Маркетинг жүйесіндегі баға

Жоспар
Кіріспе

1 Маркетинг жүйесіндегі баға.
2. Шығындар
3. Тұтынушылар
4. Тауар қозғалысына қатынасушылар
5. Бәсекелестер
6. Бағаны жасау мақсатын анықтау
7. Сұранысты анықтау
8. Шығындарды бағалау
9. Бәсекелестердің бағаларын және олардың тауарларын талдау
10. Баға белгілеу, таңдау
11. Нысанапы табысқа жетуге бағыттапған әдіс
12. ТҮПКІ бағаны белгілеу
13. Баға белгілеу тәсілдері
14. Тауар номенклатурасы шеңберінде бағаны белгілеу
15. Географиялық принцип бойынша баға белгілеу
16. Баға арқылы жеңілдіктер жасау
17. Тауардың етімін ынталандыру ҮШІН баға белгілеу

Маркетинг кешенін қүрайтын бір тәсіл бола түра баға ете маңызды к.ызметтер атқарады. Сайып келгенде коммерциялық фирма әрекетінің ТҮПКІ нәтижесі көбінесе бағаға байланысты. Дұрыс таңдалып алынған баға стратегиясы тауардың бәсеке-лестік қабілетіне және кәсіпорынның өндіру-өткізу жүмысына үзақ мерзім әсерін тигізеді. БҮҒӘН коса түтынушыларға (тауарды сатып алушыларға) тигізетін бағаның әсері де аса зор, Баға дегеніміз тауар КҮНЫНЫҢ ақшалай белгісі. Қүнмен бірге сүраныс пен ҮСЫНЫС бағаға өз әсерін тигізеді. Ол қаржы және пайда алудағы фирманың пәрменді маркетинг қүралы.
9.1. Бағаның атқаратын қызметтері
Бағаның атк.аратын қызметтері оның ішкі мәнін сипаттайды. Бағаның атк.аратын бес к.ызметі белгілі:
1. Есеп жүргізу қызметі белгілі қажеттілікті тауардың қанағат-тандыруы қоғамға қанша шығынды керек ететінін көрсетеді. Тауарды өндіру ҮШІН канша еңбек, шикізат, материалдар, баск.а да ендіріс к,үрал-жабдықтары жүмсалғанын баға арқылы анықталады.
2. Ынталандыру қызметінің мәні әр түрлі тауарларды өндіруге және түтынуға бағаның тигізетін әсерімен анықталады. Өндіру-шінің табысқа жету әрекеті баға аркылы ынталандырылады. Бағаның осы қызметі шығынды кемітіп пайданы көбейту ҮШІН ғылыми-техникалық прогресті дамытуға, ресурстарды тиімді үнемдеуге, өнімнің сапасын жақсартуға ынталандырады. Сапалы және жана тауар жоғары бағамен сатылса, пайда көбейеді.
3. Бөлу қызметін баға тауардың құнынан төмен, немесе жоғары ауытқуы арқылы орындайды. БУНДӘ баға арқылы ҮЛТТЫҚ табыс экономика салалары арасында, мемлекет аймақтары арасында, қорлану және тұтыну қорлары арасында, түрғын-дардын әртүрлі әлеуметтік топтары арасында бөлінеді және қайта бөлінеді.
4. Сұраныс пен ҮСЫНЫСТЫ тепе-теңдік қызметінде түтыну және өндіру, ҮСЫНЫС пен сүраныс араларындағы арақатынасына баға КҮШТІ ықпал тигізеді. Өндіріс және айырбас салаларында диспропорциялары қалыптасқаны туралы баға өз белгісін беріп және оларды сәйкестендіру қажетіне қоғамды итермелейді. Сонымен баға сүраныс'пен ҮСЫНЫСТЫҢ сәйкестігін орнатуда икемді және пәрменді қүралы болып табылады.

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Маркетинг жүйесіндегі баға.

