Күріш өсіру және жинау технологиясы

Жоспар
Кіріспе

1 Күріш өсіру
2 Ұсынылған машинаның технико.экономикалық есебі
3 Күріш өсіру технологиясы және оған арналған механикалық құралдарға шолу
4 Сыдыра жырту
5 Күріш өсіру технологиялық картасын жасау
6 Қауіпсіздік техникасы және өртке қарсы
шаралар
7 Өртке қарсы шаралар
8 Алматы облысы “Айдарлы” өндірістік кооперативінің табиғи және өндірістік сипаттамасы
9 Шаруашылықтардағы арық тазалайтын машинаның сұлбасы
10 Тазалағыштың қаңқасының салмақты күшін анықтау

Қазақстан Республикасы –ірі аграрлы – индустриялы мемлекет. Аграрлық өндіріс ауыл шаруашылығы мен ауыл шаруашылығын өнімін ұқсату және өнім өндіруді материалдық-техникалық қамсыздандыру өндірісін қамтиды. Ауыл шаруашылығы егін және мал шаруашылығынан тұрады.
Оның мақсаты – еліміздің азық-түлікке деген мұқтажын толық өтерлік және шет елге сатуға (экспорт) жетрлік мөлшерде өзіндік құны төмен, сапасы жоғары өнім алу.
Ауыл шаруашылығының тиімділігі еңбек өнімділігімен сипатталады. Еңбек өнімділігін өсірудің дәйекті бір жолы- ауыл шаруашылық өндірісін жарақтандыру. Өндірісті жарақтандырудың екі түрлі шешімі бар. Біріншісі – шаруашылықты конструкциясы жетік, сенімділігі мол, жұмыс өнімділігі жоғары техникамен жеткілікті деңгейде жабдықтау да, екіншісі – сол техниканы ұтымды пайдалану. Осы екеуі бірігіп “машина пайдалану” деген ұғымды білдіреді.
Ауыл шаруашылық күллі аграрлық өндіріс негізінен егіншілік қалайды.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:

КҮРІШ ӨСІРУ ЖӘНЕ ЖИНАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Жер жырту агрегат құралым және техникалық экономикалық көрсеткіштерін
есептеу.

1.1. Агрегаттың күшін, алым енін табамыз
Р = В Ко · Q = 30,5 0,5 ·10,1 = 6,1 мс = 0,56 : а = 1
Ко – меншікті кедеогі, кмм2
а – тарту тереңдігі
1.2. Культиватордың секция саны
nn = B εn = 6,1 10 = 0,61 ≈ 1
агрегаттың тарту кедергісін анықтау
Р агр = Ко ·а · вn · nn · Скаток ·і
Скаток – агрегат салмағы, кг
і – жер бетінің еңістігі
вn - алым ені, м
nn – саны
а – тереңдігі, м

Р агр = 0,5 · 1 · 10 · 0,61 · 27,25 · 0,035 = 4,9 км
1.3 Агрегатты жұмысқа дайындау
а) – тракторды дайындау
б) – машинаны дайындау

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

1.4. Кинематикалық параметрлерді есептеу
lагр = lтр + l ашм + lтірек
lагртр = 1,850 м + 2,3 = 4,1 м
lтр = 1,850 м, l ашм - 2,3 м
1.5. Агрегаттың жүріс тәсілдерін таңдау бұрылыс алымының ені
Lагр = і – 2 · Ғ,м
Е =2,8 + dк + l
Ко = 1,5 кВт = 1,5 · 10 15м
dк = вк 2 = 5
Е = 1,8 · 15 + 5 + 5 + 2,09 = 49
l = 0,5 · 4,18 = 2,09 шекті жүріс шамасы
2. Агрегаттың жүріс бөлігінің ұзындығы
lт = l – 2Е = 500 – 2 · 49 = 402 м
2.1. Бос жүріс ұзындығы
lдж = 7 1,5 + 2,2 = 109 м
3. Агрегаттың жүріс коэффициенттік анықтау
φ = ίж δ е δж = 402 409 = 39
4. Танаптың енін табу
ί=√16 · 152+2 · 10 · 40· 2=√3000 + 8040 = 107
5. Екі танаптық тәсіл
G мм = √ 2· (lдж ·Вж ·2Ко2) = √ 2· (402· 10· 2· 152) = 24
6. Комбайндық тәсіл
G = √ В· Всм ·lм
Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

