Түркия жасыл ай қоғамның құрылуы мен мақсатына қысқаша шолу

Жоспар
Кіріспе

1. ТҮРКИЯ ЖАСЫЛ АЙ ҚОҒАМНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ МЕН МАҚСАТЫНА ҚЫСҚАША ШОЛУ
2. Түркияны арақсыз елге айналдыру жігері

Түркия Жасыл Ай Қоғамының құрылу кезеңі мемлекетіміздің ауыр күндеріне тура келеді. 1920-жылдың алғашқы айларында, Ыстамбұл соғыстан кейінгі ауыр күндерді арқалауда еді. Міне осы күндерде шетелдіктер көп мөлшердегі арақты Ыстамбұлға кемелеп әкеліп таратты, мақсаттары айқын; Жамағатты, әсіресе жастарды араққа дағдыландырып, азғын ұрпаққа айналдыру. Міне осы шұғыл жағдайға қарсы, арақтың халыққа келтіретін зиянын түсінген бір топ дін адамдары мен ғалымдар бас қосып, арақтың қолданылуына қарсы күрескен бір ұйым құрды. 1920-жылы 5- Мамырда құрылған ұйымға Жасыл Жаңа Ай мағнасындағы Хилал Ахдар аты берілді.
Жасыл ай қоғамын құрушылардың бір бөлімі:
Академик Профессор Мазхар Осман Ұзман (1884-1951)
Академик Профессор Др. Фахреттін Керим Гөкай.
Академик Профессор Доктор Сүхейл Үнуер
Академик Проф. Др. Исмайыл Хаккы Ізмірлі
Доктор Шүкрү Хазым
Ешреп Едіп
Хамдұллах Сұпхи Танрыөуер
Доктор Теуфік Рүштү Арас
Доктор Хажы Емін Паша
Хайдары Заде Ибраһим (Кезіндегі Ислам Көсемі)
Сайд Нұрси (Екімет Кеңесінің Мүшесі)
Қоғамды құрушылардың барлығы қайтыс болған.
Түркия Жасыл Ай Қоғамының Түркияның ең ескі ұйымдарының бірі екенін көріп отырсыз. Қазір Ұйымның бас орталығы Ыстамбұлда болып, Түркияның әр жерінде бөлімшелері мен екілдері бар. Түркияда арақ және есірткі заттар қолданумен күрес жүргізіп отырған алғашқы және жалғыз ұйым болып табылады. Ұйымның әр айда бір шығатын "Жасыл Ай" атты мәдени, денсаулық журналы бар. Бұдан тыс, осы салаға қатысты кітаптарда жариялап тұрады.

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ТҮРКИЯ ЖАСЫЛ АЙ ҚОҒАМНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ МЕН МАҚСАТЫНА ҚЫСҚАША ШОЛУ

Түркия Жасыл Ай Қоғамының құрылу кезеңі мемлекетіміздің ауыр күндеріне
тура келеді. 1920-жылдың алғашқы айларында, Ыстамбұл соғыстан кейінгі ауыр
күндерді арқалауда еді. Міне осы күндерде шетелдіктер көп мөлшердегі арақты
Ыстамбұлға кемелеп әкеліп таратты, мақсаттары айқын; Жамағатты, әсіресе
жастарды араққа дағдыландырып, азғын ұрпаққа айналдыру. Міне осы шұғыл
жағдайға қарсы, арақтың халыққа келтіретін зиянын түсінген бір топ дін
адамдары мен ғалымдар бас қосып, арақтың қолданылуына қарсы күрескен бір
ұйым құрды. 1920-жылы 5- Мамырда құрылған ұйымға Жасыл Жаңа Ай мағнасындағы
Хилал Ахдар аты берілді.

Жасыл ай қоғамын құрушылардың бір бөлімі:
Академик Профессор Мазхар Осман Ұзман (1884-1951)
Академик Профессор Др. Фахреттін Керим Гөкай.
Академик Профессор Доктор Сүхейл Үнуер
Академик Проф. Др. Исмайыл Хаккы Ізмірлі
Доктор Шүкрү Хазым
Ешреп Едіп
Хамдұллах Сұпхи Танрыөуер
Доктор Теуфік Рүштү Арас
Доктор Хажы Емін Паша
Хайдары Заде Ибраһим (Кезіндегі Ислам Көсемі)
Сайд Нұрси (Екімет Кеңесінің Мүшесі)
Қоғамды құрушылардың барлығы қайтыс болған.
Түркия Жасыл Ай Қоғамының Түркияның ең ескі ұйымдарының бірі екенін
көріп отырсыз. Қазір Ұйымның бас орталығы Ыстамбұлда болып, Түркияның әр
жерінде бөлімшелері мен екілдері бар. Түркияда арақ және есірткі заттар
қолданумен күрес жүргізіп отырған алғашқы және жалғыз ұйым болып табылады.
Ұйымның әр айда бір шығатын "Жасыл Ай" атты мәдени, денсаулық журналы бар.
Бұдан тыс, осы салаға қатысты кітаптарда жариялап тұрады.