Маркетинг кешенін қүрайтын бір тәсіл бола түра баға ете маңызды
к.ызметтер атқарады. Сайып келгенде коммерциялық фирма әрекетінің түпкі
нәтижесі көбінесе бағаға байланысты. Дұрыс таңдалып алынған баға
стратегиясы тауардың бәсеке-лестік қабілетіне және кәсіпорынның өндіру-
өткізу жүмысына үзақ мерзім әсерін тигізеді. Бүғән коса түтынушыларға
(тауарды сатып алушыларға) тигізетін бағаның әсері де аса зор, Баға
дегеніміз тауар күнының ақшалай белгісі. Қүнмен бірге сүраныс пен үсыныс
бағаға өз әсерін тигізеді. Ол қаржы және пайда алудағы фирманың пәрменді
маркетинг қүралы.
9.1. Бағаның атқаратын қызметтері
Бағаның атк.аратын қызметтері оның ішкі мәнін сипаттайды. Бағаның
атк.аратын бес к.ызметі белгілі:
1. Есеп жүргізу қызметі белгілі қажеттілікті тауардың қанағат-тандыруы
қоғамға қанша шығынды керек ететінін көрсетеді. Тауарды өндіру үшін канша
еңбек, шикізат, материалдар, баск.а да ендіріс к,үрал-жабдықтары
жүмсалғанын баға арқылы анықталады.
2. Ынталандыру қызметінің мәні әр түрлі тауарларды өндіруге және түтынуға
бағаның тигізетін әсерімен анықталады. Өндіру-шінің табысқа жету әрекеті
баға аркылы ынталандырылады. Бағаның осы қызметі шығынды кемітіп пайданы
көбейту үшін ғылыми-техникалық прогресті дамытуға, ресурстарды тиімді
үнемдеуге, өнімнің сапасын жақсартуға ынталандырады. Сапалы және жана тауар
жоғары бағамен сатылса, пайда көбейеді.
3. Бөлу қызметін баға тауардың құнынан төмен, немесе жоғары ауытқуы
арқылы орындайды. Бундә баға арқылы үлттық табыс экономика салалары
арасында, мемлекет аймақтары арасында, қорлану және тұтыну қорлары
арасында, түрғын-дардын әртүрлі әлеуметтік топтары арасында бөлінеді және
қайта бөлінеді.
4. Сұраныс пен үсынысты тепе-теңдік қызметінде түтыну және өндіру, үсыныс
пен сүраныс араларындағы арақатынасына баға күшті ықпал тигізеді. Өндіріс
және айырбас салаларында диспропорциялары қалыптасқаны туралы баға өз
белгісін беріп және оларды сәйкестендіру қажетіне қоғамды итермелейді.
Сонымен баға сүраныс'пен үсыныстың сәйкестігін орнатуда икемді және
пәрменді қүралы болып табылады.
5. Өндірісті үтымды орналастыру қызметінде баға механизмі арқылы
экономиканың салалар арасындағы капиталдын қүйылуы жүргізіледі. Өйткені
әрбір сала өнімдерінің бағасы мен пайдасы әрқалай болғандықтан, капитал
пайдасы жоғары салаға барынша қүйылады. Ол сала ендірісі жоғары қарқынменен
дамиды, тауары көбейеді. Тауарлар көбейген сайын, оның сүранысы төмендеп,
бағасы мен пайдасы азаяды. Ол саладан сондықтан капитал алынып, пайдасы мен
бағасы жоғары салаға ауытқиды. Осылайша қоғамға аса қажет өндірістерін
дамытуға, қажеті аз салаларды кемітуге баға ез әсерін пәрменді тигізеді.
9.2. Бағаға әсер ететін факгорлар
Фирма баға стратегиясын таңцау үшін оған қандай факторлар әсер ететінін
біле отырып, оларды талдауы кажет. Көбінесе ол сыртқы себептерден болады.
Бағаға әсер ететін негізгі факторлар: шығындар, түтынушылар, тауар
қозғалысына қаты-насушылар, бәсекелестер және мемлекет. Осы факторларға
қысқаша тоқталайық.
1. Шығындар түпкі бағаға аса қатты әсер етеді. Шығындар көлемі шикізат
сатып алуға, жүмысшылардың жалақысын төлеу-ге, транспортқа, қоршаған ортаны
қорғауға кеткен қаражатқа 6-айланысты. Бүл шығындар бағаны белгілеу
кезеңінде есепке алынып, бағадағы пайданың үлесіне қарай баға деңгейі
белгіле-неді. Баға деңгейі түрақты болғанда, іс жүзіндегі шығындар
көлемінің езгірісі пайданың әрқалай көлемде түсуін белгілейді.
2. Тұтынушылар. Баға және сату көлемінің өзара тәуелділігін екі себеппен
түсіндіруге болады. Біріншісі сұраныс пен ұсыныс заңының әрекеті және
баға икемділігі; екіншісі әртүрлі рынок сегменттері тұтынушыларының бағаға
деген жауап әрекеті.
Бағаны қабылдау және тауарды сатып алу бағытына қарай түтынушыларды төрт
топқа бөлуге болады:
♦ үнемдеп сатып алушылар тобы - 6үл топтағы түтынушылар тауар бағасына,
