Шет елдердің конституциялық құқығын. Дәрістер жинағы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

2. БӨЛІМ. ДӘРІСТЕР ЖИНАҒЫ

2. 1. Бөлім. Шет елдердің конституциялық құқығының жалпы бөлімі.

Глоссарий (анықтама, сөздік)

Құқық саласы-біртекті белгілермен нақты бір қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалар жиынтығы.
Құқық нормалары- мемлекет тарапынан бекітілген жалпыға міндетті ережелер.
Құқықтық қатынастар- бұл құқықтық нормалармен реттелетін немесе солардың негізінде пайда болған қоғамдық қатынастар.
Конституциялық заң- Конституцияның нормаларын нақтылайтын заңдар.
Жеке тұлғалар -азаматтар, шет ел азаматтары, азаматтығы жоқ адамдар, сайлаушылар, депутаттар және т. б.
Заңды тұлғалар -мемлекеттер, оның органдары, территориялық құрылымдар, мекемелер, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, саяси партиялар және т. б.
Соттық прецеденттер -белгілі бір істер бойынша сот шешімі үлгі ретіндетанылып, әрі екіншіден осы іспетті істерді қарағанда басшылыққа алынады.
Құқықтық доктриналар -атақты заңгер ғалымдардың еңбектері.
Конституция- әр бір мемлекеттің негізгі заңы.
Фактілік Конституция- шындығында бар қоғамдық саяси құрылыс негіздері.
Заңдық Конституция -жоғарғы заңдық күшке ие, негізгі заң.
Демократиялық Конституция-жеке және заңды тұлғаларға еркіндік пен кең құқықтар береді.
Авторитарлық Конституция -азаматтардың саяси құқықтары мен еркіндіктерін шектейді.
Октраирленген Конституция -Монарх сыйға тартқан Конституциялар.
Октраирленбеген Конституциялар -жоғарғы заң шығарушы органдармен немесе референдумда қабылданған Конституциялар.
Азаматтық- адамның белгілі бір мемлекетке саяси және құқықтық тиістілігі.
Филиация- туылу жеріне орай азаматтық алу.
Натурализация- шетелдіктерді азаматтыққа алу.
Оттация- азаматтықты таңдау.
Бипатризм- қос азаматтық.
. Экстрадиция -басқа мемлекеттерге өз азаматтарын да, шетелдіктерді де беруге тыйым салу.
Партия- азаматтардың қоғамдық бірлестіктерінің ерекше түрі.
Лоббистік ұйымдар- қысым жасайтын топтар.

Тақырып №1 . Шет елдердің конституциялық құқығының пәні, қайнар көздері және жүйесі.

Шетелдердің конституциялық құқығының құқықтың саласы ретіндегі түсінігін, оның басқа құқық салаларынан қандай ерекшеліктері барын, шетелдердің конституциялық құқығының қайнар көздерін анықтап білу, шетелдердің конституциялық құқығының ғылым және оқу пәні ретіндегі түсінігін беру.

Дәріс бойынша қарастырылатын сұрақтар:

1. Шет елдердің конституциялық құқығы - оқу пәні.

2. Конституциялық құқықтың пәні.

3. Шет елдердің конституциялық құқығының қайнар көздері, олардың түрлері мен ерекшеліктері.

Конституциялық құқық - құқық саласы ретінде конституциядан, заңдардан, Президент жарлықтарынан және т. б. тұратын заңдық нормалардың үйлескен жүйесін көрсетеді, сондай-ақ белгілі бір қоғамдық қатынастарды қоғам мен мемлекеттің құрылу негіздерін, адам мен азаматтардың құқықтық мәртебесін реттейді.

Белгілі бір мемлекеттің заң жүйесіндегі конституциялық құқық сол елдегі қоғамдық қарым-қатынастарды реттеуде ерекше орын алады. Конституциялық құқық кешенді түрде: адамдар мен азаматтар арасындағы, қоғам мен мемлекет арасындағы қатынастарды реттейді, басқару тетіктерімен мемлекеттің құрылысын анықтайды, мемлекеттік билік пен өзін-өзі басқарудың негізгі принциптерін жүзеге асырады.