7. Жұмыс жүрісін пайдалану коэффициенті
φ = Sж Sж + Sбж = 224224+1243= 0,64
Sж = lж · ј = 4025 · 5 = 2211
Sбж · Sж + Sж = 1128 +115 = 1246
Sбж ·3 ζ = (28 · 3) =cosζ·ко Вж = (2 ·2,09 + 3,5) 53,4· 2 ·15 10 = 15
8. Аусым уақытының бөліктерін жобалау
Аусым уақыты – 7 сағ.
Таус = Тж + Тбж+∑ Тттх
Σ τ ттх = τдо + τ тк + τд + τдк – 1сағ
Тб = Тжу (1 – 4 ) 6 · (1 · 0,6) = 2,4 сағ
Тжүр = Тау · Σ τ ттх = 7 – 126
9. Агрегаттың тхникалық экономикалық көрсеткіштерін анықтау
1. Сағаттық жұмыс өнімі
Wсағ =0,1 · Вт · Vр · J = 0,1· 10· 4,0 · 0,51 = 2,04 гасағ
2.Аусымдық жұмыс өнімі
Wаус = Wсағ ·Таус = 2 ·7 = 14 сағ
3. Күндік жұмыс өнімі
Wкүн = Wаус ·Каус = 1,4· 14 = 19,6
4. Мерзімдік жұмыс өнім
Wкүн = Wкүн · Ккүн = 19,6 · 10 = 196
Маусымдық жанармай шығыны
Q аус = Qж · Т + Qбж S ·Тбж + Qорт · Тіаяқ
Qж = 12 кгсағ; Qбж = 5,5 кгсағ; Qорт = 1,2 кгсағ
Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Q аус = 12 · 3,6 + 3,5· 2,4 + 1,2 · 1 = 52,6 кгсағ
Сағаттық жанармай шығыны
Q аус = Q аус Таус = 57,67 = 82 кгсағ
Әр гектарға кеткен жанармай шығыны
q га = Qаус Wаус = 57,6 14 = 4,1
Аусым кезіндегі агрегаттың пайдалану тікелей шығыны
С аус = Зтр + Зқос +Атр +Аашм + Штрқж +Шашмжтқ + Стеңсум = 3400+0,5 · 900
· 56· 56· 0 + 12,0 +40 = 400
Амортизациялық шығындар
Атр = Бтр · jр 160 · Ттрж; Таус = 4,81 · 4,5 100 · 1100·7 = 4318
Механикаландырылған жұмыс кезіндегі гектарға шаққандағы пайдалану шығыны
Сга = Саус Wаус = 40014 = 28
Жарты эталлон гектарға шаққанда
Смга = Сга Кшт 20 = 102,04 = 4,9
1 га шаққандағы еңбек шығыны
Тга = m + n Wсағ = 102,04 = 4,9

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Дақылдардың аты. Күздік арпа. Өндірудің технологиялық схемасы.
F = 800, Қ = 120
Операциялар
аты
Сапалық
көрсеткіш
Агромерзімі

Басталуы
Жұмыс күн сапалығы

Сүдігер жырту
22-24 м
01. 10.
20

Топырақты тұқым себу алдында өңдеу
2-3 м
26. 08.
5

Себу
2-3 м
28. 08.
5

Тікелей ору
10 тга
12. 07.
10

Сабанды сығымдау
5 тга
12. 07.
10

Шөмелеу
5 тга
23. 02.
10

Маялау
5 т
10. 08.
10

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Механикаландырылған жұмыстар жоспары
№

Операциялар көрсеткіштер
Сапалық бірлігі
Өлшем
Агромерзім
Дақылдар
қорытынды мәні

Басталуы
соңы
жұмыс күндер саны
күріш
күздік арпа

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

1
Күзгі жер жырту
22-24
га
01,10
01,30
20
450

450

2
Топырақты тұқым себер алдында өңдеу

2-3
га
26,08

5
450

450

3
Себу

га
18,09

7
450

450

4
Тікелеи ору
10 тга
га
12,07

10
450

450

5
Дәнді сығындау
5 тга
га
12,07

10
450

450

6
Шөмелеилеу
10 тга
га

7
Маялау
10 тга

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Ауыл шаруашылық техникаларының қажеттілігі
Машиналардың аты
маркасы
бригададағы саны
график (жоспар) бойынша

артық
кем
жоба бойынша қабылданған саны

көктемдегі мерзімде
жиынтерім мерзімде

1
2
3
4
5
6
7
8

Тракторлар
МТЗ-80
ДТ-75М

7
2
2
1

Комбайндар
РКС-4

-
2

Ауыл шаруашылық машиналар
ПЛН-3,35
ПЛН-1,6
ПЛН-1,6
ПФ-0,5

1
1
1
1
-
1
-
1

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Тракторды пайдалану көрсетіштері
Көрсеткіштер
Тракторлар маркалары