Түркияны арақсыз елге айналдыру жігері
Бірінші Реткі Халық Құрылтайының 1336-жылы (1920) 13-Қыркүйек Дүйсенбі
күнгі жиналысында Трабзон Депутаты Әли Шүкрү Мырза, Мемлекет көлемінде
арақты шектеуді тілеген бір заңдық ұсыныс қойды. Ұсынысты қойған марқұм Әли
Шүкрү Мырза, Америкада арақтың шектелгенін, бұның шегініс ретінде қабылдан
байтындығын білдіріп, алкоголъизімнің бір ұлттың рухани және заттық
тұрғыдан құруында басты ролъ атқаратынын, арақты шектеудің еліміздің
пайдасына жарайтындығын баяндаған.
Алғашқы Құрылтайда екі күндік шұғыл тартыс арқылы заң төмендегідей
қабыл алынған: "Әр тұрлі мас қылатын заттардың өндірілуі, шегарадан
кіргізілуі, сатып алынуы және қолданылуы шектеледі."
"Мас қылатын заттарды ашық қолданғандар немесе жасырын қолданып, мас
болғаны білінгендерге 50 Түрік лирасынан 200 лираға дейін ақшалай айып және
үш айдан бір жылға дейін тұрмеге жабу жазасы беріледі. Мемлекеттік
қызметтегілер болса, бұл жазаларға қосымша қызметінен босатылады. Бұл
үкімдер өзгертілмейді және қайтадан қаралмайды. (Қайтадан шешім
қабылдандайды)"
1920-жыл 14- Қыркүйекте қабылданған ұсыныс 1921- жылдың 28-Қаңтарында
22- нөмірлі заң ретінде атқаруға берілді. Заң мөлшермөн үш жарым жыл
атқарылды. Өкінішке орай, Екінші Реткі Халық Құрылтайының жұмысқа
бастауымен 1924-жылы 9-Сәуірде .пқарылудан қалдырылды. Арақ өндіру мен
қолдану қайтадан еркін жіборілді. Христиан Американың өзінде он үш жыл
жалғаса білген •Ірақ шектемесі (1919-1932) бізде, екінішке орай, тек қана
үш жарым 'Ы.ІІ атқарыла білді.

Қграмында алкоголъ бар ішімдіктің адамдарға беретін зи-яандары
нелер?
Қү-рамында алкоголъ бар ішімдіктер дақылдар мен жемістердің ІІІырынынан
жасалады. Бұл ішімдіктердегі адамды мас қылатын, яғни, нақтылы залал
келтіретін зат көбінесе этил спирті деп аталған химиялық зат. Әр тұрлі
арақта ұқсамаған мөлшерде этил болады. Сыра арактың бір түрі, тек оның
спирт дәрежесі біраз төмен болады.
Арақ, адам денесінде бауырда буға (окситке) айналады, яғни, жа-нады.
Осында су және көмір қышқыл газына дейін бөлінеді. Аз бір йолімі бүйрек
жолдарынан және тыныс арқылы ауыздан шығады. Сондықтан арақ ішкен адамның
демі алкоголъ сасиды.