Конституциялық құқық нормалары - бұл басқа құқық нормалары сияқты ең алдымен мемлекеттің өзі үшін және қарым-қатынастың негізгі субъектілеріне арналып мемлекет тарапынан бекітілген жалпыға міндетті ережелер.

Конституциялық құқық нормаларының құрылысының өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық құқық нормаларында жазалау шаралары (санкция) аз кезігеді, ал егер олар кезіксе, көбінесе саяси түрде болады. Мысалы, Үкіметтің отставкаға кетуі, Президентті қызметінен босату және т. б.

Әрбір мемлекеттің конституциялық құқығы үлкен нормалардан тұрады. Оларды келесі негізде бөлуге болады:

1. Функционалдық (қызметтік) бағытта: реттеуші және қорғаушы нормалар. Конституциялық құқық нормаларының көбі реттеуші нормаларға жатады. Себебі, олар көбінесе қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталған. Ал қорғаушы нормалар көбінесе тиым салуды білдіреді. Мысалы, Япония елінің Конституциясының 9-бабында «Мемлекетпен соғыс жүргізу құқығы танылмайды» делінген.

2. Құқық субъектілеріне әсер ету тәсіліне байланысты: басқарушы нормалар (Мысалы, Қытай Халық Республикасының Конституциясының 58-бабында «Барлық Қытайлық Халық Уәкілдік жиналысы және барлық қытайлық Халық Уәкілдік жиналысының тұрақты Комитеті - елде заң шығару қызметін атқарады» делінген), міндеттеуші нормалар (Мысалы, Германия Конституциясының 69-бабында «Федералдық Министр Федералдық Президенттің өтініші бойынша басқа адам қабылданғанға дейін жұмыс жүргізуді жалғастыруға міндетті» делінген), тиым салушы нормалар (Мысалы, Франнция Конституциясының 23-бабында «Үкімет мүшелерінің қызметі Парламент мандаттарының қызметімен сәйкес келмейді делінген) .

3. Қоғамдық қатынастарды реттеу тәсіліне байланысты: материалдық нормалар (Мысалы, Италья Конституциясының 53-бабында «Мемлекеттік шығынға барлығы қатысуға тиіс» делінген. Бұл өкімет органдарының азаматтардан салық төлеуді талап етуі. ), процессуалдық (іс-жүргізушілік) нормалар (Мысалы, Франция Конституциясының 48-бабында «Жетісіне бір рет отырыс Парламент мүшелерімен берілген сұрақтарды және Үкімет жауаптарын талдау үшін жүргізіледі» делінген) .

4. Қолдану уақытына байланысты: тұрақты және уақытша нормалар. Көптеген нормалар тұрақты болып келеді, олардың мерзімі белгіленбеген. Уақытша нормалар, көбінесе нормативтік - құқықтық актілердің күшіне ену кезінде қолданылады.

Конституциялық құқықтық қатынастар дегеніміз - бұл конституциялық құқықтық нормалармен реттелетін немесе солардың негізінде пайда болған қоғамдық қатынастар және конституциялық құқық субъектілерінің арасындағы жекелеген қоғамдық байланыстар.

Конституциялық құқықтық қатынастар субъектілері екіге бөлінеді: жеке тұлғалар және қоғамдық құрылымдар. Жеке тұлғаларға - азаматтар, шет ел азаматтары, сайлаушылар, депутаттар және т. б. жатады. Қоғамдық құрылымдарға - мемлекеттер, оның органдары, территориялық құрылымдар, мекемелер, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, саяси партиялар және т. б. жатады. Кейбір мемлекеттерде конституциялық құқықтық қатынастар субъектісіне шіркеу де жатады. Мысалы, Великобританияда шіркеудің бастығы мемлекет басшысы (монарх) болып табылады, ал Лордтар палатасы отырысында оның тағайындаған діни лордтары қатысады, шіркеу өзінің қызметіне байланысты заңдар шығару құқығына ие.