ДТ – 75 М
МТЗ – 80

Жылдық жұмыс өнімділігі, ш.э.га
3480
5461

Негізігі жанар майдың жылдық шығыны, кг
34,38
55,70
98 680

Орындалған ауысым саны
20
202

Тракторлар саны
нақты тракторлар
3-16

эталондық тракторлар
2
2

Жұмыс өнімділігі
ж.э.га
нақты тракторлар
2x 1,1 = 2,2
0,7x 2 = 1,4

эталондық тракторлар
243
2731

ауысымдық
220
2731

Жанар май шығыны, кг ш.э.га
11,4
18,0

Негізгі ауыл шаруашылық машиналарының пайдалану көрсеткіштері
Көрсеткіштер
Ауыл шаруашылық машиналарының маркалары

БЗС – 4
ПЛН – 4,5

Жылдық жұмыс өнімділігі, га
268,4
45

Орындалған ауысымдар саны
267
45

– машинаға шаққандағы жылдық жұмыс өнімділігі, га
261
45

– машинаға шаққандағы ауысымдылық жұмыс өнімділігі, га
87
7,5

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Тракторлар техникалық қызмет көрсету, оларды жөндеу және сақтау жұмыстарын
қаржыландыру

Көрсеткіштер
Тракторлардың маркалары

ДТ-75
МТЗ-80

Жыл бойында орындалған жұмыс көлемі, ш.э.га
486
5461

Өзіндік шығын мөлшері тенге ш. э.га
күрделі жөндеуге
25
22

ағымды жөндеуге
27
30

ТҚ-менсақтауға
1,0
25

шинаны ауыстыруға
10
17

Қаржыландыру, тенге
күрделі жөндеуді
12150
120142

ағымды жөндеуді
17122
169330

ТҚ-мен сақтауды
4860
92837

шина ауыстыруды

БАРЛЫҒЫ

34132
376806

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Комбайндарға ТҚ, жөндеу және сақтау жұмыстарын қаржыландыру

Көрсеткіштер
Комбайнның маркасы

Орындалған жұмыс көлемі, ш.э.га
РСК-4
450

Шығын мөлшері тенге
күрделі жөндеуге

97

ағымды жөндеуге

182

ТҚ-және сақтауға

36

шинаны ауыстыруға

Қаржы, тенге
күрделі жөндеу

79100

ағымды жөндеу

546

ТҚ-мен сақтау

10800

шина ауыстыру

БАРЛЫҒЫ

40446

Ауыл шаруашылық машиналарын жөндеу,
сақтау және ТҚ жұмыстарын қаржыландыру

Орындалған жұмыс көлемі, ш.э.га
Шығын мөлшері, тгш.э.га
Қаржы, тг

МТЗ – 80, ДТ – 75М
5947

49

291403

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Амортизациялық шығындары
Аты, маркасы
Баланстық бағасы, тгдана
Қажет, дана
Толық бағасы, тг
Реневациялық шығын мөлшері
Амортизациялық шығын, тг

Тракторлар:
ДТ – 75
МТЗ – 80

33 9000
3
101 7000
197 75
10 %

38 0000
9
342 0000
204 61
10 %

Комбайндар:
АГ – 3,6

17 0000
1
34 0000
125
14,2 %

Ауыл шаруашылық машиналар:
ПЛН – 3,35

14 900
1
14 900
6,8
14 %

Қорытынды: 4791900 40367,8

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Тракторлар жұмыстарын орындауға қажет жанар – жағар май мөлшері

Жанар – жағар май түрі

Дизелдік жанар май, ц
мотор майы
трансмиссиялық май
автортрактор майы
консистенттік майы
оттық бензин

үлесі
қажет ц
үлесі
қажет, ц
үлесі
қажет, ц
үлесі
қажет, ц
үлесі
қажет, ц

Тракторлар:
ДТ-75
МТЗ-80

55,47

98,680

5,0

5,0

282,8

4934

1,0

0,3

55,47

296,04

1,0

1,9

55,47

1824,9

0,3

0,3

16,64

296,04

1,0

1,0

55,47

986,8

Комбайндар:
ПГ-3,6

4725

5,0

286,25

0,3

14,17

1,9

89,7

0,3

14,17

1,0

47,25

Қорытынды

1081089052

5453,05

361,68

2020,14

326,85

108,952

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Жанар – жағар майдың жылдық қажеттілігі
және оның құны
Тұтынушылар
Жанар – жағар май қажеттілігі

Дизелдік жанар май
бензин
мотор майы
автотрактар майы
трансмиссиялық май
консистен
ттік май

Тракторлар
104,227

Комбайндар және басқа машиналар
4725

Барлық қажет мөлшері
108952
108952
5453,05
2020,14
14,17
14,17

Бағасы, тгц
10,5
15
30
45
60
120

Құны, тг
1143991
1634280
163591,52
90906,3
250,2
1700,4

Жалпы құны

3035324,4

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Ақшалай шығындар
Шығын түрі
Шығындар

тг
үлесі, .