Мас деп аталған жағдай қалай туылады?
Алкоголъ бір түрлі анестетик, яғни, жансыздандырушы зат. Ол қан арқылы
миға жөтөді. Миды дөнөнің басшылық орталығы деп түсініңіз, арақ миға көлгөн
сои, мидың әрекетіне зиян жеткізеді, Ал-дымөн шөшім жасау нөмөсө төргау
қуатын бұзады. Мас адам қате қарарлар бөрөді жонө өсөптөрін қатө өсептейді.
Одан кейін, адам-дардың басты өрөкшөлігі болған үялу сезімін өлтіреді. Мас
адам, сау кезіндө қолы бармайтын ұятты қимылдар көрсеткенін аңғармайды.
Арак, осыдан кейін, көруге және сөйлеуге кедергі болады. Мас адам, жалпы
алғанда, дөрекі, тәртіпсіз болады, қажетсіз әрі айғайлап көп сөйлейді.
Әсіресе арақ, естіу қуатына, мишыққа эсер етіп бұлшық ет-тердің тәртіпті
қимылын бұзады. Сол себепті, мастар көрінгеніндей тәлтіректеп жүреді,
денесініи тепе-теңдігін сақтай алмайды.
Міне, осындай кұйге түскен мас адам, ойламайтын, ақылдан адасқан,
сыртқы дүниемен қатысы азайған, адамға ең қажетті ұялу сезімі әлсіреген,
тек қана тыныс алған, айналым, сіңіру жүйелері ав-томатты ғана әрекеттенген
бір жаратылысқа айналады, бұдан да ілгерлеп ішілген арақ, жоғардағы
қимылдарды датоқтатады. Жүрегі тоқтап, тынысы тарылады да ажалға жетелейді.
Асырып ішкен арақтан дастарқан басында тұра алмай өлгендер аз емес.

Мінеки, маскүнемнің халі. Қоғамға рухани және заттық ау-ыртпалық,
қиындық туғызған масыл күйіне түседі. Арак ішкендердің "Маскүнем боламыз"
деп араққа бастамайтыны шүбэсіз. Алайда, жүре келе маскүнемге айналып,
өмірінде, ақыретінде ілікке алғысыз етеді.

Қүрамында алкоголъ бар ішімдіктерді ішкендер, өзін белгілі дәрежеде
тежей алама? 1
Арақ тектес ішімдіктер, адамды эуестендіреді, басқаша айтқанда адотке
(құмарға) айналады. Мысал арқылы түсіндірейік.
Алғашқы жолында бір тостаған араққа мас болған адамл екінші жояында мас
болуы үшін бірінші реттен көп ішуі қажет.Үшінші жо-мі,Іда алдыңғыдан да көп
ішуі керек. Бұл жагдай адамды біртіндеп нашар әдетке, яғни, құмарлыққа
апарады. Осылайша, алғашында огырыстарда іше бастаған мырза, артынан жиі
ішеді, бір мезгіл өт-конде жасырып ішө бастайды, мақсаты,
төңірегіндегілерге аз ішетін корініс көрсетпек. Қара дақ аталған кезеңге
жету ең қауіпті кезең рөтінде көрсетіледі. Бұл адамдар енді үздіксіз ішкісі
келіп тұрады. Тіпті азға қанағат етпейтін, азды арақ санамайтын болады. Көп
мөл-Іперде, өте жиі ішуге дағдыланады. Міне бұл адамдар маскүнем деп
аталады.
Маскүнемдер төбелескіш және содыр келеді. Арақ адамды қылмысқа
итермелейді. Кейбір қылмыстардың, тіпті кісі өлтірудің мас кезде
істелінетінін ұмытпайық. Мас адам отбасында да берекесіз бо-лады. Әйелін
және балаларын сабайды, соңында жанұядан бірлік бе-реке кетіп, ажырасуға
дейін апарып соғады.
Мемлекетімізде әр жылы 27 мың 500 мөлшеріндегі отбасы ыды-райды. Ер-
эйелді есептегенде, жылында 55 мың кісі ажырасады де-Іендік, басқаша
айтқанда мемлекетімізде жылына бір аймақтың жансанындай адамдар ажырасады
деуге болады. Бұл ажырасулар-дың басым көп бөлімінің себептері шығыса
алмаушылық, ал, шы-І ыспаудың ең маңызды себебі де арақтан туылатыны
шүбәсіз 2.

Бұндай адамдар, жгмысқа көш барып, ерте қайтатыны себепті, негізінен
жүмысынан да аирылады. Істері өнімді болмайды. Мекеме орнында
қызмөттөсторімөн дө жаңжал шығарады. Ел алдында беті қалмаған араққүмар
адамдар, отырған жерінен не бір басқа ауданға немесе басқа қалаға көшөді.
Мақсаты, бұрынғы жақсы күндеріне қауышу және қайтадан тірлік құру. Алайда
бүл жерде де ісі сэтті бола алмайды. Өйткені бүл құмарпаз оразасында
арақпен аша бас-тайды. Осылайша ішеді, ішеді, соңы немен тынар дейсіз? Мас-
күнемнің ақыры не аурухана, не түрме одан ары қабырмен тынады. Демек,
кейбіреулердің өмірінің соңы арақкештігінен өліммен аяқтайды.