Конституциялық құқықтық қатынастардың объектілері дегеніміз - шынайы әрекет құбылыстары негізінде конституциялық құқық субъектілерінің құқықтық байланысқа түсуі. Конституциялық құқықтық қатынастар объектісіне әлеуметтік-экономикалық құндылықтар, жеке еркіндіктер мен игіліктер негізі, меншік қатынастары, ұлттық және нәсілдік қатынастар, адамдардың негізгі құқықтары мен еркіндіктері және т. б. жатады.

Конституциялық құқықтық реттеу дегеніміз - белгілі бір қоғамдық қатынастарға оларды ретке келтіру, қорғау және дамыту мақсатында нормативтік-құқықтық әсер етуді айтамыз. Ол белгілі бір мақсатқа бағытталған сипатқа ие және белгілі бір құқықтық жүйенің құқықтық реттеудің ерекше әдістерінің көмегі арқылы жүзеге асырылады.

Көп жағдайларда конституциялық-құқықтық реттеу субординацияның көмегімен орындалады, яғни басқарушылық-бұйрық бастауы негізінде заңдық әсер ету: міндеттеу және тиым салу.

Конституциялық құқықта координациялау (келісімдік) әдісі аз кездеседі. Ол ерікті келісу қажеттілігіне негізделген, субъектілердің жеке белсенді қызмет құқығын көрсетеді.

Шет елдердің конституциялық құқығының қайнар көздеріне конституциялық құқықтық қатынастарды реттейтін нормалардан тұратын нормативтік актілер жатады. Көптеген елдердің ең негізгі қайнар көздеріне негізгі заң Конституция жатады. Келесі қайнар көздерге:

Заңдар - конституциялық, органикалық, жәй;
Мемлекет ішіндегі келісім-шарттар;
Парламент палаталары регламенті;
Мемлекет басшысының және атқарушы өкіметтің нормативтік актілері;
Конституциялық бақылау органдарының актілері;
Конституциялық әдет-ғұрыптар;
Соттық прецеденттер;
Құқықтық доктриналар;
Діни қағидалар;
Халықаралық құқықтық актілер жатады.

Шет елдердің конституциялық құқығы дегеніміз - бұл қоғам мен мемлекеттегі адам жағдайын, қоғамдық құрылыстың негізін, мемлекеттік органдар жүйесінің қызметі мен ұйымдастырылуы негізін реттейтін нақты бір елдің құқықтық нормалар жүйесін айтамыз.

Шет елдердің конституциялық құқығы ғылым ретінде - бұл әртүрлі теориялар, ілімдер, көзқарастар, кітаптарда, мақалаларда, ғылыми баяндамаларда берілген конституциялық құқық туралы сұрақтардың жиынтығы.

Шет елдердің конституциялық құқығын зерттеу - бұл белгілі бір жақтың әлемдік тәжірибесін оқу. Мұнда басқа елдердің конституциялық құқық мәселелеріндегі тәжірибелерін қарастырып қана қоймай, өз еліміздің конституциялық құқығының өзіндік ерекшеліктерін мұқият талдап, шет елдік құқық институттарының жақсы үлгілерін өзімізде пайдалануға, соған керісінше, өзін-өзі ақтамағандарынан іргені аулақ салуға мүмкіндік береді.

Оқу пәні ретінде шет елдердің конституциялық құқығы Қазақстандағы барлық заң институттарында оқытылады. Бұл пәннің мазмұны мен көлемі оқу бағдарламасымен белгіленеді.

Шет елдердің конституциялық құқығы екі бөлімнен тұрады: жалпы және ерекше. Жалпы бөлімде конституциялық құқықтың негізгі институттары қарастырылады. Ал ерекше бөлімде жеке елдердің конституциялық құқық негіздері қарастырылады.