Ұжымдар аванс қоры
1010,1

Жанар – жағар май құны
3035324,4

Күрделі және ағымды жөндеуді, ТҚК және сақтау жұмыстарын қаржыландыру:
такторлардың
комбайндардың
410941
40446

Ауыл шаруашылық машиналарын жөндеулер мен ТҚК, сақтау жұмыстарын
қаржыландыру
29143

Тракторлардың амортизациялық шығындары (жаңа техника алуға қажет ақша
мөлшері)
40367,8

Автотасымал шығыны
–

Тікелей пайдалану шығыны
414, 49934109

Жалпы құны:
тұқымының
органикалық тыңайтқыштың
минералдық тыңайтқыштың
гербицидтің
жер пайдалану

4500000
540000
6750
13500
27000

Қорытынды
5087250

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Тұқым, тыңайтқыштар, гербицидтер қажеттілігі және олардың құны
Аты
Қажет, т
Бағасы, тгт
Құны, тг

Өндірілетін дақылдар тұқымы:
Күріш 450 · 1,4
Күздік арпа 800 · 1,4

630
11,20

138,6
2800

873,18
31360

Барлығы:
450 · 250

32233,18

Органикалық тыңайтқыш
540000

Минералдық тыңайтқыш
6750

Барлығы:

Гербицидтер:
450 · 5
2250
1012500

Барлығы:

Қорытынды:

16566,636

Бригаданың өнімді сатудан құралған жалпы табысы
Дақыл
Жалпы терім
көлемі, ц
Егістік құны,
тгц
Қорытынды құны, тг

Күріш
450 · 55ц = 2750
25 000 т
6875000

Күздік арпа
800 · 12 = 9600
250 т
2400000

Жалпы табыс

9275000

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Мәні

Шаруашылық есептік табыс шет теңге
92732924639

Шаруашылық есептік табыстың қорларға бөлінуі:
өндірісті дамыту ӨДК ШЕТ – тің 6 . теңге
қосалқы еңбек қоры Қ ЕАК , теңге
бірыңғай еңбек қоры БЕАК , ШЕТ – тің 6 . теңге
5563975478,34
5563975478,34

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Жобаның техникалық – экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер, өлшем бірліктері
Мәндері
Айырмасы

Шаруашылық
жағдайында
Жоба
бойынша

Жылдық жұмыс көлемі, ш.э.га
5942

Тракторлар саны, ш.э.тр
3,6

Ауысым саны, ауысым
752

Тракторлардың ауысымдық , жұмыс
өнімділігі, ш.э.га. ауысым
7,9

Жалпы жұмыс көлеміне қажет
жанар май көлемі, кг
104227

1.ш.э.га – ға шаққандағы
жанар май шығыны, тг
17,5

Жалпы жұмыс көлемін
орындауға ақша шығыны, тг
3779938,16

1.ш.э.га – ға шаққандағы
ақша шығыны тг ш.э.га
565,8

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
ҰСЫНЫЛҒАН МАШИНАНЫҢ ТЕХНИКО-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЕСЕБІ

Машинаны пайдаға асырудың экономикалық тиімділігі көбіне төмендегі белгілі
шарттардың біреуі бойынша анықталады.
1. Алынған өнім немесе жекеленген жұмыстың толық өзіндік бағасы;
2. Пайдалану шығынындағы жылдық үнемі;
3. Экономикалық тиімділік – бұл жекеленген өнім немесе жаңа машинаның жлдық
өнім өндіруіне кеткен шығыннан тыс үнем.
Толық өзіндік құн С пайдалану шығынына негізгі және көмекші заттарға кеткен
шығынды Им қосу арқылы анықталады.
С = U + Uм = f + А +R + Uг+ Uт+ Uм+ Uх
Бір машинаны пайдалануға кеткен шығыннан және жылдық үнем мына формула
бойынша анықталады
Эгм =W2 ( Uо – U1)
Шығын элементтерін анықтау
1. Үлесті еңбек ақы төмендегі формула бойынша анықталады
f = n ·fс Wс
бұл жерде:
n – операцияны атқаруға қатысқан жұмысшылардың саны
Wс - машинамен өндіретін өнімнің бір сағаттық мөлшері
fс – бір сағаттық еңбек ақы мөлшері

