Экономикалық әлеуметтану туралы

Жоспар
1. Экономикалық әлеуметтанудың пайда болуы және оның әлемдік ғылымда қалыптасуы
2. Экономикалық мәдениет түсінігі, оның қызметтері мен сипаттамалары
3. Экономикалық әлеуметтану бойынша зерттеудің өзекті мәселелері мен бағыттары

1. Экономикалық әлеуметтанудың пайда болуы және оның әлемдік ғылымда қалыптасуы.
Экономикалық әлеуметтану пәні, әдісі, міндеттері.
Экономика әлеуметтануы қоғамдық өмірдің экономикалық саласындағы әлеуметтік мәселені зерттейді. Экономикалық заңдар мен заңдылықтар әлеуметтік өмірдің барлық салаларына өтіп кететін адамдардың қоғамдық қимыл әрекеті арқылы жүзеге асады. Экономика әлеуметтік құбылыс ретінде –бұл адамдардың меншік ,өндіріс, бөлу, айырбас және тұтыну жөнінен өзара әрекет ету жүйесі болып табылады. Экономикалық әлеуметтану қоғамды тұтастай оқып-зерттеу тұрысынан экономиканы қарастырады.
Экономика әлеуметтануы пәні –экономика емес, ол экономиканың дамуы мен қызмет етуінің әлеуметтік заңдылықтары және әлеуметтік факторлардың экономикаға әсер етуі , оның әлеуметтік нәтижелері ондағы өзгерістердің салдары.
Экономика әлеуметтануының негізгі назарында экономика процестері емес, адамдардың қажеттіліктері мен мүдделері, олардың құндылықтары, әрекеттерінің себебі, еңбекке көзқарастары т.б. орын алады.
Экономика әлеуметтануы –экономика мен саясаттың, экономикамен құқықтың, экономикамен моралдың т.б. бір-біріне өзара ықпал етуін қарастырады. Ол экономиканы басқарудың мақсатын зерттейді, жетістіктері мен кемшіліктерін табады, жеке тұлғаның , әлеуметтік топтардың әр алуан жүйедегі әсерін көтереді.
Экономика саласында батыс әлеуметтануында мынадай әлеуметтік топтар бөлініп көрсетіледі.
Үлкен кәсіпорындардың менеджерлері, экономиканы басқару саласының жауапты қызметкерлері.
Орта деңгейлі техникалық мамандары.
Коммерциялық топ.
Ұсақ меншік иесі.
Бақылау бойынша техниктер.
Кәіби білікті жұмысшылар
Кәсіби жұмысшылар.
Экономикалық әрекеттер саласында мәдениеттің мәні үлкен. Сондықтан экономика әлеуметтануында еңбек құндылығы мен еңбек этикасын зерттеуге маңызды мағына беріледі. Белгілі социолог Макс Вебер капитализмнің қалыптасуы мен бекуіне шешуші ықпал ететін протестанттық этика деп есептеген. Басқа әлеуметтік зерттеушілер. Германияның, Жапонияның , Оңтүстік кореяның және басқа елдердің соғыстан кейінгі экономикалық қатты шарықтауы көп ретте олардың тарихи қалыптасқан еңбекке және басқа ұлттық дәстүрлерге қарым қатынасымен байланысты деп көрсеткен. Жеке тұлғаның әлеуметтік мәртебесінің экономикалық негіздері бар. Бірінші орынға еңбек әректі себебінің мәселелері шығады. Ресейде кейбір аймақтарда 1990 жылы жүргізілген әлеуметтанулық сұрақ нәтижелері жұмысшылардың ¾-і өздерінің мүмкіншіліктерін толық пайдаланбай , ал 85% қызығушылықсыз еңбек еткен. Еңбек жағдайларын жақсарту еңбек өнімділігінде 20%, ал әлеуметтік-психологиялық проблемаларды шешу 10-15% -ке артады.
Өндірістік еңбек әлеуметтануы . Өндірістік еңбек әлеуметтануы жеке тұлғаның және қоғамдық мүдделерінің үйлесушілік жолдарын зерттейді . Америка инженері Ф.У. Тейлар (1856-1915), сол секілді Сталин конслагерінде қаза тапқан кеңес ғалымы А.К. Гастев және П:М: Керженцев өндірістің тиімді даму мүмкіндігі тек еңбек құралдары мен бұйымдарына ғана емес, сонымен бірге еңбекті ұйымдастыру, дағды тәжірибе , кәсіби дайындық және жұмысшының машығы тәрізді факторларға да тәуелді екенін дәлелдейді.
Тейлар жұмыс орында қимыл-әрекет еркіндігін азайту есебінен еңбекті ғылыми ұйымдастыру идеясын негіздеді және ұсынды. Мұндай жағдайда жұмысшы жұмыс машинасының қосалқы бөлшегі ретінде қызмет етті. Еңбекті қазіргі заманға сай ұйымдастыру техникалықтан бастап психологиялық факторлар комплексіне дейін ескерумен сипатталады.Олар белсенділіктің көтерілумен , өзін-өзі басқаруға қатысумен , тиімді әдістерді іздеумен байланысты. Мұндай әдістердің қатарына материалдық мағынада біртұтас мүддеге бағынған ұжым ретінде көрінетін бригадалық мердігелік әдісі, копперативтер, арендалық қатынастар т.б. жатады. Нарыққа көшу қызметкерлердің материалдық қызығушылығын күшейтті , бірақ өндірістің қирауы, жұмыссыздық, жалақының кешігуі секілді жағымсыз жақтарды да әкелді.
Жұмысшы өз жұмыс орнында бейімделуді қажет етеді. Қоғамдық саяси өмірге бірлесіп қатысу еңбек өнімділігінің тұрақтылығына жағымды әсер етеді. Жұмышылардың әсірісе жастарды, шығармашылық еңбек қызықтырады.