Бақылау сұрақтары:

Конституциялық құқық- құқық саласы ретінде нені білдіреді?
Конституциялық құқық дегеніміз не?
Конституциялық құқықтық нормалар дегеніміз не?
Конституциялық құқықтық нормалардың түрлерін атаңыз.
Конституциялық құқықтық қатынастар дегеніміз не?
Конституциялық құқықтық қатынастардың субъектілеріне кімдер жатады?
Конституциялық құқықтық қатынастардың объектілеріне нелер жатады?
Конституциялық құқықтық реттеу дегеніміз не?
Конституциялық құқықтың қайнар көздерін атаңыз.
Конституциялық құқық ғылым ретінде нені білдіреді?
Конституциялық құқық оқу пәні ретінде нені білдіреді?

Әдебиеттер (пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу бөліміндегі, оқу әдістемелік әдебиетке сілтеме)

Қараңыз. Оқу-әдістемелік әдебиеттер тізімі

Тақырып №2 . Шет елдердің Конституциясы.

Шет елдердің Конституциясының түсінігі мен мәнін, мазмұны мен құрылымын анықтап, Конституцияның қабылдануы мен өзгерту тәртіптерін, Конституциялардың қандай ортақ белгілері барын анықтау.

Дәріс бойынша қарастырылатын сұрақтар:

1. Конституцияның түсінігі мен мәні.

2. Шет елдердегі Конституцияның түрлері.

3. Шет елдердегі Конституцияны қабылдау тәртіптері.

Конституцияға жалпылама анықтама беретін болсақ, ол жоғарғы заңдық күші бар және бір жағынан адам мен қоғам арасындағы негізгі қатынастарды реттейтін, екінші жағынан мемлекеттік қатынастарды реттейтін, сондай-ақ мемлекеттің өзінің ұйымдастыру негізін реттейтін құқықтық нормалар жүйесі.

Конституция материалдық мағынасы жағынан, ең алдымен адам мен азаматтың құқығы мен еркіндігін жариялайтын және кепіл болатын, қоғамдық құрылыстың, басқару формасы мен территория құрылымын, биліктің жергілікті және орталық органдарын ұйымдастыру негізін, олардың өкілеттігі мен қарым-қатынасын көрсететін жазылған акт.

Бірақ материалдық мағынасы жағынан «Конституция» термині сирек қолданылады. Көбінесе біз Конституция туралы формальды мағынада, яғни, барлық басқа заңдарға қатысты жоғарғы заңдық күші бар заң немесе заңдар тобы туралы айтамыз. Конституция бұл мағынада заңдардың заңы. Ол әдеттегі заңдарды қабылдау жолымен өзгертілмейді.

Бұдан басқа Конституция заңдық және фактілік түсінікте қолданылады. Заңдық Конституция материалдық мағынасы жағынан да - әрқашан қоғамдық қатынастарды реттейтін белгілі бір құқықтық нормалардың жүйесі. Фактілік Конституция - бұл шындығында бар қатынастар. Мысалы, 1968 жылы Чехославакия Федерациясы туралы Конституциялық заң Конституциялық соттар жүйесін құру туралы қатынастарды қарады, бірақ 1989 жылы бюрократияға қарсы революция женгенге дейін бұл конституциялық соттар құрылмады. Сондықтан, заңдық конституцияға сәйкес олар болады, ал фактілік конституцияға сәйкес - жоқ болады.

Заңдық және фактілік конституциялардың арасында қайшылықтардың болуы - әдетте заңдық конституциянв қабылдағаннан кейін болатын саяси күштердің арақатынасындағы өзгерістердің нәтижесі болады.

Заңдық және фактілік конституциялардың арасында қайшылықтар заңдық конституциялардың нормаларынынң бір бөлігінің жалған екенін көрсетеді. Бұл жерде заңдық конституцияны фактілік қоғамдық қатынастарға сәйкес келтіру немесе керісінше бұл қатынастарды жазылған заңдық конституцияға сәйкес өзгерту қажеттілігі туындайды.