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Wс = 0,1· Вр·Vр· τ
бұл жерде:
Вр – агрегаттың алымы
Vр – агрегаттың жұмыс жылдамдығы
τ – сменалық жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті
Wс ж = 0,1· 2,1 · 5,7· 0,75· 2 = 1,79гасағ (8,5 кмсағ)
Wс с = 0,1· 2,1· 5,7· 0,75 = 0,89 гасағ (4,3 кмсағ)
fж = 1· 51,8 1,79 = 28,9 тгга
fе = 1· 51,8 0,89 = 58,2тгга
Амортизацияға бөлінетін қаржыны мына формуламен анықтауға болады
А = Уб · а 100 · Wс · τж
бұл жерде:
Уб – машинаның баланстық құны;
а –амортизацияға бөлінетін қаржының проценті
τж – машинаның жылдық жұмыс жүктілігі
Машинаның жылдық жұмыс жүктілігі сағатпен анықталады
τж = Жк · Кс = 8,2 · 17 = 140 сағ
бұл жерде:
Жк – машинаның бір жылдағы жұмыс күнінің саны
Кс - машинаның бір күндегі жұмыс істелетін сағаты
Ескі және жаңа машинаның баланстық құны
Убж = 0,29 · 106 тг, Убс = 0,54 · 106 тг
Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Аж = = 0,29 · 106 · 12,5 100 · 1,79 · 140 = 14,46 тгга
Ас = 0,54 · 106 · 12,5100 · 0,89 ·140 = 54,17 тгга
Шаманың есебін шығару үшін, ал коэффициентінің мағынасын тауып алып τфг
анықтап және осы мағыналарды формулаға дайындау керек.
аm = 27% МТЗ -82 тракторы үшін
r = 7,0 АШМ үшін
Трактор үшін
Rж = 4,875 · 106 · 27 100 · 1,79 · 1200 = 612,78 тгга
Rе = 4,875 · 106 · 27 100 · 0,89 · 1200 = 1232,45 тгга
АШМ үшін
Rж = 0,29 · 106 · 7,0 100 · 1,79 · 140 = 81,11 тгга
Rе = 0,54 · 106 · 7,0 100 · 0,89 · 140 = 303,37 тгга
Жанар –жағар майдың құны төмендегідей
Uж = α · Nе · gе ·жб Wс
бұл жерде:
α –күшті пайдаланудың орташа коэффициенті; α = 0,9
Nе – трактор моторының номиналды күші, кВт
жб – жанар-жағар майдың бағасы
Uжж = 0,9 · 58,9 · 0,251· 251,79 = 185,83 тгга
Uже= 0,9 · 58,9 · 0,251· 250,89 = 373,75 тгга
Жаңа және ескі машиналарға сәйкес оныпайдалануғакеткен шығын
Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Uж = 28,9 + 14,46 +612,78 +81,11 +85,83 = 923,08 тгга
Uе = 58,2 + 54,17 +1232,45 + 303,37 + 373,75 = 2021,94 тгга
Пайдалану шығынының жылдық үнемі
Э=Wс ·tж (Uе–Uж)=1,79·140 ·(2021,94 –923,08)=275374 тгжыл
Еңбек шығыны төмендегідей
Еж = 11,79 = 0,56 ад ·сағга, Ес = 10,89 = 1,12 ад ·сағга
Еңбек қажеттілігінің төмендеуі
nс = 1,120,56 = 2,0 рет
Механикаландырылған жұмысқа темірсиымдылығы
Тж =11,79(33001200 + 750140) = 4,53кгга
Те =10,89(33001200 + 560140) = 7,58кгга
Темірсиымдылығының төмендеуі
nм = 7,584,53 = 1,67 рет
Пайдалануға кететін шығынның төмендеуі
Nе = 2021,94 – 923,08 923,08 ·100 = 1,67 рет
Өнімділіктің артуы
Ө = 1,790,89 =2,0 рет
Агрегаттың ақталу мерзімі
М = 0,29·106 275324 = 1,05 жыл

