.
Үй тапсырмасы: №2 (2, 4-баған), №4 (есеп).
Шығармашылық деңгейге арналған тапсырма: №5 тапсырмадағыдай
мысалдар тізбегін құрастыру.
№7 (а). Алдымен шаршының ауданын тауып, оның қабырғаларының
ұзындығын есептейді. Содан соң шеңбер сызады. Оны дәптердің төрт
торкөзін пайдалана отырып теңдей төрт бөлікке бөлуге болады. Диаметрі
ауданы 16 см2 болатын шаршыға тең шеңбер сыз. Шеңберді бірдей 4 бөлікке
бөл. Олардың біреуін боя.
№7 (ә) есепті шешудің бірнеше жолы бар. (Тіктөртбұрыштың ауданы 20
см . Осы тіктөртбұрыш үшін қабырғаларының ұзындығы 3 см болатын
шаршы қиып алуға бола ма? Дәлелде.)
Шешуі S тікт = 20см2. Ендеше оның қабырғалары 10 және 2 см, 5 және 4
см, 1 және 20 см-ге тең болады. Шаршыны тіктөртбұрыштың қабырғалары 5
және 4 см болған жағдайда ғана қиып ала аламыз.
Сабақтың тақырыбы: Өткенді пысықтау
Сабақтың мақсаты: екі таңбалы санға бөлу мен көбейту қабілетін
дамыту; әртүрлі есептерді шығару қабілетін жетілдіру.
Сабақтың барысы
Өткен материалмен жұмыс.
Ауызша есептеуге №1 тапсырманы қосыңыз (есептеу міндетті емес, тек
бөліндідегі цифр санын анықтау қажет).
Алғашқы бекіту.
Екі таңбалы санға бөлу мен көбейту қабілеттерін бекіту үшін т өмендегі
тапсырманы орындатып, содан соң тексеру қажет:
1-нұсқа:
136 • 24 = 3 264 621 • 58 = 36018
249 • 36 = 8 964 476 • 63 = 29 988
404 : 52 = 27
7 705 : 67 = 115
028 : 78 = 26
8 502 : 39 = 218
2-нұсқа:
304 • 72 = 21 888
875 • 49 = 42 875
352 • 42 = 14 784
235 • 93 = 21 855
364 : 44 = 31
9 711 : 83 = 117
576 : 28 = 92
20 045 : 95 = 211
Өткен материалмен жұмыс.
№2 есеп сыныппен орындалады.
- Автобус 6 сағатта 300 км жүріп өткені белгілі, осы арқылы нені таба
аламыз?
1)
300 : 6 = 50 (кмсағ) - автобустың жылдамдығы.
- Автобустың жылдамдығы сағатына 50 км, ал машинаның жылдамды ғы
сағатына 10 км артық. Осы арқылы нені табуға болады?
2)
50 + 10 = 60 кмсағ - машинаның жылдамдығы
- Машинаның жылдамдығы мен уақытты білеміз, сол арқылы нені табу ға
болады?
3) 60 • 6 = 360 км - машинаның 6 сағатта жүріп өтетін қашықтығы.
№3 есепті теңдеу арқылы шешеміз.
Есепте нені анықтау қажет? (Неше қыз қайтып оралғанын).
Қыздардың санын х деп белгілейміз.
Есепке қатысты өрнектердің барлық нұсқасын жазамыз.
52 • 10 - барлық бала саны.
х + 319 - барлығы осынша қыз бен ұл бала барды. х + 319 = 52
• 10
Балалар ары қарай теңдеуді шешіп, оны өз бетінше тексереді. №4 сызба
бойынша оқушылар бәрі бірігіп есеп құрастырады және оны өз беттерінше
шығарады.
1)
25 - 20 = 5 шалбар артық.
2)
10 : 5 = 2 (м) - 1 бұйымға жұмсалған мата.
Есепті сұрақтармен толықтыруға болады: Белдемше тігуге қанша мата
кетті? Шалбар тігуге қанша мата кетті? Содан соң есепті әрі қарай шешеміз:
3)
2 • 20 = 40 (м) - белдемше тігуге жұмсалған мата.
4)
2 • 25 = 50 (м) - шалбар тігуге жұмсалған мата.
№8 есепті орындау барысында шешудің түрлі жолдарын қарастырған
жөн:
№6 сыныппен бірлесіп орындалады.
№7 тапсырма тиімді тәсілмен есептеуге үйретеді. Оқушылар өрнектің
мәнін дәптерге жазып шығарады және түсіндіреді.
№2 (ә) логикалық есеп. Сал сағатына 3 км жылдамдықпен жүзді, б ұл 3
000 мсағ-қа тең. Ендеше, ол 3000 м жолды 1 сағатта жүріп өтті.
Үй тапсырмасы. №4.
Шығармашылық деңгейге арналған тапсырма: өз бөлмеңдегі немесе
сынып кабинетіндегі еденге қанша метр линолеум қажеттігін есептеп шығар.
Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы санға жазбаша бөлу тәсілдері
Сабақтың мақсаты: бөлінді, көбейткіш пен бөлінгіште нөл болған
жағдайда екі таңбалы санға бөлу және көбейту тәсілдерімен таныстыру;
есептеу қабілеті мен дағдыны жетілдіру.
Сабақтың барысы
Ұйымдастыру кезеңі.
Сабақтың тақырыбын хабарлау.
- Бүгін екі таңбалы санға көбейту мен бөлу тақырыбын жалғастырамыз.
Бүгінгі сабақта сендер бөлудің күрделірек түрімен танысасыңдар.
Тірек білімін, білік дағдыларын жетілдіру.
1. Математикалық диктант.
6 центнерде неше килограмм бар?
59 бен 6 сандарының қосындысынан 13 есе кем санды жазыңдар.
1 км сымның массасы 150 кг. Осындай 100 км сымның массасын
анықтаңдар.
7000-нан 5 есе кем санды жаз.
321 мен 3-тің көбейтіндісін 60 бірлікке азайт.
100 000 санын 2 бірлікке азайт.
Шаршының кабырғалары 80 дм. Оның периметрі нешеге тең?
Балабақшада 40 бала бар. Балалардың
бөлігі келмей қалды.
Балабақшада неше бала қалды?
30 оқушыға таңғы асқа 25 грамнан май берді. Барлығы қанша май
берілді?
10000 саны 5000-нан неше есе артық?
3000 санын 420 мен 70 сандарының бөліндісіне бөл.
Жаңа тақырыпты меңгеруге дайындық: №1.
- Бөліндінің неше цифрдан тұратынын қалай анықтаймыз?
Жаңа материалмен танысу.
-Окулықтағы (№2 (а) мысалдарды өткен сабақтарда шығарған
мысалдармен салыстырыңдар. Қандай өзгеріс байқадыңдар? (Бөліндінің
жазуында нөлдер пайда болды).
Неге олай болғанын түсіндіріп көруге тырысайық.
Алгашқы бекіту.
№2 (ә) тапсырманы түсіндіре отырып орындап, соңынан тексереді
(тапсырма тақтаға және дәптерге орындалады).
Өткен материалмен жұмыс.
Өз бетінше орындап, кейін оқушылар өзін-өзі тексереді (мұғалім
жауаптарды тақтаға жазады).
1-нұсқа
273 • 15 = 4 095
394 • 64 = 25 216
315 • 89 = 28 035
768 : 64 = 12
492 : 82 = 6
686 : 49 = 14
2-нұсқа
665 : 35 = 19
992 : 16 = 62
784 : 98 = 8
318 • 87 = 27 666
547 • 96 = 52 512
717 • 42 = 30 114
№5 есеп сыныппен бірге орындалады. Қысқаша жазбаны кесте түрінде
орындаймыз:
Уақыт
Жалпы
сағаттағ
шығын
ы шығын
15 л
?
8л
сағат,
? артық
бірдей
?
1 тәсіл: 15 • 5 - 8 • 5 = 35 (л)
2 тәсіл: (15 - 8) • 5 = 35 (л)
Төсілдерді жазуға болады.
№3 есеп ауызша орындалады.
4 т 590 кг : 15 кг - қанша жәшік алма бар; 3 т 660 кг : 12 кг -неше ж әшік
алмұрт бар; 4 т 590 кг : 15 кг + 3 т 660 кг : 12 кг - алма мен алм ұрт салын ған
жәшіктер нешеу; 4 т 590 кг : 15 кг -3 т 660 кг : 12 кг - алма ж әшігі алм ұрт
жәшігіне қарағанда осынша артық.
№4 (а) есепті өзіндік жұмыс ретінде беруге болады.
1) 140 : 7 = 20 (кг) - сәбіз
2) 140 - 20 = 120 (кг) - картоп артық.
№8 - геометриялық конструктор.
Үй тапсырмасы: №4 (ә), №7.
Сабақтың тақырыбы:Өткенді пысықтау
Сабақтың мақсаты: балалардың есептеудің жазбаша тәсілдері,
геометриялық шама туралы түсініктері мен оларды өлшеу бірліктері туралы
білімін бекіту.
Сабақтың барысы
Тірек білімін, білік дағдыларын жетілдіру.
Ауызша есепке мына жаттығуларды қосыңыз:
•
204 саны қандай санның 4 бөлігін құрайды? (816)
•
56 саны қандай санның
•
560 санының 7 бөлігін тап (80).
•
792 санының 9 бөлігін тап (88).
бөлігін құрайды? (448)
1
• 120 м тас жолды жөндеу қажет. Жолдың 4 бөлігі жөнделді.
Енді жолдың неше метрін жөндеу қажет?(30м)
№3 есепте аспазға 8 адамға құймақ пісіруге қажетті азық-түлік саны
көрсетілген. 4 адамға құймақ пісіру үшін аспазға қанша азық-түлік қажет? 16
адам үшін ше?