«Конституция» түсінігінің көп тараған мағынасы - формалды-заңдық. Басқа сөзбен айтқанда жоғары заңдық күшке ие заң. Конституцияның жоғары заңдық күші формальдық мағынада, біріншіден, оның нормалары әрқашан басқа заңдардың жағдайын әсіресе атқару билігінің актілерімен жоғары тұрады. Екіншіден, заңдар мен актілер конституцияда қарастырылған органдармен қабылдануы қажет. Конституцияның жоғары заңдық күші материалдық мағынасы жағынан, төменгі тұрған құқықтық нормалар деңгейі жағынан негізгі заңның нормаларына сәйкес келуі қажет. Конституцияға мағынасы жағынан, формасы жағынан қайшы келетін кез-келген акт заңды емес деп танылуы қажет.

Кез келген Конституцияның өзінің жоғарғы заңдық мәні мен қатар, әлеуметтік-саяси мәні болады. Яғни, Конституция ол қабылданған кезде болған саяси күштердің арақатынасын жазуды көрсетеді. Мұны қоғамның әр түрлі бөлігінің саяси мүддесіне сәйкестендірілген қоғамдық келісім деп те атауға болады. Мұндай әр бөлік - қоғамдық тап, әлеуметтік қабат, территориялық, ұлттық немесе басқа қауымдардың саяси күресте өзінің әлеуметтік мүддесін қорғайды. Оны қандай дәрежеде бір пікірге келтірсе, сондай дәрежеде конституцияда көрініс табады.

Конституция формасы - бұл конституциялық нормалардың көрінісі және ұйымдастырылу тәсілі. Конституция формасы ішкі форма және сыртқы форма деп бөлінеді.

Конституция уақытша және тұрақты болады. Уақытша конституция әдетте белгілі бір мерзімге қабылданады. Мысалы, таиланд Конституциясы 1959 жылы тұрақты конституцияны қабылдағанға дейін күшінде болды. Көп елдердің конституциясы тұрақты конституция болып табылады. Алайда, бұл тұрақтылық ол Конституцияға өзгертулер, толықтырулар енгізуге, тіпті қайта қарауға бөгет бола алмайды.

Конституциялар демократиялық және авторитарлық деп те бөлінеді. Демократиялық конституциялар еліндегі азаматтардың әр түрлі бірлестіктеріне еркіндік пен кең құқықтыр беруімен көзге түседі. Ал, авторитарлық конституциялар негізінен азаматтардың саяси құқығы мен еркіндігін шектеп, тіпті тыйым да салуымен ерекшеленеді.

Ең алдымен Конституция формасын, оның бір немесе бірнеше нормативтік актілерден тұратындығына байланысты анықтаймыз. Конституцияны құрайтын актілер бірнеше нормативтік-құқықтық актілерден тұрса да, олардың барлығының жоғарғы заңдық күші болады.

Егер Конституция конституциялық сипаттағы барлық некгізгі сұрақтарды реттеуші бірыңғай жазылған акт болса, онда оны кодификациланған (бір жүйеге келтірілген) деп анықтауға болады. Егер бұл сұрақтар бірнеше жазылған актілермен реттелінсе, онда Конституция кодификацияланған емес.

Конституция құрамын қарастырған кезде кодификацияланған сипаттағы конституцияны қарастырамыз, яғни бірыңғай, жалғыз құжатта барлық жоғарғы заңдық күші бар нормаларды қамтуын. Оның құрамы: преамбула (кіріспе), негізгі бөлім, қорытынды, өтпелі және қосымша жағдайлар.

Преамбулада әдетте конституцияның мақсаты, оны қабылдаудың тарихи жағдайы, кей кезде мемлекеттік саясаттың құқығы мен еркіндігі немесе басқару басы жарияланады. Конституцияның бұл бөлігі саяси және идеологиялық жоспарда маңызды. Преамбуладағы жағдай құқықтық норма болып табылмайды, бірақ конституцияның басқа жағдайын түсіндіру мен қолдануда нормативтік мағынасы болады.

