Бағаналық жасушалар және олардың медициналық – биологиялық маңызы

Бағаналық жасушалар және олардың медициналық – биологиялық маңызы

Бағаналы жасушалар организмнің оның ішінде терілік, нервтік және қанның кез келген клеткаларына бастама бола алады. Алдымен олардың болжауынша, осындай клеткалар жасы үлкен кісілердің организмінде жоқ және олар эмбриональды дамудың ең ерте кезеңінде ғана пайда болды. Бірақ 70-шы жылдары А.Я.Фриденштейн басқа авторлармен бірге жасы үлкен адамның мезенхима (страла) бағаналы жасушаларды тапшы және келешекте оларды стремальды жасушалар деп атады.
Сол кезде жасы үлкен адамдар мен хайуандардың барлық органдарында бағаналы жасушалардың бар болуын дәлелдейтін жұмыстар пайда болды. Осыған байланысты бағаналы жасушаларды эмбриональды бағаналы жасушалар мен аумақтық бағаналы жасушаларға бөледі, олар эмбриональды жасушалардың қасиеттерін сақтайды, бұл табылған эмбриональды маркерлерді куәландырады.
Бағаналы жасушаларды бөлуге болады. Осы жағдайда шар тәріздес жасушалы ассоциаттар құрылады.
Эмбриональды жасушалардың жинақталуын эмбриодты дене, ал нейральды жасушаларды – нейросфералар деп атайды.
Көптеген жасушалы типтерін беру қажеттілігі бағаналы жасушаларды жағдайға байланысты пайда болған дефектілерді орналастыру үшін пайдаланылатын организмдегі маңызды қалпына келетін резерв етіп жасайды.
Биологтардың ерекше назары бағаналы жасушалардың орталық нервтік жүйеде болуына алып келеді. Белгілі болғандай нервтік жасушалардың өзі нейральды диффенцияның ең ертедегі сатысында көбеюге деген қабілеттілікті жоғалтады (сутратить).
Ал бағаналы жасушалар нервтік жүйенің (ткань) түрлі типтегі жауабына нервтік және глиальды жасушаларға алдыңғы диффенциациямен бөліне бастайды.
Изомерге нейтральды бағаналы жасушалар басқа да өндіруші жасушаларға алмаса алады. Бағаналы жасуша арнайы тәсілдердің көмегімен табуға болады.
«Нативті» бағаналы жасуша және олардың өндіруші жасушаларда арнайы белок синтезделеді, олар иммуногиста имиялық техниканың көмегімен шығарылады. Әрбір ақуыз флюоресценциялық бояулар белгілейді антител алады.
Мұндай риагент дамудың әртүрлі сатысында бағаналы жасушаларда қатысатын белгілер шығарады. Осылайша нейральды бағаналы жасушалар нестин бел құрайды.
Олар мамандану жолына түскенде, оларда жаңа виментин белгілер пайда болады. Егер жасушалар нейральды бағытта дамыса, онда арнайы маркаланатын белгілер – нейрофиламенттерге сәйкес синтезделеді.
Р3тубумен, энолаза және тағы басқа.
Жасушалар қосымша, глиальды секілді маманданатын болса, басқа маркерлер, мысалы глиальды фибрилляр ащы белгілері, белгілер S – 100 және тағы басқа маркерлері пайда болады.
Жасыл түрінде құрамында нестин бар цитоплазма.
Кез келген бағаналы жасушалар қабілеттілігі түрлі жасушалы типтер бере алады, оларды жасушаның арнайы дифференциялын сипаттайтын молекулярлы – генетиканың оқиғаларын зерттеу үшін қолайлы жүйе етіп жасайды. Шынында, бағаналы жасушалар таза түрде бөлшектейді. Дифференциялды алдыңғы этаптарына жауапты гендердің функцияларын талдауға болады.
Дамуды бақылайтын гендердің алдыңғы қосылу уақыты постилплантациялық туылу мен эмбриодты денелердің мәдениеті мен сай келеді. Демек, бағаналы жасушалар шынында жасушалы маманданудың молекулалы механизмін зерттеу үшін экспериментальды моделі.
Функциялардың белсенді гендердің санын бағалайтын мроекулярлы – генетиканың микроэксперименталды тәсілдер көмегімен бағаналы жасушалар мәдениетін талдау бағаналы жасушалардың бір клонында 1200 матрицалы мезенхим РНК синтезделетінін көрсетті. Әртүрлі бағаналы жасушаларда МРНК – ң алдын ала синтезделген ұқсас жинағы, сондай – ақ арнайы РНК бар. Сондай – ақ стромальды бағаналы жасушаларда жасы жеткен гематогенді ткань МРНК барлық жинағы бар, олар оргагенез сатысы мен ұрық жапырақтарында жұмыс істейді.
МРНК – Ас
Сондай – ақ барлық зар. жапыр: жасушаларының пісуін жетілуін реттейтін маңызды гендері белгіленген.
Мезенхимальды және мезодермальды пайда болады, сондай – қ этто және эктодермалардың пайда болуы. Сәйкесінше, бағаналы жасушалар алға жалпы принципінде онтогенездің –гендердің қарай жұмысы, яғни МРНК – ң синтезі дамудың жылжу едәуір кеш сатысына қажет болуы байқалады.
Бағаналы жасушаны зерттеу кезінде алынған көптеген мәліметтер ретінде сәйкес желілердің ұйымдастырылуын жюға мүмкіндік берді.
Шын мәнінде гендер – құл мен гендер – құлдар деп аталатын өзара әсер жолдарын шығаруға болады. Құд ретінде берілген ткань немесе орган даму ерекшелігінен тәуелді болатын маңызды гендер аталады, ал құл – органикалық немесе ткан керісінше қалыптасуымен ткан арнайы ақуыздардың синтезін қамтамасыз ететін құрылымның гендердің сарқылмастығын атайды.
Биологияда бағаналы жасушаларды пайдалануды дамыту жасушаның жеке түрлері мен зарод жапырақтарының арнайы толық органдарын тәуелді гендердің каскадтарын жіберетін гендер – құд пайда болатын подтвер мүмкіншілігі беріледі.