3 адам үшін 2 есе кем азық-түлік жұмсалады: 1 ж ұмыртқа,
қасық ас содасы;
шаи қасық тұз,
стақан кант,
шаи
литр сүт және
стақан ұн. 16 адам үшін 2 есе артық жұмсалады: 4 жұмыртқа, 2 шай
қасық ас содасы, 1 шай қасық тұз, 1 стақан қант, 1 литр сүт, 2 стақан ұн.
Алғашқы бекіту.
Оқулық бойынша жұмыс.
-№1 тапсырмадағы есептеулер қалай орындалғанын түсіндіріп беріңдер.
Бұл мысалдардың бұрын өткендерден айырмасы қандай? (Бөліндіні жазған
кезде ортасы мен соңында нөл жазылған). Бөлуді қателеспеу үшін қалай
орындау кажет? (Бөліндіні жазған кезде цифрлардың санын алдын ала
анықтап алу қажет).
№2 тапсырманы дәптерге және тақтаға, түсіндіре отырып орындау қажет.
Өткен материалмен жұмыс.
№5 есепті сыныптағы балалармен бірге талдап, өз бетінше жазуға болады.
1) 1260 : 28 = 45 (м.) - өнімділік
2) 45 • 20 = 900 (м.) - дайындалады
Есептің шешуін өрнек түрінде жазуға болады: (1260 : 28) • 20 = 900 (м.)
№4 жаттығуға берілген кесте бойынша теңдеу құрастырып, оны шешеді.
1-бағанды сыныппен бірге, калғандарын әркім өз бетінше орындайды (1нұсқа - 2, 3-баған, 2-нұсқа - 4, 5-баған).
Фигуралардың ауданын есептеу үшін (№7) екі түрлі тәсілді пайдалану ға
болады:
1) Үлкен тіктөртбұрыштың ауданын тауып, содан соң одан қиып алынған
бөліктің ауданын алып тастау;
10 • 9 - 5 • 4 = 70 (м2)
2) Фигуралардың ауданын есептеп, нәтижелерін қосуға болатындай етіп
тіктөртбұрыштарға бөл.
S 1 = 10 • 5 + 5 • 4 = 70 (м2)
S2 = 20 • 15 + 30 • 18 = 840 (дм2)
Үй тапсырмасы: №6. Шығармашылық деңгейге арналған I тапсырма:
түрлі бағандардағы берілгендерді пайдалана отырып, №5 кесте бойынша
теңдеу құр жөне оларды шеш.
Сабақтың тақырыбы: Көп таңбалы сандарды екі таңбалы сандар ға
жазбаша бөлу тәсілдері. Қалдықпен бөлу
Сабақтыц мақсаты: балаларды екі таңбалы санға қалдықпен бөлу
тәсілімен таныстыру; оқушылардың есептеу дағдысы мен өткен есеп
түрлерін шығару қабілетін жетілдіру.
Сабақтың барысы
Тірек білімін, білік дағдыларын жетілдіру.
Ауызша тапсырмаға №6,7 есептерді қосыңыз.
Бұл сабақта Иә-жоқ деп аталатын математикалық диктант алып,
тексеруге болады.
• 29 бен 3-тің нәтижесі 87-ге тең.
• 5 санын 19 есе арттырдьқ. 85 деген сан пайда болды.
• 17 мен 5-тің қосындысын 4 есе арттырдык, 98 деген сан шықты.
• 56-ның жетіден бір бөлігін 12 есе арттырдық, 96 саны шықты.
• Бірінші көбейткіш 25-тің бестен бір бөлігіне, екінші көбейткіш
11-ге тең. Сонда нәтиже 55-ке тең.
• 12 мен 8-дің көбейтіндісі 100-ден кем.
• 57 мен 37-нің айырмасын 4 есе арттырдық. 90 саны пайда болды.
• Бөлінгіш 72-ге, бөлгіш 20 мен 11-дің айырмасына тең. Сонда
бөлінгіш 9-ға тең болады.
• Бірінші көбейткіш 37 мен 4 сандарының қосындысына, екінші
көбейткіш 2-ге тең. Көбейтіндінің мәні 82-ге тең болады.
Тексеруге арналған дәптерді пайдаланыңыз.
Ауызша жаттығуға №8 тапсырманы қосыңыз: оқулықтағы тапсырманы
орындап, берілген сызба бойынша бірнеше осындай жаттығулар құрастыру.
а) Көбейтінділері олардың бөліндісіне тең болатындай екі сан ойлап тап.
□ •□ = □:□
1 және 1; 2 және 1;
ә) Көбейтіндісі олардың қосындысына тең болатындай үш сан ойлап тап.
□ •□•□ = □ + □ + □
1 + 2 + 3 = 1 • 2 • 3;
б) Екі санның көбейтіндісі көбейткіштердің біреуіне, әрбір көбейтіндіге
тең болуы мүмкін бе?
□ •□ = □
□ •□ = □
егер көбейткіштердің бірі 1-ге немесе О-ге тең болса;
егер көбейткіштердің екеуі де 1-ге немесе 0-ге тең болса.
Оқушыларды жаңа материалды қабылдауға дайындау мақсатында №1
жаттығуды орындаңыз.