Конституцияның негізгі бөліміне құқық пен еркіндік туралы, қоғамдық қрылыстың негізі туралы, мемлекеттік органдар жүйесі мен дәрежесі туралы, мемлекеттік рәміздер туралы, конституцияны өзгерту тәртібі туралы нормалар енеді.

Қорытынды жағдай әр түрлі нормаларды қамтиды. Мұнда әдетте Конституциның күшіне ену тәртібі бекітіледі. Кей кезде, егер Конституцияның негізгі бөлімінде реттелінбесе, конституцияны өзгерту тәртібі немесе мемлекеттік рәміздер туралы нормалар енеді.

Өтпелі жағдайлар бірден жүзеге асырылмайтын жекелеген конституциялық нормалардың әрекет ету уақытын, ескі конституциялық институттарды жаңамен ауыстыру уақыты мен тәртібін анықтайды.

Қосымша жағдайлар түсіндірме нормалардан тұрады.

Біз конституцияны төмендегінше жіктейміз:

қабылданған негізгі мәтіндерін заңгерлердің дайындау тәсіліне қарай;
конституцияны өзгерту (қайта қарау) реті бойынша.

Қабылданған негізгі заңның мәтіндерін заңгерлердің дайындау тәсілі бойынша Конституция екі топқа бөлінеді:

жазылған;
жазылмаған.

Жазылған конституция бірыңғай құжат түрінде құрылады. Оларға мысалы, Германияның Негізгі заңы, Испания Конституциясы, Ресей Федерациясының Коснтитуциясы, Қырғызстан Конституциясы кіреді. Жазылған конституция (ерекшелік сипаты) бірнеше мемлекеттік-құқықтық актілерден тұрады. (Канада, Израиль) .

Жазылмаған конституция Англия мен Жаңа Зеландияда ғана бар. Дегенмен, жазылмаған конституция нормалары нақты көптеген елдердің мемлекеттік-құқықтық актілерінде де кездеседі.

Өзгерту (қайта қарау) реті бойынша да конституцияларды екі топқа: бейімді және қатаң деп бөлеміз.

Бейімді Конституция өзі қабылданған, өзгертілген, толықтырылған жай парламент заңдары іспетті принциппен өзгертіле береді.

Қатаң Конституция болса негізгі заңның өзінде қарастырылған ерекше тәсілмен өзгертіледі.

Бақылау сұрақтары:

Конституция дегеніміз не?
Фактілік Конституция дегеніміз не?
Заңдық Конституция дегеніміз не?
Конституцияларға қандай сипаттарын тән?
Конституцияның түрлерін атаңыз.
Преамбула дегеніміз не?
Конституцияның негізгі бөлімінде нелер қарастырылады?
Конституцияның қорытынды және өтпелі ережелер бөлімі қандай нормаларды қамтиды?
Жазылған Конституцияларды қабылдаудың түрлерін атаңыз.

Әдебиеттер (пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу бөліміндегі, оқу әдістемелік әдебиетке сілтеме)

Қараңыз. Оқу-әдістемелік әдебиеттер тізімі

Тақырып № 3. Шетелдердегні мемлекет формасы мен басқару формасының ерекшеліктерін, монархиялық басқару мен республикалық басқарудың сипаттарын анықтау, басқару нысандарының түрлеріне анықтама беру. Шетелдік мемлекеттердің территориялық-саяси құрылымы түсінігін, оның формасының классификациясын, унитарлық және федеративтік мемлекеттердің ерекшеліктерін сипаттау.

Дәріс бойынша қарастырылатын сұрақтар:

1. Басқару нысандары. Монархия, түсінігі және мәні.

2. Мемлекеттік құрылым нысандары, оладың жіктелуі.

3. Шет елдердегі саяси режимдер, түсінігі және түрлері.

Басқару нысандарына анықтама берудің маңызы өте зор. Өйткені, ол мемлекеттің мәнін айқындайды. Сөйтіп, мемлекеттік биліктің жоғары органдарының құқықтық жағдайлары мен құрылысын ашып береді, сондай-ақ кейінгілердің мемлекет басшысынан қаншалықты заңды және нақты тәуелділігін көрсетеді.

