Әйел жыныс мүшелерінің қабыну аурулары

Гинекологиялық аурулардың 60-75% қабыну аурулары құрайды (әйелдер кеңесіне қаралғандардан алынған мәліметтер бойынша). Жыныс мушелерінің қабыну аурулары пайда болғанда әйел мүшелерінің және жүйелерінің функциялары жиі бұзылады. Қабыну процесстеріне спецификалық және бейспецификалық этиологиялы деп ажыратады. Бейспецификалық қабыну процессі стафилококктар, ішек таяқшасы, стрептококктар, көк іріңді таяқшаларымен қоздырылады, екінші топты — трихомонадтар, гонококктар, кандидалар, вирустар, микоплазмалар, хламидиялар қоздырады. Қазіргі уақытқа дейін септикалық этиологиялы жыныс мүшелерінің қабыну ауруларының негізгі қоздырғышы стрепкоккок болып табылады. Бірақ қазіргі уақытта жыныс мүшелерінің қабыну ауруларының қоздырғыштары ішінде антибиотикке төзімділік штаммдарын тез шығаратын шартты патогенді стафилоккоктар және грамм теріс бактериялар әсіресе ішек таяқшасы кең орын алған. Стрептокктармен және көк ірің таяқшасымен қоздырылатын аурулар сирек кездеседі. Қабыну патогенді қоздырғыш әсеріне қарсы және қоздырғыш микробты иммобилизациялауға оны жоюға организмнен шығаруға бағытталған организмнің қорғаныштық-бейімделу реакциясы. Қабыну процесі жедел, жеделдеу және созылмалы деп ажыратылыды. Созылмалы қабыну процесі өз кезегінде жиі өршулермен өтеді немесе жыныс мүшелерінің тыртықтық-жабысқақтық өзгерісі түрінде жүреді. Қабыну реакциясының маңызды звеносы дәнекер ұлпасы болады. Бұлар алдымен қан тамыр өткізгіштігін жоғарылататын, тонусын өзгертетін, микроциркуляцияны реттейтін биологиялық активті заттар және гистамин, серотонин құрамына кіретін ірі клеткалар. Қабыну реакциясына қатысатын жасушалық элементтерге қорғану тосқауылын құрайтын нейтрофильдер, гистиоциттер, фибробластар жатады. Қабыну ошағында күрделі биофизикалық өзгерістер жүреді: қан айналым бұзылысы, тіндік ыдырау өнімдерінің жиналуы, ацидоз дамиды, нуклеинді қышқылдар, лейкотоксиндер түзіледі, кең мөлшерде серотонин, гистамин ацетилхолин бөлінеді, олар қан тамыр өткізгіштігін арттырады. Әйел жыныс мүшелері тініндегі жергілікті қабыну реакциясының түзілуі қоздырған микроб түрінде, науқастың жалпы жағдайына және организмнің иммунологиялық реактивтілігіне байланысты. Жиі қабыну аурулары инфекциялық текті болады. Сирек олар өнеркәсіп факторларымен байланысты механикалық, химикалық, термиялық және эндогенді әсерлер нәтижесінде дамиды. Кез-келген зақымдаушы фактор әсерінен дамитын қабыну реакциясын тізбекті биохимиялық реакциялар түрінде жүретін екі фазаға бөледі. Бірінші фаза-тез (тез арада) 35 минут өтеді және серотонин, гистамин, ацетилхолин және басқа биохимиялық активті заттар түзілуі нәтижесінде дамитын веналар өткізгіштігінің бұзылысымен суреттеледі. Екінші фаза — баяуланған 1-8 сағат, кейде 1-7 тәулік ішінде дамитын кининдер, жоғары молекулярлы глобулиндердің және баска брадикинин тәрізді заттардың капиллярларға әсері нәтижесінде қантамыр өткізгіштігінің өзгеруімен байланысты болады. Науқастардың 60-70% да қабыну процесі септикалық микрофлорамен байланысты, ал 15% — гонореямен, 8% — туберкулезбен байланысты. Қайталап өршуге және созылмалы түрге өтуге бейім болып, ол әйел организмінің функцияларының бұзылуымен жүреді (етеккір, жыныстық, репродуктивті, секреторлы). Сирек емес жағдайда жыныс мүшелерінің қабыну аурулары уақытша, кейде тұрақты еңбекке жарамсыздыққа себеп болады.
Вульвит - әйелдің сыртқы жыныс мүшелерінің қабынуы. Біріншілік, екіншілік вульвит болып ажыратылады. Біріншілік ол жарақат әсерінен дамып, сол жердің инфекциялануымен жүреді. Жарақат кезінде диабетте, гельминтозда, тері ауруларында (пиодермия, фурункулез және басқаларында вульвит, вульвовагинит) кездесетін сыртқы жыныс мүшелерінің қышуы болуы мүмкін. Екіншілік вульвит әйелде кіші жыныс мүшелерінің қабыну процесі болғанда дамиды. Қынаптан, жатыр мойынынан патологиялық бөліністердің ағуы вульваның эпителиальды жабындысын бұзып, микробтың енуіне қолайлы жағдай (стафиликокктар, ішек таяқшасы, стрептококктар және т.б.) тудырады.
Клиникасы. Жедел және созылмалы вульвитті ажыратады. Жедел вульвит тіндер ісінуімен, диффузды гиперемиямен, ірінді бөліністермен, шап катпары мен санның ішкі бетінің гиперемиясымен, кейде сыртқы жыныс мүшелерінен лимфа келіп ағатын шап лимфа түйіндерінің ұлғаюымен жүреді. Кейде вульвит тік ішекте және жыныс қуысында орналасатын жедел кандиломалармен бірігіп келеді. Науқастар жыныс мүшелерінің ашуына, қышуына, әсіресе зәрге шыққаннан кейінгі іріңді бөліністерге және ауырсынуларға шағымданады. Вульва ішек таяқшасымен зақымдалғанда болатын бөліністері сұйық және жағымсыз иіспен, сарғыш жасыл түсті, ал стафилакокк зақымдағанда бөліністері қою және сары-ақшыл түсті. Созылмалы вульвит қышумен, ашумен гиперемиямен сипатталады.
Диагностикасы. Диагнозы анамнез мәліметтеріне (өндірістік шандар, жыныстық гигиена бұзылуы, химиялық және физикалық әсер етуі), шағымдарына гинекологиялық қарау нәтижесіне вульвадан бөлінген бөліністерді бактериологиялық және бактериоскопиялық зерттеу мәліметтеріне негізделіп қойылады.