Бөлінгіш
Бөлгіш
Бөлінді
Қалдық
425
812
723
2450
6308
630
- Қалдықпен бөлген кезде қандай ережені есте сақтау қажет? (Қалдық
әрқашан бөлгіштен кем).
Жаңа материалмен танысу.
Оқулық бойынша екі таңбалы санға қалдықпен бөлу тәсілімен танысу.
Есептеулерді қарап шығыңдар, (№2 а).
Бұл мысалдардың өткен сабақтарда шығарылған есептерден айырмасы
ңандай? Қалдықты бөлгішпен салыстыр. Қалай тексереміз? (Бөліндіні
бөлгішке көбейтіп, нөтижесіне калдықты қосамыз).
Алғашкы бекіту.
№2 (ә) тапсырма түсіндіріле отырып орындалады.
Өткен материалмен жұмыс.
№3 (а) есеп талдана отырып шығарылады.
3750 : 15 = 250 (кмсағ) - 1-пойыздың жылдамдығы
5880 : 21 = 280 (кмсағ) - 2-пойыздың жылдамдығы
280 - 250 = 30 (кмсағ) - 2-пойыздың жылдамдығы осынша артық.
№3 (ә) есепті - баға қойылатын өзіндік жүмыс ретінде береміз.
1)
2520 : 84 = 30 (сағ) - жолдағы уақыт.
2)
72 • 30 = 2160 (км) - бірінші пойыздың жолы.
3)
2160 + 2520 = 4680 (км) - пойыздар арасындағы қашықтық.
№4а есепті (екі айырма бойынша белгісіз санды табу) сыныппен бірге
шығаруға болады.
№5 есепке нұсқау. Көлемі 8 м х 6 м х 4 м болатын тікбұрышты
параллелепипед пішіндес бөшкеге жиырма литрлік неше канистрдің суы
сыяды?
Есепті шығару үшін ара қатынасты қайталау керек:
1 л3=1 дм3
Үй тапсырмасы. №4ә. Шығармашылық деңгейге арналған тапсырма:
№7 кестеде берілген бойынша бірнеше есеп құрастыру.
Сабақтың тақырыбы: Өткенді бекіту
Сабақтардың мақсаты: көбейту мен бөлудің жазбаша тәсілдері бойынша
өткен сабақтарды рефлексиялау, өткен есеп түрлерін шығару қабілетін
тексеру; тексеруге дайындау.
Сабақтың барысы
Өткен материалдарды бекіту үшін 90-92-сабақтың материалдарын
пайдалануға болады. Балаларды есептеу барысында жіберген қателерін
талдауға үйретіңіз, есептеу алгоритмдерін бекітіңіз.
№8 (91-сабақ) есепке нұсқау. Сұрақтарға жауап беріңдер.
Көк шеңбердің ішінде 2-ге бөлінбейтін неше сан бар?
Қызыл шеңбердің ішінде 5-ке бөлінетін неше сан бар?
Қызыл және көк шеңбердің шеңберде 2 мен 5-ке бөлінетін неше сан бар?
Көк шеңберде 5-ке бөлінбейтін неше сан бар?
№5 тапсырма (92-сабақ) абайла! шартты белгісімен берілген.
Бұл жерде балалар 378 ц : 600 кг, 10 т : 2000 кг өрнектеріне назар
аударулары керек. Балалар баска амалдардың бірыңғай шамалармен
орындалып жатқанын түсіндіріп беруі тиіс.
№6 (а) есеп тақтаға және дәптерге шығарылады.
Vқорап = 50 • 50 • 10 = 25 ООО см3
Vфургон = 10 • 3 • 4 = 120 м3 = 120 000 000 см3
120 000 000 : 25 000 = 4 800 қорап сыяды
№6 (ә). Тактайдың ені 1 м 20 см жөне ұзындыры 1 м 60 см. Осы тақтайдан
диаметрі 40 сантиметрлік неше дөңгелек кесіп алуға болады?
Сызба түрінде орындауға болады
120 см
160см
1.120 см : 40 см = 3 - еніне 40 см-ден 3 рет
орналастыруға болады.
2)160 см: 40 см = 4 - ұзындығына 40 см-ден 4 рет орналастыруға болады.
4 • 4 = 12 - қабырғасы 40 см 12 шаршы шығады.
Тіктөртбұрышты кабырғалары 40 см болатын 12 шаршыға бөлеміз немесе
диаметрі осындай 12 дөңгелек кесіп аламыз.
Сабақтың тақырыбы: Өткенді пысықтау. Өздік жұмыс
Сабақтың мақсаты: балалардың көп таңбалы сандарды екі
таңбалы сандарға жазбаша бөлу мен көбейту алгоритмі; әрбір өткен
шама бірліктерінің арақатынасы туралы білімін; алған білімді
есепті шешу барысында, тіктөртбұрыштардың периметрі мен
ауданын табу қабілетін тексеру.
Сабақтың барысы:
Мұғалім қайталау сабақтарын бақылау жұмысында кеткен
қателерді есепке ала отырып ұйымдастырады.