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
КҮРІШ ӨСІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ОҒАН АРНАЛҒАН МЕХАНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРҒА ШОЛУ
Жер жырту
Агротехникалық талаптар. Жырту қабаты қолайлы болатын жағдайларда жерді
белгіленген мерзімде, кемінде 22 см тереңдікте немесе бүкіл қажетті
тереңдікте жырту керек.
Жер жыртуда мынадай талаптар орындалуы тиіс: бүкіл таланты біркелкі
тереңдікте жырту; жыртудың берілген шамадан ауытқуы ± 2 см; топырақ қабатын
толық аудару; уату және арамшөптерді жою, өсімдіктердің сабағын,
тыңайтқыштарды толық сіңіріп, бос қуыс қалдырмау; жер бетін біртегіс, ал
сүдігерді біршама жалды етіп жырту; бүкіл танап бойында топырақ қабаты
көлденең қимасының біркелкі өлшемін сақтау; агрегатты түзу сызық бойымен
жүргізіп, жерді атжал қалдырмай жырту; жыртылған жердегі жал қабатының
биіктігін 7 см – ден, ал борозданың тереңдігін – жыртылған жер қабаты
тереңдігінің жартысы мөлшерінен асырмау.
Беткейлі танаптарда жерді беткейге қөлденең бағытта ғана жырту керек. Жер
жырту аяқталған соң бұрылатын жолақтарды араластыра жырту қажет.
Шым аударғыштарды парды қайта жырту және органикалық тыңайтқыштар қосып
жырту жұмысында ғана пайдаланбайды.
Жер жырту агрегатының құрамы. К – 700 және К – 701 тракторларын ПТК – 9 –
35 жартылай аспалы плугымен комплектілейді, бұл плугтың соңғы екі корпусы
суырмалы.
Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Топырақ тереңдеткішпен жұмыс істегенде Т – 100М және Т – 130 тракторларын
ПЛП – 6 – 35 плугтарының жұп ілінісімен комплектілейді. Т – 4А тракторын
ПЛП – 6 – 35 жартылай аспалы плугымен агрегаттайды. Т – 150 және Т – 150К
тракторларын ПЛП – 6 – 35 жартылай аспалы плугымен немесе ПЛП – 5 – 35
аспалы плугымен агрегаттайды. Оларға ПЛЖ – 31 жүрдек корпус тар орнатылған,
бұл корпустардың меншікті тарту кедергісі аз және олар 8,5 – 13 кмсағ
жоғары жылдамдықпен жұмыс істеуге арналған. ПЛП – 6 – 35 плугының соңғы
екі корпусы және ПЛП – 5 – 35 плугының бір корпусы суырмалы, сондықтан
жерді терең жыртуда оларды төрт корпусты вариантта пайдалануға болады.
Жеңіл және орташа салмақты топырақты жыртуда МТЗ – 80 және МТЗ – 82
тракторларын алым ені 105 немесе 90 см үш корпусты ПЛН – 3 – 35 аспалы
плугымен бірге пайдаланады. Т – 70С тракторын ПН – 3 – 35 немесе ПН – 3 –
40 плугымен агрегаттайды. ПН – 3 – 40 плугын жеңіл топырақтарда, егістікті
қант қызылшасына арнап 32 см тереңдікке дейін жыртуда пайдаланады. Жер
жырту агрегаттарының ұсынылатын құрамы 4 – таблицада келтірілген.

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Танапты дайындау. Танаптың ластануы мен онда алғаш қандай дақылдар
өсірілгеніне қарай оны тазартудың әр түрлі әдістерін қолданады: шөмелерді
әкету, аңыздағы қалдықтарды тырмамен жинап, сыртқа шығару, биік сабақты
дақылдардың қалдықтарын ұсақтап, егістікке шашу. Көлденең өлшемі шағын
кедергілердің (байланыс линияларының немесе электр берілістерінің
тіреуіштері, ірі қойтастар) айналасына 1 м қорғаныш аймағын қалдырады.
Алыстан нашар байқалатын кедергілерді кадалармен немесе басқа белгілермен
белгілейді. Танапты алдын ала шағын қойтастардан, металл немесе басқа да
бөгде заттардан тазартады. Қажет болған жағдайда танаптағы бұталарды жұлып,
шұңқырларды көмеді. Жыраларды, орларды, батпақты жерлерді, ескі сүрлем
шұңқырларды, басқа да жоюға болмайтын кедергілерді және агрегаттардың жұмыс
істеуіне қауіпті жерлерді анық белгілейді немесе қоршайды. Олардың
айналасын ені кемінде 4 м болатын қорғаныш аймағын қалдырады, оған
агрегаттардың енуіне болмайды.

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

- сурет. Жыртуға арналған танапты белгілеу схемасы:
С – загонның ені; А – айдам жердің ұзындығы; Е – бұрылу жолағының ені

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Жер жырту сапасын тексеру. Жерді жырту сапасын жұмыс барысында, сондай-ақ
ол аяқталған соң тракторшы – машинист және шаруашылық агрономы қадағалайды.
Жырту тереңдігін ашық борозда арқылы сменасына кемінде үш – төрт рет
тексереді. Ол үшін әрбір жолы учаскенің басында, ортасында және соңында
борозда өлшегішпен немесе масштабты сызықпен кемінде 15 – 25 рет өлшейді.
Белгіленген жырту тереңдігінен ауытқу ± 1,5 – 2 см – ден артпауы тиіс. Іс
жүзіндегі орташа жырту тереңдігін анықтау үшін жыртылған танапта 15 – 25
рет өлшеу жүргізеді. Бұдан кейін есептеп шығарылған орташа жырту тереңдігін
20 процентке (топырақтың қопсу шамасына) кемітеді. Жерді жырту тереңдігімен
қатар, барлық корпустардың жер қыртысын аудару, өсімдік қалдықтарын жою
сапасын, атжалдар қалдырмауын, жыртылған учаскенің тегістігін, жал - жал
болып жатуын және тоңкесектілігін тексереді.Жыртылған жердің жал – жал
болып жатуы 5 – 7 см - ден артпауы тиіс (сызғышпен немесе планкамен 10 –12
рет өлшеу жүргзеді). Метірлік рамканың ішіндегі тоңкесектің көлемін алты –
жеті рет өлшеу арқылы танаптың тоңкесектілігін тексереді. Тоңкесек алып
жатқан аудан 5 проценттен аспауы тиіс.

