«босанудан кейін туындайтын септикалық аурулар»

1. Жіктелуі
2. Бірінші сатының аурулары
3. Екінші сатының аурулары
4. Үшінші сатының аурулары
5. Төртінші сатының аурулары

инфекциялық аурулары; оның жиілігі соңғы жылдары жоғарылауда (19,7-75 %-ға дейін). Бұл асқынудың жоғарылау себептері: әйелдің жалпы денсаулыгының төмендеуі (экономикалық-экологиялық жағдайларға байланысты), жүктілік пен босану асқынуларының артуы; ауру қоздыратын микробтардың біреу емес, бірнешсу болуы; ауруханаішілік-госпитальдық инфекцияның өсуі. Сонымен қатар, әйел босанғаннан кейін әлсізденіп, әр түрлі инфекцияға сезімтал келеді, оның организмінің иммунологиялық қасиеті төмендейді. Осы мезгілде ана организміне жарақаттанған босану жолдарынан жатыр мойын өзегі немесе қан, лимфа арқылы микробтар еніп, септикалық ауруларға душар стеді. Инфекция қоздырушылар: стафилококк, р-гемолитикалықстрегпококк, гонококк, анаэробты бактериялар, ішек инфекциясы. Инфекция қоздырушылар әйел организмінің ішкі (эндогенді) және сыртқы қоршаған ортаның (экзогенді) микробтары болуы мүмкін. Жоғарыда аталған жағдайларга байланысты әйелдің иммунологиялық күші төмендеп, септикалык аурудыц белгілері мардымсыз, жасырын түрде өтіп, ұзақка созылады.
Босанғаннан кейінгі кезеннің септикалық аурулары А.В.Бартельс-С.В.Сазоновтың жіктеуі бойынша төрт сатыға бөлінеді.
І сатысы - инфекция ішкі жатыр мойны ернеуімен шектеледі: аралық, қынап қабырғасының, жатыр мойнының жаралары, жатырдың кабынуы.
ІІ сатысы - инфекция тек кіші жамбас қуысымен шектеледі: жатыр, жатыр маңының, жатырақ қосалқы бөліктерының, кіші жамбас іш пердесініц, жатыр, жамбас қан тамырларының қабынуы (метрит, параметрит, тромбофлебит, пельвиоперитонит).
III сатысы - инфекция кіші жамбас қуысынан шығып қанға тарайды. Іш пердесінің қабынуы (перитонит), септикалық шок.
ІV сатысы - инфекция қан арқылы бүкіл денеге жайылады сепсис, септицемия, септикопиемия Босанғаннан кейінгі кезеңнің септикалық ауруларының барлық сатысында, алдымен ауруды қоздырған микробтың кдсиетін және антибиотиктерге сезімталдығын анықтау қажет.
Бірінші сатысы. Әйел босанғаннан кейін босану жолдары жеңіл "жара-қаттану болады", жарақаттанады, көбіне аралық пен жатыр мойны жыртылады. Сол жарақаттарға инфекция түсетін болса, жара пайда болып, беті іріңдейді. Белгілері: сыртқы жыныс ағзалары қатты ауырып, қызарып, ісініп, қабынады. Аралық тігістері іріңдеп, ажырап, қанағыш келеді, екінші-үшінші күндері әйел денесінің қызуы көтеріледі (4-5 күнге созылады). Емдеу жолдары: аралықтың тігісін алып тастап, жараны сутегі тотығымен жуып тазартады. Жараны іріңнен тазарту үшін, гипертониялық ерітіндіге малынған дәкеден күніне үш рет аралыққа түтікше қояды. Жараны іріңнен толық тазартқаннан кейін, синтомицин, грамицидин майларын қолданады. Осымен қатар, инфекцияға қарсы антибактериялық ем жүргізеді: пенициллин, ампициллин, оксациллин т.б. Жара тез жазылып, қалпына келуі үшін трипсин, химотрипсин ферменттерін және ультракүлгін сәулесін пайдаланады. Жара 12- 14-күндері толық жазылады, содан кейін аралыққа екінші реттігіс салуга болады. Босанғаннан кейінгі кезеңнің инфекция ауруларының ең жиі кездесстін түрі - жатырдың қабынуы (эндометрит). Ауру басталған кезде жатырдың шырышты және етті қабаты қабынып, жараланып, іріңдейді.
Белгілері: босанғаннан кейін 3-4-күндері, ал кесар тілігінен кейін 1-3-күндері пайда болады. Дене қызуы 38-39°-қа дейін қөтеріліп, тамыр соғуы жиілейді (тамыр соғуының жиілігі дене қызуына сәйкес келеді); әйел безгек ауруындай қалтырайды. Жатырдың жиырылуы, қайта қалпына келуі төмендейді, қолмен ұстаған кезде жатыр ауырмалы, жатырдан шығатын сұйық зат қан-ірің аралас, сасық иісті болады. Бұл асқынуда жатырдың жиырылу қасиетінің төмендеуінен, немесе жатыр мойын өзегінің бітеліп қалуынан, кенде сүйық зат (ақ кір) жатыр қуысында жиналып, жатырды керіп, ауыртпалы толғақ пайда болады, бұны лохиометрия деп атайды. Осы кезде дененің улануы кушейіп, әйелдің қызуы көтеріледі, басы ауырады, қан құрамы өзгереді әсіресе-қанның ақтүйіршіктері мен СОЭ жоғарылайды.

Негізгі Орыс тілінде:
1. Акушерство: учебник + CD. Радзинский В.Е. – М., - 2008-904с.
2. Практическое руководство к предмету «основы сестринского дела». Тарновская И.И., Мухина С.А. – М., 2009 – 512с
3. Сестринское дело в акушерстве и гинекологии. Дзигуа М.В.,-М., 2011.-528с.
Мемлекеттік тілде:
4. Раисова А.Т., Нұрқасымова Р.Ғ. оқулық «Акушерия және гинекология». – Алматы 2006
5. КөзденоваР.С., Сейітмәмбетова Н.Қ оқулық «Гинекология» Алматы 2000
Қосымша
1. Акушерство. В.И. Дуда, О.Г. Дражина. – М., «Оникс 21 век», 2005
2. Акушерство: учебное пособие. В.И.Бодяжина. – Ростов-на-Дону, «Феникс», 2006
3. Акушерство и гинекология. Л.М. Смирнова, Р.А Саидова, Г. Брагинская. – М., 1999
4. Внутрибольничная инфекция: учебное пособие В.Л Осипова. – М., 2009. 256с
5. Сестринское дело в акушерстве и гинекологии. И.К. Славянова. – Ростов-на Дону «Феникс»,2007.
6. В.Б. Цхай «Перинатальное акушерство» учебное пособие. . – Ростов-на Дону «Феникс»,2007.
7. ДДҰ бағдарламасы 2008ж. «Қауіпсіз босану».