№3. Сызба бойынша өрнек құрастырып, ондағы амалдардың
ретін анықтайды.
Мынадай өрнек шығады:
(32•23 + 1000) – (140 – 695 : 5) – (7389 : 3 : 3)
№8 Есепті шығару үшін шартты белгілер мен кестелерді
пайдаланыңыз.
Назым (Н), Тоғжан (Т), Мұрат (М), пен Серікті (С) бір ұл, бір
қыздан кезектестіріріп отырғызу қажет. Оны қалай істейміз?
Олардың аттарының бас әріптерін пайдалана отырып, жауапты ң
барлық нұсқасын жазыңдар.
Н М Т С
қ ұ қ ұ
Т
қ
М
ұ қ
Н
Т
М
ұ
қ
С
ұ
С
Сабақтың тақырыбы: Артынан қуып жету қозғалысына берілген
есептер.
Сабақтың мақсаты: балаларды қуып жету қозғалысына берліген есептің
жаңа түрімен таныстыру; бір бағыттағы қозғалыс кезіндегі жақындау
жылдамдығы туралы түсініктерін қалыптастыру; қозғалысқа берілген
есептерді шығару, дағдыларын бекіту.
Сабақтың барысы:
Тірек білімін, білік, дағдыларын жетілдіру.
№1 тапсырманы орындау.
Математикалық диктант үшін тексеруге арналған дәптерді пайдалаңыз.
780
:
+
280
-
:
+
1000
Амалдарды орындап, сызба бойынша өрнек жаз.
Қашықтықты табуға арналған 2 жай есепті шығарыңдар.
Мысалы:
Жылжып келе жатқан нысан
Оқушы
Әжей
Жылдамдық
110 ммин
60 ммин
Уақыт
10 мин
10 мин
Қашықтық
?
?
Кімнің жылдамдығы жоғары?
10 мин ішінде олардың қайсысы үлкен қашықтықты жүріп өтеді?
Неліктен?
Жаңа материалмен танысуды оқулықтағы материал бойынша (№1)
жүргізуге болады немесе соған ұқсас емеп беріледі.
Оқушылар мынадай
есепті тұңғыш рет кездестіріп отыр ж әне
балалардың арасынан тғырықтан шығар жолды көрсететін бірде-бір оқушы
табылмауы да мүмкін.
Сызбаны тақтаға орындаңыз. Түзу сызық бойынан екі нүкте белгілеп
алыңыз (мектеп пен үй) және екеуінің арақашықтығын 200 м деп белгіле ңіз
(кімнің жылдамдығы жоғары болса соның тұсындағы бағыт сызығы
ұзынырақ болады). Олардың әрқайсысы 1 минутта жүріп өтетін қашықтық –
кесінділерді көрсетіп отырыңыз.
Мектеп пен үйдің арақашытығы200 м. Бір мезгілде оқушы мектептен,
ал әжей үйден шықты. Олар бір бағытқа қарай қозғалып келед. Оқушыны ң
жылдамдығы минутына 110 ммин, ал әжейдің жылдамдығы 60 ммин.
Сызбаны қарап шық және кестені толтыр.
Қозғалыс уақыты
Жаяу жүргіншілер арасындағы
қашықтық
1 мин
2 мин
3 мин
4 мин
Арадағы қашықтық әр минут сайын неше метрге қысқарып отырады?
Оқушы қанша уақыттан кейін әжейді қуып жетеді?
Осылайша сіз оқушыларға жақындау жылдамдығын табу қажеттігін
түсіндіресіз.
110-60=50 (ммин) – оқушы мен әжейдің жақындау жылдамдығы.
Оқушы әжейді қуып жетуі үшін екеінің арасындағы бастапқы 200 м
қашықтықты жүріп өтуі тиіс. 200:50=4 (мин)
Бастапқы бекіту №3. Есепті түсіндіре отырып шығарыңыз.
1) 120-100=20 (ммин) – балалардың бір-біріне жақындау жылдамдығы.
2) 160:20=8 (ммин) – Әлібекті қуып жету үшін Мұратқа осынша
уақыт қажет.
Өрнек түрінде: 160: (120-100)=8 (мин).
120 ммин
М. үйі
160 м
100 ммин
Мектеп
Ә. Үйі
Алдымен тақтаға жылдамдық пен қашықтық туралы анықтамалық
мағлұматтарды жазып алыңыз. Содан соң балаларға осыған ұқсас есептер
құрастыруды тапсырыңыз. Бұл есепте көрнекі құралдардың көмегі зоор. Екі
ойыншық, машина (немесе суреттерін), үйдің, мектеп пен дүкеннің
суреттерін ала келіңіз. Есепте берілген жағдайды осылайша балаларды ңк өз
алдына елестетуге жағдай жасаңыз.
Өткен материалмен жұмыс.
5-7 есептерді сыныпта және үйде орындалатын өзіндік жұмыс қатарына
енгізіңіз. №4 теңдеуді нұсқа бойынша орындатуға болады.