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Сыдыра жырту

Агротехникалық талаптар. Жерді сыдыра жыртуды егін орағы аяқталысымен одан
екі күн өткен соң және жер жыртудан 15 күн бұрын жүргүзу керек. Сыдыра
жырту тереңдігі біркелкі болуы тиіс: 5 – 14 см (оны топырақ – климат
жағдайлары мен ластану сипатына қарай белгілейді); белгіленген тереңдіктен
ауытқу дискілі сыдыра жыртқыш үшін 1,5 см – ден, түренді сыдыра жыртқыш
үшін 1 см – ден артпауы тиіс.
Топырақты аңыз қалдықтармен жақсылап араластыру арқылы өңделетін жер
қабатын біркелкі қопсыту керек.
Сыдыра жыртылған танапта арамшөптерді толық жойып, атжал қалдырмау қажет.
Агрегаттың конструкциялық алым енінің ауытқуы 10-15 пайыздан артпауы тиіс.
Топырақтың тозаңдануы шамалы болуы керек.
Сыдыра жырту мерзімі бұл технологиялық операциячның тиімділігіне, әсіресе
топырақта көлеңке ылғалы (топрықта шөп шабу кезінде болатын ылғал) қорының
сақталуына әсер етеді және ол ең алдымен климат жағдайларына байланысты.
Ылғал қоры шектеулі, қуаңшылықты аймақтарда оны мүмкіндігінше ертерек
жүргізу керек.

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Едәуір солтүстік аймақтарда сыдыра жырту мерзімін арам шөптердің тұқымы
өнуі үшін қажетті топрырақ температурасын ескере отырып анықтайды.
Жерді сыдыра жырту сапасын тексеру. Сыдыра жырту сапасын жұмыс барысында
(күнделікті), сондай-ақ жұмыс аяқталған соң (қабылдау) тексереді. Жұмыс
барысында тракторшы-машинист аңыз қалдықтарының туралу сапасын, өңдеу
тереңдігін, атжалдардың бар-жоқтығын тексереді. Арамшөптердің туралуын
танаптың диагналы бойынан 4-5 жерден тексереді. Өңдеу тереңдігін смена
ішінде 3-4 рет агрегаттың (сыдыра жыртқыштың) алым ені бойынан үш-бес
жерден бақылайды. Өңдеу тереңдігінен ауытқу 1-2 см-ден артпауы тиіс. Сыдыра
жыртудан кейін өңделген танап бетінің тегіс болмауы, өсімдік сабақтарының
туралмауы және арамшөптердің кездесуі шабуыл бұрышы мен өңдеу тереңдігін
арттыру қажеттігін көрсетеді.
Тырмалау. Топырақ бетіндегі қабыршақтарды бұзу, оның аэрациясын жақсарту,
кесектерін уату, бетін тегістеу және топырақтың беткі булануынан
болатынылғал шығынын кеміту, ұйысқан өскіндерді сирету, арамшөптерді тұқым
жарнағы және “сүйрікшелер” кезеңінде жою, топырақтан арамшөптердің тамыр
сабақтары мен әр түрлі тамыр қалдықтарын теріп алу, тыңайтқыштарды, кейде
ұсақ тұқымдарды сіңіру үшін жерді тырмалайды.
Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Агротехникалық талаптар. Жұмыстың басталуы мен ұзақтығын топырақтың
агротехникалық мерзімдері мен күйіне қарай белгілейді. Топырақтың
тырмалауға жарамдылығын танаптың сыртқы түрі (күйі) бойынша анықтауға
болады: топырақ қыртысының жалдары күңгірт тартады және олардың арасындағы
ойпаңдардың ылғалы булана бастайды.
Тырма топырақ бетін 5-8 смтереңдікте біркелкі қопсытып тоңкесектерін уату
тиіс. Топырақтың қалыпты ылғалдылығы жағдайында тырма жүріп өткеннен кейін
қалған кесектердің өлшемі 3-5 см-ден артпауы тиіс.
Тырма жүріп өткен топырақ беті біртегіс болуы қажет. Топырақ жалдары мен
бороздалардың биіктігі 3-4 см-ден артпауы керек.
Ылғалы жеткіліксіз аймақтарда сүдігер мен қара парды ерте көктемгі
тырмалауды барынша қысқа мерзімде (әрі кеткенде екі күн ішінде) жүргізу
керек, өйткені топырақта қыс бойы жиналған ылғал қорын сақтау осы жағдайда
байланысты.
Ерте көктемгі тырмалау кезеңінде топырақтың ылғалдылығы 25-30 пайызға
жетеді, сондықтан тырмалауды шынжыр табанды тракторлар тартқышпен жүргізу
орынды.