Дүние жүзінде басқарудың екі нысаны бар. Олар: монархия және республика.

Монархия - елді мемлекеттік заңды басқаруды тек бір адамның жүзеге асыратынын, оның мемлекеттік жоғары лауазымды мұрагерлік тәртіппен иеленгендігін білдіреді.

Монархия абсолютті және конституциялық болып екіге бөлінеді. Абсолютті монархияға барлық мемлекеттік биліктің монарх қолына топтасуы тән. Қазіргі кезде абсолютті монархия, мысалы, Сауд Арабиясы королдігінде (мемлекет басшысы және рухани көсем - король), Ватиканда (Мемлекет - Қала Ватиканда заң шығарушылық және сот билігі папа қолында болады. Оны кардиналдар коллегиясы өкілдікке сайлайды. )

Конституциялық монархия екі түрге бөлінеді: дуалистік және парламенттік.

Дуалистік монархияда екі саяси ұйым - феодалдық монархия мен буржуазиялық парламенттің болуы тән. Монарх үкіметті тағайындайды. Парламенттің заң шығарушылық өкілеттігі монарх тарапынан шектелген, өйткені жоғарғы палатаны монархтың өзі тағайындайды, әрі ол тыйым салу құқығына да, парламентті тарату құқығына да және тағы басқаға да ие. Дуалистік монархия Иорданияда (Иордания Хашимиттер корольдігі, мемлекет басшысы - король), Кувейтте (Кувейт мемлекеті, мемлекет басшысы - әмір, ол билеуші Сабахтар әулеті мүшелерінен сайланады), Тайландта (Тайланд корольдігі, мемлекет басшысы - король) және тағы басқа елдерде бар.

Парламенттік монархия. Парламенттік монархияда монарх билігі заң шығарушылық процесінде болсын, мемлекет басқару ісін жүзеге асыруда болсын шектеулі болады. Өйткені, үкімет парламенттік жолмен құрылады әрі өзінің қызметі жөнінде тек парламент алдында жауап береді. Ал, парламент үкіметке сенімсіздік вотумын көрсеткенде үкімет отставкаға кетеді не болмаса парламент таратылады. Мұндай жағдайда үкімет кезектен тыс парламенттік сайлау өткізуді белгілейді. Парламенттік монархияның дуалистік монархиямен салыстырғанда басқа да өзіндік ерекшеліктері бар. Олар жайында біздің ойымызша, белгілі бір елдің мемлекеттік тәжірибесін оқып-зерттеу барысында ғана нақты пікірлер айтуға болады. Қазіргі кезде осындай басқару түрі дүние жүзі елдері ішінде, мысалы, Англияда (Ұлыбритания мен Солтүстік Ирландияның Біріккен корольдігі, мұндағы ресми мемлекет басшысы - королева), Бельгияда (Бельгия корольдігі, мемлекет басшысы - король), Данияда (Дания корольдігі, мемлекет басшысы монарх. 1972 жылы қаңтарда ғана Маргрета II мемлекет басшысы болып сайланды), Испанияда (бұл елде парламенттік мұралық монархия, мемлекет басшысы - король), Норвегияда (Норвегия корольдігі, мемлекет басшысы - король), Канадада (мемлекет басшысы Ұлыбритания королевасы деп нақты көрсетілген, ол генерал-губернаторды өзі тағайындайды), Жапонияда (мемлекет пен халық бірлігі нышаны - император), Люксембургте ( Люксенбург ұлы Герцогтығы, мемлекет басшысы - ұлы герцог) орныққан.

Республика - бұл мемлекеттік билікті жүзеге асыратын негізінен халық болып табылатын басқару нысаны.

Республикалық басқару негізінен екі түрге бөлінеді: президенттік және парламенттік.

Президенттік республиканың басты сипаты - президент қолына мемлекет басшысы мен атқару билігінің басшысы өкілеттіліктері шоғырланады (мысалы, Аргентина, АҚШ, Өзбекстан) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.