№8 комбинаторлық есеп балаларға жақсы таныс және олар бұндай
есептерді өз бетінше орындай алады. Олардан жауаптың сынша көп нұсқасын
қалай реттеуге болатынын түсіндіріп беруді сұраңыз.
Сенбі күні 4-сыныпта үш сабақ болады: математика (М), дүниетану
пәні (Д) мен қазақ тілі (Қ). Сабақ кестесінің неше нұсқасын жасауға болады?
Таңдау тәсілімен шығар.
М
Д
Қ
М
Қ
Д
Д
Қ
М
Д
М
Қ
Қ
М
Д
Қ
Д
М
Сабақтың тақырыбы: Қозғалысқа берілген есептерді шығару.
Сабақтың мақсаты: жаңа есеп түрлерін шығару (қуып жету қозғалысына)
қабілетін бекіту, өзара кері есептер құрастыруа көрсетіп беру; есептеу
дағдысын жетілдіру.
Сабақтың барысы: Тірек білік, дағдыларын жетілдіру.
Ауызша тапсырмаға жаңа есеп түрлерін шығартуды қосуға болады. А
және Б ауылдарының арақашықтығы 120км. Бір уақытта А ауылынан
сағатына 80км жылдамдықпен жеңіл көлік, ал Б ауылынан са ғатына 60км
жылдамдықпен жүк көлігі шықты. Жеңіл машина неше сағаттан кейін жүк
көлігіне жетеді:
80кмсағ
60кмсағ
•
•
•
А
40км
Б
t кезд. -? сағ
1) 80 – 60 = 20кмсағ – жақындау жылдамдығы
2) 120 : 20 = 6 сағ – осынша уақыттан кейін жеңіл көлік ж үк к өлігіне
жетеді.
3) Өрнек түрінде: 120 : (80 - 60)= 6 (сағ)
Кері есептермен танысу.
Алдыңғы сабақтарда балалар жалжып келе жатқан бір нысанны ң
екіншісін қуып жетуіне қажетті уақытты табуға арналған есептерді
шығарды. Сондықтан бүгінгі сабақта балаларды кері есептермен
таныстыру қажет.
Ол үшін №1 есептің а, ә, б нұсқаларын сыныппен бірге шығарыңыз. Сызба
мен оның астына жазылған жауап тақтадан өшірілмейді. Есепті шешу
барысында балалар бұл есептерде ненің өзгергенін атап көрсетеді және
осы өзара кері есеп туралы қорытынды жасайды.
а) 175 – 75= 100(ммин) – жақындау жылдамдығы.
200 : 100 = 2 (мин) – Болаттың Жарқынды қуып жететін уақыты
Өрнек түрінде: 200 : ( 175 – 75) = 2 (мин)
б) 1. 175•2 = 350 (м) – Болат 2 минутта осынша жол жүріп өтті.
2. 350 – 200 = 150(м) – Жарқынның жүрген жолы.
3. 150: 2 = 75 (ммин) – Жарқынның жылдамдығы
в) 1. 175 – 75 = 100 (ммин) – жақындау жылдамдығы
2.100•2=200 м – бастапқы қашықтық (үйлердің арасындағы
қашықтық).
Тағы да кері есеп бар ма? деген сұраққа жауап іздеу.
Алғашқы бекіту.
№3 есепті шығарыңдар және бір-бір есеп құрастырыңдар.
Өткен тақырыптармен жұмыс.
Уақытты белгілеп алып, №4 мысалды шығарады. Жауаптарды тексеріп
болғаннан кейін, сыныпта есептеу жағынан алға шыққан чемпионлды
анықтаңыз.
№5-8 тапсырмаларды сыныпта және үйде өзіндік жұмысретінде
орындау қажет.
№8 – комбинаторлық есеп. Қарлығаш жексенбі күні әжесіне (Ә),
құрбысы(Қ) мен апайына (А) барғысы келеді. Қыз бала олардың үйіне қандай
рет бойынша бара алады?
Жауаптарды артығымен жаз.
Мүмкіндіктер бұтағы сызбасын
толтырып, жауабыңды тексер.
Ә
Қ
А
Қ
Ә
Ә
А
А
Қ
3-ші
Ә
Қ
Қ
Ә
Қ
А
А
Қ
Ә
2-ші
1-ші
Шешудің екі тәсілі ұсынылады: реттеу арқылы; мүмкіндіктер бұтағы
арқылы таңдап алу. Оны тақтаға орындайды. Өзднрі туралы есеп
құрастыруды тапсырыңыз, шешуі осылай жазылады. Алдымен кімнен
басталатынын анықтап алу керек, ал қалған екеуінің орны кезекпен
ауыстырылады.
Сабақтың тақырыбы: Бір бағыттағы қалып қою қозғалысына берілген
есептер
Сабақтың мақсаты: есептің жаңа түрімен – бір бағыттағы қалып қою
қозғалысына берілген есеп түрімен таныстыру; есептеу дағдыларын
жетілдіру; есептің өтілген түрлерін шығара білу.
Сабақтың барысы:
Тірек білімдерін жетілдіру.