Арақты ақ уақыт ішкенде адам денесінде қандай зардаптар ту-ғызады?
Нэзік бір машинаның тістері арасына шағыл тас немесе құм төк-кенде,
машинаға қандай зиян келтірсе, Алланың әр адамга аманатқа берген, сезгір
әрі қымбатты машина ролын атқаратын адам денесіне де спиртті арақтар, дәл
сондай зардап туғызады. Арақты ұзақ уақыт ішкенде, дене мүшелерімізді
біртіндеп ойрандай бастайды. Бұлардың бастыларына тоқталайық.
Алкоголъды арақтар әуелі төте тиген жерлеріндегі органдарды зияндайды.
Мысалы, ауызда рак, өңеште қабыну, тіпті қылтамақ рагы, асқазанда
бастабында запыран, біртіндеп, асқазан жарасын майданға экеледі. Тіпті
асқазан тесілуіне де жолашады. Әрі, арақ ас сіңіру жүиесін бүзады. Ұйқы
безін қабындырады. Дененің "химия зертханасы" сияқты болған бауырға арақтың
тигізетін зияны ерек-ше. Бауырдың майлануына, ары қарай циррозға (бауырдың
қабынуы), тіпті бауыр рагына апарып соғады. Цирроз дегенде ойыңызға бірден
арақ келеді. Себебі цирроз ұзақ уақыт арақ ішкендерде жиі кездесетін, соңы
өліммен бітетін ауру.
Арақ жүйке жүйесі үшін, әсіресе миға төтенше ауыр зақым кпніреді. Арақ
ішкен адамның миындағы жүйке клеткаларьі: ауруға нмырайды, тіпті өледі.
Әрбір тостаған арақтың 1000-2000 мөл-ІІнІріндөгі жүйке клеткасын
өлтіретіндігі анық есептеліп отыр. Қаіыпты бір адамның миында миллиондаған
жүйке клвткасы бо-І.Іды. Дегенмен, жүйке клеткалары әр жолы мыңнан, екі
мыңнам өле Оорсе, уақыт өте келе, миллондаған клетканың өлуі ғажап емес.
Ооңында, орны толмас клетка қайыбына апарып соғады. Бұл нәтиже жас кезінде
арақ іше бастаған адамдарда орта жастарға барғанда Ікіін көрсетуде. Тіпті
жындыханаға кіріп жатқандары да аз емее.
Сонымен бірге, спиртті ішімдіктер, жүйкелердің қабынуына және бүзылуына
жол ашады. Жүректе жүрек бүлшық етінің әрекетіім бүзады. Қан азаяды. Араққа
тәуелді қантты шыжың ауруына душар кыладьі.
Бү-дан тыс, ұзақ уақыт арақ ішкендерде, біртіндеп рухани бүзықтық
туылады. Мінездерінде өзгеріс пайда болады. Арақ таба ллмаған кездерінде
жаны қиналып, үрейлі қиял көре бастайды.

Арақ ішкен адамның балаларына да зияны тие ме?
Арақ, тек қана ішкен адамды зияндап қалмастан, оның үрпақтарына да
кесірін тигізеді. Мысалы, маскүнем экеден туған ба-лалар арасында зейінсіз
және есалаңдардың мөлшері өте көп.
Мәселені шеше жағынан ойластырар болсақ жағдай тіпті нашар. Егер шеше
болатын адам екіқабат кезінде арак ішкен болса, ал-коголъ сәбидің денесіне
өтіп оған ауыр залал келтіреді. Ержеткен адамның өзіне көптеген зиян
жеткізген арақтың, органдары енді -өнді жетіліп келе жатқан, нәзік сэбиге
қаншалықты зиян беретіні айтпасақта түсінікті. Арақ ішкен аналардың тапқан
баласы зейінсіз болып дүниеге келуі мүмкін. Екіқабат мезгілінде үзбей арақ
тектес ішімдік қолданған аналардан туған сәбилер, дүниеге көзін маскүнөм
болып ашады, араққа тәуелді адам бейнесіне кіреді, емдетуді қажет етеді.
Бұндай жағдайдың сэбиге қаншалықты ауыр зардап туғызары өте айқын.

Осынша көп зиянын білетұрып адамдар неліктен арақты үздіксіз ішеді?
Қү-рамында алкоголъы бар ішімдіктер жербетінде бәлки де та-рихтың
алғашқы кезеңдерінен бастап бар шығар. Адам баласының бір түрлі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.