сапасына, түр-түріне, яғни ассортимен-тіне көп көңіл бөледі және осы
түтынушыларға жарнама қатты әсер етеді;
♦ дербестендірілген сатып алушылар - бұлар тауар бейне-сіне, сатушылардың
қызмет көрсету деңгейіне көңіл бөледі;
♦ этикалық сатып алушылар - өздерінің сатып алуымен кіші-гірім фирмаларды
қолдауға әзір және олардың тауарла-рына қымбат баға төлеуге дайын;
♦ көңілсіз сатып алушылар - а дегенде тауарды пайдалануы-ның ыңғайлылығын
және қолайлылығын жоғары бағалайды (баға келеміне қарамайды).
3. Тауар қозғалысына қатынасушылар бағаны белгілеу үдерісінде маңызды
рөл атқарады. Олардың пікірімен санасуға тура келеді, өйткені олар тауардың
өткізу көлемін үлғайтуға, жағымды тауар бейнесін жасауға, сатып алуды
жалғастыруға өз ықпалын тигізеді. Тауар тез арада сатылуы үшін өндіруші
түпкі бағаны қатаң бақылауға алуы мүмкін, егерде:
1. Тауар бағасы алдын ала келісіп белгіленсе;
2. Бөлшек саудасы аз болса;
3. Консигнация шарттарын пайдаланса;
4. Тауар қозғалысына қатынасушылар пайда көлемін жеткі-лікті алса.
Көтерме және бөлшек саудадағы тауар қозғалысының негізгі қатынасушылары
бағаны қатаң қадағалауы мүмкін, егерде:
♦ өндірушіге өзінің маңызды екенін көрсете білсе;
♦ пайдасыз тауарды өткізуден бас тартса;
♦ бәсекелес өнімді қоса өткізіп, түтынушының сатушыға деген адалдығын
қалыптастырса.
4. Бәсекелестер. Маркетинг түрғысынан фирма әрекетінің ортасы талданады.
Баға бақылауының жағдайына байланысты бәсеке ортасы 3 түрге бөлінеді:
♦ Бағаны рынок бақылайтын орта. Онда бәсеке деңгейі жоғары, тауар бір
типтес, ұқсас деп сипатталады. Бүл ортада фирма тауарын төмен бағамен
үсынса, ол тауарға сүраныс көбеюі мүмкін, өйткені түтынушылар бағасы
төмендеген тауарға тез ауады. Ал басқа бәсекелестер жауап қайтару ретінде
үқсас тауарлардың бағасын төмендетуі мүмкін. Бірақ бәсекені баға
"қақтығысына" айналдырмаған дүрыс болады. Сондықтан қолданған баға
стратегиясының болашақ нәтижесін қарастыру аса маңызды іс.
• Бағаны фирма бақылайтын орта. Оған шектелген бәсеке тән және үсынған
тауарлардың ерекшеліктері болады. Бүл ортада фирманың жүмыс істеуі және іс-
әрекеті оңайлау болады. Тауардың бағасы жоғары немесе төмен болса да оны
алушы түтынушылар әрдайым болады.
• Бағаны мемлекет бақылайтын орта қоғамдық транспорт, энергетика,
коммуналды қызмет және де басқа салаларда кездеседі. Мемлекет орындары
түтынушылардан және өндірушілерден жан-жақты ақпарат жинаған соң нақты баға
деңгейін белгілейді.
5. Мемлекет. Кәсіпорынның бағаны белгілеудегі еркіндігін мемлекет шектейді.
Бүл шектеуді 3 дәрежеге бөлуге болады:
• Мемлекет бағаны өзі белгілейді. Ол үшін келесі әдістерді пайдаланады:
мемлекеттік прейскурант бағасын енгізу, еркін рынок бағасын бір деңгейде
"қатыру", моиополист кәсіпорындардың бағаларын жоғарыдан белгілеу.
• Мемлекет баға қою ережелерін бекітеді (реттелген бағалар қалыптасады).
Бағаны реттеу әдістері: кейбір тауарларға бағаның жоғары деңгейін
орнату, бағанын негізгі көрсеткіштерін реттеу (пайданы, жанама салық
көлемдерін және т.б.), нақты тауарлардың бағасын бірлік көтеру дәрежесін
анықтау.
• Арамзалық бәсекеге және рынокты монополиялауға шек қою үшін "рыноктық
ойын" ережелерін орнатады (еркін келісімді бағалар қалыптасады). Ол үшін
мемлекет мына іс-әрекеттерді шектейді: кәсіпорындардың бағаны жоғары
деңгейде сақтау мақсатымен келісім қабылдауына шек қояды, өндірушілердің өз
бағасын жабдықтаушыларға және сауда орындарына күшпен міндеттеуіне шек
қояды, демпингке (бәсекелестерді жою мақсатымен тауарды өз қүнынан төмен
бағамен сатуға) шек қояды.
Баға белгілеу ісі қиын және көпсатылы үдерісі болады. Оны жалпы алғанда
к.ыск.аша былай сипаттауға болады (18-сурет).
Бағаны жасау мақсатын
анықтау
г
Сұранысты анықтау
г
Шығындарды бағалау
г
Үсынысты, бәсекелестердің
бағаларын және тауарларын
талдау
г
Баға құру әдісін таңдау
г
Түпкілікті бағаны белгілеу