№1 тапсырманы ауызша есептеуге қосыңыз.
Тақтада динамикалық көрнекі құралды (жылжитын нысандар, түзу сызы қ
(жол) қозғалысы басталған жердерге қойылатын жалаушалар ) пайдалана
отырып, бір бағыттағы қуып жету қозғалысына берілген есепті түсіндірі ңіз.
Бұл алдыңғы сабақтағы №1,3 – есептерге ұқсас.
Содан соң жылжитын нысандардың орнын ауыстырыңыз. Енді балалар ға
мынадай сұрақ қойыңыз:
- Мектептен, дүкеннен және т.б. алыстығының жылдамдығы төмен
болса не болады? (Ол алдында келе жатқанды ешқашан қуып жете алмайды.)
Ал егер олар бр нүктеден (бір жерден) шықса не болады? (Біреуі озып кетеді,
екіншісі қалып қояды. Яғни, олардың арасындағы қашықтық үнемі ұлғайып
отырады.)
Жаңа материалмен танысу.
Бұл жаңа материалды №2 алдыңғы сабақтағы оқулықтың №1(а)
тапсырмасына ұқсатып өткізуге болады.
Тақтада кесте толтыруға болады.
Қозғалыс уақыты
1 мин
2 мин
3 мин
4 мин
Машина мен автобустың
арақашықтығы
Қорытынды: 90 – 70 = 20(ммин) – жеңіл көліктің автобустан
қашықтау жалдымдығы. 20 •3 = 60(м) – 3 сағаттан кейінгі олардың
арасындағы қашықтық.
a) Жеңіл көлік пен автобус бір мезгілде бір елді мекеннен шықты.
Жеңіл көлік сағатына 90 км жалдамдықпен, ал автобус сағатына 70км
жалдамдықпен жүрді. 3 сағаттан соң олардың арасындағы жылдамдық
қандай болады?
Шешу жоспары:
1) Қашықтау жылдамдығын табу.
2) Олардың 3 сағатта бір-бірінен қашықтау қашықтығын табу,
Есепті басқа тәсілмен шығаруға да болады.
Жоспары:
1) Жеңіл көлік 3 сағатта жүріп өтетін қашықтықты табу.
2) 3 сағатта автобус жүріп өтетін қашықтықты табу.
3) Машина автобусқа қарағанда қанша жер көбірек жүріп өтетінін табу.
b) 1. 70• 3=210(км)-автобус жүріп өткен қашықтық.
2. 210 + 60 = 270(км)-жеңіл көлік жүріп өткен жол.
3. 270 : 3 =90 (кмсағ) – жеңіл машинаның жылдамдығы.
2-тәсіл түсіну үшін қиындау, бірақ оны да жауаптың бір нұсқасы ретінде
қарастыруға болады:
1) 60 : 3 = 20(кмсағ) – автокөліктердің бір-бірінен қашықтау
жылдамдығы.
2) 70 + 20 = 90(кмсағ) – жеңіл машинаның қозғалыс жылдамдығы.
1) Көліктердің бір-бірінен алыстау жылдамдығын табыңдар: 90 – 70 =
20(кмсағ).
3) Автокөліктер бір-бірінен 60км алыстайтын уақытты табыңдар: 60 : 20
= 3 (сағ)
Алғашқы бекіту.
Есепте берілген оқиғанның мәнін (бір бағытта жүріп бара жатқан
көліктердің бір-бірнен қалып қоюы) әлі жете түсінбеген балаларға тағы бір
рет ұғынықты болуы үшін№3 есепті түсіндіре отырып шығаратыңыз. Бұл
есептерді шешкен кезде динамикалық көрнекі құралдар мен сызбалық
үлгілерді пайдаланыңыз.
Өткен материалдармен жұмыс.
№4-7 тапсырмаларды үйде және сыныпта өзіміз қалаған тәртәп бойынша
шешуге болады.. №7 тапсырманың жартысын немесе нұсқа бойынша
орындату.
№8 тапсырмада өлшей отырып, фигураның боялған бөлігінің ауданын
табады. Фигураның боялған бөлігі оның жалпы көлемінің қанша бөлігін алып
жатыр?
Балалар боялған жасыл үшбұрыш АВСD тіктөртбұрышының жалпы
ауданының жартысын алып жатқанына көз жеткізеді. Ал сары түсті үшбұрыш
екі бөліктен тұрады.: PKSN шаршысының ауданының жартысы мен тік
бұрышты үшбұрыш ( ені NM, ұзындығы NK болатын тіктөртбұрыш
ауданының жартысы) . Бұны тіктөртбұрышты пунктирмен жалғастырып салу
арқылы көрсетуге болады.
Егер сіздің сыныптағы балалар мұндай тапсырмаларды орындай алмаса,
оны практикалық жұмыс арқылы түсіңдіріңіз. Бұл фигураларды бөліктерге
бөліп, сол бөліктерге бөліп, сол бөліктерден осы фигураларды құрастырып
көрсетіңіз.