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Жұмыс сапасын тексеру. Тырмалау жұмысының сапасын жұмыс барысында
тракторшы-машинист, ал оны қабылдап алушы жұмыс барысында да, жұмыс соңында
да тексереді. Топырақтың үстіңгі қабатының борпылдақтығын танап бетінің
тегістігін, онда тоңкесектер мен атжалдардың жоқтығын тексереді. Мұндай
тексеруді өңделген учаскені диагональ сызық бойымен қарап шығу арқылы
жүргізеді. Атжалдар байқалса, оларды дереу жояды.
Топырақты дискілеу. Егістік жер дәнді дақылдар себу алдында тоң кесектерді
ұсақтап, көп жылдық және бір жылдық шөптердің шым қабатын уату үшін
дискіленеді.
Топырақты БД-10, БДТ-7,0, БДН-3,0 дискілі тырмалармен дискілейді. Дискілі
құралдар топырақты өте ұсақтап, шаңдайтын болғандықтан оларды жел
эрозиясына ұшырайтын аймақтарда қолдануға болмайды.
Дискілі батареялардың тырмаға екі ізді орналасуы дискіліі сыдыра
жыртқыштарға қарағанда топырақты неғұрлым жақсы өңдеп, тапаптың бетін жақсы
тегістейді. Алдыңғы дискілі батареялар ортаға қарай, ал кейінгілері шетке
қарай дискілейді.
Агротехникалық талаптар. Дискілеу кезінде жердің және оның жоғары қабатын
бірқалыпты қопсытылып, тереңдігін 10 ссантиматр болуы, ал топырақ
үйірлерінің диаметрі 2-3 сантиметрден аспауы қажет.

Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і

Өңдеутереңдігі агрегаттың алымына қарай біркелкі болып, ауытқу мөлшер ±2
сантиметрден аспауы тиіс, танаптағы топырақтың ылғалды қабатын аудармай
өңдеу керек. Арамшөптер мен өсімдік қалдықтарын түгел құртқан дұрыс.
Өңделгеннен кейін топырақтың жоғарғы беті ұсақ түйіршікті, ал дискіленген
танап.
ККН-2,8 шығыршықт-өкше темірлі (пышақты) катогы тіркелмелі, алым ені 2,8м.
Кесектерді ұсатуға, танаптың бетін тегістеуге, топырақтың жоғары қабатын
тығыздап, кант қызылшасын себер алдында, сепкеннен кейін де топырақты
ұсатып, өңдеуге арналған. Шахмат тәртібімен орнатылған әрқайсысының алымы
0,94м үш буыннан тұрады. Каток өз алдына жеке құрал ретінде де немесе қант
қызылшасын себетін сеялкалармен де жұмыс істейді. Бір секциялы, үш буынды
ККН-2,8 катогы Т-25А тракторымен агрегатталады. Екі (2ККН-4,8) және үш
(ЗККН-2,8) секция СП-11тіркеуішімен МТЗ-82, Т-70С тракторларына тіркеледі.
Агрегаттың жұмыс барысында жүру жылдамдығы 5-7,5 кмсағ.
3КВГ-1,4 үш буынды су құятын тіркемелі жұмыс каток көктемде егілген көп
жылдық шөптің түптенуіне қарсы күресу кезінде оны шығарып тастау үшін және
көк шөп тыңайтқыштарды (сидерация) аударып жырту алдында, сол сияқты ұсақ
тұқымдас дақылдарды себу алдында немесе сепкеннен кейін тапауға арналған.
Каток металдан жасалған диаметрі 700 мм және әрқайсысының ұзындығы 1400 мм
іші бос үш барабаннан тұрады. Барабанның су толтыру сиымдылығы 500 л.
Бет

ӨлПарҚұжат Қолы Күн
ш ақ і
Барабан жабысқан топырақты түсіріп отыратын қайырылмалы метал
тазартқыштармен қамтамасыз етілген.
Құйылатын су мөлшерін өзгерте отырып катоктың топыраққа түсіретін қысымын
реттеуге болады. ЗКВГ-1,4 бос катоктың 1 см алым еніне түсіретін қысымы
0,02кН, су толтырылғанда 0,6кН. Т-75А, Т-40М, МТЗ-80, ЮМЗ-6АЛ, МТЗ-82,
ДТ-75М, Т-150, Т-150К тракторларымен агрегатталады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.