18-сурет. Бағаны есептеудеһ негізгі үдерісі

9.3.1. Бағаны жасау мақсатын анықтау
Ең алдымен фир^ма нақты тауар арқылы қандай нәтижеге жетуді кездейтінін
білуі қажет. Егерде нысаналы рыноктаңдалып, рынок жайғасымы толық
ойластырған болса, онда баға мәселесімен қатар маркетинг кешенін қүру
тәсілдері түсінікті болар еді. Баға қүру стратегиясы негізінде рынок
жайғасымын шешу арқылы ғана белгіленеді. Сол жағдайда фирма өзініңтүпкі
мақсатын белгілеуі мүмкін. Қаншалықты 6үл мәселе анығырак болса, соғүрлым
баға қою ісі жеңілдейді. Іс жүзінде жиі кездесетін мақсаттар мынадай:
• Фирма өзінің өмір сүруін қамтамасыз ету. Бұл мақсат рынокта өндірушілер
көбейіп кеткен жағдайда және түтынушылардың қажеттері кенет езгерген кезде
қолданылады. Өзінің тауарлары өтімін қамтамасыз ету үшін және жумысын
ойдағыдай дұрыс жүргзу үшін фирма көбірек сату мақсатымен бағаны
темендетеді.
• Күнделікті табыс көлемін максималдау. Фирма сүраныс пен шығындарын
талдап, жоғары табыс беретін бағаны қояды. Бүл саясатта ұзак мерзімдік
мақсаттар шетте қалады да, күнделікті қаржы-қаражат көрсеткіштері фирмаға
маңызды болғаны.
• Рынок үлесінде жетекші орын алу. Рыноктағы үлесі үлғаю арқылы
шығындары төмендеп.үзақ мерзімдк табыс көлемі жоғарылайды. Осы мақсатпен
фирмалар бағасын мүмкін-дігінше төмендетіп, рынокты кенірек қамтуға
тырысады.
• Сапа көрсеткіштері жағынан жетекші орын алу. Рынокқа үсынылған барлық
тауарлардың ішінде фирма өзінің тауары жоғары сапалы болуына үмтылады. Ол
үшін ғы-лыми-техникалық зерттеулер жүргізіп, тауар көрсеткіш-терін
жақсартады және тауарына жоғары баға қойып оның өте сапалы, жаңа
технологиямен жасалғанын сатып алу-шыларға жеткізуі қажет.

9.3.2. Сұранысты анықтау
Фирма белгілеген баға денгейі тауарға дегеи сүраныстын өзгерісінен
көрінеді. Баға мен сүраныс көлемінің байланысы сүраныс ирегі арқылы
анықталады (19-сурет). Ирек өзгерісі әр-түрлі бағамен білгілі мерзімде
рынокта қанша тауарлар сатылатынын көрсетеді. Кәдуілгі жағдайда сұраныс пен
баға кері байланыста болады, яғни баға көтерілген'сайын сүраныс төмендейді,
баға төмендеген сайын сүраныс өсед (19а-сурет). Ал беделді тауарлары ирегі
өзгеше сипатталады (196-сурет). Мысалы, сапалы парфюмерия өнімдерін
шығаратын фирма бағасын р1 нүктеден р2 нүктеге дейін көтеріп әтірлерін
көбірек сатуы мүмкін. Түтынушылар жоғары бағадағы әтірдің жоғары сапалы
болғанын сезінеді де, оны сатып алуға ұмтылады. Ал, айталық, ең жоғары
бағада (рЗ) сүраныс деңгейі р2 бағамен сатылғандағы сүраныс көлемінен төмен
болды делік. Бұл жағдайда сүраныс ирегі уу1 көрінісін алады. Сүраныс ире-
гінің 6үл көрінісі айрықша өзгеріп кеткен, өйткені тауардың бедел де
өзгеше болғандықтан. Ол 19 б-суретінен анық бай-қалады.

Сондықтан рынокта әрекеттенушілер тұтынушылардың баға өзгерісіне деген
икемділігін (сезімталдығын) білгені жөн. Төмен-де 20-суреттерде сұраныс
ирегінің екі түрін талдайық. 20 а-су-ретте р1 нұктедегі бағаны р2 нүктеге
дейін көтеріп, сұраныс көлемін 01 ден 02 дейін шамалы төмендегенін көрсетіп
отыр. Ал, 20 б-сурет бағаны шамамен сондай-ақ өзгерту арқылы сүраныстың тым
астам төмендеуін сипаттайды. Егер де (сүраныск.а әсер ететін басқа
факторларды өзгеріссіз қалдырып) бағаның осы өзгерісі сүранысты өзгертпеген
болса, онда икемсіз сүраныс болатын еді. Ал біздің 20-суреттерімізде
сүраныс азды-көпті өзгерді, 6үны икемді сүраныс деп айтады. Алайда 20 а-
суретте сүраныстың бағаға деген икемділігі темендеу, 20 б-суретте,
керісінше, икемділігі жоғары. Сүраныстың икемді-лігі мөлшерін (Си) есептеп
шығаруға болады. Ол үшін мына формула қолданылады:

сүраныс езгерісі (%)
баға өзгерісі (%)

Айталық "А" және "В" тауарларының бағалары бірдей 10%-ке жоғарылады,
алайда "А" тауардың сүранысы 1%-ке төмендеді, "В" тауардың сүранысы 20%-ке
кеміді. "А" тауары сүранысы икемділігі болады тең 1100,1 (демек,
икемділігі темен), ал "В" тауары сүранысының икемділігі болады тең 20 10=2
(икемділігі жоғары).

Сұраныс икеміліпне төмендегі факторлар әсер етеді:
♦ өзара алмасушы тауарлардың саны және оларға қол жетерлігі;
♦ тауардын қажеттілікті қанағаттандырудағы маныздылығы және тығыздығы
(тауардың қанша мөлшері қажеттердін қанша санын канағаттандырады);
♦ тауарды қолдануға қажет қосымша заттар саны және олардың бағасы
(мысалы, фотоаппаратқа лленка т.б. заттар қажет);
♦ тутынатын тауар мөлшері;
♦ тұтынушылардың табысы және сатып алуға кеткен шығыны денгейі (улесі);
♦ бәселекелестер әрекетінін тиімділігі;
♦ өтімді ынталандыру шәралары.
Сураныс икемділігін зерттеу жумысы баға белгілеу және баға стратегиясын
таңцау кезінде өте маңызды орын алады.
9.3.3. Шығындарды бағалау
Сураныска қарай тауардың максималды бағасын анықтауға болады. Ал минималды
баға фирманын шығындарымен шектеледі. Өйткені шығыннан төмен баға фирманы
шығынға батырып, банкротка апарады.
Фирманың шығындары екі түрлі - тұрақты және айнымалы болады. Түрақты
шығындары дегеніміз - олар өндірілген өнмнің көлемі өзгерсе де өзгермейтін
шығындар (мысалы,ғимарат шығындары, жалдау ақыға, агрегаттарға,
станоктарға, шойын жолдарына т.б. еңбек құралдарына жұмсалған шығындар).
Демек олар өндіріске, оның көлеміне тәуелсіз болады. Ал айнымалы шығындары
- өндіріс деңгейіне тікелей байланысты (мысалы, отынға, шикізатқа, еңбек
ақысына, жанар майға, жағар майға, суға т.б. жұмсалған шығындары). Өнімнің
бір данасына шаққанда қысқа мерзім ішінде олар әдетте түрақты болады. Ал
жалпы сомасы өндірілген тауар санына байланысты өзгереді (көбейсе көбейіп,
кемісе азаяды). Сондықтан оларды айнымалы деп атайды.
Тұрақты және айнымалы шығындардың жиынтығы жалпы шығындар деп аталады.
Фирма тауарына баға белгілегенде жалпы өндіріс шығындарын тауарды сатып
қайтаруы тиіс. Олай болмаған жағдайда өндіріс үзіліп, тоқтайды. Өндіріс
дамып, кеңеюі үшін баға шығындардан асып, пайда әкелуі керек. Осыдан
шығындарды үнемдеу қажеті туындайды.
9.3.4. Бәсекелестердің бағаларын және олардың тауарларын талдау
Максималды бағаны сүраныс, минималды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.