Сабақтың тақырыбы: Есептер шығару
Сабақтың мақсаты: бір бағыттағы қозғалысқа берілген есептерді
шығара білу қабілеті мен есептеу дағдыларын жетілдіру, геометриялық
фигуралар мен шамалар туралы білімін бекіту.
Ауызша тапсырмаға мынадай тапсырмаларды енгізу болады:
Мысалдарды шешкен кезде сол санға сәйкес келетін әріппен белгілейміз.
36:6
57:19
54-45
96:12
800:80
98:14
72:6
64:16
Есеппен жұмыс істеу.
№3 а)
t
1сағ
2сағ
3сағ
4сағ
5сағ
S
15км
30км
45км
60км
75км
d
105км
90км
75км
60км
45км
15кмсағ
A
B
0
Ә) Бұл есеп бір-біріне қарама –қарсы бағыттағы қозғалысқа берілген.
Балалар мұндай есептерді 2-ші тоқсанда кездестірген болатын ж әне бір
бағыттағы қозғалысқа құрылған еспетермен салыстыру туралы тапсырма
беруге болады.
Б) Бұл сабақта бір бағыттағы қозғалыс күрделене түседі. Қлзғалатын
нысандар бір мезгілде емес, белгілі бір уақыт аралығында қозғала бастайды.
Мұндай жағдайлар өмірде жиі кездеседі. Сондақтан сыныптағы балаларды ң
атын пайдаланып және балаға жақын өмірлік жағдайларды үлгі ете отырып,
дайындық жүргізуге болады.
12 кмсағ
10:00
12:00
А
В
3 кмсағ артық
60 км
2 сағатта: 12 – 10 = 2(сағ)
Екінші велосипедшінің жылдамдығын табамыз:
12 + 3 = 15(кмсағ).
60 : 15 = 4(сағ) – екінші велосипедші ауылға жету үшін осынша уақыт қажет.
60 : 12 = 5(сағ) – бірінші велосипелші ауылға жету үшін осынша уақыт қажет.
4сағ + 2 сағ = 6сағ – бірінші велосипедші жолға шыққан сәттен бастап
осынша уақыт өтеді.
Ендеше екінші велосипедші біріншісін басып оза алмайды.
№4. Түбірлері тең теңдеулерді жұптастырып жазу.
1-тәсіл. Алдымен барлық теңдеулерді шешіп аламыз. Содан соң оларды
жұптастырып жазамыз.
2-тәсіл. Құрылымын талдап алып, талдау негізінде теңдеуді шешпей-а қ
қорытынды жасау. Екі тәсілді де пайдалануға болады.
№5 тапсырманы орындағанда балалардан дөңгелекті теңдей 6 бөлікке бірдей
етіп бөлуді талап етпеңіз. Оқушылардан мұны қайткенде дұрыс істеу
болатынын сұраңыз (белгімен, торкөз бойынша, т.б), олардың ұсыныстарын
тыңдап алыңыз.
№6 тапсырмадағы абайла соңғы мысалда. Бірінші жақшаның нәтижесі
нөлге тең болатынын көргеннен кейін, ары қарай есептеудің қажеті жоқ.
№7 тапсырма. 2,7,9 цифларын пайдалана отырып, неше екі таңбалы сан
жазуға болады: (Бұл сандардағы цифрлар қайталанады). Жауап нұсқасы өте
көп болғандықтан, оны жүйелеу қажет. Ол үшін алдымен 2-ден басталатын
сандарды (22,27,29), содан соң 7-ден (77,72,79) және 9-дан ( 99,92,97)
басталатын сандарды жазыңыз. Жауап нұсқалары жазылған кестені де
осындай ретпен толтырамыз. Оны тақтаға сызған дұрыс.
2
7
9
Мүмкіндіктер бұтағын құр.
ондықтар
бірліктер
№5 тапсырма – құрама есеп. Бірақ өмірде мұндай жағдайлар өте жиі
кездеседі, сондықтан онымен танысудың пайдасы зор. Егер жолаушы 10
минутта озып кетсе, жолға кеткен уақыттың 10 минутқа тең болғаны.
1-тәсіл
70•10=700 (м) – бірінші жолаушы жүріп өткен жол.
700-600=100 (м)- екінші жолаушының жүріп өткен жолы.
100:10=10 (ммин) –екінші жолаушының жылдамдығы.
2-тәсіл
600 : 10 = 60 (ммин) - бір-бірінен алыстау жылдамдығы.
70 - 60 = 10 (ммин) - екінші жолаушының жылдамдығы.
№6 тапсырмада алдымен параллель түзулерді көзбен, бұрыштық
сызғышсыз аныктап алғаннан кейін ғана бұрыштың сызғышты пайдалануды
сұраңыз. Бұл жаттығу келесі сабаққа дайындық болады.
№6 (ә) тапсырма - сызық сызылмаған кағазға тіктөртбұрышты салу
алгоритмін кайталауға арналған есеп. Балалар суретке сүйене отырып,
алгоритмдік кадамдар тізбегін жасайды.
№7 тапсырманы орындаған кезде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz